عدم وجاهت مقید کردن بازنشستگی اشخاص با لحاظ بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه به رعایت حداقل شرط سنی مندرج در تبصره های ماده 76 قانون تامین اجتماعی (دادنامه شماره ۵۱۳ مورخ ۲۴/۷/۱۳۹۱ دیوان عدالت اداری)

تاریخ: 24 مهر 1391

کلاسه پرونده: 187/90

شماره دادنامه: 513

موضوع رأی: ابطال بند 5 بخشنامه شماره 52 مستمریهای سازمان تامین اجتماعی که بازنشستگی اشخاص را با لحاظ بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه به رعایت حداقل شرط سنی مندرج در تبصره های ماده 76 قانون تامین اجتماعی مقید کرده است.

شاکی: سعید کاظمی خرازی

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری. 

گردش کار: آقای سعید کاظمی خرازی به موجب دادخواستی ابطال بند 5 بخشنامه شماره 52 مستمریها سازمان تأمین اجتماعی را خواستار شده و درجهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

“در مورد بازنشستگی مشمولان قانون «حفاظت در برابر اشعه» موضوع بخشنامه «شماره52 مستمریها» سازمان تأمین اجتماعی، در بند 5 آن شرط سن برای متقاضیان مطرح شده که خلاف روح قانون حفاظت در برابر اشعه (مصوب1368) است. این بند شرط سن را برای متقاضیان بازنشستگی طبق تبصره 1 ذیل ماده 76 لازم دانسته است، درحالی که کسانی که با استفاده از قوانین حمایتی از بازنشستگیهای پیش از موعد استفاده می کنند هیچ گاه نمی توانند حداقل شرط سن یعنی 50 سال را دارا باشند. از طرفی این شرط در دیگر بخشنامه های سازمان تأمین اجتماعی در مورد مشمولان قانون کار که دارای مشاغل سخت و زیان آور هستند (از جمله بخشنامه شماره 49) هیچ گاه لحاظ نشده است. چطور می شود از یک طرف برای گروهی شاغل در کارهای سخت و زیان آور بازنشستگی پیش از موعد در نظر گرفت و از طرفی با قراردادن شرط سن برای متقاضیان جلوی استفاده آنها را از قوانین حمایتی و حفاظتی گرفت! لازم به ذکر است در ماده 1 قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 1368 که اهداف تدوین این قانون را بیان می کند به ضرورت حفاظت کارکنان در برابر اثرات زیان آور اشعه اشاره شده است و برای حمایت از پرتوکاران در بخشهای مختلف از جمله پرتوکاران گروه پزشکی مزایایی را قائل شده است که یکی از آنها بازنشستگی پیش از موعد نسبت به دیگر کارکنان بخشهای دولتی و خصوصی است که در بند 3 ماده 20 (فصل پنجم- مقررات ویژه) به آن اشاره شده است به این صورت که پس از 20 سال کار با مواد پرتو زا و حضور در محیطهای آلوده به مواد رادیواکتیو پس از تأیید سازمان انرژی اتمی بتواند با استفاده از مزایای این قانون با ده سال ارفاق و با 30 روز حقوق بازنشسته شوند. با توجه به این که دوره تحصیل در دانشگاه در رشته های تکنسین رادیو تراپی 2 سال است، یک جوان پس از اتمام تحصیلات در دبیرستان و اتمام خدمت سربازی در حدود 20 تا 21 سالگی وارد دانشگاه می شود و در 22 تا 23 سالگی فارغ التحصیل می شود. اگر تا 25 سالگی هم بیکار بماند بالاخره در این سن وارد بازار کار می شود و پس از 20 سال کار در سن 45 سالگی (شبیه شرایط بنده) شامل این قانون خواهد بود و چون این قانون خواسته است از بیش از 20 سال کار پرتو کاران که مخالف موارد حفاظتی و استانداردهای جهانی است جلوگیری کرده باشد آنها را با ارفاق قابل بازنشسته شدن اعلام کرده است، اما با وجود بند مذکور که شرط سن را مطرح کرده است عده بسیاری که در زیر سن 50 سال به شرایط بازنشستگی می رسند بلاتکلیف خواهند ماند. چون در صورت بازنشسته نشدن باید حدود 5 سال دیگر تا رسیدن به حداقل شرط سن کار کنند که این نقض غرض قانونگذار در امر حفاظت کارکنان در مقابل پرتوها می باشد، چون عملاً پس از 25 سال کار شامل این قانون خواهند شد نه 20 سال و اگر بیکار بمانند چگونه هزینه های زندگی را تأمین کنند؟

لذا از آنجا که بند مذکور خلاف نظر قانونگذار در قانون حفاظت در برابر اشعه است و با وجود آن امکان استفاده از شرایط ارفاقی برای عده زیادی که در سنین زیر 50 سال به 20 سال سابقه کار می رسند با توجه به کوتاه بودن زمان تحصیل (2 سال برای کاردانی رادیوتراپی) فراهم نیست و با توجه به اینکه در هیچ یک از بخشنامه های دیگر مربوط به کارهای سخت و زیان آور در سازمان تأمین اجتماعی شرط سن لحاظ نمی شود خواهشمندم با نقض بند 5 بخشنامه شماره 52 امکان بهره مند شدن از مزایای قانونی را فراهم آورید.

متن قسمت مورد اعتراض از بخشنامه شماره 52 مستمریها به قرار زیر است:

“به استناد تبصره ذیل ماده (1) مصوبه شماره 15365/ت36005هـ مورخ 5/2/1386 هیأت محترم وزیران رسیدگی به تقاضای بازنشستگی مشمولان قانون حفاظت در برابر اشعه با رعایت مفاد ذیل خواهد بود:

1- ………………………..

2- ………………………..

3- ………………………..

4- ………………………..

5- پس از اخذ درخواست بازنشستگی بیمه شده مبنی بر کار با اشعه و وصول گواهی از سازمان انرژی اتمی، برقراری مستمری بازنشستگی در صورت احراز حداقل شرط سن و حداقل سابقه قابل احتساب (مجموع سابقه اصلی و افزایش خدمت) مطابق با مفاد تبصره های ذیل ماده 76 و محاسبه آن وفق مقررات عام تأمین اجتماعی خواهد بود. “

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل دفتر امور حقوقی و دعاوی صندوق (سازمان) تأمین اجتماعی به موجب لایحه شماره50104-7/9/1390 توضیح داده است که:

“شاکی در دادخواست ارائه شده عدم اعمال شرایط سن و سابقه در خصوص مشمولان قانون یاد شده را بدون این که مستند قانونی آن را ذکر کند، اعلام داشته است که بند 5 بخشنامه معترض عنه طبق قانون تأمین اجتماعی تنظیم شده و خلاف روح قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 1368 است. در این ارتباط لازم به ذکر است که قانون مزبور در خصوص ضرورت حفاظت کارکنان، مردم، نسلهای آینده و محیط در برابر اثرات زیان آور اشعه وضع شده است و در این راستا مزایایی را نیز قانونگذار برای افراد مشمول در نظر گرفته است از جمله می توان به بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 20/1/1368 اشاره کرد که به موجب آن افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازای هر یک سال کار با اشعه و حداکثر این افزایش تا ده سال و منحصراً از نظر بازخرید، بازنشستگی، از کارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه قابل احتساب می باشد. بند 7 ماده 2 آیین نامه قانون مزبور در تعریف پرتوکار، عنوان داشته که پرتوکار به شخص حقیقی اطلاق می شود که حسب وظیفه با منابع مولد اشعه به طور مستمر و فیزیکی در ارتباط باشد و حد آنها را به دو گروه الف و ب تقسیم کرده است. در ادامه ماده 20 آیین نامه یاد شده، احتساب سوابق کار با اشعه جهت بازخرید، بازنشستگی، ازکارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه را در خصوص کارکنان با پرتو گروه الف به ازای هر سال خدمت یک سال به خدمت مورد قبول آنها تا حداکثر ده سال افزوده می شود و همچنین در مورد کارکنان با پرتو گروه (ب) به ازای هر سال خدمت 6 ماه به خدمت مورد قبول آنها تا حداکثر 5 سال اضافه می شود. بنابراین با عنایت به مراتب فوق و بررسی قانون و آیین نامه مربوطه دقیقاً مشخص می شود قانونگذار در خصوص نحوه بازنشستگی و شرایط مربوطه از جمله سن و سابقه و نیز حداقل سابقه پایه جهت بازنشستگی تصریحی ندارد. مضافاً اینکه سنوات ارفاقی مقرر در قانون نیز در خصوص برخورداری افرادی که می توانند مشمول گروه الف یا ب قرار بگیرند نیز متفاوت است و حسب مورد مشمولان گروه الف حداکثر تا ده سال و مشمولان گروه ب حداکثر 5 سال را شامل می شود که این سنوات ارفاقی در زمان بازنشستگی فرد به سایر سوابق که بیمه شده در همان شغل یا مشاغل دیگر دارد جمع شده و در احراز شرایط بازنشستگی وفق ماده 76 قانون تأمین اجتماعی مورد لحاظ قرار می گیرد؛ در واقع از آنجا که قانون کار با اشعه صرفاً در مقام بیان مزایای شاغلین پرتوکار بوده و مزایایی نظیر پرداخت فوق العاده کار با اشعه و اعطاء سنوات ارفاقی را تعیین کرده است و اشاره ای به شرایط بازنشستگی نکرده است وبا توجه به این که این قبیل افراد نیز بیمه شده تأمین اجتماعی بوده و کلیه مشمولان قانون تأمین اجتماعی از جهت بازنشستگی و تعیین میزان مستمری تابع مواد 77 و 76 قانون مذکور هستند در نتیجه شرایط بازنشستگی این قبیل افراد در راستای مواد مذکور و قواعد عام بازنشستگی است و از این جهت ایرادی متوجه مصوبات سازمان نیست.

با عنایت به مراتب فوق و این که شاکی تقاضای ابطال بخشنامه معترض عنه را کرده است بدون این که قانون مورد نظر خود را اعلام کند و نیز ادعای شاکی همان طور که در بخش دفاعیات ماهوی تشریح شده است، بلادلیل است و اقدامات سازمان وفق قانون و مقررات جاری صورت می پذیرد رد شکایت شاکی مورد استدعاست.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آينده به صدور رأی مبادرت می‎کند.

رأی هیأت عمومی

نظر به این که قانونگذار در بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال 1368، افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازای هر یک سال کار با اشعه و حداکثر تا 10 سال را منحصراً از نظر بازخرید، بازنشستگی، ازکارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه برای افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار، قابل احتساب دانسته است و در این قانون شرط سنی در جهت بازنشستگی پیش بینی نشده است، بنابراین بند 5 بخشنامه شماره 52 مستمریهای سازمان تأمین اجتماعی که بازنشستگی اشخاص را با لحاظ بند 3 ماده 20 قانون حفاظت در برابر اشعه به رعایت حداقل شرط سنی مندرج در تبصره های ماده 76 قانون تأمین اجتماعی مقید کرده، مغایر حکم قانونگذار به شرح پیش گفته است و به استناد بند یک ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری حکم به ابطال آن صادر و اعلام می شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری