نظام فنی و اجرایی کشور
نظام فنی و اجرایی کشور (تصویبنامه شماره ۴۲۳۳۹/ت۳۳۴۹۷هـ مورخ ۲۰/۴/۱۳۸۵ هیأت وزیران)
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۰/۱/۱۳۸۵ بنا به پیشنهاد شماره ۷۲۲۹۳/۱۰۱ مورخ ۲۶/۴/۱۳۸۴ سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و به استناد ماده (۳۱) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران -مصوب ۱۳۸۳- و اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نظام فنی و اجرایی کشور را به شرح زیر تصویب نمود:
نظام فنی و اجرایی کشور
فصل اول- کلیات:
۱- هدف: استقرار نظامی یکپارچه، برای پدیدآوری طرح ها و پروژه های سرمایه گذاری، در چارچوب اسناد برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با در نظر گرفتن افزایش کارآمدی و اثربخشی طرح ها و پروژه های سرمایه گذاری با رویکردی نتیجه گرا، با قابلیت پیگیری و ارزیابی و مبتنی بر نظام مدیریت کیفیت، متناسب با شرایط اقتصادی، اجتماعی، اقلیمی و زیست محیطی کشور. اسناد برنامه‌های توسعه، شامل اسناد ملی توسعه بخشی، اسناد ملی توسعه استانی و اسناد ملی توسعه ویژه است.
۲- دامنه کاربرد: طرح‌ها و پروژه های سرمایه گذاری تمامی دستگاههای اجرایی موضوع ماده (۱۶۰) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران -مصوب ۱۳۸۳- و طرح‌ها و پروژه های سرمایه گذاری مشارکتی آنان با بخش خصوصی.
۳- مراجع: قانون برنامه و بودجه -مصوب۱۳۵۱- و قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران -مصوب ۱۳۸۳-
۴- تعاریف و مفاهیم:
۴-۱- نظام فنی و اجرایی کشور: مجموعه اصول، فرآیندها و اسناد مربوط به مدیریت، پدیدآوری و بهره برداری طرح‌ها و پروژه های سرمایه گذاری است.
یادآوری: در این نظام، واژه اسناد به جای مجموعه واژههای استانداردها، معیارهای فنی، ضوابط و مقررات، روش های اجرایی، دستورالعمل ها بکار برده شده است.
۲-۴- مدیریت پروژه: کاربرد دانش و دانایی، مهارتها و فنون در انجام فعالیت‌های طرح یا پروژه به منظور تحقق اهداف، نیازها و انتظارات عوامل ذینفع از طرح یا پروژه یا بهبود سطح رضایت آنها.
۴-۳- پدیدآوری طرح یا پروژه: مراحل پیدایش، مطالعات توجیهی، طراحی پایه، طراحی تفصیلی، اجرا، راه‌اندازی و تحویل و شروع بهره‌برداری است.
۴-۴- بهره برداری: بهره برداری از نتیجه طرح یا پروژه بر پایه محاسبات و مفروضات طراحی و دستورالعملهای مربوط و اطمینان از عملکرد آن بر طبق شرایط خواسته شده.
۴-۵- رویکرد فرآیندی: حصول نتیجه مطلوب از طریق مدیریت فرآیندها.
یادآوری: نتیجه مطلوب هنگامی حاصل می‌شود که فعالیت‌ها و منابع مرتبط با آنها به‌صورت یک فرآیند مدیریت شوند.
۴-۶- رویکرد سیستمی: شناسایی، درک و مدیریت فرآیندهای مرتبط با هم به عنوان یک سامانه. یادآوری: شناسایی، درک و مدیریت فرآیندهای مرتبط با هم به عنوان یک سامانه بهاثربخشی و کارآیی طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری در دستیابی به‌اهداف آن‌کمک میکند.
۴-۷- رویکرد نتیجه گرا: جهت گیری لازم در سیاست ها، خطمشی های تدوین اسناد و مدیریت در نظام فنی و اجرایی کشور معطوف به دستیابی به نتیجه و تحقق اهداف برنامه‌ریزی شده طرح‌ها و پروژه های سرمایه‌گذاری.
۴-۸- مدیریت کیفیت: فعالیت‌های هماهنگ شده برای هدایت و کنترل سازمان عوامل ذینفع از نظر کیفیت و معطوف به نتیجه.
یادآوری: هدایت و کنترل از نظر کیفیت، عموماً شامل برقراری خطمشی کیفیت و اهداف کیفیت، طرحریزی کیفیت، کنترل کیفیت، تضمین کیفیت و بهبود کیفیت می‌باشد.
۴-۹- سامانه: مجموعه عناصر دارای ارتباط درونی و دارای تعامل و معطوف به نتیجه.
۴-۱۰- فرآیند: مجموعهای از منابع و فعالیت‌های به هم مرتبط که دروندادها را به بروندادها تبدیل می‌نماید.
یادآوری: منابع شامل مدیریت، خدمات، کارکنان، منابع مالی، تسهیلات، تجهیزات، فنون و روشهاست.
۴-۱۱- مرحله طرح یا پروژه: مجموعهای از فعالیت‌های منطقی و به هم پیوسته طرح یا پروژه که معمولا در تکمیل یک بخش قابل تحویل انجام می‌گیرد.
۴-۱۲- هدف طرح یا پروژه: آنچه که در رابطه با طرح یا پروژه جستجو شود یا منظور باشد.
۴-۱۳- نتیجه طرح یا پروژه: عنوان و مشخصات اصلی اقلام قابل تحویل به دستگاه بهرهبردار.
۴-۱۴- عوامل ذینفع: اشخاص حقیقی و حقوقی با منافع مشترک در عملکردهای طرح‌ها یا پروژههای سرمایه‌گذاری.
۴-۱۵- ماتریس مسئولیتها: ساختاری است که برای حصول اطمینان از تعیین مسئول مشخص برای هر یک از مؤلفههای محدوده کار، ساختار اجزای سازمان پروژه را به ساختار اجزای کار ارتباط میدهد.
۴-۱۶- پایش: گردآوری اطلاعات عملکرد طرح یا پروژه در قالب برنامه طرح یا پروژه، سنجش عملکرد، ارایه گزارش و اطلاعات لازم.
۴-۱۷- ارزیابی: بررسی نظام یافته توانایی عوامل ذینفع، هدف طرح یا پروژه، نتیجه طرح یا پروژه، یک فرآیند و یا یک فعالیت در برآورده کردن الزامات مشخص شده.
۴-۱۸- پایداربودن طرح یا پروژه: ایفای الزامات پیش‌بینی شده در طرح یا پروژه برای دستیابی به اهداف، نتایج و محصول آن با حفظ کیفیت یا عملکرد مناسب در طول عمر طرح یا پروژه.
۴-۱۹- ایمنی: حالتی که در آن احتمال خطر آسیب جانی یا خسارت مادی به میزان قابل قبولی محدود شده باشد.
۴-۲۰ – روشهای اجرایی: دامنهکاری، ارتباطات قراردادی، محدوده تعهدات و مسئولیتهای عوامل ذینفع در اقدمات مربوط به فعالیت‌های مراحل پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۴-۲۱- طرح توسعه و عمران: به منظور تدوین سیاستها و ارایه راهبردها در زمینه هدایت و کنترل توسعه و استقرار مطلوب مراکز فعالیت، مناطق حفاظتی و همچنین توزیع متناسب خدمات برای ساکنان شهرها و روستاها در یک یا چند شهرستان که از نظر ویژگیهای طبیعی و جغرافیایی همگن بوده و از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی دارای ارتباطات فعال متقابل باشند، تهیه می‌شود.
یادآوری: برگرفته از قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی -مصوب ۱۳۵۳- و آییننامههای آن.
۴-۲۲- سازمان: منظور سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور است.
۴-۲۳ – فایده ملّی: بهینهترین حالت تخصیص منابع برای دستیابی به حداکثر تحقق اهداف مورد انتظار با رعایت معیارها و استانداردها.
۵- اصول نظام فنی و اجرایی کشور: تحقق اهداف نظام فنی و اجرایی کشور، با استقرار سامانه های آن شکل می‌گیرد. اصول نظام فنی و اجرایی کشور به شرح زیر، تبیینکننده خطوط هادی در تهیه اسناد، برای استقرار و پیاده سازی سامانه‌های آن است.
۵-۱- اتخاذ رویکرد فرآیندی در سامانه های نظام. در انجام فرآیندهای مربوط به هر یک از سامانه های نظام، مشخصات فرآیندها شامل فعالیت‌های اصلی، ماتریس مسئولیت عوامل ذینفع هر فعالیت، دروندادها، ابزار و فنون، بروندادها و روشها و معیارهای پایش و اندازه گیری هر فرآیند مشخص می‌گردند.
۵-۲- مدنظر قراردادن بیشترین فایده ملی در تهیه اسناد.
۵-۳- استفاده از استانداردهای معتبر و شناخته شده ملی و بین المللی و روشها و تجربیات جهانی در تهیه اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه گذاری.
۵-۴- شناخت و اولویت بندی اسناد مورد نیاز سامانه های نظام، در برنامه ریزی برای تهیه آنها.
۵-۵- سازگاری با مفاد برنامه های توسعهای کشور و سایر قوانین و مقررات مربوط در تهیه اسناد.
۵-۶- ارتقا و استفاده از حداکثر توان فنی و مهندسی کشور.
۵-۷- پاسخگو بودن عوامل ذینفع نسبت به تعهدات و مسئولیتهای خود در پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری و قراردادهای مربوط.
۵-۸- استقرار سامانه تضمین انجام به موقع تعهدات مالی در دستگاههای اجرایی و تأمین‌کنندگان منابع مالی.
۵-۹- حمایت از ابتکارات، خلاقیتها و نوآوریها در پدیدآوری طرح ها و پروژه های سرمایه گذاری.
۵-۱۰ – احراز صلاحیت مجریان طرح‌ها و پروژه های سرمایه گذاری.
۵-۱۱- احراز صلاحیت تأمین کنندگان خدمات و کالا و ایجاد بستر رقابت شفاف در ارجاع کارهای پدیدآوری طرح‌ها و پروژه های سرمایه گذاری.
۵-۱۲- انتخاب فناوری مناسب در پدیدآوری طرح‌ها و پروژه های سرمایه گذاری و زمینه‌سازی برای بومیکردن آنها.
۵-۱۳- استقرار و نهادینه ساختن نظام مدیریت کیفیت، در سازمانهای عوامل ذینفع.
۵-۱۴- لزوم استقرار از مصالح و فرآورده‌های ساختمانی و کالاهای تأسیسات و تجهیزات مکانیکی و برقی استاندارد در طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۵-۱۵- تأکید ویژه بر آموزش و کسب مهارتهای فردی و گروهی و بهبود مستمر آنها.
۵-۱۶- استقرار سامانه پایش و ارزشیابی طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۵-۱۷- ترویج اخلاق حرفه‌ای در سازمانها و تعاملات عوامل ذینفع.
۵-۱۸- حمایت از استقلال حرفه‌ای و امنیت شغلی تأمین کننده خدمات و کالا.
۵-۱۹- ایجاد زمینه مشارکت تشکلهای قانونی غیردولتی صنفی- تخصصی بخشهای مختلف در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های مربوط.
۵-۲۰- فراهم نمودن بستر لازم برای حضور فعال تأمین‌کنندگان خدمات و کالا در میدان رقابتهای بین‌المللی.
۵-۲۱- استقرار سامانه مدیریت کارآیی انرژی و زیست محیطی در پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری توسط دستگاههای اجرایی.
۵-۲۲- تاکید بر کاهش آسیب‌پذیری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری با هدف افزایش ایمنی بناها و استحکام ساخت و سازها.
۵-۲۳- رعایت اصول پدافند غیرعامل در طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری با هدف ملاحظات امنیتی و دفاعی.
۵-۲۴- تشویق و بهره‌گیری از مشارکتهای مردمی در پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۶- عوامل ذینفع در نظام فنی و اجرایی کشور:
۶-۱- دستگاههای اجرایی: دستگاههای اجرایی موضوع ماده (۱۶۰) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران -مصوب ۱۳۸۴- که براساس ماده (۲۱) قانون برنامه و بودجه – مصوب ۱۳۵۱- و در چارچوب ماده (۳۱) قانون برنامه چهارم توسعه و سایر قوانین مربوط، مسئولیت پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری را بر عهده دارند.
۶-۲- تأمین‌کنندگان منابع مالی: سازمانها، واحدها و اشخاص تامین‌کننده منابع مالی که در چارچوب قانون، اختیار تصویب طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری، تأمین و تخصیص منابع مالی، نظارت برنامه‌ای و ارزشیابی آنها را برعهده دارند.
۶-۳- بهره‌برداران: سازمانها، واحدها و اشخاص دریافت‌کننده نتیجه طرح‌ها و پروژه‌ها که متصدی بهره‌برداری و نگهداری آن هستند و در تمامی فرآیندهای پدیدآوری طرح یا پروژه با دستگاههای اجرایی برای ایفای الزامات خود هماهنگی و مشارکت دارند.
۶-۴- تأمین‌کنندگان خدمات و کالا: مشاوران، پیمانکاران، سازندگان و عرضه‌کنندگان کالا، اشخاص واجد صلاحیتی هستند که خدمات و یا کالا را برای دستگاههای اجرایی تأمین می‌کنند.
۶-۵- تهیه‌کنندگان اسنادسازمان، دستگاههای اجرایی و انجمنهای صنفی و تخصصی کشور هستند که مسئولیت تهیه یا مشارکت در تهیه اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری را بر عهده دارند.
فصل دوم- مدیریت:
مفهوم مدیریت، مجموعه فعالیت‌های هماهنگ شده برای برنامه‌ریزی، سازماندهی، راهبری، هدایت وکنترل است که به عنوان یکی از سامانه‌های نظام، ملاک عمل قرار می‌گیرد. تحقق جنبه‌هایی مانند:
– دستیابی به استقلال فنی و فناوری پیشرفته، منطبق با شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقلیمی و زیست محیطی کشور.
– حفظ شئون اجتماعی و حقوق فنی و حرفه‌ای تمامی عوامل اجرایی.
– بسترسازی در همگام نمودن برنامه‌های آموزشی دانشکده‌های مهندسی، متناسب با پیشرفتهای علوم و فنون و نیازهای صنعتی و اقتصادی کشور.
– تعامل لازم با تشکلهای صنفی و تخصصی کشور.
– دستیابی به نظامهای فنی و اجرایی کشورهای صنعتی و استفاده لازم از روشهای اجرایی آنان.
– توانمندسازی سازمانهای عوامل ذینفع برای فعالیت در فضای رقابتی،
– مدیریت طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری را، دارای رویکردی پویا و هدفمند و معطوف به حفظ منافع ملی می‌نماید. کمبود منابع، الزامات هزینه، زمان، کیفیت، ایمنی و زیست‌محیطی، ابعاد و پیچیدگی فعالیت‌های طرح‌ها و پروژه‌ها، تعهدات متقابل در فصل مشترک کاری بین عوامل ذینفع، از جمله علل و عواملی هستند که رویکرد مدیریت سامان یافته را برای مدیریت طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری در نظام فنی و اجرایی کشور ضروری می‌سازند. برای راهبری و اداره موفق طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری باید سازمان عوامل ذینفع در نظام فنی و اجرایی به طریقی نظام‌مند و شفاف هدایت و کنترل گردند. هدایت و کنترل نظام‌مند و شفاف امور مدیریت طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری از طریق رویکرد فرآیندی امکان‌پذیر است که طی آن سامانه‌ای از فرآیندها در درون سازمان عوامل ذینفع با تعیین فصل مشترک کاری آن با سایر عوامل، به کار گرفته شود. پایش و اندازه‌گیری استقرار سامانه‌های نظام فنی و اجرایی کشور و انجام اقدامات برای بهبود مستمر عملکردها، هدفی دایمی در نظام فنی و اجرایی کشور است که از طریق تحلیل و ارزیابی وضعیت موجود برای شناسایی زمینه‌هایی که نیاز به بهبود دارند و بکارگیری راهحلهای انتخاب شده در قالب تهیه اسناد مربوط محقق می‌شود.
الزامات مدیریت:
۱- اتخاذ رویکرد فرآیندی و سیستمی در مدیریت.
۲- به کارگیری استانداردهای مدیریت پروژه برای مدیریت طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری. یادآوری: هماهنگی‌کافی بین عوامل ذینفع، توجه به فعالیت‌های طرح یا پروژه به‌صورت جامع و مانع، اتمام طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری در مدت و اعتبار مصوب، استفاده موثر از نیروهای صلاحیت‌دار، تولید، جمع‌آوری، توزیع و مستندسازی اطلاعات و اسناد در زمان مقرر و بطور متناسب، جلوگیری از بروز ریسکهای پیش‌بینی نشده و تامین کالا و خدمات مورد نیاز طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری از طریق فرآیندهای لازم در مدیریت پروژه.
۳- استقرار و پیاده‌سازی نظام مدیریت کیفیت در سطح عوامل ذینفع.
۴- در انجام فرآیندهای مربوط به مدیریت، فعالیت‌های اصلی، ماتریس مسئولیت عوامل ذینفع هر فعالیت، درون دادها، ابزار و فنون، برون دادها و روشها و معیارهای پایش و اندازه‌گیری هر فرآیند مشخص می‌گردند.
۵- ترویج کاربری فناوری اطلاعات (IT) با ایجاد بانک اطلاعاتی نظام فنی و اجرایی کشور.
۶- بالابردن سطح دانش فنی کشور، تبادل دانش و فناوری از طریق ارتباط با مراکز علمی و فنی داخلی و خارجی.
۷- کوشش همه‌جانبه در دستیابی به خوداتکایی فنی، از طریق تناسب بین اعتبارات پژوهشی و تحقیقاتی با سرمایه‌گذاریها.
۸- ایجاد تسهیلات برای آشنایی دانشجویان با نحوه ارایه و مدیریت خدمات فنی و کارهای اجرایی و همفکری در بهبود مستمر برنامه‌های درسی رشتههای فنی و مهندسی و سایر رشتههای مرتبط.
۹- توسعه ظرفیتهای مشاوره فنی – اقتصادی.
۱۰- زمینه‌سازی و ایجاد تسهیلات برای صدور خدمات فنی، مهندسی و حرفه‌ای.
۱۱- بسترسازی برای شکل‌گیری شرکتهای بزرگ، توانمند و ماندگار بخش خصوصی.
۱۲- بالابردن سطح آگاهی مردم با اطلاع‌رسانی از نتایج و آثار اجرای طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۱۳- استقرار سامانه‌های تضمین خدمات مانند استفاده از صنعت بیمه و تضمین‌های صنفی.
۱۴- احراز صلاحیت عوامل ذینفع در انجام فعالیت‌های مربوط به سامانه‌های نظام.
۱۵- ایجاد فضای رقابتی و منصفانه برای تأمین‌کنندگان خدمات و کالا در انجام کارهای طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۱۶- ترویج مناسبات و روابط روشن و صادقانه، اخلاق حرفه‌ای و اعتمادسازی در سطح عوامل ذینفع.
۱۷- بسترسازی برای متناسب کردن دایمی ظرفیت‌ها و تقاضاهای خدمات مهندسی و اجرایی.
۱۸- استقرار ساز و کار لازم برای پایش و اندازه‌گیری میزان پاسخگویی تعهدات و تکالیف عوامل ذینفع نظام.
۱۹- ارزشیابی حین اجرا و پس از اجرا، به عنوان اطلاعات بازخورد بهبود مستمر عملکردها.
۲۰- زمینه‌سازی و حمایت از ایجاد و شکل‌گیری شرکتهای کوچک محلی در مناطق کمتر توسعه یافته.
فصل سوم- پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری:
پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری شامل اقدامات در مراحل پیدایش، مطالعات توجیهی، طراحی پایه، طراحی تفصیلی، اجرا، راه‌اندازی، تحویل و شروع بهره‌برداری، در قالب فرآینده‌های لازم است.
مرحله پیدایش: مجموعه اقدامات لازم برای رسیدن به بهترین راه‌حل تبدیل تقاضا به طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری و تعیین عنوان طرح یا پروژه به منظور ایفای الزامات مقرر در سند ملی آمایش سرزمین و اسناد ملی توسعه بخشی، توسعه استانی و ویژه است.
مرحله مطالعات توجیهی: گردآوری اطلاعات و آمار، بررسی و تحلیل نیازها، بررسیهای فنی و ارایه راهحلهای مختلف برای تأمین نیاز و تبدیل آن به طرح یا پروژه، تعیین گزینه‌های مطلوب طرح یا پروژه (در صورت موجه بودن)، تعیین گزینه برتر با توجه به سودآوری اقتصادی و ملاحظات اجتماعی، زیست محیطی و ایمنی است.
یادآوری: در طرح‌ها و پروژه‌هایی که به علت شرایط ژئوتکنیکی و زمین‌شناسی ساختگاه، لازم است مطالعات و طراحی تا حدی توسعه یابد که برآوردهای حاصله دقت موردنیاز را پاسخگو باشد، مطالعات توجیهی نهایی آنها باید براساس طراحی پایه انجام شود.
مرحله طراحی پایه: بخشی از فرآیند طراحی است که بر مبنای سیمای کلی طرح یا پروژه (مشخص شده در مرحله مطالعات توجیهی) و با بررسی کامل و میدانی و انتخاب دانش فنی مناسب در صورت نیاز و انجام محاسبات مهندسی، مشخصات اجزای اصلی طرح یا پروژه تعیین می‌شود.
مرحله طراحی تفصیلی: بخشی از فرآیند طراحی است که بر اساس نتایج طراحی پایه و انجام محاسبات مهندسی، مشخصات و جزییات اجرایی طرح پا پروژه در بخشهای مختلف طراحی شده و مدارک لازم برای عملیات اجرایی و نصب و راه‌اندازی مبتنی بر مهندسی ارزش تهیه می‌شود.
مرحله اجرا: انجام فعالیت‌های مربوط به تأمین کالا، عملیات اجرایی (ساختمان و نصب) و سازماندهی برای بهره‌برداری است.
مرحله راه‌اندازی، تحویل و شروع بهره‌برداری: فعالیت‌های پس از تکمیل عملیات اجرا (ساختمان و نصب) از قبیل اخذ مجوزها، آزمایشها، بازرسیها، کنترلها و به طور کلی انجام کارهای لازم برای قراردادن طرح یا پروژه در شرایط عملیاتی، به منظور شروع بهره‌برداری و صدور گواهی تحویل است.
الزامات پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری:
۱- اتخاذ رویکرد فرآیندی در پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۲- در انجام فرآیندهای مربوط به پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری، فعالیت‌های اصلی، ماتریس مسئولیت عوامل ذینفع هر فعالیت، دروندادها، ابزار و فنون، بروندادها و روش و معیارهای پایش و اندازه‌گیری هر فرآیند، مشخص می‌گردند.
۳- ملحوظ داشتن انجام فعالیت‌های مربوط به مراحل پیدایش، مطالعات توجیهی طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری در قالب ردیفهای اعتباری تعریف شده.
۴- انجام مطالعات توجیه فنی، اقتصادی و اجتماعی طرح‌ها یا پروژه‌ها، در چارچوب مرحله پیدایش طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری بخش مربوط و بر اساس روشهای معتبر، به منظور اطمینان از توجیه‌پذیری اقتصادی طرح یا پروژه، پایدار بودن طرح یا پروژه، رعایت طرح‌های توسعه و عمران، ملاحظات زیست محیطی و ایمنی، تأمین منابع مالی و سایر جوانب مربوط و انتخاب گزینه برتر به نحوی که بیشترین فایده ملی را برای کشور داشته باشد.
۵- شناسایی روشهای مختلف تأمین منابع مالی طرح‌ها یا پروژه‌ها، تهیه ضوابط و ترویج استفاده از منابع مالی غیردولتی (مؤسسات مالی غیردولتی) برای پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۶- شروع مرحله طراحی پایه پس از انجام، تأیید و تصویب مطالعات توجیهی طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری (با توجه به یادآوری ذکر شده در مرحله مطالعات توجیهی).
۷- تدوین روشهای مناسب پدیدآوری به منظور بالابردن کیفیت، بهینه نمودن هزینه و زمان در اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها، با بهره‌گیری از روشهای پیشرفته جهانی و تطبیق آنها با شرایط داخلی.
۸- انتخاب روش اجرای مناسب برای پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری با توجه به نوع، اندازه و پیچیدگی طرح یا پروژه.
۹- استفاده از بروندادهای مطالعات توجیهی، مطالعات پایه و مطالعات تفصیلی از جمله:
– برنامه زمانی اجرای طرح یا پروژه.
– برآورد مقادیر و هزینه‌ها.
– تقویم اعتبار به تفکیک سالهای مختلف اجرای طرح یا پروژه.
– جریان نقدینگی سالانه. به عنوان درونداد تنظیم و مبادله موافقتنامه طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری و الحاقیه‌های بعدی آنها.
۱۰- وجود مجوزهای لازم برای ساخت از مراجع مربوط و مشخص بودن وضعیت مالکیت زمین و برنامه استملاک اراضی در شروع مرحله اجرا.
۱۱- ارجاع کار با هدف انتخاب مناسبترین تأمین کننده کالا و خدمات و با رعایت اصول رقابت، بیطرفی و نظم و اخلاق حرفه‌ای و اطلاع‌رسانی سریع و شفاف.
۱۲- توجه به پاسخگو بودن عوامل ذینفع در روشها و معیارهای پایش و اندازه‌گیری هر فرآیند.
۱۳- نظام‌مند کردن حمایت از ابتکارات، خلاقیتها و نوآوریها در پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۱۴- نظام‌مند کردن چارچوب حل و فصل سریع اختلافهای قراردادی برای پیشگیری از اتلاف هزینه و زمان‌در پدیدآوری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۱۵- تأکید بر واگذاری کارها تا حد امکان به صورت یکجا در قالب یک پیمان و اجتناب از تفکیک آنها به منظور انتقال مسئولیت مدیریت اجرا به پیمانکاران و حفظ هماهنگی در اجرا و سرعت بخشیدن به اجرای کار.۱۶- ایجاد شرایط لازم برای مشارکت مسئولانه بخش خصوصی در پدیدآوری و مدیریت بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
۱۷- ارزیابی اثربخشی فعالیت‌های پدیدآوری طرح‌ها و پروژه‌ها.
۱۸- مستندسازی فعالیت‌های پدیدآوری طرح‌ها و پروژه‌ها.
فصل چهارم- تهیه اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری:
اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری شامل استانداردها، معیارهای فنی، ضوابط و مقررات و روشهای اجرایی، دستورالعملها، گردش کارها و کاربرگهای موردنیاز، برای استقرار سامانه‌های مربوط در نظام فنی و اجرایی کشور است.
اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری از نظر موضوع شامل شش عنوان به شرح زیر است:
الف- مدیریت.
ب- معیارهای فنی، مالی و اقتصادی، ایمنی و زیست محیطی.
پ- امور قراردادی.
ت- امور قیمتها.
ث- امور تأمین‌کنندگان.
ج- ارزیابی طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری.
اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری به دو رسته عمومی برای استفاده در طرح‌ها یا پروژههای جدید و اختصاصی تقسیم می‌شوند.
رسته عمومی اسنادی است‌که به تشخیص سازمان، مورد نیاز بیش از یک دستگاه اجرایی بوده و مدیریت تهیه و ابلاغ آنها، در مسئولیت سازمان است.
رسته اختصاصی اسنادی است‌که در رسته عمومی انتشار نیافته و دستگاههای اجرایی برای نیاز خاص خود آنها را تهیه و استفاده می‌کنند.
دستگاههای اجرایی موظفند یک نسخه از تمامی اسناد رسته اختصاصی را برای سازمان ارسال دارند. سازمان، با بررسی اسناد اختصاصی که زمینه کاربرد عمومی داشته باشند، آنها را با اعمال اصلاحات لازم به صورت عمومی برای استفاده در طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری جدید ابلاغ می‌نماید.
سازمان موظف است با تجدیدنظر در آیین‌نامه استانداردهای اجرایی طرح‌های عمرانی موضوع ماده (۲۳) قانون برنامه و بودجه -مصوب ۱۳۵۲- و رعایت الزامات به شرح زیر، آیین‌نامه اجرایی اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری را در قالب ماده (۲۳) قانون برنامه و بودجه -مصوب ۱۳۵۱- و ماده (۳۱) قانون برنامه چهارم توسعه تهیه و برای تصویب هیئت وزیران ارسال دارد.
الزامات تهیه اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری:
۱- رعایت جنبه‌های کیفیت، هزینه، زمان، ایمنی، زیست محیطی و پدافند غیرعامل به منظور تحقق بیشترین فایده ملی.
۲- رعایت فرآیندهای نیازسنجی، پیشنهاد، انتخاب، تهیه، بررسی، تأیید، تصویب، ابلاغ، آموزش و تجدیدنظر در تهیه اسناد. یادآوری: در انجام فرآیندهای مربوط به تهیه اسناد، فعالیت‌های اصلی، ماتریس مسئولیت عوامل ذینفع هر فعالیت، دروندادها، ابزار و فنون، بروندادها و روشها و معیارهای پایش و اندازه‌گیری هر فرآیند، مشخص می‌گردند.
۳- استفاده از روشها و اسناد معتبر بین‌المللی در فرآیندهای تهیه اسناد، با در نظر گرفتن مقررات و شرایط کشور.
۴- مشارکت دستگاههای اجرایی و تشکلهای صنفی و تخصصی در تهیه اسناد، با تقسیم و تعیین وظایف هریک از آنان.
۵- توسعه ظرفیت تولید اسناد در سطح تهیه‌کنندگان آن برای تمام عناوین شش‌گانه اسناد، به منظور پاسخگویی به نیازهای نظام فنی و اجرایی کشور.
۶- نظام‌مند کردن اولویت بندی تهیه اسناد.
۷- مطالعه، تحقیق و شناسایی روشهای اجرایی نوین و پیشرفته و استفاده از آنها در تهیه اسناد مربوط.
۸- رعایت اصول کاهش خطرپذیری ناشی از حوادث طبیعی و پیش‌بینی نشده به ویژه زلزله، سیل و رانش زمین و نظایر آن.
۹- بازنگری مستمر اسناد به منظور تأمین پویایی و روزآمدی آنها.
۱۰- رعایت مفاد مواد مربوط فصول مختلف برنامه‌های توسعه‌کشور، آمایش و طرح‌های توسعه و عمران.
۱۱- اطلاع‌رسانی اسناد رسته عمومی و اختصاصی از طریق پایگاه اطلاعاتی نظام فنی و اجرایی کشور.
فصل پنجم- نحوه استقرار سامانه‌های نظام فنی و اجرایی کشور:
تحقق الزامات سامانه‌های نظام فنی و اجرایی کشور منوط به تهیه اسناد مدیریت، پدیدآوری و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژههای سرمایه‌گذاری می‌باشد، از این رو سازماندهی لازم برای تهیه اسناد و ممیزی نحوه استقرار سامانه‌های نظام، به‌شرح زیرملاک عمل قرار می‌گیرد:
۱- سازمان موظف است با:
۱-۱- تأمین منابع لازم برای تهیه اسناد.
۱-۲- سازماندهی اجرایی برای تهیه اسناد.
۱-۳- مشخص کردن نحوه مشارکت دستگاههای اجرایی و تشکلهای صنفی و تخصصی در تهیه اسناد در هیئت ممیزه.
۱-۴- مستندسازی تمام فعالیت‌ها و اقدامات در دست انجام استقرار سامانه‌های نظام.
۱-۵ – ایجاد پایگاههای اطلاعاتی نظام فنی و اجرایی کشور برای دسترسی همگان به اطلاعات مربوط و با کاربریهای لازم در سازمان به صورت بر خط.
۱-۶ تهیه و ارایه برنامه اجرایی برای تهیه اسناد ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ سند نظام فنی و اجرایی کشور، شامل تجزیه الزامات به فعالیت‌های مشخص اولویت‌بندی شده و قابل واگذاری به اشخاص حقیقی و حقوقی برای انجام کار یا تهیه سند با تأیید هیئت ممیزه. پیاده‌سازی سامانه‌های نظام فنی و اجرایی کشور را تحقق بخشد.
۲- به منظور انجام الزامات سامانه‌های نظام فنی و اجرایی کشور هیئت ممیزی نظام فنی اجرایی کشور، به ریاست معاون رییس جمهور و رییس سازمان و معاونان ذی‌ربط وزارت‌خانه‌ها و سازمانهای:
۲-۱- امور اقتصادی و دارایی.
۲-۲- راه و ترابری.
۲-۳- مسکن و شهرسازی.
۲-۴- نفت.
۲-۵- نیرو.
۲ -۶- جهادکشاورزی.
۲-۷- صنایع و معادن.
۲-۸- کشور.
۲-۹- سازمان حفاظت محیط زیست.
۲-۱۰- رییس شورای هماهنگی تشکلهای صنفی و تخصصی.به دبیری معاون امور فنی سازمان تشکیل می‌گردد.
یادآوری: دبیرخانه هیئت ممیزی می‌تواند در صورت نیاز اقدام به ایجاد کارگروههای تخصصی نماید.
۳- هیئت ممیزی نظام فنی و اجرایی کشور، از طریق دریافت گزارشهای دوره‌ای سه ماهه دبیرخانه هیئت، انجام فعالیت‌ها و اقدامات لازم برای استقرار سامانه‌های نظام فنی و اجرایی کشور را ممیزی می‌نماید.
معاون اول رئیس جمهور- پرویز داودی
