رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور: ضرورت استفاده از نظارت سازمان‌يافته مردم براي ارزيابي عملكرد دستگاه‌هاي اجرايي
معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور در جلسه با حضور مديران كل دفاتر ارزيابي عملكرد، بازرسي و پاسخگويي به شكايات دستگاه‌هاي اجرايي گفت: استفاده از نظارت سازمان يافته مردم بر دستگاه‌هاي اجرايي يكي از ابزارهاي مهم و موثر در بهبود مديريت و تصحيح عملكرد دستگاه‌هاست.
به گزارش روابط عمومي سازمان اداري و استخدامي كشور، مهندس جمشيد انصاري در جلسه هماهنگي ارزيابي عملكرد سال ۱۳۹۶ در سطح ملي و استاني و چهاردهمين دوره جشنواره شهيد رجايي كه از سوي امور مديريت عملكرد و بهبود فرهنگ سازماني برگزار شد، اظهار داشت: دستگاه‌هاي اجرايي براي ارايه خدمات به مردم ايجاد شده‌اند، اگر خدمت‌گيرندگان نتوانند بر نحوه انجام وظايف از سوي دستگاه‌ها نظارت كنند، هر نظارت ديگري كه با هر سطحي به صورت داخلي اعمال شود، مي‌تواند جانبدارانه و غيرمستقل باشد.
وي افزود: نظارت سازمان‌يافته مردمي همان چيزي است كه ما نه تنها از آن اجتناب مي‌كنيم بلكه عموما مانع آن نيز مي‌شويم، متاسفانه در حال حاضر، اگر يك تشكل مدني يا نهاد مردمي بخواهد وارد محيط اداري ما شود، با ممانعت از ورود آنان به حوزه مسئوليتمان، حضورشان را اخلال در امور و اختلال در انجام وظايف دستگاه تلقي مي‌كنيم.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور در اين جلسه با اشاره‌اي مختصر به تطور تشكيلاتي دفاتر ارزيابي عملكرد، بازرسي و پاسخگويي به شكايات در دستگاه‌هاي اجرايي، گفت: با تاكيداتي كه از سوي مقام معظم رهبري(مدظله العالي) و رياست محترم جمهوري اسلامي ايران در خصوص ارتقاي سطح پاسخگويي دستگاه‌هاي اجرايي، ارتقاي شفافيت و مقابله با فساد در نظام اداري صورت گرفته است، برنامه‌هاي ويژه‌اي در سازمان اداري و استخدامي كشور به اين منظور پيش‌بيني كرده‌ايم.
مهندس انصاري ادامه داد: براي دوره سه ساله دوم برنامه جامع اصلاح نظام اداري كه از ابتداي سال ۱۳۹۷ اجرا خواهد شد، در كنار ۸ برنامه‌اي كه در دور نخست براي سال‌هاي ۱۳۹۴، ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ پيش‌بيني شده بود، دو برنامه جديد طراحي كرده‌ايم كه يكي از آنها برنامه مقابله با فساد و ارتقاي سلامت در نظام اداري است.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور اضافه كرد: در اين ارتباط تكاليف مشخصي بر عهده سازمان اداري و استخدامي كشور، وزارت دادگستري و وزارت امور اقتصادي و دارايي به عنوان دستگاه‌هاي ستادي واگذار شده است و براي دستگاه‌هاي اجرايي به عنوان ارايه دهندگان خدمات و انجام دهندگان ماموريت‌ها و وظايف خاصي مشخص شده است.
وي تصريح كرد: براي اينكه اين اقدام از يك برنامه‌ريزي نظام‌مند و متمركز برخوردار باشد، يك بخش ستادي نيز در سازمان اداري و استخدامي كشور براي سال آينده سازماندهي مي‌شود كه اين بخش وظيفه تدوين دستورالعمل‌ها و راهبري واحدها را براي مقابله موثرتر با فساد در نظام اداري و همچنين ارتقاي سطح رضايتمندي ارباب رجوع و مردم را بر عهده دارد.
معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور با اشاره به اينكه مقوله ارزيابي عملكرد در دستگاه‌هاي اجرايي بسيار مهم‌تر و گسترده‌تر از آن‌چيزي بايد باشد كه ما در جشنواره شهيد رجايي انجام مي‌دهيم، اذعان كرد: به‌رغم اهميت ويژه‌اي كه برگزاري اين جشنواره در نظام اداري كشور دارد، از نظر ما ارزيابي عملكردي كه در آن انجام مي‌شود با آنچه به عنوان يك وظيفه مديريتي در دستگاه‌ها بايد سازماندهي شود، بسيار متفاوت است.
مهندس انصاري افزود: يكي از ضعف‌ها و اشكالات جدي ما در حوزه ارزيابي عملكرد وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتي اين است كه بيش از حد متعارف بر ارزيابي مورد نظر جشنواره شهيد رجايي متمركز شده‌ايم.
وي تاكيد كرد: شما به عنوان متوليان ارزيابي عملكرد بايد اين دو مقوله را در ذهن و در عمل از هم جدا كنيد. در ارزيابي شاخص‌هاي عمومي و اختصاصي، شاخص‌هاي عمومي موجود، بيشتر تحقق برنامه اصلاح نظام اداري را در دستگاه‌ها، مورد اندازه‌گيري و ارزيابي قرار مي‌دهد در حالي كه ماموريت‌هايي كه يك دستگاه انجام مي‌دهد، به مراتب گسترده‌تر و بيشتر از آن چيزي است كه ما به عنوان شاخص‌هاي مورد نظر برنامه اصلاح نظام اداري به آن توجه داريم.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور افزود: در شاخص‌هاي اختصاصي نيز شما آنچه را كه براي آن وجهه و جنبه تحولي قايل هستيد، پيگيري مي‌كنيد، در حالي كه وظايف عادي و جاري سازمان‌ها بايد به دقت انجام شود و مردم توقع دارند، خدمات مناسبي را از دستگاه‌ها دريافت كنند. به عبارت ديگر، آنچه شما در شاخص‌هاي اختصاصي و عمومي در دستگاه‌هاي تابعه و ما در دستگاه‌هاي اصلي مورد ارزيابي قرار مي‌دهيم، بخش بسيار كوچكي از عملكرد، مسئوليت‌ها و وظايف در اين حوزه را شامل مي‌شود.
مهندس انصاري در ادامه ارزيابي عملكرد را يك فرآيند مستمر مديريتي دانست كه در سه سطح مورد توجه قرار مي‌گيرد و اظهار داشت: يك سطح از ارزيابي، سطح كلان است كه از سوي عالي‌ترين مقام نسبت به دستگاه‌هاي اصلي اعمال مي‌شود. به طور مثال اگر قوه مجريه را در نظر بگيريم اين ارزيابي از سوي رئيس جمهور با ابزار سازمان‌هاي ستادي مانند سازمان برنامه و بودجه كشور و سازمان اداري و استخدامي كشور و بخش‌هايي ديگر در نهاد رياست جمهوري مانند بازرسي ويژه رياست جمهوري و همچنين دفتر رئيس جمهور صورت مي‌گيرد و وظيفه آنها ارزيابي عملكرد مديران ارشد كشور است. سطح دوم ارزيابي در هر دستگاهي، ارزيابي عملكرد مجموعه عوامل و تشكيلات تحت مسئوليت از سوي مديريت ارشد دستگاه است كه با هدف اعمال مطلوب‌تر مديريت صورت مي‌گيرد. يكي از ابزارهايي كه مديران ارشد، وزرا و روساي سازمان براي اين ارزيابي مستمر در اختيار دارند، همين واحدهاي ارزيابي عملكرد، بازرسي و رسيدگي به شكايات دستگاه‌هاست.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور سطح سوم ارزيابي‌هايي كه اعمال مي‌شود را ارزيابي عملكرد كاركنان از سوي مديران واحدها دانست و اذعان داشت: اين فرآيند سه سطحي مي‌تواند نهايتا تصوير روشني از عملكرد، موفقيت‌ها و كاميابي يا عدم كاميابي‌ها دولت و دستگاه‌هاي اجرايي كشور را ترسيم كند.
به گفته مهندس انصاري، اينكه چگونه دولت در هر سطحي به نتيجه مناسب مي‌رسد، بستگي به روش‌ها و ابزارهايي دارد كه در اين ارزيابي عملكرد مورد استفاده قرار مي‌دهد.
وي در بخش ديگري از سخنانش به دسته‌بندي برخي از روش‌هاي مورد استفاده در ارزيابي عملكرد پرداخت و ادامه داد: گاهي ارزيابي در نتيجه طرح شكايت از عملكردي صورت مي‌گيرد و بررسي اعتراض و رسيدگي به شكايت و پاسخگويي به آن به معناي ارزيابي عملكرد قلمداد مي‌شود.
مهندس انصاري اضافه كرد: روش دوم مبتني بر بازرسي است، يعني ما با مورد توجه قرار دادن برخي اقدامات و حوزه‌هاي خاص، گزارش‌هاي دوره‌اي از عملكرد واحدهاي مورد نظر تنظيم مي‌كنيم و متناسب با آن نسبت به ارزيابي مديران مياني يا زير دست اقدام كرده و عملكرد آنها را قضاوت مي‌كنيم.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور در ادامه استقرار سازوكاري كه بر اساس آن بتوان نحوه تحقق كليه وظايف و ماموريت‌هاي قانوني دستگاه يا وزارتخانه را دائما رصد كرد، روش مناسب ارزيابي عملكرد دانست و گفت: ما بايد بتوانيم فرآيندي را در ارزيابي عملكرد مستقر كنيم كه بتوانيم با دستيابي به نتايج اقداماتي كه كاركنان و مديران انجام مي‌دهند، ميزان تحقق اين وظايف و اهداف را مورد اندازه‌گيري قرار داده و عكس‌العمل صحيح و به موقع براي تصحيح فرآيندها و روش‌هاي مديريتي انجام وظايف دستگاه اعمال كنيم.
وي اضافه كرد: اگر بتوانيم رويكردها را در ارزيابي عملكرد دستگاه‌ها به اين سمت ببريم، حتي در جشنواره شهيد رجايي نيز، ارزيابي عملكرد ما صرفا براي قضاوت نخواهد بود، بلكه مي‌تواند در فرآيند اجرايي، به مديريت عملكرد نيز منجر شود و به تصحيح آن كمك كند.
مهندس انصاري با اشاره به اينكه بزرگترين ضعف در ارزيابي عملكرد بويژه در قوه مجريه اين است كه كمتر هدف ارزيابي عملكرد ما، بهبود مديريت و تصحيح نحوه انجام امور بوده است، اضافه كرد: ما بيشتر در بحث ارزيابي عملكرد بر بازرسي‌هاي، پيگيري شكايات و ارزيابي‌هاي موردي متمركز شده‌ايم، در حالي كه بايد بتوانيم با استفاده از روش‌هاي جديد، اطلاعات و ارزيابي‌هاي دقيق‌تري را از روند عملكرد دستگاه داشته باشيم و آن را مبناي تصميم‌گيري مديران ارشد قرار دهيم.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور ادامه داد: از جمله از مواردي كه امروزه خيلي بر آن تاكيد مي‌شود، استفاده از نظارت سازمان يافته مردم بر دستگاه‌هاي اجرايي است و اين همان چيزي است كه بعضا ما از آن اجتناب مي‌كنيم.
مهندس انصاري با تاكيد بر اينكه در سيستم‌هاي پيشرفته اين حق را براي خدمت‌گيرندگان و مردم قائلند كه نظارت سازمان‌يافته اعمال كنند، اظهار داشت: اصرار بر سازمان‌يافته بودن نظارت مردم به اين دليل است كه نظارت فردي نيز نمي‌تواند، غيرجانبدارانه تلقي شود. امروزه اينكه تشكل‌هاي مردمي بتوانند در حوزه خدمت‌رساني دستگاه‌ها نظارت موثرتري را اعمال كنند، يكي از روش‌هايي است كه توسط دستگاه‌ها به كار گرفته مي‌شود.
وي گفت: از ساده‌ترين اقدامات، يعني زماني كه از مراجعه‌كننده درخواست مي‌شود كه يك فرم نظرسنجي را تكميل كند، و در آن از نوع برخورد، نحوه ارايه خدمت و ميزان رضايتمندي سوال مي‌شود، تا جايي كه ما تشكل‌هاي تعريف شده‌اي كه با قواعد روشني بر كار ما و دستگاه‌هاي اجرايي نظارت كند، داشته باشيم، از ابزارهاي موثر ارزيابي عملكرد تلقي مي‌شود و نبايد در مقابل آن مقاومت كرد يا به آن عكس‌العمل نشان داد.
معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور در ادامه گفت: در كنار تشكل‌هاي مردمي اينكه ما از كاركنان دستگاه‌ها در موضوع ارزيابي عملكرد به عنوان سرمايه استفاده كنيم، نيز بسيار ضروري و مطلوب است، به شرط اينكه بتوانيم فرهنگ سازماني را توسعه دهيم.
وي افزود: نظرات كاركنان دستگاه به عنوان كساني كه تعهد به سازمان بر اساس فرهنگ سازماني دارند و موفقيت سازمان را موفقيت خود مي‌دانند، مي‌تواند در ارزيابي عملكرد مجموعه سازمان مورد توجه و اعتناي جدي قرار گيرد. اينكه بتوانيم حس مسئوليت‌پذيري را در كاركنان خود تقويت كنيم و انگيزه آنها را براي ارتقاي سطح عملكرد سازمان به نوعي بالا ببريم كه خود همكاران هر ناراستي و كژي را در سازمان به ساير كاركنان و مديران تذكر دهند، بسيار مطلوب است و اين هم يكي از روش‌هايي است كه امروزه مورد توجه قرار مي‌گيرد.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور در بخش ديگري از اظهاراتش استفاده از ابزارهاي پيشرفته‌تر و الكترونيك را در موضوع ارزيابي عملكرد مفيد دانست و تاكيد كرد: با استقرار برخي از ابزارها مي‌توان عملكرد كاركنان، سيستم‌ها و مديريت‌ها را مورد ارزيابي دقيق‌تري قرار داد تا بر اساس آن بتوان تصوير روشني از ميزان حضور، نحوه انجام وظايف، مدت زمان انجام كار و ارايه خدمت داشت.
مهندس جمشيد انصاري در ادامه به بحث حقوق شهروندي در نظام اداري اشاره كرد و اظهار داشت: طي توافقي كه با وزارت كشور داشته‌ايم، قرار شد، در استان‌ها نهادهاي مردمي و سمن‌هايي را سازمان دهيم كه بر تحقق حقوق شهروندي در دستگاه‌ها توسط مردم نظارت شود. چون آنها نمايندگان غيرذي‌نفع مردم هستند كه مي‌خواهند بر رعايت حقوق مردم در نظام اداري نظارت كنند.
به گفته وي، اين دستگاه‌ها هستند كه بايد در روش‌هاي ارايه خدمت خود و نحوه تامين و رعايت حقوق شهروندان تغييراتي را ايجاد كنند كه ما بتوانيم سطح بالايي از رضايتمندي را از مردم شاهد باشيم.
مهندس انصاري با اشاره به اينكه مهم‌ترين سرمايه نظام جمهوري اسلامي و دولت، سرمايه اجتماعي است، گفت: بخشي از اين سرمايه اجتماعي متاثر از عملكرد دستگاه‌هاي اجرايي و دولتي شكل مي‌گيرد يا از بين مي‌رود و اين بدان معناست كه سرمايه اجتماعي ما به ميزان قابل توجهي متاثر از نوع عملكرد مديران و كاركنان دستگاه‌هاي اجرايي است.
وي ادامه داد: اين كه مردم نظام اداري را نظامي قانونمدار بدانند، به تقويت سرمايه اجتماعي كمك مي‌كند و آنچه كه نظام اداري را در ذهن مردم به عنوان يك نظام قانونمدار جا مي‌اندازد، عملكرد قانوني مديران و كاركنان دستگاه‌هاي اجرايي است.
رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور افزود: اگر بنا شود هر كس وارد دستگاه‌هاي دولتي مي‌شود، كارش با داشتن آشنا راحت انجام شود و در غير اين صورت در پيچ و خم بروكراسي گير كند، طبعا مردم تصوري از قانونمداري در چنين فضايي نخواهند داشت و سرمايه اجتماعي نيز با عدم مشاهده خدمات مطلوب كاهش و تنزل مي‌يابد.
مهندس انصاري بزرگترين خطري كه نظام ما يا هر نظام ديگري را تهديد مي‌كند را از بين‌رفتن اعتماد عمومي مردم و كاهش سرمايه اجتماعي دانست و اذعان داشت: ما براي اينكه بتوانيم اعتماد مردم به نظام اداري را افزايش دهيم، ناچاريم عملكرد مطلوبتري را در نظام اداري به مردم ارايه كنيم و براي اين كار نيز بايد مستمرا سسيستم خود را تحت كنترل، مراقبت و ارزيابي و بهبود مديريت موثر قرار دهيم.
وي در پايان اظهار داشت: در جشنواره شهيد رجايي نيز بايد به اين نكته توجه داشت كه جشنواره به خودي خود براي ما هدف نيست، ما بايد به جشنواره شهيد رجايي هم به عنوان يك وسيله نگاه كنيم، وسيله‌اي كه بتواند، سازوكارهاي قوي‌تري را در ارزيابي عملكرد دستگاه‌ها نهادينه كرده و شكل دهد.
پيش از سخنان رئيس سازمان اداري و استخدامي كشور، علاء الدين رفيع‌زاده، رئيس امور مديريت عملكرد و بهبود فرهنگ سازماني با اشاره مجموعه اقدامات انجام شده در تعيين شاخص‌هاي عمومي، اختصاصي و بخشنامه مرتبط با حضور دستگاه‌هاي اجرايي در جشنواره شهيد رجايي در سال نخست اجراي برنامه ششم تاكيد كرد: طي سال جاري با هدف تنظيم اين شاخص‌ها بر اساس اسناد بالادستي از جمله قانون برنامه ششم توسعه و سياست‌هاي كلي اقتصاد مقاومتي اقدامات متعددي صورت گرفته است و تمامي شاخص‌هاي اختصاصي و عمومي به دستگاه‌هاي اجرايي ابلاغ شده است.
