نظام‌نامه مديريت توسعه فرهنگ سازمانی
نظام نامه مديريت توسعه فرهنگ سازماني در دستگاه های اجرایی کشور (مصوبه شماره ۳۰۲۵۵۰ مورخ ۱۴/۶/۱۳۹۷ شورای عالی اداری)
تمامی وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، نهادهای عمومی غیردولتی، استانداری‌ها و سایر دستگاه‌هایی که به نحوی از بودجه عمومی استفاده می‌کنند
شورای عالی اداری در یکصد و هشتاد و دومین جلسه مورخ ۳۰/۵/۱۳۹۷ بنا به پیشنهاد سازمان اداری و استخدامی کشور، به استناد بندهای ۸ و ۱۱ ماده (۱۱۵)قانون مدیریت خدمات کشوری و در اجرای بندهای ۱، ۲۰، ۲۱ و ۲۶ سیاست‌های کلی نظام اداری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، حفظ حقوق مردم مندرج در فصل سوم (مواد ۲۵، ۲۶، ۲۷ و ۲۸) و ماده ۹۰ قانون مدیریت خدمات کشوری و عملیاتی کردن نقشه راه اصلاح نظام اداری (موضوع تصویبنامه شماره ۵۶۰/۹۳/۲۰۶ تاریخ ۲۰/۱/۱۳۹۲ شورای عالی اداری)، «نظام‌نامه مدیریت توسعه فرهنگ سازمانی» در دستگاه‌های اجرایی را به شرح پیوست (ممهور به مهر دبیرخانه شورای عالی اداری) تصویب نمود.
این نظام‌نامه در ۴ فصل، ۱۴ ماده و ۱۲ تبصره تصویب و از تاریخ ابلاغ لازم‌الاجرا می‌باشد.
نظام‌نامه مدیریت توسعه فرهنگ سازمانی در دستگاه‌های اجرایی کشور
فصل اول- تعاریف و اختصارات
ماده ۱- تعاریف و اختصارات به کار رفته در این مصوبه به شرح زیر است:
۱- سازمان: سازمان اداری و استخدامی کشور.
۲- ستاد مرکزی: ستاد مرکزی راهبری و ارتقای فرهنگ سازمانی مستقر در سازمان اداری و استخدامی کشور می باشد.
۳- دستگاه اجرایی: تمامی دستگاه های مشمول نظام نامه ذکر شده در ماده ۱۳.
۴- معیارهای عمومی: شامل معیارهای مرتبط با اخلاق حرفه ای و فرهنگ سازمانی است که در تمام دستگاه های اجرایی به صورت مشترک مصداق داشته و از قوانین و مقررات مرتبط استخراج و در پیوست های شماره ۱ و ۲ نظام نامه درج شده است.
۵- معیارهای اختصاصی: معیارهای ویژه عملکردی مرتبط با اخلاق حرفه ای و فرهنگ سازمانی است که در هر یک از دستگاه های اجرایی به صورت مجزا مصداق داشته و متناسب با مأموریت ها و وظایف تخصصی هر یک از دستگاه ها احصا می شود.
۶- عوامل محتوایی: دربرگیرنده تمامی اقدمات فرآیندی، اجرایی، ساختاری و نیروی انسانی است که اجرای صحیح و دقیق انها تضمین کننده نهادینه سازی فرهنگ سازمانی مطلوب عملکردی در نظام اداری و مدیریتی بخش دولتی و دستگاه های اجرایی می باشد.
۷- عوامل ظاهری و نمادها: دربرگیرنده تمامی اقدامات فرآیندی، اجرایی، ساختاری و نیروی انسانی است که اجرای صحیح و دقیق آنها تضمین کننده نهادینه سازی نمادهای ظاهری فرهنگ سازمانی مطلوب در نظام اداری و مدیریتی بخش دولتی و دستگاه های اجرایی می باشد.
فصل دوم- اجراء و نهادینه سازی عوامل محتوایی فرهنگ سازمانی
ماده ۲- متغیرهای ذکر شده در قالب جداول پیوست شماره ۱ و ۲ این مصوبه به عنوان رفتارهایی فردی و سازمانی (معیارهای عمومی) مرتبط با فرهنگ سازمانی تلقی شده و دستگاه های مشمول موظفند ضمن اهتمام جدی به عملیاتی نمودن آن ها، ساز و کار لازم برای نهادینه سازی آنها در دستگاه را فراهم نمایند.
ماده ۳- دستگاه های اجرایی موظفند به منظور اجرای صحیح عوامل محتوایی و نهادینه سازی فرهنگ سازمانی مطلوب عملکردی اقدامات زیر را انجام دهند:
۱- به منظور جذب نیروی انسانی منطبق با فرهنگ سازمانی مطلوب که در سیاست های کلی نظام اداری، فصل سوم و ماده (۹۰) قانون مدیریت خدمات کشوری مشخص شده است، معیارهای عمومی قابل سنجش در مرحله قبل از استخدام را به هنگام جذب نیروی انسانی مد نظر قرار داده و برای سنجش آنها، مراتب را در آزمون استخدامی (آزمون کتبی و مصاحبه فردی) دستگاه لحاظ کنند.
تبصره ۱- به منظور عملیاتی نمودن مفاد این بند، سازمان موظف است تغییرات لازم در مقررات استخدامی (جذب و گزینش) را اعمال و به تمام دستگاه های اجرایی ابلاغ نماید و در خصوص قوانین و مقرراتی که تغییرات آنها نیازمند تصویب مراجع فرادستی است، پیشنهاد اصلاحی تهیه و به مراجع ذیصلاح برای طی مراحل تصویب ارائه نماید.
تبصره ۲- مرکز آموزش مدیریت دولتی مکلف است با همکاری سازمان نسبت به تهیه محتوای علمی و آموزشی و روش های فراگیرتر آموزش های مورد نیاز، بر اساس معیارهای عمومی که به تأیید ستاد مرکزی می رسد، اقدام نماید. محتوای تهیه شده باید به عنوان یکی از منابع اصلی آموزش های بدو و حین خدمت کارکنان (اعم از مدیران و کارمندان) مورد استفاده قرار گیرد.
۲- به منظور توجه ویژه به ارتقای رفتارهای فردی (معیارهای عمومی رفتاری پیوست شماره ۱) و رفتارهای سازمانی (معیارهای عمومی شغلی پیوست شماره ۲)، برنامه ریزی لازم برای طراحی و برگزاری دوره های آموزشی در سطوح مختلف با در نظر گرفتن متغیرهای جداول مذکور، انجام دهند.
۳- معیارهای اختصاصی فرهنگ سازمانی متناسب با وظایف و مأموریت های خود را تعیین و پس از تأیید شورای راهبری توسعه مدیریت در قالب دوره های آموزشی و توجیهی، عمومی سازی نمایند و نتایج آن را در ارتقاء و انتصاب به مشاغل ملاک عمل قرار دهند.
تبصره- دستگاه های اجرایی موظفند یک نسخه از معیارهای تدوین شده را برای جمع بندی تجارب و فراهم شدن امکان نظارت به سازمان ارسال نمایند.
ماده ۴- دستگاه های اجرایی موظفند به منظور نهادینه سازی آثار عوامل محتوایی فرهنگ سازمانی مطلوب، اقدامات زیر را انجام دهند:
۱- به منظور رعایت و نهادینه سازی رفتارهای عمومی و سازمانی (معیارهای عمومی) در بین کارمندان، ضمن اطلاع رسانی، آموزش و یادآوری قوانین و مقررات مرتبط با متغیرهای مذکور، ساز و کار تشویق و تنبیه کارمندان را در چارچوب قوانین و مقررات مربوط تهیه و پس از تأیید در شورای راهبری توسعه مدیریت دستگاه عملیاتی نمایند.
تبصره- دستگاه های اجرایی می توانند، ضمن بررسی مسائل و مشکلات مربوط به معیارهای عمومی در ستاد و سازمان های وابسته به خود، پیشنهادهای خود را به صورت سالیانه برای در نظر گرفتن در قالب معیارهای جداول ۱ و ۲ به سازمان ارسال نمایند.
۲- بر اساس معیارهای عمومی و اختصاصی، نسبت به ارزیابی عملکرد سالیانه تمامی کارمندان (اعم از رسمی، پیمانی، قراردادی و…) اقدام نموده و نتایج آن را در تمامی مراحل استخدامی، تبدیل وضعیت، ارتقای شغلی و انتصاب به پست های مدیریتی و سرپرستی مبنای عمل قررا دهند.
تبصره- دستورالعمل فرایند ارزیابی عملکرد معیارهای عمومی و اختصاصی و نحوه استفاده از نتایج آن در ارزیابی سالانه، توسط سازمان ابلاغ می گردد.
فصل سوم- اجرا و نهادینه سازی عوامل ظاهری و نمادهای فرهنگ سازمانی
ماده ۵- دستگاه های اجرایی مشمول مصوبه، موظفند به منظور نهادینه سازی نمادها و جنبه های ظاهری فرهنگ سازمانی اقدامات زیر را انجام دهند:
۱- تعیین استانداردهای رفتاری، گفتاری برای تمامی مشاغل به ویژه مشاغلی که مستقیم با مراجعه کنندگان/ شهروندان در ارتباط هستند، از قبیل؛ نگهبان، متصدیان باجه های ارائه خدمات، مسئولین دفاتر، مسئولان روابط عمومی و مدیران در سطوح مختلف.
تبصره- استانداردهای فوق با در نظر گرفتن مفاد تصویبنامه حقوق شهروندی در نظام اداری (به ویژه مواد ۳، ۷ و ۱۱) به شماره ۱۱۲۷۱۲۸ مورخ ۲۸/۱۲/۱۳۹۵، ماده (۴) آیین نامه اجرایی مواد (۸۴)، (۸۶)، (۸۷)، (۹۰)، (۹۱) و (۹۲) قانون مدیریت خدمات کشوری به شماره ۷۷۶۸۳/۴۴۷۷۰ مورخ ۸/۴/۱۳۸۹، طرح تکریم مردم و جلب رضایت ارباب رجوع در نظام اداری به شماره ۱۸۵۴۰/۱۳.ط مورخ ۱۰/۲/۱۳۸۱ و سایر قوانین و مقررات مرتبط، توسط دستگاه های اجرایی تنظیم و عملیاتی می شود. ضروری است یک نسخه از استانداردها، برای جمع بندی تجارب، تهیه گزارش و انتشار عمومی به سازمان ارسال گردد.
۲- تعیین استانداردهای تمامی فعالیت های اداری و پشتیانی در چهت ایجاد و تقویت انضباط اداری و مالی از قبیل: نحوه پذیرایی در جلسات در سطوح مختلف سازمانی، نگهداری فضاها و ساختمان ها، بهره براری از تجهیزات اداری و وسایل نقلیه، خرید، نگهداری و تخصیص امکانات و وسایل انجام وظایف متناسب با سطح سازمانی، برگزاری همایش ها و نشست های علمی و اداری، مراسم فرهنگی و مناسبتی.
ماده ۶- دستگاه های اجرایی موظفند به منظور نهادینه سازی نظم و انضباط اداری و مالی، نسبت به تهیه و تنظم دستورالعمل های اجرایی مربوط به قوانین و مقررات مرتبط با نظم بخشی اداری و مالی نظیر؛ مقررات ورود و خروج، مرخصی، آموزش، پاسخگویی و رعایت حقوق شهروندی، حفظ، نگهداری و بهره برداری اصولی از ابنیه و اموال و تجهیزات سازمانی و رعایت موازین اخلاقی و استانداردهای ظاهری و پوشش مناسب به همراه سازو کارهای تشویقی و تنبیهی مستخرج از قوانین و مقررات پس از تصویب شورای راهبری توسعه مدیریت دستگاه اقدام نماید.
ماده ۷- دستگاه های اجرایی موظفند نتایج اجرایی این فصل را در قالب چک لیست مشخص و به صورت ادواری چهارماهه مورد ارزیابی قرار داده و نتایج آن را مبنای تشویق و تنبیه کارکنان قرار دهند.
تبصره- چک لیست مذکور، نحوه و فرآیند تشویق و تنبیه کارکنان به تأیید شورای راهبری توسعه مدیریت دستگاه می رسد.
فصل چهارم- ارکان
ماده ۸- راهبری ارتقای فرهنگ سازمانی در نظام اداری کشور در قالب ستاد مرکزی مستقر در سازمان اداری و استخدامی کشور با ترکب اعضاء و مأموریت به شرح زیر انجام خواهد شد:
۱- ترکیب اعضاء:
- رییس سازمان اداری و استخدامی کشور: رییس ستاد
- معاون نوسازی اداری سازمان اداری و استخدامی کشور: نایب رییس
- یک نفر از معاونان سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلایم ایران به انتخاب رییس سازمان مذکور
- رییس مرکز آموزش مدیریت دولتی
- یک نفر از معاونان هر یک از وزارتخانه های؛ کشور، علوم، تحقیقات و فنآوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و
- آموزش و پرورش به انتخاب وزرای ذیربط برای دوره دو ساله
- دو نفر صاحب نظر در مسائل مدیریت و فرهنگ سازمانی به انتخاب رییس ستاد برای دوره دو ساله
- رییس امور مدیریت عملکرد و ارتقاء فرهنگ سازمانی سازمان اداری و استخدامی کشور عضو و دبیر ستاد
۲- مأموریت های اصلی:
– بررسی و تعیین ضرورت ها، اولویت ها، برنامه ها و فعالیت ها در خصوص فرهنگ سازمانی عمومی و اختصاصی
– بررسی و تعیین سیاست های لازم در زمینه ایجاد، ارتقاء و نهادینه سازی فرهنگ سازماین در نظام اداری جهت ارائه به دولت و شورای عالی اداری
– اتخاذ تصمیم به منظور ایجاد هماهنگی و وحدت رویه در برنامه ها و فعالیت های دستگاه های اجرایی در زمینه بهبود فرهنگ سازمانی عمومی
– بررسی و تعیین سیاست های لازم برای جلب مشارکت ها و نظارت سازمان یافته مردم در توسعه فرهنگ سازمانی از طریق تشکل های مردم نهاد
– تصویب طرح های راهبردی ویژه برای بهبود وضعیت فرهنگ سازمانی در نظام اداری
– بررسی و تأیید گزارش سالانه وضعیت فرهنگ سازمانی در نظام اداری کشور، قبل از انتشار و ارائه به مراجع ذیربط.
ماده ۹- وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری با همکاری سازمان، زمینه و مشوق های لازم جهت سوق دادن رساله های مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد، به سمت مطالعات مرتبط با ارتقای فرهنگ سازمانی مطولب ترسیم شده در این نظام نامه را فراهم می نمایند.
ماده ۱۰- سازمان مکلف است با استفاده از ظرفیت های موجود در مرکز آموزش مدریت دولتی و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی مجاز نسبت برگزاری نشست ها، کارگاه های آموزشی، سمینارها و همایش های ویژه فرهنگ سازمانی با در نظر گرفتن سطوح سازمانی و مدیریتی به صورت ادواری و با زمان بندی مشخص اقدام نموده و ضمن مستندسازی آنها نسبت به انتشار دستاوردها، تألیفات و بولتن های علمی و ترویجی اقدام نماید.
تبصره ۱- مرکز آموزش مدیریت دولتی تمامی فعالیت های آموزشی و ترویجی سمعی و بصری تولید شده در قالب مفاد این ماده را تلخیص و در قالب فیلم، نماهنگ و سایر روش های ممکن تنظیم و برای استفاده دستگاه های اجرایی و پخش در رسانه های جمعی و اجتماعی به ویژه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران آماده می کند.
تبصره ۲- سازمان می تواند حسب مورد از ظرفیت های موجود در تشکل های حرفه ای و سازمان های عمومی غیردولتی در نهادینه سازی فرهنگ سازمانی در دستگاه های اجرایی استفاده نماید.
ماده ۱۱- وزارتخانه های؛ علوم، تحقیقات و فنآوری، آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه های اجرایی مرتبط، موظفند همکاری لازم با سازمان را به منظور ترویج و نهادینه سازی فرهنگ سازمان مطلوب در نظام اداری به عمل آورند.
تبصره- وظیفه ترویج، نهادینه سازی فرهنگ سازمانی مطلوب و نظارت بر تحقق اهداف این نظام نامه در دستگاه های اجرایی استان بر عهده شورای راهبری توسعه مدیریت استان بوده و این شورا گزارش های ادواری لازم را به استاندار و سازمان اداری و استخدامی کشور ارائه می نماید.
ماده ۱۲- به منظور تشویق دستگاه های مشمول این مصوبه و نهادینه سازی فرهنگ سازمانی مطلوب، سازمان اقدام به طراحی و اجرای “جایزه ملی فرهنگ سازمانی” خواهد نمود.
تبصره ۱- نحوه، فرآیند و چگونگی ارزیابی عملکرد و انتخاب دستگاه ها در سطوح مختلف، حداکثر تا ۶ ماه پس از ابلاغ این مصوبه توسط سازمان تنظیم و پس از تأیید ستاد مرکزی ابلاغ می شود.
تبصره ۲- سازمان موظف است میزان پیشرفت و ارتقای فرهنگ سازمان در دستگاه های مشمول را اندازه گیری و نتایج آن را به صورت سالیانه به شورای عالی اداری و هیأت وزیران گزارش نموده و به نحو مقتضی به صورت عمومی منتشر کند.
ماده ۱۳- تمامی دستگاه های اجرایی موضوع بند (ب) ماده (۱) قانون برگزاری مناقصات مصوب سال ۱۳۸۳ و دستگاه های موضوع تبصره ذیل آن و نیز سایر دستگا هایی که به نحوی از بودجه عمومی دولت استفاده می کنند، مشمول این مصوبه بوده و در این نظام نامه دستگاه اجرایی نامیده می شوند.
ماده ۱۴- بالاترین مقام دستگاه های اجرایی، مسئول راهبری و ارتقای فرهنگ سازمانی و حسن اجرای این مصوبه بوده و گزارش نحوه اجرای آن توسط دبیرخانه شورای عالی اداری به شورا ارائه می گردد.
حسن روحانی- رییس‌جمهور و رییس شورای عالی اداری
پیوست شماره ۱- معیارهای عمومی رفتاری
پیوست شماره ۲- معیارهای عمومی شغلی
