آیین‌نامه نظام آموزش مهارت و فنآوری (مصوبه شماره ۱۶۲۷۳۳/ت۴۷۳۳۴هـ مورخ ۱۵/۸/۹۰)
هیئت وزیران بنا به پیشنهاد وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و به استناد اصل یكصدو سی و هشتم قانون اساسی كشور و در اجرای ماده ۲۱ قانون برنامه پنجم توسعه كشور مصوب سال گذشته آئین نامه آمورش مهارت و فناوری كشور را به شرح زیر تصویب كرد:
آیین‌نامه نظام آموزش مهارت و فنآوری
ماده ۱- نظام آموزش مهارت و فناوری شامل آموزش‌هایی است كه با هدف ارتقا و انتقال دانش كار و فناوری، به هنگام كردن مهارت‌های شغلی و افزایش مستمر و فزاینده بهره‌روی در تمامی سطوح تحصیلی مهارت و فناوری به صورت آموزشهای رسمی و آموزشهای تكمیلی بین سطوح طراحی و اجرا می‌شود. و با استفاده از فناوری‌های آموزشی روز و ظرفیت‌های آموزشی محیط كار، افراد را براساس استانداردها و صلاحیت‌های شغلی و با تاكید بر اخلاق حرفه‌ای برای احراز شغل، حرفه و كسب و كار تا سطح مطلوب تربیت می‌نماید.
ماده ۲ – نظام آموزش مهارت و فناوری مبتنی بر اصول زیر است:
الف ـ جامعیت و انسجام در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، گسترش، نظارت و پشتیبانی در تمام سطوح تحصیلات اعم از آموزشهای رسمی و آموزشهای تكمیلی بین سطوح تحصیلی به گونه‌ای كه نیازهای نیروی انسانی بازار كار را برآورده نماید.
ب ـ انعطاف و پویایی لازم متناسب با مقتضیات حوزه‌های شغلی، شرایطی محیطی، بومی و آمایش سرزمین، استعداد و علایق متقاضیان، فناوری و امكانات حال و آینده و تنوع روش‌های اجرا و نوآوری.
پ- هماهنگی كامل با سیاست‌های كلان، سند چشم‌انداز بیست ساله، برنامه‌های پنجساله توسعه، نقشه جامع علمی كشور و سایر نظام‌های آموزشی.
ت ـ استقلال كامل در برنامه‌ریزی، گسترش، ممیزی، استانداردسازی، نظارت و ارزیابی و تدوین ضوابط اجرا.
ث: به روز بودن محتوا و شیوه‌های آموزش مهارت و فناوری براساس نتایج پژوهش‌های كاربردی و فناوری نوین از طریق فرآیندهای آموزشی ضمن ارتباط مستمر با مجامع بین‌المللی متناسب با تحولات نظام اشتغال.
ج ـ مشاركت، تعامل، بكارگیری ظرفیت‌ها و امكانات آموزشی دستگاه‌های اجرایی در تمامی مراحل (از تعیین نیاز حوزه‌های شغلی تا طراحی و اجرای برنامه‌های آموزشی).
چ ـ فراهم نمودن زمینه آموزش مادام‌العمر افراد جامعه در حوزه‌های تخصصی شغلی.
ماده ۳- متقاضیان آموزش مهارت و فناوری پس از طی نمودن مراحل نظری و دانش پایه، بخش مهارتی دوره را در محیط كار واقعی و یا شبیه‌سازی شده زیرنظر مدرسانی كه از میان متخصصان و مدیران بخش كار انتخاب می‌شوند، طی می‌نمایند.
ماده ۴ – اهداف نظام آموزش مهارت و فناوری به شرح زیر تعیین می‌شود:
الف ـ تربیت و افزایش كارآیی و اثربخشی نیروی انسانی مورد نیاز در بخش‌های مختلف صنعت، كشاورزی، خدمات و فرهنگ و هنر براساس استانداردهای شغلی، فرهنگ ارزشی ـ بومی و نیاز بازار كار داخلی و تقاضای بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی متناسب با نظام اشتغال كشور.
ب ـ اشاعه و نهادینه‌سازی فرهنگ كسب و كار مبتنی بر استعداد، ذوق، دانش، مهارت، فناوری، تخصص، توانایی و كارآفرینی با رویكرد ارزش‌های اسلامی و اخلاق حرفه‌ای.
ماده ۵ _ مأموریت‌های نظام آموزش مهارت و فناوری به شرح زیر تعیین می‌شود:
الف ـ توسعه كمی و كیفی آموزشهای مهارت و فناوری مبتنی بر پژوهش‌های كاربردی و آمایش سرزمین با بهره‌گیری از ظرفیت بخش‌های مختلف كشور اعم از دولتی، تعاونی و خصوصی با رویكرد تقاضا محور و در تعامل مستمر و موثر با نهادهای بین‌المللی.
ب ـ طراحی و تدوین نمونه‌ها و روش‌های انعطاف‌پذیر در آموزشهای مهارت و فناوری تقاضا محور.
پ ـ نیازسنجی مستمر آموزشی مبتنی بر آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی، سازماندهی و هدایت آموزشهای مهارت و فناوری با توجه به نظام‌های آموزشی بین‌المللی.
ت ـ معرفی و هدایت فارغ‌التحصیلان آموزش مهارت و فناوری به بازار كار از طریق تعامل با بخش دولتی و غیردولتی و براساس ظرفیت‌ها و فرصت‌های شغلی شناسایی شده و توانمندی‌های فارغ‌التحصیلان.
ث ـ تامین نیاز آموزشی حوزه‌های شغلی تا بالاترین سطوح آموزش عالی مهارت و فناوری بر اساس تحولات فناوری و فراهم كردن زمینه آموزش مادام‌العمر.
ج ـ فراهم نمودن امكان تجمیع دوره‌های آموزش تكمیلی بین سطوح تحصیلی و معادل‌سازی با دوره‌های رسمی.
ماده ۶- دوره‌های آموزش مهارت و فناوری در بخش‌های دولتی، عمومی، تعاونی و خصوصی و در سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی طراحی و اجرا می‌شود. این آموزش‌ها در حوزه‌های صنعت (نفت، معدن، انرژی، صنایع غذایی، فناوری، پزشكی، ارتباطات و فناروی اطلاعات و موارد مشابه)، كشاورزی (شیلات و آبزیان، منابع طبیعی، دامپروری، دامپزشكی، زراعت و باغبانی و موارد مشابه)، خدمات (ورزش، اقتصاد، مدیریت و تجارت، گردشگری، آموزش، نظامی و امنیتی و موارد مشابه) و فرهنگ و هنر (امور فرهنگی، رسانه، صنایع دستی، هنرهای تجسمی، سینما، موسیقی، تئاتر و موارد مشابه) تعریف می‌شود.
ماده ۷ ـ به منظور هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی، شورای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی سازمان ملی مهارت و فناوری كه از این پس به اختصار «شورا» نامیده می‌شود. با تركیب زیر تشكیل می‌شود:
۱- وزیر تعاون، كار و رفاه اجتماعی (رییس شورا)
۲- رییس سازمان ملی مهارت و فناوری (دبیر شورا)
۳- معاون ذیربط معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور
۴- معاون ذیربط وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشكی
۵- معاون ذیربط وزیر صنعت، معدن و تجارت
۶- معاون ذیربط وزیر جهاد كشاورزی
۷- معاون ذیربط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
۸- رییس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای كشور
۹- رییس دانشگاه جامع علمی و كاربردی
۱۰- رییس دانشگاه فنی و حرفه‌ای
ماده ۸- سازمان ملی مهارت و فناوری مسئول اجرای مصوبات شورا، یكپارچه‌سازی، هدایت و اعتلای آموزشهای مهارتی و استقرار نظام جامع مهارت و فناوری از طریق سه زیرنظام آموزش مهارت و فناوری، صلاحیت حرفه‌ای و شرایط احراز اشتغال است.
تبصره ـ دستگاه‌های متولی آموزشهای مهارت و فناوری كشور از جمله سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در چارچوب وظایف ماده یك زیرنظر شورا می‌باشند.
ماده ۹ ـ نظام آموزش مهارت و فناوری مشتمل بر نظام‌های فرعی ذیل است:
الف ـ آموزش عالی و مهارت و فناوری
ب ـ آموزش فنی و حرفه‌ای (دوره‌های تكمیلی بین سطوح تحصیلی)
ماده ۱۰- اركان آموزش عالی مهارت و فناوری به شرح زیر تعیین می‌شود:
الف ـ دانشگاه جامع علمی ـ كاربردی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای.
ب ـ كارگروه هماهنگی برنامه‌ریزی درسی و آموزشی آموزش عالی مهارت و فناوری به عنوان مرجع تدوین برنامه‌های آموزشی و درسی، تعیین شیوه‌ها و استانداردهای آموزشی برای نظام آموزش عالی مهارت و فناوری كه زیرنظر شورای برنامه‌ریزی درسی و آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشكیل می‌شود.
پ – كارگروه هماهنگی گسترش آموزش عالی و مهارت و فناوری به عنوان متولی سیاست‌گذاری در توسعه تمامی سطوح آموزشهای عالی مهارت و فناوری مبتنی بر آمایش سرزمین برای نظام آموزش عاملی مهارت و فناوری كه زیرنظر شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشكیل می‌شود.
ت ـ شورای نظارت و ارزیابی آموزش عالی مهارت و فناوری به عنوان متولی تدوین استانداردها، هدایت، نظارت، ارزیابی و اعتباربخشی مراكز مجری در تمامی سطوح تحصیلی آموزشهای مهارت و فناوری.
ث ـ هیئت‌های امنا و هیئت ممیزی مركزی آموزشهای مهارت و فناوری به عنوان متولی سیاست‌گذاری امور تشكیلاتی، مالی و معاملاتی، هیئت‌های علمی و مدرسان كه توجه ویژه‌ای را به شناسایی و استفاده از مدرسان خبره خواهد شد.
تبصره ۱- برای سازماندهی بهینه و جلوگیری از تمركز امور كارگروه‌ها، شوراها و هیأت‌های مذكور در این ماده، تشكیل كمیسیون‌ها، گروه‌ها و كارگروه‌های تخصصی، ملی، منطقه‌ای و استانی در سازمان ملّی مهارت و فنآوری با تأیید شورا یا كارگروه مربوط مجاز است.
تبصره ۲- احكام اعضای شوراها، كارگروه و هیأت‌های موضوع این ماده توسط وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری صادر می‌شود.
ماده ۱۱- مقاطع، سطوح، مدارك و گواهینامه‌ها در نظام آموزش عالی مهارت و فنآوری به شرح ذیل تعیین می‌شود:
الف- عناوین دوره‌های عالی مهارت و فنآوری در این نظام به ترتیب كاردانی فنی، مهندسی فنآوری، مهندسی فنآوری ارشد و مهندسی فنآوری خبره است كه به ترتیب همطراز سطوح كاردانی، كارشناسی، كارشناسی ارشد و دكتری در نظام آموزش نظری است.
ب- عناوین دوره‌های آموزشی با ماهیت غیرفنی شامل كاردان حرفه‌ای، كارشناسی حرفه‌ای، كارشناسی حرفه‌ای ارشد و كارشناسی حرفه‌ای خبره خواهد بود.
تبصره ۱- دانشجویان دوره‌های عالی سطوح مختلف تحصیلی نظام مهارت و فنآوری همانند دانشجویان نظام آموزش نظری از مزایا و تسهیلات قانونی نظیر معافیت تحصیلی برخوردار می‌باشند.
تبصره ۲- حداقل سهم آموزشهای مهارتی در محیط كار كه بر اساس ممارست و تمرین عملی شكل می‌گیرد، برای مقاطع مختلف تحصیلی نظام آموزش عالی مهارت و فنآوری، شصت درصد كل دوره خواهد بود.
ماده ۱۲- سطوح تحصیلی در هر دو نظام آموزش عالی نظری و نظام آموزش عالی مهارت و فنآوری از نظر ارزش همطراز بوده و فارغ‌التحصیلان هر یك از سطوح تحصیلی در این دو نظام می‌توانند بر اساس شرایط عمومی و اختصاصی پذیرش، در سطوح بالاتر در هر یك از دو نظام ادامه تحصیل دهند.
ماده ۱۳- دوره‌های نظام آموزش عالی مهارت و فنآوری در دانشگاه جامع علمی-كاربردی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای اجرا خواهد شد و مدارك تحصیلی این دوره‌ها توسط وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و از طریق دانشگاه جامع علمی-كاربردی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای صادر می‌شود.
تبصره ۱- دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی نظام آموزش نظری می‌توانند با رعایت استانداردهای نظام آموزش عالی مهارت و فنآوری و با مجوز شورای هماهنگی گسترش آموزش عالی مهارت و فنآوری مجری دوره‌های آموزشی این نظام شوند.
تبصره ۲- دارندگان مدارك تحصیلی و گواهینامههای آموزشی این نظام از تمامی مزایای قانونی اشتغال و دریافت تسهیلات برخوردار هستند.
ماده ۱۴- سنجش و پذیرش دانشجو در تمام مقاطع آموزش عالی مهارت و فنآوری مطابق با مصوبات شورای برنامه‌ریزی درسی نظام آموزش مهارتی و قوانین پذیرش در وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری انجام خواهد شد.
ماده ۱۵- به منظور ارتقای بهره وری نیروی كار، افزایش دانش و مهارت، ارتقای شغلی و حرفه‌ای مطابق با فنآوری روز، دوره‌های آموزشی تكمیلی بین سطوح تحصیلی در شروع و یا حین كار در محیط كار، كارگاه و یا مراكز آموزش ارایه می‌شود. این آموزش‌ها در قالب پودمان‌ها یا بسته‌های آموزشی از هر سطح ورودی تا عالی‌ترین سطح ، طراحی و اجرا می‌شود.
تبصره ۱- آموزشهای تكمیلی بین سطوح تحصیلی به دریافت گواهینامه منجر می‌شود.
تبصره ۲- حداقل سهم آموزشهای مهارتی در محیط كار كه بر اساس ممارست و تمرین عملی شكل می‌گیرد، برای دوره‌های تكمیلی بین سطوح تحصیلی هفتاد درصد كل دوره خواهد بود.
ماده ۱۶- چنانچه فردی تمامی پودمان‌ها یا بسته‌های آموزشی متوالی و مرتبط تكمیلی بین سطوح تحصیلی را با موفقیت بگذراند، می‌تواند طبق مصوبات و آیین‌نامه‌های كارگروه هماهنگی برنامه‌ریزی درسی و آموزشی در نظام آموزش مهارت و فنآوری مورد ارزیابی قرار گرفته و موفق به اخذ مدرك تحصیلی مرتبط شود.
تبصره ۱- ارزیابی و تعیین سطوح صلاحیت‌های حاصل از تجربه، استمداد و ممارست و اعطای مدرك به آن در نظام صلاحیت حرفه‌ای مورد توجه قرار خواهد گرفت.
تبصره ۲- پودمان‌ها یا بسته‌های آموزشی به صورت مهارتی پایه و مهارتی تخصصی، مرتبط با یك حوزه شغلی است و موفقیت در هر یك از این پودمان‌ها یا بسته‌های آموزشی منجر به صدور گواهینامه‌ی مهارت می‌شود.
تبصره ۳- برای استفاده از ظرفیت این آموزش‌ها، كاركنان دولت در جهت ارتقا و توانمندسازی مهارتی آنان در اولویت می‌باشند.
ماده ۱۷- دوره‌های آموزش تكمیلی بین سطوح تحصیلی در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و یا دانشگاه جامع علمی-كاربردی اجرا خواهد شد و گواهینامههای دوره آموزش تكمیلی بین سطوح تحصیلی كه در قالب پودمان‌ها یا بسته‌های آموزشی ارایه می‌شود، در هر سطحی توسط سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و یا دانشگاه جامع علمی-كاربردی صادر می‌شود.
ماده ۱۸- داوطلبان دوره‌های آموزش تكمیلی بین سطوح تحصیلی كه دارای شرایط عمومی آموزش می‌باشند، با رعایت سلسله مراتب آموزشی مربوط می‌توانند در این دوره‌ها شركت نمایند.
ماده ۱۹- دوره‌های آموزشی كاركنان دولت كه در چارچوب نظام آموزش مربوط طراحی شده است، در قالب ماده (۱۰) این آیین‌نامه تدوین و در مراكز مجری آموزشهای علمی-كاربردی وابسته به دستگاه ذیربط تحت نظارت دانشگاه جامع علمی-كاربردی اجرا می‌شود.
تبصره ۱- دوره‌های آموزشی كه در چارچوب مقررات نظام آموزشی كاركنان به اخذ مدرك تحصیلی با ارزش استخدامی، پودمان‌های آموزشی و گواهینامه منجر می‌شود، بر اساس استانداردهای نظام صلاحیت حرفه‌ای ارزیابی می‌شود.
تبصره ۲- دستورالعمل اجرای این ماده توسط معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس‌جمهور و سازمان ملی مهارت و فنآوری ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تهیه و به تصویب شورا خواهد رسید.
ماده ۲۰- ضوابط و برنامه‌های اجرایی دستگاه‌های مختلف در خصوص تأمین نیروی انسانی مورد نیاز، باید متناسب با نظام آموزش مهارت و فنآوری و صلاحیت حرفه‌ای تعیین و تدوین شود. این ضوابط و برنامه‌ها شامل بكارگیری، آموزشهای مهارتی در شروع خدمت، ادامه خدمت و ارتقای توانمندی نیروی انسانی در حوزه‌های مختلف می‌باشد.
تبصره ۱- كارگروه دستگاه‌ها موظفند پیش از راه‌اندازی سامانه‌ها و فنآوری جدید، در یك زمان مقرر، پودمان‌ها و بسته‌های آموزشی مرتبط را جهت آموزش نیروی انسانی مورد نیاز، در تعامل با نظام آموزش مهارت و فنآوری ارایه نمایند.
تبصره ۲- دستگاه‌های دولتی و غیردولتی موظفند در بكارگیری نیروی انسانی مورد نیاز، صلاحیت‌های حرفه‌ای كسب شده از طریق آموزشهای مهارت و فنآوری را لحاظ نمایند. ضوابط مربوط به ایجاد تسهیلات و اولویت بخشی در به‌كارگیری آموزش دیدگان و مهارت آموزان نظام آموزشی مهارت و فنآوری در نظام اشتغال (شرایط احراز اشتغال)، ارایه خواهد شد.
تبصره ۳- امكانات و اعتبارات لازم جهت اجرای آموزشهای مهارتی مورد نیاز از محل اعتبارات دستگاه مربوط تأمین می‌شود.
تبصره ۴- تسهیلات ویژه‌ای كه در راستای جهت‌دهی آموزش برای ایجاد اشتغال و توسعه‌ی فنآوری‌های محیط كار و توسعه‌ی اقتصاد تخصص‌محور در اختیار دانشجویان و مهارت‌آموزان این نظام قرار خواهد گرفت، پس از تصویب در شوار ابلاغ خواهد شد.
ماده ۲۱- آموزشهای دوره‌های مهارت و فنآوری اعم از رسمی و تكمیلی بین سطوح تحصیلی می‌تواند به روش‌های حضوری، نیمه‌حضوری، الكترونیكی و یا تركیبی اجرا شود. هر یك از این روش‌ها شامل آموزشهای ترمی، پودمانی، تك پودمان و دوره‌های تخصصی خواهد بود.
تبصره- برنامه‌ریزی و اجرای تمام شیوه‌های آموزش مهارت و فنآوری باید مبتنی بر تغییرات فنآوری‌های روز و نیاز بازار كار باشد و با محوریت آموزش در محیط كار و استفاده از فنآوری‌های شبیه‌سازی در فضای حقیقی یا مجازی، طراحی و اجرا شود.
ماده ۲۲- منابع درآمدی نظام آموزش مهارت و فنآوری از محل شهریه دوره‌های رسمی و تكمیلی بین سطوح تحصیلی، هدایا، كمك‌ها و موقوفات اشخاص حقیقی و حقوقی، عواید حاصل از فروش اموال و حق دانش فنی، سهم دستگاه‌های اجرایی در امر آموزش و پژوهش و همچنین تسهیلات اعتباری تأمین می‌شود و بر اساس مصوبات هیأت امنای سازمان و در چارچوب آیین‌نامه‌های مالی و معاملاتی دانشگاه‌ها و قوانین پنجساله توسعه قابل هزینه است.
محمدرضا رحیمی- معاون اول رییس‌جمهور