ابطال بخشنامه اعطای طبقه تشویقی بر مبنای نتایج ارزیابی عملکرد
ابطال بند ۱ از ماده ۴ دستورالعمل شماره ۱۱۹۴۲/۲۰۰ مورخ ۲/۵/۱۳۹۰ معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور به دلیل عدم پیش‌بینی طبقه تشویقی در قوانین (رأی شماره‌های ۱۹۲۷ -۱۹۲۶ مورخ ۴/۱۲/۱۳۹۳ هیأت عمومی‌دیوان عدالت اداری)
تاریخ دادنامه: ۴/۱۲/۱۳۹۳
شماره دادنامه: ۱۹۲۷-۱۹۲۶
کلاسه پرونده: ۹۲/۶۴۰ – ۵۹۸
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی‌دیوان عدالت اداری
شاکی: دیوان محاسبات کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۱ از ماده ۴ دستورالعمل شماره ۱۱۹۴۲/۲۰۰ – ۲/۵/۱۳۹۰ معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور
گردش کار: معاون حقوقی، مجلس و تفریغ بودجه دیوان محاسبات کشور به موجب شکایت نامه شماره ۵۶۱/۲۰۰۰۰ – ۱۹/۶/۱۳۹۲ اعلام کرده است که:
«احتراماً، در خصوص دستورالعمل شماره ۱۱۹۴۲/۲۰۰ – ۲۲/۵/۱۳۹۰ معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور به استحضار می‌رساند:
۱- مطابق تبصره (۱) ماده (۶۵) قانون مدیریت خدمات کشوری « … شاغلین مربوط در بدو استخدام در رتبه مقدماتی قرار می‌گیرند و بر اساس عواملی نظیر ابتکار و خلاقیت، میزان افزایش مهارتها، انجام خدمات برجسته، طی دوره‌های آموزشی و میزان جلب رضایت ارباب رجوع بر اساس ضوابطی که متناسب با ویژگیهای مشاغل به تصویب شورای توسعه مدیریت می‌رسد ارزیابی و حسب امتیازات مکتسبه و طی حداقل مدت تجربه مربوط به سطوح پایه، ارشد، خبره و عالی ارتقاء می‌یابند.»
۲- بر همین اساس بخشنامه شماره ۵۵۵۸۸/۲۰۹ – ۲۷/۱۰/۱۳۸۹ معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی به استناد تبصره مذکور و در راستای تعیین ضوابط ارتقای کارمندان در طبقات و رتبه‌های جدول حق شغل صادر شده است و در تبصره ذیل بند (۲) از قسمت (ب) ارزیابی کارمندان و نحوه تخصیص و تعیین امتیازات مندرج در جدول، عوامل موضوع این بند را بر اساس ضوابطی مقرر کرده که از سوی معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور ابلاغ می‌شود.
۳- بر اساس ماده (۸۱) قانون مدیریت خدمات کشوری «دستگاههای اجرایی مکلفند بر اساس آیین نامه ای که با پیشنهاد سازمان به تصویب هیأت وزیران می‌رسد، با استقرار نظام مدیریت عملکرد مشتمل بر ارزیابی عملکرد سازمان، مدیریت و کارمندان، برنامه‌های سنجش و ارزیابی عملکرد و میزان بهره وری را در واحدهای خود به مورد اجرا گذاشته و ضمن تهیه گزارشهای نوبه ای و منظم، نتایج حاصل را به سازمان گزارش نمایند.»
۴- مطابق ماده (۸۲) قانون مدیریت خدمات کشوری «سازمان موظف است استقرار نظام مدیریت عملکرد را در سطح کلیه دستگاههای اجرایی پیگیری و نظارت کرده و هر سال گزارشی از عملکرد دستگاههای اجرایی و ارزشیابی آنها در ابعاد شاخصهای اختصاصی و عمومی‌و نحوه اجرای احکام این قانون را بر اساس آیین نامه ای که با پیشنهاد سازمان به تصویب هیأت وزیران می‌رسد، تهیه و به رئیس جمهور و مجلس شورای اسلامی‌ارائه نماید.
۵ – بر اساس بند (ب) ماده (۱) آیین نامه اجرایی مواد (۸۱) و (۸۲) قانون مدیریت خدمات کشوری به شماره ۴۲۲۵/۴۴۳۲۷ – ۱۴/۱/۱۳۸۹ دستگاههای اجرایی موظفند نظام ارزیابی عملکرد را … در سه سطح سازمان، مدیران و کارکنان و بر مبنای شاخصهای عمومی‌و اختصاصی مستقر نمایند و بر مبنای تبصره ذیل این مقرره نحوه و فرایند ارزیابی عملکرد مدیران و کارکنان بر اساس دستورالعمل معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور مقرر شده است.
۶- مطابق ماده (۴۸) قانون مدیریت خدمات کشوری کارمندان رسمی‌در یکی از حالات ذیل از خدمت در دستگاه اجرایی منتزع می‌شوند: … بازخریدی به دلیل کسب نتایج ضعیف از ارزیابی عملکرد کارمند در سه سال متوالی یا چهار سال متناوب (بر اساس آیین‌نامه‌ای که با پیشنهاد سازمان به تصویب هیأت وزیران می‌رسد) که بر اساس ماده (۴) آیین نامه اجرایی بند (۳) ماده (۴۸) قانون مدیریت خدمات کشوری دستورالعمل مربوط به چگونگی اجرای مفاد این آیین نامه به موجب مصوبه شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور خواهد بود.
۷- بر اساس بند (ت) ماده (۲۲۴) قانون برنامه پنجم توسعه «تصویب‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و دستورالعملها، تغییرات تشکیلات، تغییر ضرایب، جدولهای حقوقی و طبقه‌بندی مشاغل و افزایش مبنای حقوقی، اعطای مجوز هر نوع استخدام و به کارگیری نیرو و همچنین مصوبات هیأتهای امنا که متضمن بار مالی برای دولت باشد در صورتی قابل طرح و تصویب و اجراست که بار مالی ناشی از آن در گذشته محاسبه و در قانون بودجه کل کشور یا منابع داخلی دستگاه اجرایی ذی ربط تأمین شده باشد. اقدام دستگاه اجرایی برخلاف این حکم، تعهد زائد بر اعتبار محسوب می‌شود.»
از آن جا که به موجب احکام قانونی فوق‌الذکر مندرج در قانون مدیریت خدمات کشوری صرفاً در ارتباط با ضوابط و فرآیند ارزیابی عملکرد کارمندان و نحوه تخصیص و تعیین امتیازات مربوط به عوامل ارزیابی مدیران و کارمندان و به عبارت دیگر تعیین ساز و کار اجرایی ارزیابی عملکرد تعیین تکلیف شده است، بنابراین تعیین و ایجاد حق دریافت طبقه شغلی در بند (۱) ماده (۴) دستورالعمل صدرالذکر توسط معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور که فی الواقع حقی ماهوی و نیازمند ایجاد و تعیین آن توسط مقنن است خارج از حدود صلاحیت قانونی تفویضی در این زمینه و برخلاف قانون ارزیابی می‌شود. مضافاً آن که تعیین اعطای طبقه شغلی بر اساس بخشنامه موصوف متضمن بار مالی برای دولت بوده که این امر نیز برخلاف حکم بند (ت) ماده (۲۲۴) قانون برنامه پنجم توسعه و مغایر با قوانین موضوعه است. علی هذا در اجرای مواد (۱۲) و (۱۳) قانون دیوان عدالت اداری، ابطال بخشنامه مبحوثٌ‌‌فیه از زمان تصویب مورد استدعاست.»
متن بند (۱) ماده ۴ دستورالعمل مورد اعتراض به قرار زیر است:
«ماده ۴ – نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد فرد در مأموریتهای سازمان
۱- مدیران و کارمندانی که مجموع امتیاز ارزیابی عملکرد آنها در پنج سال متوالی حداقل ۸۵ درصد باشد، از یک طبقه شغلی تشویقی (حداکثر یک بار در طول خدمت) برخوردار می‌شوند.»
در پاسخ به شکایت شاکی، رئیس امور حقوقی و قوانین معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور به موجب لایحه شماره ۱۱۹۴۲-۲۰۰-۲۲/۵/۱۳۹۲ اعلام کرده است که:
«با سلام و احترام، بازگشت به نامه شماره ۹۲۰۹۹۸۰۹۰۰۰۶۳۰۱۸- ۱۵/۸/۱۳۹۲ بنابر اطلاع از امور حقوق و مزایا و مدیریت مشاغل این معاونت اعلام می‌دارد:
به موجب ماده ۶۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، مقرر شده بود مشاغل مشمول این قانون بر اساس عواملی نظیر اهمیت و پیچیدگی وظایف و مسؤولیتها، سطح تخصص و مهارتهای مورد نیاز به یکی از طبقات جدول یا جدولهای حق شغل اختصاص یابد. همچنین شاغلان مربوط در بدو استخدام در رتبه مقدماتی قرار گرفته و بر اساس عواملی نظیر ابتکار و خلاقیت، میزان افزایش مهارتها، انجام خدمات برجسته، طی دوره‌های آموزشی و میزان جلب رضایت، مطابق با ضوابط مصوب شورای توسعه مدیریت، ارزیابی و حسب امتیازات مکتسبه و احراز شرایط لازم به سطوح بالاتر ارتقا یابند.
شورای توسعه مدیریت با اجازه حاصل از قانون، نسبت به تصویب و ابلاغ ضوابط مربوط، پیش بینی جدولهای حق شغل و حق شاغل و تعیین ضوابط ارتقای کارمندان در طبقات و رتبه‌های جدول حق شغل اقدام کرد. همچنین با توجه به اختیارات قانونی، اعطای طبقه تشویقی به آن دسته از کارکنانی که مجموع امتیاز ارزیابی عملکرد آنها در پنج سال متوالی، حداقل ۸۵ درصد باشد، را در سقف طبقات تعیین شده، صرفاً برای یک بار در طول خدمت و با رعایت سایر مقررات مجاز دانست.
خاطر نشان می‌سازد در گذشته نیز شورای امور اداری و استخدامی‌کشور (سابق)، در اجرای مقررات قانون نظام هماهنگ و در چارچوب ضوابط مربوط، نسبت به پیش بینی گروههای تشویقی و ارفاقی و یا امتیازاتی برای کارکنان دولت از جمله مدیران، ایثارگران، حافظان قرآن کریم اقدام کرد که از سوی مراجع نظارتی مورد ایراد قرار نگرفت.
ضمن اینکه طبقه تشویقی موضوع بخشنامه شماره ۱۱۹۴۲/۲۰۰ – ۲۲/۵/۱۳۹۰ به همه کارکنان تعلق نمی‌گیرد و ناظر بر کارکنانی است که حائز شرایط مقرر باشند. مع‌هذا بدیهی است هر گونه اقدام در خصوص افزایش رقم اقلام مندرج در احکام کارگزینی کارمندان، علاوه بر وجود مستندات قانونی و مقررات مربوطه، مستلزم تأمین بار مالی و پیش بینی‌های اعتباری لازم است که این موضوع همواره مورد تأکید این معاون بوده است.
هیأت عمومی‌دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می‌کند.
رأی هیأت عمومی
با عنایت به این که اصل ایجاد حق برخورداری از طبقه شغلی ارفاقی و تشویقی نیازمند به تصریح در قانون است و در مواد ۶۵، ۸۱ و ۸۲ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ۱۳۸۶، برای برخورداری از طبقه شغلی تشویقی در صورت کسب امتیاز بالاتر حکمی‌پیش بینی نشده است و طبق مواد مذکور اختیار شورای توسعه مدیریت، صرفاً ناظر بر تعیین ضوابط ارزیابی عملکرد بر اساس عواملی نظیر ابتکار و خلاقیت، میزان افزایش مهارتها، انجام خدمات برجسته، طی دوره‌های آموزشی و میزان جلب رضایت ارباب رجوع است و متضمن حکمی‌بر اعطای طبقه تشویقی بر اساس امتیازات مکتسبه نیست و مطابق بند ت ماده ۲۲۴ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی‌ایران مصوب سال ۱۳۸۹، کلیه تصویب نامه ها، بخشنامه ها و دستورالعملها، تغییرات تشکیلات، تغییر ضرایب، جداول حقوقی و طبقه بندی مشاغل و افزایش مبنای حقوقی، اعطای مجوز هر نوع استخدام و به کارگیری نیرو و همچنین مصوبات هیأتهای امنا که متضمن بار مالی برای دولت باشد در صورتی قابل طرح و تصویب و اجراست که بار مالی ناشی از آن در گذشته محاسبه و در قانون بودجه کل کشور یا منابع داخلی دستگاه اجرایی ذی ربط تأمین شده باشد، در حالی که بار مالی ناشی از بند ۱ ماده ۴ دستورالعمل اجرایی ارزیابی عملکرد کارمندان قبلاً تأمین نشده است، بنابراین به جهات فوق‌الذکر و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲، حکم به ابطال بند ۱ ماده ۴ دستورالعمل مذکور از تاریخ تصویب صادر و اعلام می‌شود.
رئیس هیأت عمومی‌دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری
