آیین‌نامه فوق العاده سختی شرایط محیط کار و نوبت کاری موضوع بندهای “خ” و “د” ماده ۳۹ قانون استخدام کشوری (تصویب‌نامه شماره ۵۴۹۱۰/ت۶۳۰ مورخ ۰۹/۰۸/۱۳۶۶ هیأت وزیران با اصلاحات بعدی)
بهداشت و درمان و آموزش پزشکی
سازمان امور اداری و استخدامی کشور
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۶۶.۷.۲۹ بنا به پیشنهاد شماره .۲۰۵۸د مورخ ۱۳۶۵.۶.۱۲ سازمان امور اداری و استخدامی کشور، آیین‌نامه فوق العاده سختی شرایط محیط کار و نوبت کاری موضوع بندهای “خ” و “د” ماده ۳۹ قانون استخدام کشوری را به شرح زیر تصویب نمودند:
آیین‌نامه فوق العاده سختی شرایط محیط کار و نوبت کاری
ماده ۱- فوق‌العاده سختی شرایط محیط کار به متصدیان مشاغلی تعلق میگیرد که با وجود رعایت شرایط بهداشتی و ایمنی مربوط شاغل در معرض ابتلاء به‌بیماریها یا عوارض نامطلوب قرار گرفته و یا اینکه ماهیت وظائف آنان احتمال بروز بیماری یا عوارض نامطلوب به دنبال داشته باشد.
ماده ۲- دستگاههای مشمول این آئین‌نامه مکلفند بمنظور تأمین شرایط بهداشتی و ایمنی و ایجاد محیط مناسب کار برای متصدیان مشاغل این آئین‌نامه لوازم و ابزار ایمنی مورد نیاز را فراهم نمایند.
تبصره- دستگاههای مذکور مکلفند به افرادی که تصدی مشاغل موضوع این آئین‌نامه را بعهده دارند، بدواً “آموزش‌های ایمنی و بهداشتی لازم را در مورد کار و‌وظائف محوله به آنان معمول دارند و قبل از شروع کار و یا درحین اشتغال هر دو سال یکبار امکان معاینات پزشکی کامل آنها را فراهم آوردن و چنانچه‌صلاحیت آنان از نظر پزشکی مورد تأیید قرار گیرد بکار مورد نظر ادامه دهند، کلیه مخارج معاینات و آزمایشهای مربوط به عهده دستگاه متبوع مستخدم خواهد بود.
ماده ۳- مبنای محاسبه و پرداخت فوق‌العاده‌های مذکور در این آئین‌نامه حقوق گروه و پایه مستخدمین رسمی و در مورد مستخدمین پیمانی (۲).(۱) اجرت‌ماهانه آنان تعیین می‌گردد که با توجه به تعاریف مندرج در جدول پیوست به پنج درجه تقسیم و بشرح زیر قابل پرداخت است.
درجه ۱- معادل پنج درصد (۵%) حقوق گروه و پایه مستخدم رسمی و معادل دو و نیم درصد (۲.۵%) اجرت ماهانه مستخدم پیمانی.
درجه ۲- معادل ده درصد (۱۰%) حقوق گروه و پایه مستخدم رسمی و معادل پنج درصد (۵%) اجرت مستخدم پیمانی.
درجه ۳- معادل پانزده درصد (۱۵%) حقوق گروه و پایه مستخدم رسمی و معادل هفت و نیم درصد (۵/۷%) اجرت مستخدم پیمانی.
درجه ۴- معادل بیست درصد (۲۰%) حقوق گروه و پایه مستخدم رسمی و معادل ده درصد (۱۰%) اجرت مستخدم پیمانی.
درجه ۵- معادل بیست و پنج درصد (۲۵%) حقوق گروه و پایه مستخدم رسمی و معادل دوازده و نیم درصد (۵/۱۲%) اجرت مستخدم پیمانی.
تبصره ۱- در صورتی که سختی شراط محیط کار برخی از مشاغل با تعدادی از عوامل مختلف مندرج در جدول درجات عوامل سختی شرایط محیط کار همراه باشد،هنگام محاسبه و پرداخت فوق‌العاده یاد شده مجموع امتیازهای عوامل مربوط منظور می‌گردد.
تبصره ۲ (نسخ شده)- حداکثر میزان فوق‌العاده سختی شرایط محیط کار مشمولین این آئین‌نامه به استثنای کارکنان مراکز پزشکی قانونی و شاغلین مشاغل مشابه در دستگاههای بهداشتی و درمانی به تشخیص سازمان امور اداری و استخدامی کشور درهیچ مورد از پانزده هزار ریال در هر ماه تجاوز نخواهد کرد.
حداکثر میزان فوق العاده سختی شرایط محیط کار در مورد کارکنان سازمان بهزیستی کشور پنجاه هزار ریال تعیین می‌شود.
تبصره ۳ (نسخ شده)- کلیه افزایش‌های فوق‌العاده شغلی که پیش از تصویب این آئین‌نامه علاوه بر ارقام مندرج در تصویبنامه‌های مربوط به فوق‌العاده شغل به اعتبار شرایط محیط کار از طریق شورای حقوق و دستمزد برقرار گردیده‌اند پس از برقراری این فوق‌العاده ملغی می‌گردد.
ماده ۴- وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتی مکلفند برای اجرای مفاد این آئین‌نامه کمیته‌ای مرکب از بالاترین مقام اداری و مالی، مدیر کل یا رئیس کارگزینی و مدیر‌کل یا رئیس یا عناوین مشابه واحد متقاضی برقراری فوق‌العاده سختی کار خود تشکیل دهند. فهرست مشاغل مشمول این آئین‌نامه در کیمته یاد شده مطرح و با‌توجه به ضوابط مربوط نسبت به تعیین میزان امتیازها و فوق‌العاده متعلقه هر کدام از مشاغل پیشنهاد شده بررسی لازم بعمل آمده و تصمیم‌گیری خواهند نمود‌و ضروری است نسخه‌ای از صورت جلسه‌های تنظیمی را جهت رسیدگی و کنترل به سازمان امور اداری و استخدامی کشور ارسال نمایند که پس از تأیید سازمان‌امور اداری و استخدامی کشور به مرحله اجرا درآید.
تبصره- در صورتی که مفاد صورت‌جلسه‌های تنظیمی مغایر با ضوابط آئین‌نامه باشد مراتب پس از بررسی و در صورت لزوم انجام کاربینی کارشناسان مربوط از سوی سازمان امور اداری و استخدامی کشور به کمیته مسئول ماده چهار مذکور اعلام و کمیته یاد شده مکلف به اصلاح صورت جلسه‌های خود میباشد.
ماده ۵- آن‌دسته از کارکنان وزارتخانه‌ها و موسسات مشمول قانون استخدام کشوری که بموجب قوانین خاص از فوق‌العاده‌های سختی محیط کار یا صعوبت شغل و نوبتکاری و یا عناوین مشابه بهره‌مند می‌باشند مشمول مفاد این آئین‌نامه نمی‌گردند.
ماده ۶- فوق‌العاده نوبت کاری به متصدیان مشاغلی پرداخت می‌گردد که در نوبت‌های غیر متعارف ساعات اداری بصورت تمام وقت و مستمر ملزم به انجام وظیفه می‌باشند.
تبصره- زمان‌های غیر متعارف فوق عبارتند از:
۱- سه نوبتی منظم چرخشی (صبح تا عصر- عصر تا شب و شب تا صبح)
۲- دو نوبتی چرخشی منظم (صبح تا عصر- شب تا صبح)
۳- دو نوبتی منظم (عصر تا شب- شب تا صبح)
۴- دو نوبتی منظم ( شب تا صبح- صبح تا عصر)
۵- یک نوبتی دائم (عصر تا شب)
۶- یک نوبتی دائم (شب تا صبح)
۷- ترکیب دو یا چند حالت از حالات فوق بصورت متناوب.
ماده ۷- میزان برقراری فوق‌العاده نوبت کاری برای موارد فوق بشرح زیر است.
۱- ردیف اول
۲۰% حقوق گروه و پایه مستخدمین رسمی و ۱۰% اجرت ماهانه مستخدمین پیمانی.
۲- ردیف دوم
۱۵% حقوق گروه و پایه مستخدمین رسمی و ۵/۷% اجرت ماهانه مستخدمین پیمانی
۳- ردیف سوم
۲۰% حقوق گروه و پایه مستخدمین رسمی و ۱۰% اجرت ماهانه مستخدمین پیمانی
۴- ردیف چهارم
۱۵% حقوق روه و پایه مستخدمین رسمی و ۵/۷% اجرت ماهانه مستخدمنی پیمانی
۵- ردیف پنجم
۱۰% حقوق گروه و پایه مستخدمین رسمی و ۵% اجرت ماهانه مستخدمین پیمانی.
۶- ردیف ششم
۲۵% حقوق گروه و پایه مستخدمین رسمی و ۵/۱۲% اجرت ماخانه مستخدمین پیمانی
۷- ردیف هفتم
۱۵% حقوق گروه و پایه مستخدمین رسمی و ۵/۷% اجرت ماهانه مستخدمین پیمانی
تبصره- حداکثر میزان فوق‌العاده نوبت کاری مشمولین این آئین‌نامه در هیچ مورد از ده هزار (۰۰۰/۱۰) ریال در هر ماه تجاوز نخواهد کرد.
ماده ۸- مستخدمینی که بصورت غیر منظم و برحسب نوبت و بصورت کشیک یا عناوین مشابه آن در هر یک از حالات زمانی فوق عهده‌دار انجام مسئولیت‌هائی باشند مشمول این آئین‌نامه نبوده و با رعایت مقررات مربوط از فوق‌العاده اضافه کار ساعتی برخوردار خواهند بود.
ماده ۹- هر گونه تغییر در مفاد این آئین‌نامه منوط به پیشنهاد سازمان امور اداری و استخدامی کشور و تصویب هیئت وزیران خواهد بود.
تبصره ۱- در صورت ضرورت، پرداخت بقیه وجوه فوق‌العاده‌های موضوع مواد ۳ و ۷ این آئین‌نامه بمیزان بیشتر از محدودیتهای مقرر در تبصره ماده ۳ و‌تبصره ذیل ماده ۷ و همچنین انجام هر گونه تغییر در میزان درجات و عوامل جدول سختی شرایط محیط کار و نیز حالات مختلف نوبت کاری و درصدهای مقرر‌با پیشنهاد سازمان امور اداری و استخدامی کشور و تصویب شورای حقوق و دستمزد عملی خواهد شد.
تبصره ۲- این آئین‌نامه بمدت دو سال از تاریخ تصویب بطور آزمایشی بمرحله اجراء گذارده می‌شود. دو ماه قبل از انقضاء مدت مزبور سازمان امور اداری و‌استخدامی کشور مکلف است با توجه به پینشهادهای اصلاحی دستگاههای ذیربط نسبت به اصلاح آن اقدام لازم بعمل آورد.
میرحسین موسوی- نخست‌وزیر
| عنوان عامل (درجه) | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ |
| کار در ارتفاع | نیمه وقت در ارتفاع بدون حفاظ بیش از 5 متر | تمام وقت در ارتفاع بیش از 5 متر یا نیمه وقت در ارتفاع بیش از 10 متر | – | کار در ارتفاع زیاد نظیر هواپیما و هلیکوپتر | – |
| ریزش و برخورد اجسام خارجی | گاهگاهی قطعات کم خطر برخورد می‌کند | تمام وقت قطعات کم خطر گاهگاهی قطعات پر خطر | بصورت مستمر قطعات خطرناک برخورد می‌کند | – | – |
| انفجار | انفجارات ساده و کم خطر وجود دارد | انفجارات مستمر و نسبتاً خطرناک است | انفجار خطرناک بصورت نیمه وقت | انفجار خطرناک مستمراً وجود دارد | – |
| خطر برق | در معرض مستقیم برق 60تا 20 ولت | در معرض مستقیم برق 120 تا 220 ولت | در معرض مستقیم برق بیش از 220 ولت | – | – |
| سطوح شیب دار و لغزنده | سطح شیب دار بیش از 20 درجه زاویه لغزنده و شاغل ثابت است | سطح شیب دار بیش از 20 درجه زاویه لغزنده و شاغل دائما در حال تردد است ً | سطح شیب دار بیش از 40 درجه زاویه و لغزنده و شاغل ثابت است | سطح شیب دار بیش از 40 درجه زاویه و لغزنده و شاغل در حال تردد است | – |
| کا در فضای مسدود و غیر متعارف | نیمه وقت در فضای نسبتاً کم و غیر متعارف | نیمه وقت در فضای بسیار کم مثل اتاقک | تمام وقت در فضای کم مثل اتاقک | تمام وقت در فضای بسیارکم بخصوص معادن و امثال آن | – |
| کار در اعماق | نیمه وقت در عمق آب یا زمین بیش از 5 متر | نمام وقت در عمق آب یا زمین بیش از 5 متر | نیمه وقت در عمق آب یا زمین بیش ازده متر | نمام وقت در عمق بیش از ده متر | کار در اعماق بیش از 50 متر |
| سر و صدا | نیمه وقت بین 70 تا 90 دسی بل | نیمه وقت بین 90 تا 120 دسی بل . تمام وقت بین 70 تا 120 دسی بل | نیمه وقت بیش از 120 دسی بل . تمام وقت بین 90 تا 120 دسی بل | تمام وقت بیش از 120 دسی بل | – |
| محیط عفونت زا و آلوده زمانی و آزمایشگاهی | – | نیمه وقت با اجساد و لوازم متعفن | نیمه وقت با ذیروح متعفن تمام وقت با اجساد متعفن | تمام وقت با ذیروح متعفن نیمه وقت با اجساد متعفن | تمام وقت با اجساد و امحاء و اخشاء ذیروح متعفن |
| مواد شیمیائی و گازهای سمی | تمام وقت با مواد شیمائی و گازهای سمی آزار دهنده | نیمه وقت با مواد شیمیائی و گازهای سمی آسیب زای نفوذ پذیر ( حتی با استفاده از وسائل ایمنی ) | تمام وقت با مواد شیمیائی و گازهای سمی آسیب زای نفوذ پذیر | نیمه وقت با مواد شیمیائی و گازهای سمی کشنده نفوذ پذیر ( حتی با استفاده از وسائل ایمنی ) | تمام وقت با مواد شیمیائی – گازهای سمی کشنده نفوذ پذیر |
| گاز با مواد رادیو اکتیو لوبرتوهای مضره | نیمه وقت با مواد رادیو اکتیو نیته مضره سروکار دارد | تمام وقت با نورهای مضره و رادیو اکتیو سرو کار دارد | تمام وقت با اشعه مضره ( یک اشعه ) | تمام وقت بااشعه مضره ( تواماً بیش از یک اشعه ) | – |
| کار با بیماران روحی و روانی | – | گاهگاهی با بیمار روانی نسبتاً خطرناک روبر است | همواره با بیمار روحی نسبتاً خطرناک روبرو است | نیمه وقت با بیمار خطرناک روبرو است | تمام وقت با بیمار خطرناک روبرو است |
| کار در محیط های غیر متعارف | نیمه وقت در محیط کم نور و یا پر نور | نیمه وقت در تاریکی یا نور نسبی تمام ، تمام وقت در محیط کم نور یا پرنور | نیمه وقت در تاریکی مطلق یا نور بسیار شدید تمام وقت در تاریکی نسبی یا پر نور شدید | تمام وقت در تاریکی مطلق ( تاریکخانه عکاسی یا نور بسیار شدید ) | – |
| جز ذرات معلق در هوا | تقریباً هوای محیط آلوده گرد و غبار و امثال آن است | کاملاًهوای محیط آلوده گرد و غبار و امثال آن است | نیمه وقت در هوائی که ذرات معلق آن بیماری زا است | تمام وقت در هوائی که ذرات معلق آن بیماری زا است | در هوائی که ذرات معلق آن بیماری بوده و تنفس را تا حدی مختل می‌کند نیاز به ماسک دارد . |
| رطوبت | گاهگاهی در محیط دارای رطوبت بیش از حد مجاز | نیمه وقت در محیط دارای رطوبت بیش از حد مجاز | – | تمام وقت در محیط دارای رطوبت بیش از حد مجاز | – |
| کار در محیط های دارای بوی متعفن و نا مطبوع | گاهگاهی در محیط های متعفن و دارای بوی نامطبوع و ناراحت کننده | نیمه وقت در محیط های متعفن و دارای بوی نامطبوع و ناراحت کننده | – | تمام وقت در محیط های متعفن و دارای بوی نامطبوع و ناراحت کننده | – |
| کار در شرایط روحی نامساعد | گاهگاهی با اموات و یا بستگان اموات برخورد دارد | نیمه وقت با اموات و یا بستگان اموات برخورد دارد | – | تمام وقت با اموات و یا بستگان اموات برخورد دارد | – |
| کاردر شرایط بعد نا مناسب | در سال حداقل سه ماه بدور از خانواده و در محلی واقع در شهرستان دیگر به غیر از محل سکونت کار کند | در سال حداقل شش ماه بدور از خانواده و در محلی واقع در شهرستان دیگر به غیر از محل سکونت کار کند | – | در سال حداقل بیش از نه ماه بدور از خانواده و در محلی واقع در شهرستان دیگر به غیر از محل سکونت کار کند | – |
| کار با معلولین ذهنی یا جسمی | گاهی با این بیماران سرو کار دارند | نیمه وقت با این بیماران سرو کار دارند | – | بصورت تمام وقت و مستمر با اینگونه بیماران سرو کار دارند | – |
| کار در شرایط جوی نامساعد | نیمه وقت در باد و باران | تمام وقت در باد و باران | – | تمام وقت در برف و کولاک بصورت فصلی | – |
| تنهائی غیر معمول | تنهائی مستمر | تنهائی مستمر توأم با سکوت . تنهائی غیر مستمر توأم با سرو صدای دستگاه یا ابزار | تنهائی مستمر توأم با صدا های ناراحت کننده دستگاه | – | – |
| درجه حرارت | مستمر در حرارتهای کمتر از 5 درجه بالای صفر | مستمر در حرارتهای حدود صفر . نیمه وقت در حرارت بالای یا حدود 30 درجه | مستر در حرارت زیر صفر مستمر در حرارت بیش از 20 درجه | نیمه وقت در حرارتهای غیر معمول و غیر مجاز | تمام وقت در حرارتهای غیر مجاز |
| لرزش | لرزش خفیف آزاردهنده | نیمه وقت لرزش نسبتاً شدید | تمام وقت توأم با لرزش | – | – |
| کار با حیوانات و جانوران گزنده و درنده | گاهگاهی با حیوانات مزبور سرو کار دارد | – | نیمه وقت با حیوانات مزبور سرو کار دارد | تمام وقت با حیوانات مزبور سرو کار دارد | – |
| جابجا کردن قطعات سنگین | گاهگاهی تقریباً 5/12 کیلوگرم تا 25 کیلو گرم یا مکر را 5 تا 5/12 کیلو گرم یا معادل آنرا بلند یا نیروی معادل را تحمل می‌کند | گاهگاهی تقریباً 25 تا 50 کیلوگرم یا مکر را 5/12 تا 25 کیلو گرم یا معظماً 5 تا 5/12 کیلوگرم را بلند یا معادل آنرا تحمل می‌کند | گاهگاهی تقریباً بیش از 50 کیلو گرم یا مکر را 25 تا 50 کیلو گرم یا منظماً 5/12 تا 25 کیلوگرم یا دائماً تا 5/12 کیلو گرم را بلند یا نیروی معادل آنرا تحمل می‌کند | مکر را بیش از 50 کیلو گرم یا منظماً 25 تا 50 کیلوگرم یا دائماً 5/12 تا 25 کیلو گرم را بلند یا نیروی معادل آنرا تحمل می‌کند | دائماً بیش از 50 کیلوگرم را بلند یا نیروی معادل آنرا تحمل می‌کند |
| کار در فضای باز | مکو را در فضای باز مناطق معتدل انجام وظیفه می‌کند | مکر را در فضای باز مناطق بد آب و هوا یا منظماً در فضای باز مناطق معتدل | مکر در فضای باز بد آب و هوا و مناطق معتدل انجام وظیفه می‌نماید | نیمه وقت در فضای باز منطقه معتدل | کار تمام وقت در فضای باز |