توسعه و بهبود خدمات ایمنی و آتش‌نشانی (مصوبه شماره ۱۶۰/۲۲۲۳/۱۷۷۱۱ مورخ ۱۳۹۵/۷/۱۸ شورای شهر تهران)
مقدمه:
در راستای اجرای بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداریها و مواد ۵۵ ، ۵۶ ، ۶۴ ، ۷۰ و۷۷ مصوبه برنامه عملیاتی پنج‌ساله دوم شهرداری تهران (۹۷ ـ ۱۳۹۳)ـ ابلاغی به شماره ۱۶۰/۱۸۸۲/۴۹۳۸ مورخ ۱۳۹۳/۲/۳۱ در ارتباط با سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران و به منظور رعایت اصول، ضوابط و مقررات ایمنی در ساخت و سازها و فضاهای شهری، ارتقاء ایمنی ساختمانها و توانمندسازی شهروندان برای مقابله با حوادث احتمالی، لزوم تأمین زیرساختهای حقوقی، آئین‌نامهها و دستورالعملها، فرآیندها و منابع برای بازبینی و اصلاح فرایند صدور پروانه و گواهیهای کلیه ساختمانها، بناها و تأسیسات شهری، حفظ شرایط ایمنی شهر، ایجاد نظام بازرسی ایمنی و آتش‌نشانی با اولویت کلیه ساختمانها و فضاهای شهری پرخطر و نظام‌مندسازی ارائه خدمات ایمنی و آتش‌نشانی، حفظ جان و اموال شهروندان، پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی، شناخت خطرات و ایجاد راهکارهای مناسب، بکارگیری اصول علمی و روش‌های پیشگیرانه حفاظتی، آموزشی، تشویقی و توسعه خدمات امداد رسانی در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه، شهرداری تهران مکلف است ازطریق تقویت تعامل و با همکاری سایر سازمان‌های خدمات‌رسان (هلال احمر، اورژانس، اداره برق، آب، گاز، مخابرات و نهادهای نظارتی و امنیتی) اقدامات و هماهنگی‌های لازم را در اجرای کامل مفاد این مصوبه به عمل آورد.
ماده یکم (۱):
شهرداری تهران (سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران که اختصاراً، در این مصوبه سازمان نامیده می‌شود) مکلف است در راستای ارتقاء سطح کیفی ایمنی شهر و پایداری آن در طول دوره بهره‌برداری تصرفات، با استفاده از ظرفیت درون و برون سازمانی، اقدام به نظارت و بازرسی‌های دورهای ضوابط ایمنی و آتش‌نشانی درکلیه ساختمانها، فضاهای شهری، معابر، تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات شهری نموده و موارد نقص و مشکلات ایمنی را به مالک (ذینفع) و شهرداری منطقه ذیربط ابلاغ نماید. شهرداری‌های مناطق ۲۲ گانه نیز مکلفند اقدامات لازم جهت الزام مالک به رفع نواقص و مشکلات ایمنی ابلاغی را ظرف مدت تعیین شده در ابلاغیه به عمل آورند. هزینه‌های کارشناسی و صدوردستور العمل ابلاغی برای هر یک از بناهای نوساز متقاضی کسب گواهی پایان کار از محل عوارض ایمنی پرداختی در هنگام صدور پروانه ساختمان تأمین و هزینه‌های بازرسی دورهای سایر اماکن مطابق با دستورالعملی که حداقل ظرف مدت سه (۳) ماه پس از لازم‌الاجراشدن این مصوبه توسط شهرداری تهران تهیه و به تصویب شورای اسلامی شهر تهران می‌رسد، از مالک دریافت می‌گردد.
تبصره یکم (۱):
درجه‌بندی اماکن، تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات شهری از نظر میزان خطرپذیری براساس مبحث سوم (۳) مقررات ملی ساختمان بوده که بازرسی دورهای آنها طی مراحل زمانی ذیل انجام می‌گیرد:
پر خطر: حد اقل یکبار در سال
میان خطر: یکبار در طول سه (۳) سال
کم خطر: یکبار در طول ده (۱۰) سال
تبصره دوم (۲):
سازمان مکلف است براساس «آیین‌نامه ساماندهی و تعیین صلاحیت اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در زمینه خدمات ایمنی و آتش‌نشانی»ـ ابلاغی به شماره ۱۶۰/۱۳۹۱۱ مورخ ۱۳۹۲/۷/۲۰ صلاحیت اشخاص حقیقی و حقوقی واجد شرایط را که متقاضی همکاری با سازمان به عنوان «ناظر ایمنی» می‌باشند، تعیین و اعلام نماید.
تبصره سوم (۳):
به منظور نظارت بر حسن اجرای بازرسی ایمنی و اطمینان از رعایت ضوابط و مقررات مربوط ، سازمان مکلف است نسبت به انجام نظارت فنی عالی اقدام نماید.
ماده دوم(۲):
شهرداری تهران مکلف است براساس مقررات ملی ساختمان نسبت به الزام مالکین ساختمان‌های جدیدالاحداث، در کلیه پروانه‌ها و پایان کارهای ساختمانی با هر تعداد طبقه و هر میزان مساحت، جهت رعایت ضوابط و مقررات ملی ساختمان و دستورالعمل ایمنی و آتش‌نشانی اقدام نماید. نظارت بر حسن اجرای مفاد این بند به عهده سازمان و معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران می‌باشد.
تبصره یکم (۱):
سازمان مکلف است حداکثر ظرف مدت یک (۱) ماه پس ازلازم‌الاجراشدن این مصوبه ضوابط و مقررات ایمنی ساختمانها را جهت اطلاع رسانی به کلیه متقاضیان صدور پروانه ساختمانی به معاونت شهرسازی و معماری اعلام نماید. علاوه بر این سازمان می‌بایست نسبت به انتشار استانداردها، ضوابط و آیین‌نامه‌ها از طریق پرتال سازمانی و شهرداری تهران اقدام نماید.
تبصره دوم (۲):
سازمان مکلف است فهرست تجهیزات تأیید شده ایمنی و آتش‌نشانی استاندارد را از طریق پرتال سازمان منتشر نماید و مهندسین ناظر براساس وظایف قانونی خود مکلفند اسناد فنی استاندارد کیفیت، عملکرد و اصالت تجهیزات فوق را کنترل و نظارت نمایند. سازمان می‌تواند بر حسن اجرای این تبصره در زمان اجرای عملیات ساختمانی و صدور گواهی پایان کار ساختمان، نظارت نماید.
تبصره سوم (۳):
شهرداری تهران (معاونت شهرسازی و معماری) مکلف است به هنگام صدور پروانه ساختمانی برای کلیه اماکن، دستورالعمل‌های ایمنی در ساختمان را قبل از صدور پروانه به مالکین و ناظرین ساختمان ابلاغ و تأییدیه رعایت موارد ابلاغی را اخذ و در پروانه‌های ساختمانی درج نماید.
تبصره چهارم (۴):
در زمان صدور پروانه ساختمان برای ساختمان‌های بلندمرتبه وضعیت دسترسی خودروهای آتش‌نشانی به محل ساختمان به منظور حفاظت ساختمانها در مقابل حریق (براساس مبحث سوم (۳) مقررات ملی ساختمان) با توجه به شرایط موجود بررسی و در صورت عدم تأمین شرایط لازم، موضوع در کمیته مشترک بین سازمان و معاونت شهرسازی و معماری مطرح و درخصوص راهکار مناسب جهت دسترسی خودروهای آتش‌نشانی اتخاذ تصمیم می‌شود.
تبصره پنجم (۵):
شهرداری تهران (معاونت شهرسازی و معماری) باید با هماهنگی سازمان شرایطی را فراهم نماید که جهت اعمال دستورالعمل‌های ایمنی و آتش‌نشانی و تأییدیه‌های ایمنی، زمان صرف شده، از سه (۳) روز کاری در زمان صدور پروانه ساخت و هفت(۷) روز کاری در زمان صدورگواهی‌های پایانکار یا عدم خلاف، بیشتر نباشد.
ماده سوم (۳):
سازمان مکلف است با استفاده از امکانات و توانایی‌های درون و برون سازمانی در جهت کمک به ایمن‌سازی سالیانه حداقل ده درصد (۱۰%) از اماکن عمومی، از طریق مشارکت در تأمین تجهیزات اولیه ایمنی و آتش‌نشانی اقدام نماید.
ماده چهارم (۴):
در راستای اجرای ردیف پنجم (۵) مصوبه مورخ ۱۳۹۳/۱۰/۱۸ هیأت وزیران در خصوص الزام به رعایت ضوابط ایمنی در بهره‌برداری از کلیه تجهیزات و تأسیسات تحت مالکیت دستگاه‌های موضوع ماده پنجم(۵) قانون مدیریت خدمات کشوری، شهرداری تهران مکلف است نسبت به الزام کلیه مسئولین، سازمانها و نهادهای حقوقی، دولتی و عمومی به ویژه واحدهای تابعه شهرداری تهران به اجرای ضوابط ایمنی و آتش‌نشانی در فضاهای عمومی اقدام نماید.
تبصره:
چنانچه سازمان تشخیص دهد که در زمان بهره‌برداری از تجهیزات و تأسیسات دولتی موارد استاندارد موضوع تبصره یکم(۱) ذیل ماده یکم(۱) رعایت نشده است، مراتب را جهت رفع نقص به بالاترین مقام آن دستگاه اعلام نموده و به منظور الزام مالکین و ذینفعان جهت رعایت تمهیدات ایمنی و آتش‌نشانی در طول دوره بهره‌برداری از طریق مراجع ذیصلاح یا ضابطین قضایی و طی مراحل قانونی اقدام نماید.
ماده پنجم (۵):
سازمان موظف است حداکثر ظرف مدت شش(۶) ماه از تاریخ لازم‌الاجراشدن این مصوبه نسبت به تدوین آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های فنی در حوزه‌های تخصصی ذیل اقدام و پس از تصویب هیأت مدیره سازمان، و تأیید شهردار تهران اقدام نماید.
۱- نحوه اعزام نیروهای عملیاتی اولیه و تکمیلی متناسب با نوع خطر
۲- نحوه جانمایی ایستگاههای آتش‌نشانی متناسب با حجم ترافیک، دسترسیها، شرایط ژئومورفولوژیکی و تراکم جمعیتی
۳- برآورد تعداد، نوع و شرایط نگهداری تجهیزات مورد نیاز در انواع حوادث و حریق متناسب با استانداردهای معتبر
۴- نحوه انجام عملیات امدادی آتش‌نشانی و شرایط استاندارد آن
۵- شرایط استاندارد خرید و نحوه نگهداری خودروهای آتش‌نشانی در طول دوره بهره‌برداری
۶- شرایط استاندارد تجهیزات ارتباطی، مخابراتی و فناوری اطلاعات ستاد هماهنگی و ایستگاههای آتش‌نشانی
ماده ششم (۶):
شهرداری تهران مکلف است به منظور تأمین فضای لازم جهت ساخت ایستگاههای آتش‌نشانی، حداکثر ظرف مدت شش (۶) ماه پس از اعلام نیاز سازمان، زمینهای بدون معارض شناسنامه دار را براساس شرایط استاندارد ملاک عمل درآیین‌نامه موضوع بند دوم (۲) ذیل ماده پنجم(۵) این مصوبه تعیین و جهت اقدامات آتی به سازمان معرفی نماید.
ماده هفتم (۷):
به منظور تأمین ایمنی در حمل و نقل ریلی درون شهری (مترو)، شرکت بهره‌برداری راه آهن شهری تهران و حومه موظف است با همکاری و هماهنگی سازمان نسبت به تأمین خودروها و تجهیزات مورد نیاز مقابله با حریق و حوادث، جانمایی و استقرار آنها، تأمین شرایط استاندارد امدادرسانی در داخل تونل‌ها، فضاها، ایستگاه‌ها و تأسیسات مترو و آموزش رانندگی لوکوموتیو و اقدامات فنی اولیه به پرسنل منتخب آتش‌نشانی، از محل ردیف‌های بودجه سالیانه خود اقدام نماید.
تبصره یکم (۱):
سازمان موظف است ظرف مدت یک (۱) سال از لازم‌الاجراشدن این مصوبه دستورالعمل ایمنی ملاک عمل در عملیات امدادرسانی حوادث و حریق مترو را تدوین و ضمن برآورد تجهیزات، تأسیسات و خودروهای مورد نیاز، آن را به تصویب هیأت مدیره سازمان و تأیید شهردار تهران برساند.
تبصره دوم (۲):
به منظور انجام اقدامات لازم به هنگام بروز حوادث و حریق و تعیین حدود وظایف هر یک از طرفین، ضروری است تفاهمنامه همکاری فی‌مابین شرکت بهره‌برداری راه آهن شهری تهران و حومه و سازمان منعقد گردد.
ماده هشتم (۸):
شهرداری تهران (معاونت حمل و نقل و ترافیک) مکلف است در کلیه طرح‌های تغییر و توسعه معابر و خطوط حمل و نقل شهری، موضوع حداقل زمان جهت دسترسی خودروها و نیروهای امدادی آتش‌نشانی را در تمام مناطق شهری مدنظر قرار داده و در صورت تأمین شرایط استاندارد نسبت به اجرای طرح‌های مورد نظر اقدام نماید. همچنین در خصوص معابر و خطوط حمل و نقل موجود مکلف است ظرف مدت دو (۲) سال نسبت به اصلاح دسترسیها و تأمین شرایط مورد نیاز سازمان اقدام نماید. سازمان نیز مکلف است ظرف مدت شش(۶) ماه نسبت به شناسایی و معرفی معابری که می‌بایست مورد اصلاح قرار گیرند و پیشنهاد دسترسی‌های جایگزین به معاونت حمل و نقل و ترافیک اقدام نماید.
ماده نهم (۹):
شهرداری تهران مکلف است با رعایت الویت‌بندی پتانسیل خطر و امکان پذیری، جهت جلوگیری از خطرات ناشی از سقوط عناصر غیرسازه‌ای و توسعه حریق در اماکن عمومی، درمانی، آموزشی و جمعیت‌پذیر، با همکاری سازمانها و نهادهای ذیربط، دستورالعمل مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی عناصر غیرسازه‌ای (شامل ایمن‌سازی مبلمان و تجهیزات شهری اعم از ایستگاههای اتوبوس، نیمکت‌ها، پل‌های عابر پیاده، سازه‌های نمادین و تأسیسات مصنوعی آبی) را تهیه و ظرف مدت شش(۶) ماه نسبت به تدوین ساز و کارهای اجرایی لازم اقدام نماید.
ماده دهم (۱۰):
به منظور ارتقاء فرهنگ ایمنی و آموزش شهروندان تهرانی، شهرداری تهران مکلف است ظرف مدت شش(۶) ماه از تاریخ لازم‌الاجراشدن این مصوبه با استفاده از ظرفیت‌های سازمان، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران، آموزش و پرورش شهر تهران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر نهادهای ذیربط نسبت به تهیه و اجرای طرح آموزش‌های عمومی اثربخش ایمنی و آتش‌نشانی به استناد استانداردهای موجود و بین‌المللی با رعایت شرایط ذیل اقدام نماید:
الف) شناسایی گروه‌های آسیب پذیر در موضوع ایمنی و آتش‌نشانی
ب) احصاء روش‌های دسترسی موثر و اطمینان بخش به گروه‌های موضوع بند(الف)
ج) تدوین محتوای آموزشی اثربخش متناسب با گروه‌های موضوع بند(الف) و اجرای آموزش
د) ارزیابی میزان اثربخشی از طریق اندازه‌گیری شاخصه‌های آماری حریق‌ها، حوادث، خسارات و تلفات در گروه‌های اجتماعی مورد نظر.
و) اصلاح روش‌های عملکردی متناسب با اثربخشی بند (د)
ماده یازدهم (۱۱):
شهرداری تهران موظف است به منظور اجرایی نمودن این مصوبه، نسبت به تأمین منابع مالی در بودجه سنواتی اقدام نماید.
ماده دوازدهم (۱۲):
شهرداری تهران موظف است هر شش (۶) ماه یک بار گزارش اجرای این مصوبه را به شورای اسلامی شهر تهران ارائه نماید.