عدم ابطال تبصره ۲ ماده ۱ آیين‎نامه تعیین امتیازات آموزشی، پژوهشی و مصاحبه آزمون ورودی دورة دکتری تخصصی دانشگاه تهران (رأي شماره ۵۱۴ مورخ ۲۴/۷/۱۳۹۱ هيأت عمومي ديوان عدالت اداري)

تاریخ: 24 مهر 1391

کلاسه پرونده: 290/89

شماره دادنامه: 514

موضوع رأی: عدم ابطال تبصره 2 ماده 1 آیين‎نامه تعیین امتیازات آموزشی، پژوهشی و مصاحبه آزمون ورودی دورة دکتری تخصصی دانشگاه تهران

شاکی: علی نجفی فر

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

گردش کار: آقای علی نجفی فر به موجب دادخواستی، ابطال تبصره 2 ماده 1 آیین نامه تعیین امتیازات آموزشی، پژوهشی و مصاحبه آزمون ورودی دورة دکترای تخصصی دانشگاه تهران را به لحاظ مغایرت با بند 9 اصل 3 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

” بر اساس آیین نامه مصوب تحصیلات تکمیلی دانشگاه تهران در سال جاری 50 درصد نمره پذیرش داوطلبان دوره دکتری به امتیازات اکتسابی از آزمون کتبی ( مرحله اول) و 50 درصد نمره باقی مانده به فعالیتهای آموزشی ( معدل مدارک تحصیلی 15 نمره) پژوهشی (20 نمره) و مصاحبه اساتید (15 نمره) تخصیص داده می شود. بر این اساس امتیازات پژوهشی فقط به فعالیتهایی تعلق می گیرد که در طول دوران تحصیلی فوق لیسانس و چهار سال پس از آن انجام گرفته باشد و با گذشت هر سال از طول دوره چهار ساله نیز 20 درصد از امتیازات مذکور کاسته می شود، به طوری که به کلیه فعالیتهای پژوهشی بعد از اتمام دوره چهار ساله پس از فارغ التحصیلی هیچ گونه امتیازی اختصاص نمی یابد. روشن است که برخلاف رویه های مرسوم در مراکز علمی ایران و جهان، هدف اصلی تهیه کنندگان این آیین نامه، فراهم نمودن شرایط ناعادلانه و غیر رقابتی به نفع دانشجویان در حال تحصیل ( معمولاً دانشجویان خودی) بوده است که در این راستا اشکالات ساختاری بسیاری وجود دارد که در زیر به جهت رعایت اختصار فقط به بخشی از آنها اشاره می شود.

1- آیا این جانب که 8 سال پیش فارغ التحصیل شده و به دلیل بیماری در چند سال اولیه پس از فارغ التحصیلی قادر به اجرای فعالیتهای پژوهشی نبوده ام ولی پس از آن کارنامه بسیار خوبی از نظر فعالیتهای مورد نظر ارائه کرده ام، به چه گناه باید از بخش مهمی از امتیازات مربوطه ( 20 درصد) که تعیین کننده ترین عامل پذیرش نهایی نیز به شمار می آید، کاملاً محروم شوم. آیا داوطلبی مانند این جانب با وجود این سد عظیم در مقابل خود که متاسفانه به صورتی طراحی شده است که هر گونه تلاش علمی بیشتر در آینده نیز قادر به ایجاد کوچکترین رخنه ای در آن نمی شود، چگونه باید به ادامه تحصیل امیدوار باشد.

2- به صراحت می توان گفت که موضوع تبصره مورد نظر تاکنون در هیچ دانشگاهی در ایران و جهان اجرا نشده است. مفاد این تبصره به حدی تعجب آور است که اغلب استادان دانشکده ها و حتی بعضی از کارمندان اداره کل تحصیلات تکمیلی موضوع را انکار می کردند. شایان گفتن است که در تمام مراکز دانشگاهی ایران، امتیاز سوابق پژوهشی بدون تعیین محدوده زمانی منظور می شود و در بعضی از مراکز دانشگاهی جهان به هنگام بودن دانش داوطلب معیار اصلی پذیرش دانشجو قرار گرفته و لذا معمولاً فعالیتهای پژوهشی 5 سال اخیر ملاک ارزش گذاری واقع می شود.

3- بر اساس اطلاعات موجود و از آن جا که مفاد این تبصره دارای اشکالات ساختاری مورد اشاره و سایر موارد دیگر است، لذا در گروههای آموزشی به صورت سلیقه ای مورد تفاسیر مختلفی قرار گرفته است ولی در دانشکده این جانب ( دانشکده منابع طبیعی) به دلیل حضور مستقیم مدیرکل تحصیلات تکمیلی در این دانشکده و علی رغم میل باطنی استادان گروه، به دقت اجرا شده است.

شایان گفتن است، در طی مراجعات مکرر این جانب، مقامات ذی ربط به وجود اشکالات ساختاری موجود در این تبصره اذعان کرده ولی متاسفانه اصلاح آن را به سال آتی موکول می کردند. لذا مستدعی است همکاری لازم به منظور ابطال تبصره ناعادلانه و غیر قانونی مورد اشاره در سال جاری مبذول شود. مطمئناً اجر معنوی زحمات به عمل آمده در راستای احقاق حق این جانب، به عنوان یک هموطن مسلمان که با زحمات بسیار زیاد و در استان محروم ایلام در حال خدمت هستم در پیشگاه ایزد منان محفوظ می باشد. “

مقدمه مصوبه و متن تبصره مورد اعتراض به شرح زیر است:

“دانشگاه تهران به منظور فراهم آوردن تسهیلات لازم برای پذیرش دانشجویانی که برجستگیهای علمی خود را در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد از طریق کارنامه آموزشی و پژوهشی خود به اثبات رسانده باشند به موجب این آیین نامه 50 امتیاز، معادل پنجاه درصد از مجموع امتیازات آزمون ورودی دوره دکتری را به کمیت و کیفیت سوابق آموزشی و پژوهشی و مصاحبه با داوطلبان به شرح زیر اختصاص می دهد. پنجاه درصد امتیازات مابقی مربوط به برگزاری آزمون ورودی کتبی است که بررسی سوابق فوق الذکر داوطلب، مشروط به قبولی وی در این مرحله است. “

” تبصره 2- امتیاز متعلقه به سوابق پژوهشی پس از زمان فراغت از تحصیل به ازای افزایش زمانی در هر سال 20% از امتیاز به عنوان یک ضریب کاهنده کسر می شود به نحوی که از سال پنجم به بعد، به سوابق پژوهشی ارائه شده هیچ امتیازی تعلق نمی گیرد. “

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی دانشگاه تهران به موجب لایحه شماره 264390/151- 3/11/1389 توضیح داده است که:

” ماده 38 قانون دیوان عدالت اداری مقرر می دارد: در مورد ابطال مصوبات، ذکر موارد مغایرت مصوبه با شرع یا قانون و یا خروج از اختیارات و همچنین ماده قانونی که اعلام مغایرت مصوبه با آن شده است ضروری است در حالی که نامبرده به این تعهد قانونی خود عمل نکرده است با این حال در ادامه دلایل مبنی بر عدم مغایرت آیین نامه مزبور با شرع و قانون و همچنین عدم خروج از اختیارات توسط مرجع تصویب کننده آیین نامه فوق الذکر به استحضار می رسد:

الف: نامبرده مدعی است 20% امتیازات مربوط به فعالیتهای علمی پژوهشی تعیین کننده ترین عامل پذیرش نهایی، به شمار می آید، در حالی که باید خاطر نشان ساخت صرف عدم کسب رتبه مطلوب در مجموع امتیازات که ملاک قبولی نیز، مجموع امتیازات کسب شده است. نمی تواند بهانه ای دال بر غیر عادلانه یا غیر قانونی بودن مقررات حاکم بر نحوه محاسبه بخشی از امتیازات این آزمون باشد چرا که صرفاً 20% حد نصاب امتیازات مذکور را در بر گرفته و کلیت امر را که همان احراز صلاحیت علمی از مجموع آزمون کتبی، مصاحبه و فعالیتهای آموزشی و پژوهشی است، متزلزل نخواهد ساخت.

مضاف بر این که رتبه آخرین فرد قبول شده در این رشته رتبه 9 و نمره کل 72/44 بوده است در حالی که خواهان با نمره نهایی 63/43 رتبه دوازدهم را به خود اختصاص داده است و این نشانگر آن است که صرف 20% تنها عامل تعیین کننده در این میزان فاصله با آخرین فرد قبولی نیست.

ب: در خصوص این که تصویب آیین نامه مذکور در حیطه اختیارات اعطا شده به مرجع تصویب کننده است یا خیر باید بیان داشت که:

1- نظر به اختیارات اعطا شده به شورای عالی برنامه ریزی توسط مصوبه 7/10/1372 شورای عالی انقلاب فرهنگی که بند 14 آن مقرر می دارد: بررسی و تصویب کلیه برنامه های درسی و مقررات و ضوابط آموزشی و پژوهشی مربوط به وزارتخانه ها و سازمانها، موسسات و نهادهای انقلاب اسلامی که در آن دوره های آموزش عالی دایر است و به نوعی منتهی به اخذ مدرک دانشگاهی می شود، بر عهده شورای عالی برنامه ریزی است.

2- با توجه به اختیارات مقرر و حاصل شده از مصوبه مذکور، آیین نامه ای به نام آیین نامه دوره دکتری در تاریخ 8/12/1372 تصویب می شود و به دنبال این امر دستورالعملی به نام دستورالعمل اجرایی پذیرش دانشجو در تاریخ 1/12/1377 و در راستای اجرای فصل دوم این آیین نامه ( آیین نامه دوره دکتری) تصویب شد.

3- سر انجام آیین نامه فوق الذکر و دستورالعمل مربوط به آن با تصویب آیین نامه دکتری مورخ 30/3/1388 ملغی الاثر شد و نحوه احراز صلاحیت علمی داوطلبان دوره دکتری بر حسب تبصره 1 ماده 3 آیین نامه جدید التصویب مورخ 30/3/1388 به عهده موسسات آموزش عالی و پژوهشی که مطابق مقررات مجاز به برگزاری دوره دکتری می باشند قرار گرفت.

4- بر این اساس با عنایت به اختیارات مندرج در تبصره فوق الذکر ( تبصره 1 ماده 3 آیین نامه دوره دکتری مورخ 30/3/1388 شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه تهران) آیین نامه اجرایی تعیین امتیازات آموزشی پژوهشی مصاحبه سال 1389 آزمون ورودی و دوره دکترای تخصصی دانشگاه تهران مرحله دوم آزمون را به تصویب رساند و آن را جایگزین کلیه قسمتهای مربوط به نحوه محاسبه امتیازات هر یک از مراحل سه گانه آزمون دکترای مندرج در بخشنامه های پیشین کرد. بنابراین ملاحظه می شود مفاد این تبصره در چارچوب اختیارات حاصله از قانون بوده بنابراین اسناد وصف غیر قانونی در این خصوص بی وجه است.
در پایان با عنایت به دفاعیات ارائه شده صدور حکم شایسته و قانونی دایر بر رد دادخواست مورد استدعاست.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آينده به صدور رأی مبادرت می‎کند.

رأی هيأت عمومي

با توجه به این که در بند 9 از اصل سوم قانون اساسی دولت موظف شده است همه امکانات خود را برای رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی به کار برد، حکم مقرر در تبصره 2 ماده یک آیین نامه تعیین امتیازات آموزشی، پژوهشی و مصاحبه ( سال 1389) آزمون ورودی دوره دکترای تخصصی دانشگاه تهران ( مرحله دوم آزمون) که برای همه اشخاص با شرایط مشابه وضع شده است

با اصل مذکور از قانون اساسی مغایرت ندارد و قابل ابطال تشخیص داده نشد.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری- محمدجعفر منتظری