بخشنامه نظام ارزشیابی مشاغل

۱۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۸

فهرست عناوین این صفحه

نظام ارزشیابی مشاغل (بخشنامه شماره 49240 مورخ 1395/3/22 وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی)

در اجرای ماده (48) قانون کار و به منظور انطباق طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل با ضروریات کارگاه‌ها و فراهم آوردن امکان افزایش سطح دریافتی کارگران متناسب با بهره‌وری نیروی کار، رعایت پرداخت مزد مساوی برای کار هم‌ارزش در شرایط یکسان برای مرد و زن، ایجاد تناسب بین ارزیابی شغل، ارزشیابی شاغلین و عملکرد نیروی کار، انعطاف‌پذیری لازم به منظور تشخیص عملکردهای متفاوت کارکنان و جبران خدمات افراد متناسب با کارایی، قابلیت‌ها و توانایی‌ها هر یک در عین تبعیت از چارچوب‌ها و معیارهای مشخص پرداخت به آنان، استفاده مطلوب و منطقی بر حسب گوناگونی و ماهیت کارگاه‌ها و کاربست درست و مناسب روش‌های علمی ارزشیابی و طبقه‌بندی مشاغل، ایجاد مبنای عقلایی و قانونی در جهت تطبیق ارزش‌های تخصصی با شرایط کارگاه‌ها به منظور افزایش درآمد کارکنان و ایجاد ضوابط و معیارهای منصفانه مزدی بر مبنای واقعیات مشهود و نامشهود مشاغل، نظام ارزیابی مشاغل که مورد اصلاح و تجدیدنظر کلی قرار گرفته است به شرح موارد مندرج ذیل خواهد بود.

نظام ارزشیابی مشاغل

فصل اول- تعاریف و مفاهیم

اداره کل: منظور اداره کل روابط کار و جبران خدمت می‌باشد.

ارتقاء: قرار گرفتن شاغل در سطوح بالاتر یک شغل یا در یک شغل بالاتر است.

ارزیابی عملکرد: سنجش و اندازه گیری نتایج حاصل از فعالیت‌های شاغلین در انجام وظایف مشخص در بازه‌های زمانی معین در مقایسه با استاندارد انجام کار به طور عینی و سیستماتیک اجرا می‌گردد.

ارزیابی مشاغل: به فرآیند سنجش درجه اهمیت و ارزش یک شغل در مقایسه با مشاغل دیگر به منظور تعیین موقعیت نسبی در طرح طبقه‌بندی مشاغل با توجه به نوع و پیچیدگی وظایف به منظور پرداخت مزد مساوی در ازای کار هم‌ارزش اطلاق می‌شود.

استاندارد شغلی: مجموعه‌ای از وظایف اصلی شغل و مشخصات شایستگی‌ها و توانمندی‌های مورد نیاز برای عملکرد مؤثر در محیط کار است.

شرایط احراز شغل: حداقل معلومات و مهارت‌هایی است که برای انجام درست وظایف و قبول مسئولیت‌های شغل ضروری است.

شرایط کار: عوامل فیزیکی و اجتماعی پیرامون شاغل است که بر ماهیت کار تأثیر گذارده و شاغل به عنوان بخشی از انجام وظایف با آن روبرو است.

شرح شغل: بیانیه‌ای است شامل مهمترین عناصر یک شغل از قبیل وظایف، روش‌ها، حدود مسئولیت‌ها، ارتباط شغل با مشاغل دیگر، استنادارد عملکرد مورد نیاز شغل و سایر حقایق مربوط به شغل که ضابطه و معیار وظایف محسوب می‌شود.

شرح وظیفه: شرح منظم و مدونی است از سلسله فعالیت‌های پویا که فرآیند انجام کار توسط شاغل را مشخص می سازد.

شغل: مجموعه وظایف و مسئولیت های مرتبط و مستمری است که از نظر نوع و سطح با هم مرتبط و مشابه بوده و به عنوان کار واحد شناخته می‌شود.

طبقه بندی مشاغل: کاربرد روش های خاصی که به طور علمی ارزش مشاغل مختلف در یک کارگاه را با در نظر گرفتن تمام ابعاد آ«ها مشخص و معین ساخته و ارزش هر شغل را نسبت به سایر مشاغل بسنجد.

طبقه شغلی: عبارت است از یک یا چند شغل یا پست سازمانی که از نظر وظایف، مسئولیت‌ها و دشواری انجام کار با یکدیگر مشابه و یکسان باشند به نحوی که بتوان آنها را تحت عناوین واحدی قرار داد و شرایط احراز یکسانی برای آنها نوشت.

طرح مسیرهای شغلی: دستیابی به محدوده مشاغل متفاوت، متمایز و مشابه با شناخت مبانی، موازین و معیارهای مشخص و موانع ساختاری به منظور ترسیم ارتباطات استخدامی، آموزشی، انتصاب، ارتقاء، تنزل و سایر موارد در روند و نوسانات تغییرات شغلی است.

عنوان شغل: یک لفظ توصیفی است که معرف وجه بیرونی شغل است و با استفاده از عناوین متداول و متعارف انتخاب می‌شود.

کمیته طبقه بندی: منظور کمیته های طبقه بندی مشاغل کارگاه های مشمول قانون کار، موضوع ماده (49) قانون کار می‌باشد.

گروه شغلی: ارزشی است که بر حسب اهمیت مشاغل و عوامل مترتب بر آن برای هر شغل یا پست تعیین شده و معرف سطح ارزش مشاغل و یا پست‌های سازمانی در مقایسه با دیگر مشاغل و یا پست‌های سازمانی است.

مسئولیت: عبارت است از الزامات و تعهدات شاغل در قبال اجرای تکالیف و اعمال اختیارات و ضوابط و معیارهای مقرر که به انواع مختلف تقسیم می‌شود.

مهارت: احاطه و تسلط کافی شاغل و توانایی انجام وظایف مربوط به شغل یا پست سازمانی متناسب با استانداردهای متعارف به منظور گسترش قابلیت‌ها برای تسهیل در اجرای فعالیت‌های شغلی است.

نظام پرداخت: مجموعه منظمی از اصول و قواعد و رویه‌هایی است که بر مبنای آن مزد و یا جبران خدمات شاغلین در اجرای کاری که در راستای تحقق اهداف و مأموریت‌های سازمانی است، پرداخت می‌شود.

نمودار سازمانی: تجسمی از ترکیب سازمان رسمی به منظور تعیین جایگاه مشاغل یا پست‌های سازمانی و ارتباط میان آنها است.

نیازهای جسمی شغل: عبارت است از فعالیت جسمی و مهارت حرکات اندام‌های بدن شاغل برای حسن انجام وظایف شغلی.

نیازهای فکری شغل: عبارت است میزان تلاش فکری، دقت، درجه تمرکز ذهنی، قدرت تصمیم گیری، تجزیه و تحلیل مسائل، طراحی و برنامه ریزی، تجسم و قضاوت، سرعت انتقال و ابتکار و تدوین خط مشی و مقررات مربوط به شغل و نظایر آن که لازمه انجام کار می باشد.

طبقه‌بندی مشاغل که هدف آن برقراری ارتباط صحیح و منطقی بین وظایف و مسئولیتهای مشاغل، شرایط احراز متصدیان مشاغل و مزد و مزایای پرداختی به آنان است شامل موارد زیر می‌باشد:

فصل دوم- نحوه ارزیابی مشاغل

ماده 1- کارگاه های مشمول باید طرح طبقه بندی مشاغل خود را از طریق روش های متداول یا سایر روش های ارزیابی مشاغل که مورد تأیید اداره کل روابط کار و جبران خدمت است تهیه و اجرا نمایند.

تبصره- روش ارزیابی مشاغل کارگاه ابتدا باید به تأیید اداره کل روابط کار و جبران خدمت برسد.

ماده 2- اداره کل روابط کار و جبران خدمت روش رازیابی مشاغل انتخابی برای تهیه طرح طبقه بندی مشاغل هر کارگاه را با توجه به ماهیت و اقتضائات کارگاه مورد تأیید قرار خواهد داد. ضوابط اجرایی این ماده به تصویب اداره کل روابط کار و جبران خدمت خواهد رسید.

ماده 3- در ارزیابی مشاغل، باید کلیه مشاغل و یا پست‌های سازمانی کارگاه با توجه به استانداردهای شغلی مورد تحلیل قرار گرفته، ضمن مشخص شدن اطلاعات خاص هر شغل و یا پست، شرح وظایف و شرایط احراز، ارزش و محتوای هر یک از شغل ها و پست ها بر اساس دانش، تجربه و مهارت، مسئولیت ها، شرایط کار، نیازهای فکری و جسمی و سایر شرایط حاکم بر شغل تعیین گردد به نحوی که ارزش و اهمیت یک شغل را نسبت به سایر مشاغل مشخص نماید.

تبصره 1- طرح های طبقه بندی مشاغل که از روش های کمی برای ارزیابی مشاغل استفاده می کنند باید بر مبنای تجزیه و تحلیل عوامل اصلی و فرعی تشکیل دهنده شغل انجام پذیرند.

تبصره 2- ضوابط اجرایی این ماده و تبصره (1) آن به تصویب اداره کل روابط کار و جبران خدمت خواهد رسید.

ماده 4- مشاغل و پست های سازمانی هر کارگاه باید حسب نوع فعالیت و سنخیت وظایف و مسئولیت ها در طبقات، گروه ها، رتبه ها، درجات یا سایر موارد مشابه قرار گیرند.

فصل دوم- نظام پرداخت

ماده 5- طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه باید دارای نظام پرداخت باشد.

ماده 6- نظام پرداخت کارگاه باید بر مبنای پرداخت مزد مساوی در مقابل کار هم ارزش و روابط و تفاوت های بین مزد مشاغل و یا پست های موجود در طرح طبقه بندی مشاغل و سایر عوامل مؤثر بر میزان پرداخت تدوین شود.

ماده 7- …

فصل سوم- دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل

ماده 8- طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه که کلیه کارگران شاغل در کارگاه اعم از دائم، موقت، فصلی، پاره وقت و تمام وقت را دربر میگیرد باید دارای دستورالعمل اجرایی باشد. این دستورالعمل پس از تأیید اداره کل روابط کار و جبران خدمت لازم الاجرا خواهد بود.

ماده 9- مفاد دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل نباید با قواعد آمره قانونی مغایرت داشته باشد و به حقوق مکتسبه افراد خللی وارد آورد.

ماده 10- دستورالعمل اجرایی طرح طبقه‌بندی مشاغل کارگاه الزاماً باید حاوی موارد ذیل باشد: