دستورالعمل ضوابط انتخاب و وظایف کمیته‌های دائمی طبقه‌بندی مشاغل کارگاه‌ها (مصوب ۱۳۸۹)
مقدمه
با شروع اجرای طبقه بندی مشاغل در کارگاه های مشمول قانون کار در کشور، موضوع نظارت مشترک کارگران و کارفرمایان مورد پذیرش واقع شد و طبق مقررات مربوط به طبقه بندی مشاغل که در سال های ۵۲- ۵۳ تدوین و تصویب گردید نظارت کارگران بر طبقه بندی مشاغل به این ترتیب پیش بینی شد که پس از تهیه طرح طبقه بندی که توسط دفتر مشاوره فنی و یا نظارت کارفرما صورت می گیرد و تصویب طرح در وزارت کار و امور اجتماعی، طرح تهیه شده قبل از آنکه به مورد اجرا گذارده شود بایستی به تأیید نماینده کارگران نیز برسد. البته این نحو نظارت که نماینده کارگران بدون داشتن دخالت در مراحل تهیه طرح و احیاناً عدم اطلاع و آگاهی از مسائل طبقه بندی مشاغل صرفاً در مرحله اجرایی شدن طرح اظهار نظر نماید موجب مشکلاتی در عمل می گردید. لکن به هر حال در طرح های طبقه بندی مشاغل که تا قبل از انقلاب تهیه و به مورد اجرا گذارده می شد، ترتیب فوق رعایت می‌گردید.
پس از انقلاب اسلامی و تدوین نظام ارزیابی مشاغل از سوی وزارت متبوع، در مورد چگونگی نظارت مشترک کارفرمایان و کارگران بر مراحل تهیه و اجرای طرح و با توجه به مشکلات و تجربیات حاصله پیش بینی گردید تا با تشکیل کمیته ای به نام کمیته طبقه بندی مشاغل متشکل از دو نفر به عنوان نمایندگان مدیریت، دو نفر به عنوان نمایندگان کارگران و یک نفر به عنوان نماینده سرپرستان این نظارت از طریق کمیته مزبور انجام شود و این کمیته در عین حال وظیفه داشته باشد تا در مراحل مختلف کار تهیه طرح با دفتر مشاوره فنی طبقه بندی مشاغل همکاری و مساعدت نماید. با توجه به اینکه به تشکیل چنین کمیته ای در مقررات مربوط به طبقه بندی مشاغل اشاره ای نشده بود، لذا تشکیل کمیته و فعالیت آن بر اساس توافق حاصله میان کارفرما و کارگران انجام می‌شد تا آنکه با اجرایی شدن قانون کار جمهوری اسلامی ایران از تاریخ ۱۴/۱۲/۱۳۶۹ طبق ماده ۴۸ قانون کار تمامی کارفرمایان مکلف گردیدند تا نسبت به تهیه طرح طبقه بندی مشاغل طبق نظام ارزیابی مشاغل اقدام نمایند که به این ترتیب کمیته طبقه بندی مشاغل به عنوان یکی از لواحق نظام ارزیابی اعتبار قانونی یافت و در ماده ۴۹ قانون کار به صراحت از کمیته طبقه بندی مشاغل نام برده شد.
به منظور شفاف شدن شرایط و نحوه انتخاب اعضای کمیته و وظایف آن دستورالعملی به شماره ۲۶۳۸۰/ن مورخ ۱۶/۱۰/۷۰ توسط اداره کل نظارت بر نظام های جبران خدمت (اداره کل طبقه بندی مشاغل، مزد و بهره وری سابق) تهیه گردید که تا کنون نحوه تشکیل کمیته و چگونگی انجام وظایف توسط کمیته طبقه بندی بر طبق دستورالعمل فوق صورت می‌گیرد. اینک با توجه به اصلاحات انجام شده در نظام ارزیابی مشاغل، دستورالعمل اجرایی طرح‌های طبقه بندی مشاغل و سایر دستورالعمل‌ها و آیین نامه های مرتبط با طبقه‌بندی، دستورالعمل مربوط به کمیته های طبقه بندی مشاغل نیز با توجه به گذشت ۱۶ سال از تدوین اولیه آن مورد بازنگری و اصلاح واقع شد. لذا با عنایت به ماده ۴۹ قانون کار و در اجرای تبصره بند ۳ مصوبه ۱۷/۴/۱۳۶۹ شورایعالی کار، ضوابط انتخاب و وظایف کمیته های دائمی طبقه بندی مشاغل کارگاه های مشمول قانون کار به شرح زیر می‌باشد:
دستورالعمل ضوابط انتخاب و وظایف کمیته‌های دائمی طبقه‌بندی مشاغل کارگاه‌ها
تعاریف
کمیته: منظور کمیته‌های دائمی طبقه بندی مشاغل کارگاه های مشمول قانون کار می باشد.
اداره کل: منظور اداره کل تنظیم و نظارت بر روابط کار و نظام های جبران خدمت می‌باشد.
مدیریت: مدیریت کارگاه
۱- ترکیب اعضاء:
کمیته متشکل از افراد زیر است:
الف- دو نفر نماینده کارکنان از بین یا به انتخاب شورای اسلامی کارگاه یا سایر تشکیلات قانونی کارگاه
ب- دو نفر نماینده مدیریت (کارفرما) که باید حداقل یکی از آنان از مسئولین امور اداری یا کارگزینی کارگاه باشد.
ج- یک نفر نماینده سرپرستان کارگاه به انتخاب سرپرستان
منظور از سرپرستان، افرادی هستند (غیر از مدیران) که بر اساس شغل سازمانی عهده دار سرپرستی یک یا چند نفر، مسئولیت یک قسمت یا واحد سازمانی بوده و دارای عناوینی از قبیل سرپرست، رئیس و نظایر آن می‌باشند.
تبصره ۱: در صورتیکه نماینده سرپرستان در حین عضویت در کمیته طبقه بندی به شغل دیگری که ماهیت سرپرستی نداشته باشد منصوب گردد این تغییر شغل مانع از ادامه فعالیت در کمیته به عنوان نماینده سرپرستان نخواهد گردید.
تبصره ۲: در کارگاه هایی که فاقد شورای اسلامی کار یا تشکلات قانونی می‌باشند نمایندگان کارگران با رأی اکثریت کارگران انتخاب می شوند. در صورتی که در انتخاب کارگران هیچ یک از داوطلبان اکثریت نصف بعلاوه یک آراء را کسب ننماید، اکثریت نسبی کافی بوده و فردی که بیشترین رأی را کسب نماید انتخاب می گردد.
تبصره ۳: اداره کل و امور اجتماعی محل می تواند در صورت ضرورت نماینده یا نمایندگانی را برای نظارت بر امر انتخاب اعضای کمیته اعزام نماید.
۲- مدت عضویت: عضویت در کمیته تابع محدودیت زمانی نیست و تغییر هر یک از اعضای کمیته و انتخاب عضو یا اعضای جدید به ترتیب مقرر در بند یک و سایر موارد آتی صورت می گیرد.
شرایط لازم برای داوطلب شدن در کمیته:
الف- اشتغال در یکی از مشاغل سازمانی کارگاه
ب- دارا بودن حداقل دو سال سابقه خدمت در کارگاه در مورد نمایندگان کارکنان و سرپرستان
ج- دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی دیپلم
د- طی دوره آموزشی مربوط به طبقه بندی مشاغل و موفقیت در آزمون مربوطه
تبصره ۱- در کارگاه هایی که به لحاظ شرایط استثنایی، امکان انتخاب برخی از اعضای کمیته با شرایط تصیلی مقرر در بند «ج» وجود نداشته باشد انتخاب کنندگان می توانند با نظر اداره کل کار و امور اجتماعی محل فرد یا افراد دیگری را که دارای حداقل مدرک تحصیلی پایان دوره راهنمایی باشند انتخاب و معرفی نمایند.
تبصره ۲: اعضای کمیته هایی که قبل از صدور این دستورالعمل انتخاب و شروع به فعالیت نموده اند مادامی که عضویت آنان معتبر است از محدودیت بند «ج» مستثنی خواهند بود.
تبصره ۳: کارگاه هایی که مدت تأسیس آن کمتر از دو سال باشند، از رعایت شرط مندرج در بند «ب» مستثنی می باشند.
۴- آموزش و آزمون اعضای کمیته: هر یک از اعضای کمیته باید پس از انتخاب شدن دوره آموزشی لازم را بر اساس ضوابط اداره کل طی نموده و در آزمون مقرر موفقیت حاصل نمایند در صورت دوبار قبول نشدن در آزمون مقرر، با اعلام اداره کل انتخاب کنندگان باید با رعایت این دستورالعمل فرد دیگری را انتخاب و معرفی نمایند.
تبصره: اداره کل با هماهنگی ادارات کل کار و امر اجتماعی اقدامات لازم را برای برگزاری آزمون اعضای کمیته بعمل خواهد آورد. گواهینامه های صادره در خصوص موفقیت در آزمون مادام که توسط اداره کل لغو نشده باشند از نظر عضویت در کمیته کارگاه های دیگر نیز معتبر خواهد بود.
۵- خاتمه عضویت: عضویت در کمیته به یکی از طرق زیر خاتمه می پذیرد:
الف- استعفا
ب- قطع رابطه با کارگاه
ج- برکناری توسط انتخاب کنندگان
در هر یک از حالات فوق انتخاب عضو یا اعضای جدید بایستی با اعلام قبلی و اخذ مجوز از اداره کار و امور اجتماعی محل صورت گیرد.
حضور اعضای جدید تا زمان اخذ گواهی بدون داشتن حق رأی در کمیته بلامانع می باشد و مادام که گواهی تأیید صلاحیت آنان صادر نشده باشد اعضای فعلی کمیته به فعالیت خود در کمیته ادامه خواهند داد.
تبصره- در موارد ضروری و استثنایی و عدم امکان فعالیت اعضای قدیم می توان موقتاْ نسبت به صدور مجوز فعالیت برای اعضای جدید تا برگزاری آزمون از سوی اداره کل کار و امور اجتماعی استان اقدام شود.
۶- وظایف کمیته:
وظایف کمیته طبقه بندی مشاغل دو بخش می‌باشد:
الف- وظایف کمیته قبل از تصویب طرح طبقه بندی مشاغل:
با شروع کار تهیه طرح طبقه بندی مشاغل، وظایف کمیته همکاری با مدیریت و طراح طبقه بندی مشاغل در مراحل تهیه طرح طبقه بندی به شرح زیر است:
۱- کمک در امر جمع آوری اطلاعات راجع به شاغلین و مشاغل آنان از طریق پرسشنامه و مشاهده و مصاحبه و راهنمایی کارکنان و سرپرستان آنان در مورد چگونگی تکمیل پرسشنامه، توزیع و جمع آوری پرسشنامه، توزیع و جمع آوری پرسشنامه ها
۲- بررسی و اظهارنظر راجع به شناسنامه شغلی تنظیمی توسط طراح
۳- بررسی گزارش اجرای طرح طبقه بندی مشاغل شامل جداول تطبیق وضع کارکنان و مزد تنظیمی توسط طراح طبقه بندی و اظهارنظر راجع به صحت و سقم اطلاعات داده شده
۴- رسیدگی به اعتراضات کارکنان با همکاری طراح در خصوص چگونگی اجرای طرح
در صورتی که کمیته به دلایلی از تأیید طرح طبقه بندی و یا گزارش اجرای طرح خودداری نماید، با اعلام مراتب توسط کمیته یا طرا یا مدیریت کارگاه به اداره کل و یا اداره کل اجرایی موضوع توسط کارشناس ناظر بر تهیه طرح بررسی و در صورت تأیید نظرات کمیته، مدیریت و طراح بایستی نسبت به اعمال آن نظرات در تهیه طرح اقدام نمایند در غیر اینصورت غیرقابل پذیرش بودن نظرات کمیته به اعضا اعلام خواهد گردید.
ب- وظایف کمیه پس از تصویب و اجرای طرح طبقه بندی مشاغل:
۱- نظارت بر حسن اجرای طرح
۲- اعلام نظر در موارد ارتقاء و تغییر شغل کارکنان
۳- تطبیق وضع کارکنان جدیدالاستخدام
۴- بررسی شناسنامه های شغلی جدید در موارد تهیه متمم و اصلاحیه
۵- رسیدگی به درخواست ها و اعتراضات کارگران در ارتباط با مسائل طبقه بندی مشاغل و نظایر آن و ارائه پیشنهادات به مدیریت
۶- و سایر مواردی که در دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل پیش بینی شده است.
۷- نحوه اعتبار تصمیمات کمیته:
تصمیمات کمیته در چارچوب وظایف آن به صورت مکتوب و با رأی حداقل ۳ نفر از اعضا که حداقل یک نفر از آنان بایستی از نمایندگان کارکنان باشد معتبر خواهد بود.
تصمیمات کمیته از طریق مدیریت کارگاه جهت اقدامات بعدی به واحدهای ذیربط اعلام می شود.
۸- موارد مختلف:
الف- هر گاه مدیریت بدون رعایت نظر کمیته در مواردی که نیاز به اظهارنظر کمیته می باشد اقدام نماید کمیته یا هر یک از اعضای آن به محض اطلاع مراتب را به اداره کار و امور اجتماعی محل کتباً گزارش و درخواست رسیدگی می نماید.
ب- مدیریت امکانات مناسب از قبیل محل کار و ابزار و وسایل لازم را برای تشکیل جلسات کمیته و نیز اطلاعات و سوابق مورد لزوم را در زمینه موارد ارجاعی در اختیار کمیته قرار می دهد.
ج- مدیریت کلیه مقررات، ضوابط، بخشنامه ها و نظایر آنها را که از سوی مراجع ذیربط در زمینه طبقه بندی مشاغل و یا وظایف مرتبط با کمیته ابلاغ می شود، به کمیته اعلام می نماید.
این دستورالعمل در ۸ بند و ۸ تبصره جایگزین دستورالعمل شماره ۲۶۳۸۰/ن مورخ ۱۶/۱۰/۷۰ می‌گردد.
ابراهیم نظری جلالی- معاون روابط کار