آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین

متن بازنگری شده “آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین” (مصوب ۱۸/۷/۱۴۰۱ شورای عالی حفاظت فنی)

به استناد مواد (۸۵) و (۸۶) قانون کار جمهوري اسلامی ایران، با هدف ارتقاء فرهنگ ایمنی، ایمنسازي و پیشگیري از حوادث ناشی از کار مشمولین قانون کار، “متن بازنگري آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین”، موضوع در جلسه مورخ ۱۴/۸/۲۳ ۰۱” شوراي عالی حفاظت فنی” مورد بررسی و موارد به شرح زیر تصویب گردید:

آیین نامه ایمنی سامانه اتصال زمین

فصل اول- کلیات

ماده ۱ـ هدف و دامنه کاربرد
این آییننامه به استناد ماده ۸۵ و تبصره یک ماده ۸۶ قانون کار جمهوري
اسلامی ایران با هدف ایمنسازي محیط کار و جلوگیري از بروز حوادث ناشی از کار در
برابر مخاطرات ناشی از برق، از طریق سامانه اتصال زمین و به منظور (برقگرفتگی و
آتشسوزي و انفجار حاصل از شرایط ناایمن توزیع برق) و در نهایت صیانت از نیروي
انسانی و منابع مادي کشور در این بخش تدوین شده است و براي طراحی و اجرا و
نگهداري و اندازهگیري سامانه اتصال زمین، براي تمامی کارفرمایان کارگاههاي مشمول
قانون کار که داراي شرایط مندرج ذکر شده از فصل نهم تا فصل بیست و سوم این
آییننامه میباشند؛ لازمالاجرا است.
ماده۲ـ تعاریف و اصطلاحات در این آییننامه در معانی مشروح زیربه کار میروند:
/آشکارساز زمین: ابزاري که مقاومت عایقی ۱ ۱ـ ابزار پایش عایقبندي(IMD(
بین هادي فاز و الکترود زمین را اندازهگیري میکند و در صورت پایین آمدن مقاومت از
حد معین، به وسیله هشدارهاي دیداري و شنیداري اعلام میکند.
: بخشی از سامانه حفاظت در برابر آذرخش (صاعقه) ۲ ۲ـ ابزارهاي پایانه هوایی
است که وظیفه دریافت آذرخش و تخلیه آن به زمین را به عهده دارد.
: اتصال نقطه خنثاي سامانه (نول) بـه زمین است که ۳ ۳ـ اتصال زمین عملیاتی
باعث قطع مدارهاي معیوب احتمالی میشود و در نتیجه عایقبندي سامانه حفظ و
اضافه ولتاژها محدود شده و از این طریق، عملکرد درست لوازم، دستگاههاي الکتریکی
و مدارها تأمین میشود.
۴ ۴ـ اتصال زمین حفاظتی
: اتصال بدنه هادي به خنثی(نول) و زمین است تا در
مواقع اتصالی، مدار معیوب را به سرعت قطع کند و بدین ترتیب ایمنی فرد در تماس
با تجهیزات الکتریکی و هاديهاي بیگانه را تأمین نموده و خطر آتشسوزي را نیز
۵ محدود نماید.
۵ ـ اتصالی: حالتی از مدار که جریان در مسیري غیر عادي یا پیشبینینشده،
جاري میشود. این جریان امکان دارد از نقص در عایقبندي یا از بستهاي به کار رفته
بر روي عایق رساناها ناشی شود.

۱- Insulation Monitoring Device
۲- Air Termination
۳- Functional
۴ – Protectional
۵ ـ براي اطلاعات بیشتر در مورد جزئیات انواع سامانههاي زمین حفاظتی به پیوست الف مراجعه شود.
(۱۶۲۷)
۱
سال هفتاد و هشتـم شماره ۲۲۶۷۷
يکشنبـه دوم بهمـن مـاه ۱۴۰۱
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR صفحه۳
: رسانا یا گروهی از رساناهاي متصل به هم که اتصال ۱ ۶ ـ الکترود ارت (زمین)
الکتریکی به زمین را فراهم میکنند.
۷ـ الکترودهاي متفرقه: اجزاي هادي تأسیسات و تجهیزاتی از جنس مس و آهن
و فولاد و غیره هستند که در ساختمانها و تأسیسات مربوط به آن براي مصارف ویژه
به کار میروند و در همبندي براي پایینآوردن مقاومت کل، مورد استفاده قرار میگیرند .
غلافهاي فلزي و زره کابلها را که معمولاً به منظور ایجاد مسیري براي هدایت
جریان اتصالی به نـقطه خنثاي منبع در محل ترانسفورماتور استفاده میشوند، میتوان
به عنوان الکترود متفرقه محسوب کرد، به شرطی که حداقل به طول ۳۰۰ متر در زیر
خاك مدفون باشد .
۲ ۸ ـ انکوباتور
: انکوباتور نوزاد دستگاهی است براي مراقبت ویژه نوزادان در
بدو تولد و نوزادانی که زودتر از موعد مقرر متولد میشوند. دستگاه انکوباتور
امکاناتی جهت حفظ سلامتی نوزادان در اختیار آنان قرار میدهد از جمله : دما و
رطوبت و اکسیژن قابل تنظیم بوده و پزشک بر اساس نیاز نوزاد میتواند آن
پارامترها را تنظیم نماید.
: پتانسیل الکتریکی ایجاد شده نسبت به جرم موجود ۳ ۹ـ پتانسیل زمین (ارت)
زمین یا نسبت به سطح زمین اطراف الکترود ارت، هنگامی که جریان الکتریکی از الکترود
به زمین جاري شود.
(خاك گیاهی): خاکی که مواد آلی تجزیهنشده به ضخامت مختلف ۴ ۱۰ـ پیت
با کمی مواد معدنی(رس و سیلت و شن) مخلوط گردیده و به رنگ سیاه در زیر لایههاي
خاك تکاملیافته مشاهده میشود. مواد آلی تجزیهنشده در خاك پیت عموماً از شاخ و
برگ درختان در ارتفاعات پست و زمینهاي کمشیب مناطق جنگلی و یا ریشه و ساقه و
برگ گیاهان علفی در مناطق مرتعی تشکیل یافته است.
۵ ۱۱ـ تابلوي برق
: مجموعهاي از ورودي و خروجیهاي برق و وسایل اضافه جریان
خودکار که در داخل جعبه یا کابینت قرار داشته و برخی از انواع آنها کلیدهایی براي
کنترل روشنایی، گرما یا مدارهاي توان دارند.
: مجموعهاي از تجهیزات الکتریکی مرتبط با هم که هدف ۶ ۱۲ـ تأسیسات الکتریکی
یا هدفهاي معینی را با مشخصات فنی هماهنگ تأمین میکنند.
۱۳ـ تأسیسات الکتریکی موقت: تأسیساتی است که در طول دوره ساخت و ساز
و تعمیر و نگهداري و تغییر مدل یا تخریب ساختمانها و سازهها و تجهیزات و
فعالیتهاي مشابه دیگر به منظور تأمین برق استفاده میشود و تا زمان پایان عملیات
مجاز است. این زمان در مورد روشنایی موقت براي جشنها و موارد مشابه، ۹۰ روز
است .
۷ ۱۴ـ تجهیزات الکتریکی
: تمامی مدارها و وسایل و دستگ فاهها و مصر کنندهها و
هر وسیله مشابه دیگر که به عنوان بخشی از تأسیسات الکتریکی بهکار رفته یا در ارتباط با
این تأسیسات هستند.
۸ ۱۵ـ تجهیزات مصرفکننده جریان
: تجهیزاتی که براي تبدیل انرژي الکتریکی به
نوعی انرژي دیگر در نظر گرفته میشود.
۹ ۱۶ـ ترمینال اصلی زمین (شینه ارت)
: ترمینال یا شینهاي که براي وصل هاديهاي
حفاظتی که شامل هاديهاي همبندي براي همولتاژ کردن و هاديهاي مربوط به اتصال
زمین عملیاتی (درصورت وجود) بـه سامانه زمیـن است، پیشبینی میشود.
۱- Earth Electrode
۲ – Incubator
۳- Earth Potential
۴ – Peat
۵- Switch Board
۶- Electrical Installation
۷- Electrical Equipment
۸- Current Equipment
۹- Main Earthing Terminal
: تماس فرد با قسمتهایی که در حالت عادي باید برقدار ۱۰ ۱۷ـ تماس مستقیم
باشند، مانند تماس با شینه برقدار یا سیم فاز یا تماس با سیم نول.
: تماس فرد با قسمتهاي رساناي الکتریکی برقدار شده ۱۱ ۱۸ـ تماس غیر مستقیم
در دسترس که در حالت عادي نباید برقدار باشند.
: در صورت وقوع اضافه ولتاژهاي ناگهانی، مقاومت الکتریکی ۲۳ ۱۹ـ جرقهگیر (ISG(
این وسیله کم شده و ولتاژ را تخلیه میکند. در نتیجه همبندي همپتانسیل حفاظت در
برابر آذرخش تأمین میشود.
: اضافه جریانی که در نتیجه بروز اتصالی با امپدانسی قابل ۱۳ ۲۰ـ جریان اتصال کوتاه
چشمپوشی بین هاديهایی با پتانسیلهاي مختلف در شرایط عادي کار برقرار شود.
: اضافه جریان در مداري که خرابی الکتریکی ندارد. ۱۴ ۲۱ـ جریان اضافه بار (یک مدار)
۱۵ ۲۲ـ جریان نشتی زمین
: جریان جاري به زمین یا رساناهاي دیگري که مدار
الکتریکی آنها به زمین راه دارد. درصورت استفاده از خازن در مدارها، امکان دارد جریان
مذکور شامل بخش خازنی هم باشد.
: حداقل انرژي که میتواند باعث ۱۶ ۲۳ـ حداقل انرژي جرقهزنی محیط (EMIE(
جرقهزنی مخلوطی از مواد قابل اشتعال مشخص با هوا یا اکسیژن شود . این انرژي با
روشهاي استاندارد اندازهگیري میشود.
: حفاظی که از تماس مستقیم با ولتاژهاي خطرناك ۱۷ ۲۴ـ حفاظ(مانع حفاظتی)
جلوگیري میکند، مانند حصار ترانس پست برق فشار قوي.
۲۵ـ خوردگی الکترو شیمیایی: تشکیل پیل الکتریکی به وسیله فلزات ناهمگون در
محیط الکترولیت (مانند مس و فولاد که مس نسبت به فولاد قطب مثبت تشکیل داده،
سبب خوردگی سریع خواهد شد).
۲۶ـ خوردگی شیمیایی: اثر مواد شیمیایی خاك بر روي فلز هادي اتصال زمین.
: زمانی که جریان الکتریکی بزرگی وارد زمین میشود، ۱۸ ۲۷ نـ خیز ولتاژ زمی (GPR(
این پدیده به وقوع میپیوندد. معمولاً این اتفاق در اثر جریان خطا در پستهاي توزیع برق
یا در اثر برخورد آذرخش رخ میدهد. در این حالت، جریانهایی با دامنه بزرگ از طریق
سامانه اتصال زمین وارد زمین میشوند که نه تنها ولتاژ زمین را افزایش میدهد، بلکه ولتاژ
خاك اطراف نیز افزایش مییابد. این پدیده باعث میشود جریانهاي زیادي در مسیر جریان
خطا وارد خاك شده و منجر به جاري شدن جریان الکتریکی در بدنههاي هادي زمین شده
از جمله لولهها و سیمهاي مسی و حتی بدن افراد شود.
: وسیلهاي در مدار الکتریکی است که براي تغییر شدت روشنایی لامپها ۲۰ ۲۸ـ دیمر
در تأسیسات روشنایی بهکار میرود.
: روشنایی که براي نصب در کف یا ۳۱ ۲۹ـ روشنایی با جایگاه (تورفتگی) خشک
دیواره یک استخر، وان یا آبنما در تورفتگی که در برابر ورود آب درزبندي شده، درنظر
گرفته میشود.
: روشنایی است که براي نصب در یک پوسته ۳۲ ۳۰ـ روشنایی با جایگاه (تورفتگی) مرطوب
مستقردر سازه یک استخریا آبنمادرنظرگرفته میشودکه کاملاً با آباحاطه خواهد شد.
: روشنایی که براي نصب در بالا یا زیر آب ۳۳ ۳۱ـ روشنایی بدون جایگاه (تورفتگی)
بدون جایگاه در نظر گرفته میشود.
۱۰- Direct Contact
۱۱- Undirect Contact
۱۲- Isolating Spark Gaps
۱۳- ( Solid ) Short –Circuit Current
۱۴- Over Load Current
۱۵- Earth Leakage Current
۱۶ – Minimum Ignition Energy
۱۷- Barrier
۱۸- Ground Potential Rise
۱۹- Dimmer
۲۰- Dry-niche luminaire
۲۱- wet- niche luminaire
۲۲- no-niche luminaire
صفحه۴ WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
۱ ۳۲ـ زمین (ارت)
: رسانندگی جرم زمین درصورتی که پتانسیل الکتریکی در هر
نقطه از زمین به صورت قراردادي برابر صفر در نظر گرفته شود. هرگونه اتصال هادي
عمدي یا تصادفی یک مدار الکتریکی یا تجهیزات به زمین یا به برخی بدنههاي هادي که
به جاي زمین (ارت) عمل میکنند، حکم زمین را دارد.
۳۳ـ زمین حفاظتی: در این روش بدنههاي هادي به خنثی و زمین وصل میشود تا
در مواقع اتصالی مدار معیوب را به سرعت قطع کند و بدین ترتیب ایمنی افرادي که بنا به
وظیفه شغلی در تماس با تجهیزات سیستمهاي الکتریکی هستند و همچنین سایر افراد
جامعه که مصرفکننده نهایی انرژي هستند، تأمین، و خطر آتشسوزي نیز محدود شود.
: هفاصل اي در سطح زمین از محل الکترود زمین(ارت) که ولتاژ آن قسمت ۳ ۳۴ـ زمین دور
نسبتبه افزایش ولتاژ الکترودارتناشی از جریان عبوريازآن، چندان تأثیرنمیپذیرد.
۳۵ـ زمین عملیاتی(ایزوله): در این روش وصل نقطه خنثی سامانه به زمین باعث
قطع مدارهاي معیوب احتمالی میشود و در نتیجه عایقبندي سامانه حفظ شده، صحت
کار لوازم و دستگاههاي الکتریکی تأمین و اضافه ولتاژها محدود و از این طریق به کار
درست لوازم و مدارها کمک میشود.
۳۶ رـ زمین مؤث : اتصال به زمین عمدي از طریق یک اتصال زمین یا اتصالاتی با امپدانسی
به حد کافی پایین که ظرفیت مناسب براي حمل جریان راداردتا از ایجادولتاژهایی که ممکن
است منجربه ایجاد خطربراي تجهیزات متصل به آن یا فرد شود، جلوگیري کند.
: مجموعهاي از یک یا چند الکترود همراه با ۳ ۳۷ـ سامانه اتصال زمین (ارتینگ)
سیمهاي ارت و هاديهاي همبندي که قابلیت اتصال به ترمینال اصلی داشته باشند و
براي تأمین زمین مؤثر پیادهسازي شوند.
: سامانه کامل مورد استفاده براي ۵ ۳۸ـ سامانه حفاظت در برابر آذرخش (LPS(
حفاظت یک سازه و اجزاي درونی آن در برابر اثرات آذرخش.
: یک سامانه الکتروشیمیایی است که از سوخت براي ۶ ۳۹ـ سامانه سلول سوخت
تولید جریان الکتریکی استفاده میکند. در چنین سلولهایی، واکنش شیمیایی اصلی
مورد استفاده براي تولید برق، احتراق نیست.
: مجموعهاي است متشکل از کابل و سیم و شینه و همچنین ۷ ۴۰ـ سامانه سیمکشی
قسمتهاي نگهدارنده آنها شامل لوله توکار و روکار و داکت و سینی . و کانال
: سامانه تغذیهاي است که نور خورشید را به طور ۸ ۴۱ـ سامانه فتو ولتائیک (PV(
مستقیم به الکتریسیته تبدیل میکند. یک سامانه فتوولتائیک از یک یا چند پنل
خورشیدي به همراه مبدلها و سایر سختافزار الکتریکی و مکانیکی تشکیل میشود.
: لایه فلزي زمین شده روي کابل که از تأثیر میدان الکتریکی ۹ ۴۲ـ سپر (شیلدینگ کابل)
کابلبه خارج ازآن جلوگیريویاکابل رادربرابرتأثیرعواملالکتریکیخارجیمحافظتمیکند.
۴۳ـ سطح حفاظتی (کلاس حفاظتی) تجهیزات حفاظت در برابر آذرخش ( هاصاعقهگیر ):
کلاس حفاظتی عبارت است از تعیین محدودهاي که در آن احتمال برخورد آذرخش
مستقیم، مطابق با درصد معینی میباشد و بر اساس پارامترهاي جریان آذرخش تعیین
میشود. طبق استاندارد ۶۲۳۰۵ IEC چهار کلاس حفاظتی I و II و III و IV تعریف
شده است که کلاس I بالاترین سطح حفاظتی (۹۹ (%را دارد و کلاسهاي دیگر به ترتیب
۷۵ % براي کلاس II و ۵۰ %براي کلاسهاي III و IV دارند.
: تکیهگاه پایهداري براي کابل که لبههاي آن برگشته و بدون ۰ ۴۴ـ سینی کابل
پوشش است و ممکن است داراي منافذ پرس شده باشد.
۱- Earth
۲- remote earth
۳- Earthing
۴ – Lightnin Protection System
۵- Feul Cell
۶- Wiring System
۷- PhotoVoltaics
۸- Shielding
۹- Cable Tray
۴۵ـ شخص داراي صلاحیت: مشاوران و خدماتدهندگان حفاظت فنی و ایمنی که
به استناد آییننامه مشاوران و خدماتدهندگان حفاظت فنی و ایمنی داراي پروانه صلاحیت
با گرایش ایمنی برق از مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار میباشند.
۴۶ـ شرایط عادي عملکرد: وضعیتی است که در آن تجهیزات کارخانه در محدوده
پارامترهاي طراحی خودکار میکنند. آزادسازي خیلی کم موادقابل اشتعال ممکن است بخشی
ازعملکردعاديبه شمارآید که شامل آزاد شدن ازبستهبنديمکانیکی رويپمپها است.
۴۷ـ شیوههاي درون قلبی: شیوههایی که در آن هاديهاي الکتریکی، درون قلب
بیمار یا در تماس با آن قرار گرفته و در خارج از بدن در دسترس باشد. اینگونه هاديها
ممکن است شامل سیمهاي عایقدار مانند الکترودهاي تنظیم ضربان قلب یا الکترودهاي
درون قلبی براي الکتروکاردیوگرافی و یا لولههاي عایق حاوي مایع هادي باشد .
۴۸ـ طبقه بندي مکانهاي پرخطر:
۴۸ـ ۱ـ مکانهاي کلاس یک: مکانهایی هستند که در آنها گازهاي قابل اشتعال،
بخارهاي تولیدشده از مایعات قابل اشتعال یا بخارهاي تولیدشده از مایعات قابل انفجار در
هوا به اندازهاي وجود دارند یا ممکن است وجود داشته باشند که مخلوطهاي قابل انفجار
یا اشتعال تولید کنند.
۴۸ـ ۲ـ مکانهاي کلاس دو: به مکانهایی گفته میشود که به دلیل وجود غبار قابل
انفجار یا الیاف قابل جرقهزدن یا ذرات معلق قابل انفجار در آنها خطرناك هستند.
۴۹ـ طبقه بندي مکانهاي پرخطر بر حسب منطقه خطر
۴۹ـ ۱ـ ناحیه صفر(همیشه پرخطر): مکانی است که غلظتهاي قابل اشتعال گازها یا
بخارهاي قابل اشتعال به طور پیوسته یا مدت طولانی در محیط وجود داشته باشند
۴۹ـ ۲ـ ناحیه یک (گاهی پرخطر): مکانی است که احتمال دارد غلظتهاي قابل
اشتعال گازها یا بخارهاي قابل اشتعال به یکی از دلایل عملکرد عادي و عملیات تعمیر
یا نگهداري یا نشتی و خرابی تجهیزات یا خطا در عملیات و، خرابی تجهیزات الکتریکی
در آن به وجود آید؛ و یا مکانی که به طور طبیعی در مجاورت ناحیه صفر (همیشه پرخطر )
باشد، مگر اینکه به وسیله تهویه فشار مثبت از یک منبع هواي پاك از این ارتباط
جلوگیري شود و حفاظهاي ایمنی مؤثر در برابر خطاي تهویه تأمین شده باشد.
۴۹ـ ۳ـ ناحیه دو (به ندرت پرخطر): مکانی است که امکان وجود غلظتهاي قابل
اشتعال از گازها یا بخارهاي قابل اشتعال در شرایط عادي عملکرد وجود ندارد و یا تنها
براي یک دوره زمانی کوتاه خواهد بود یا در اثر سوراخ شدن یا خرابی مخزنها یا سامانه
یا در اثر عملکرد غیر عادي تجهیزات جابجایی، تجهیزات فرایند یا خرابی تهویه امکان
نشت وجود دارد ؛ و یا مکانی که به طور طبیعی در مجاورت ناحیه یک گاهی پرخطر)
باشد، مگر اینکه به وسیله تهویه فشار مثبت از یک منبع هواي پاك از این ارتباط
جلوگیري شود و حفاظهاي ایمنی مؤثر در برابر خطاي تهویه تأمین شده باشد.
: پوشاندن یا جداسازي قسمتهاي برقدار با مادهاي که از عبور ۲۱ ۵۰ ـ عایقبندي
جریان الکتریکی جلوگیري میکند یا مقدار آن را کاهش میدهد تا ایمنی لازم را در برابر
برقگرفتگی فراهم کند.
: مواد عایقی که در ساختار کابل به کار میرود و کار اصلی ۲۲ ۵۱ ـ عایقبندي کابل
آنها مقاومت در برابر ولتاژ است.
۵۲ ـ فضاي مراقبت از بیمار: همه فضاهاي مرکز درمانی که در آن بیماران مورد
معاینه یا درمان قرار میگیرند.
: قسمتی از رساناها که احتمال ایجاد ۱۲ ۵۳ ـ قسمت هادي بیگانه (EXCP(
پتانسیل، به ویژه پتانسیل ارت در آنها وجود دارد و بخشی از تجهیزات الکتریکی محسوب
نمیشوند. هاديهاي بیگانه عبارتاند از:
۱۰- Insulation
۱۱- Insulation (of a Cable )
۱۲ – Extraneous Conductive Part
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR صفحه۵
لولههاي فلزي گاز و نفت و آب و هواي فشرده و فاضلاب و لولهها و مجراها و سایر
سرویسها و سامانههاي حرارتی و برودتی و کانال و لولههاي تهویه هوا و قسمتهاي
فلزي در دسترس ساختمان و صاعقهگیر و قفسه فلزي انبار.
: قسمت روباز تجهیزات که قابل دسترسی ۲ ۵۴ ـ قسمت هادي در دسترس (ECP(
بوده و حامل بـرق نیست، اما امکان برقدار شدن در شرایط اتصالی را دارد . هادي نول نیز
شامل این قسمتها است، اما طبق قرارداد، هاديPEN) هادي مشترك ارت ـ نول) به عنوان
قسمت برقدار محسوب نمیشود.
: هر قسمت هادي جریان مانند سیم، ترمینال و سایر اجزاي ۳ ۵۵ ـ قسمت برقدار
تجهیزات الکتریکی که فاقد عایقبندي مناسب باشند.
: سیمها یا ۴ ۵۶ ـ قسمتهایی که به طور همزمان با هم قابل دسترسی هستند
قسمتهاي رسانا که به طور همزمان در موقعیتهاي مخصوصی قابل لمس هستند . این
قسمتها شامل بدنههاي برقدار و قسمتهاي در دسترس و هاديهاي بیگانه و سیم ارت
و الکترودهاي ارت هستند.
: وسیله خودکار قطع و وصل مدار که قادر است در شرایط ۵ ۵۷ ـ قطعکننده مدار
عادي مدار، جریانها را قطع یا وصل کند و در شرایط غیر عادي مانند اتصال کوتاه،
جریانی را به مدت کوتاه از خود عبور دهد یا قطع کند.
۵۸ ـ کاروان: کاروان یا خانه سیار وسیله نقلیه غیر موتوري است که براي سکونت و
یا کار استفاده شده و عرض آن از ۲/۶ متر و طول آن از ۱۲ متر بیشتر نباشد.
: محفظه یا پوششی که روي زمین یا درون آن قرار دارد و در ۶ ۵۹ ـ کانال کابل
بعضی موارد داراي تهویه است و ابعاد آن اجازه ورود افراد را به داخل آن نمیدهد، ولی
دسترسی به هاديها یا کابلها در تمامی طول آن امکانپذیر است.
: وسیله مکانیکی قطع و وصل که قادر به وصل، عبور دادن و ۷ ۶۰ ـ کلید قطع بار
قطع جریان برق مدار در شرایط عادي است. شرایط عادي ممکن است شامل وضعیتی با
اضافه بارهاي مشخص باشد. همچنین، این وسیله میتواند براي مدتی معین جریانهایی
را در شرایط غیر عادي مدار، مانند اتصال کوتاه تحمل کند.
: اختلاف پتانسیل اندازهگیريشده بر ۸ ۶۱ ـ گرادیان پتانسیل (در یک نقطه از زمین)
واحد طول یک نقطه، در جهتی که پتانسیل بیشترین مقدار را داشته باشد.
۶۲ ـ لوازم الکترونیکی حساس: لوازم و تجهیزاتی هستند که ولتاژ کاري آنها نسبت
به وسایل برقی دیگر بسیار پایین است و بنابراین نسبت به تغییرات آنی ولتاژ ناشی از
آذرخش و الکتریسیته ساکن و خطاهاي اتصال کوتاه و مانند آن حساسیت بیشتري دارند
و آسیبپذیرتر هستند. کامپیوترهاي حساس و کنترلرهاي قابل برنامهریزي (PLC(
و ۸
مثالهایی از این ابزار حساس هستند. ۹ سامانههاي کنترل توزیعشده (DCS(
۶۳ ـ محیط بیمار: هر فضایی که در آن تماس عمدي یا غیرعمدي بین بیمار و
سامانه تجهیزات الکتریکی پزشکی یا بین بیمار و افراد دیگري که بخشهایی ازتجهیزات
پزشکی را لمس میکنند، بتواند رخ دهد.
۶۴ ـ مدار ایزوله: مداري است که به منظور جلوگیري از شوك الکتریکی از خط AC
جدا (ایزوله)میشود.
: مجموعهاي از تجهیزات الکتریکی که از ۲۱ ۶۵ ـ مدار برقی (در یک تأسیسات)
منبعی واحد تغذیه کنند و در برابر اضافه جریانها به کمک وسیله واحدي حفاظت شوند.
۱- Exposed Conductive Part
۲- Live Part
۳- Simultaneously Accessible Parts
۴- Circuit-Breaker
۵- Cable Channel
۶- Switch
۷- Potential Gradient
۸- Programmable Logic Controller
۹- Distributed Control System
۱۰- Circuit
: مداري است که یک تابلوي برق را ۱۱ ۶۶ ـ ـمدار ت وزیع (در یک تأسیسات)
تغذیه میکند.
از نظر مکانهاي پرخطر: مداري است که براي کاربرد در ۲۳ ۶۷ ـ مدار ذاتاً ایمن
محیطهاي خطرناك قابل اشتعال و قابل انفجار طراحی و ساخته میشود؛ به گونهاي که
در آن ( عامل انرژي حرارتی و یا الکتریکی)، در میزان پایینتر از سطح لازم براي جرقه زدن
و اشتعال یا انفجار محدود شود و بنابراین هیچگونه جرقه یا اثر حرارتی قادر به جرقهزنی
مخلوطی از مواد قابل اشتعال یا قابل انفجار در هوا تحت شرایط آزمون وجود ندارد.
: وسیلهاي است براي اتصال بین دو کابل که یک مدار پیوسته را ۲۴ ۶۸ ـ مفصل
تشکیل میدهد.
: مقاومت بین ترمینال اصلی زمین و کره زمین. ۲۵ ۶۹ ـ مقاومت کل الکترود ارت
مقاومت الکترود، مقاومت حجم خاکی است که الکترود را احاطه میکند و به اصطلاح
حوزه مقاومت الکترود زمین گفته میشود.
۷۰ـ مقاومت متقابل الکترودهاي زمین: تغییرات ولتاژ در یک الکترود که به دلیل
تغییرات جریان در الکترود دیگر به وجود میآید و با واحد اهم بیان میشود.
۷۱ لـ مقاومت نو : کل مقاومت سیم نول که ممکن است شامل چندین الکترود
اتصال زمین در نزدیکی پست ترانسفورماتور یا ژنراتور و اتصالات زمین کابلهایی با غلاف
فلزي، اتصالات زمین خطوط هوایی در ابتدا و انتهاي هر خط اصلی و غیره باشد.
۷۲ـ مکانهاي درمانی گروه صفر: مکانهایی که در آن از تجهیزات الکتریکی
پزشکی که از شبکه تغذیه کند و در تماس با بدن باشد، استفاده نمیشود.
۷۳ـ مکانهاي درمانی گروه ۱ :مکانهایی که در آن از تجهیزات الکتریکی پزشکی
به جز شیوههاي درون قلبی استفاده شود.
۷۴ـ مکانهاي درمانی گروه ۲ :مکانهایی که در آن از تجهیزات الکتریکی پزشکی
براي شیوههاي درون قلبی استفاده شود.
۷۵ـ منطقهبندي استخرهاي شنا و آبنماها و نظایر آن: مناطق استخرها و وانها و
آبنماها و نظایر آن طبق بند ۷۰۲ ۳۰ ـ ـ ۱۰۲ ۷۰۲ و ۳۰ ـ ۱۰۳ ـ ۷۰۲ و ـ ۳۰ ۱ ـ ۰۴
استاندارد ملی ایران به شماره ۷۰۲ ۷ ـ ـ ۱۹۳۷ توصیف میشوند.
۷۶ـ واحد متحرك: واحد به وسیله نقلیه و یا یک ساختار متحرك یا قابل جابهجایی
که همه یا قسمتی از تأسیسات الکتریکی را شامل میشود، اشاره دارد . واحدهاي
تلویزیونی و رادیویی و واحدهاي خدمات پزشکی و واحدهاي تبلیغاتی و واحدهاي اطفاء
حریق و واحدهاي استفادهکننده از فناوري اطلاعات خاص و واحدهاي اسکان موقت در
هنگام وقوع حوادث و واحدهاي تحویل غذا و موارد مشابه جزء واحدهاي متحرك هستند.
( قبل یا بعد از تابلو): همه اجزا و وسایل ۱۵ ۷۷ـ وسایل قطع و وصل و کنترل
الکتریکی که براي قطع و وصل یک مدار الکتریکی و حفاظت مصرفکنندگان تجهیزات
الکتریکی با یکی از اهداف حفاظت، کنترل، جداکردن یا انجام عملیات قطع و وصل پیشبینی
میشود و همه سوئیچها و کنتاکتورها و وسایل جریان تفاضلی (RCD (و کلیدهاي
حفاظتی موتورها را دربرمیگیرد.
۷۸ـ وسیله پایش عایقبندي: این وسیله سامانه زمیننشده بین یک هادي فاز فعال
و زمین را پایش میکند. این وسیله باید در صورت کاهش مقاومت بین دو هادي از مقدار
تعیین شده (معمولاً ۵۰KΩ (هشدار دهد یا منبع تغذیه را قطع کند.
: وسیله قطع و وصل مکانیکی یا مجموعهاي از ۲۷ ۷۹ـ وسیله جریان تفاضلی (RCD(
وسایل که اگر جریان تفاضلی (تفاضل جریان مدار با جریان مرجع وسیله ) در شرایط
معین به مقدار مشخصی برسد، کنتاکتها (اتصالات) را باز میکند.
۱۱- Distribution Circuit of an Installation
۱۲- Intrinsically safe circuits
۱۳- Joint
۱۴ – Total Earthing Resistance
۱۵- Switchgear and Control Gear
۱۶- Residual Current Devise
صفحه۶ WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
۸۰ ـ ولتاژ انتقالی (Voltage Transfer :(در پستهاي فشارقوي و نیروگاهها به
دلیل سطح اتصال کوتاه بسیار زیاد، در زمان اتصالی، جریان شدیدي در مقیاس چند ده
کیلو آمپر میتواند به شبکه زمین تزریق شود و ولتاژ قابل ملاحظهاي بهصورت GPR در
شبکه زمین نسبت به زمین دوردست ایجاد کند و بر این اساس، هاديهاي بیگانهاي که از
محدوده پست یا نیروگاه به بیرون امتداد پیدا میکنند مانند ریل قطار و لولههاي فلزي
آب و گاز و سینیهاي کابل و شیلد کابلها و غیره میتوانند ولتاژهاي با دامنه بالاي
GPR را به بیرون منتقل کنند. به این انتقال ولتاژ، ولتاژ انتقالی گفته میشود که میتواند
براي افرادي که بیرون از ناحیه شبکه زمین پست و نیروگاه هستند خطرناك باشد.
۱ ۸۱ ـ ولتاژ بسیار پایین ایمن(SELV(
: ولتاژ AC با مقدار مؤثر کمتر از ۵۰ ولت
یا ولتاژ DC بدون ریپل کمتر از ۱۲۰ ولت بین هاديها یا بین یک هادي و زمین مرجع
در یک مدار الکتریکی که به وسیله یک ترانسفورماتور جداسازيشده
۲
از سامانه توان
تغذیه الکتریکی به صورت گالوانیک جدا شده است.
: ولتاژي که به هنگام بروز خرابی در عایقبندي بین قسمتهایی ۴ ۸۲ ـ ولتاژ تماس
از هاديها و بدنههاي هادي و قسمتهاي هادي بیگانه و غیره که به طور همزمان در
دسترس هستند، ظاهر میشود . (شکل ۱ـ الف)
۸۳ ـ ولتاژ گام: ولتاژي بر روي سطح زمین که شخص میتواند بین فاصله یک متري
میان پاهاي خود حس کند، بدون آنکه باهیچ شیء زمین شدهدر ارتباط باشد. (شکل )۱

الف): ولتاژ تماس ب) ولتاژ گام
شکل ۱ :ولتاژ تماس و ولتاژ گام

: حداکثر ولتاژ تماس که احتمال دارد در صورت بروز ۵ ۸۴ ـ ولتاژ تماس احتمالی
اتصال کوتاهی با امپدانس ناچیز، در تأسیسات الکتریکی ظاهر شود.
۸۵ ـولتاژفشارقويمتناوب : ولتاژ ۱۰۰۰ ولت وبالاتر؛مستقیم : ولتاژ ۱۵۰۰ ولت وبالاتر
۸۶ ـ ولتاژ فشار ضعیف متناوب : ولتاژ کمتر از ۱۰۰۰ ولت؛ مستقیم : ولتاژ کمتر از
۱۵۰۰ ولت
: سیم حفاظتی که ترمینال اصلی ارت ۶ ۸۷ ـ هادي اتصال زمین (سیم ارت)
تأسیسات را به الکترود ارت یا سایر قسمتهاي اتصال زمین وصل میکند.
: کابل هادي که ارتباط الکتریکی مستقیم بین جدار مخزن و ۷ ۸۸ ـ هادي باي پس
سقف شناور مخزن برقرار میکند.
: هادي که قسمتهاي مختلف سامانه را به منظور ۸ ۸۹ ـ هادي حفاظتی (PE(
همبندي همپتانسیلسازي اصلی به یکدیگر و در نهایت به زمین متصل میکند.
۱ – Safety Extra-Low Voltage
۲- seprate-winding
۳- Touch Voltage
۴ – Prospective Touch Voltage
۵- Earthing Conductor
۶- Bypass Conductor
۷- Protective Conductor
: سیمی متصل به نقطه خنثی در سامانه (صفر زمین ) که ۸ ۹۰ـ هادي خنثی (نول)
قادر است انرژي الکتریکی را انتقال دهد.
۹۱ـ هادي زمین (سیم اتصال زمین): قسمتی از سامانه اتصال زمین است که
الکترود زمین را به ترمینال اصلی زمین وصل میکند.
۹۲ـ هادي غلافدار فلزي به منظور زمین کردن: یک نوع سامانه سیمکشی که در
آن سرتاسر طول یک یا چند سیم عایقدار توسط نوار یا غلاف فلزي پوشانده شده و مانند
هادي PEN عمل میکند.
: هادي که به طور مشترك، هم کار هادي ۰ ۹۳ـ هادي مشترك ارت – ( نول PEN(
اتصال زمین و هم کار هادي نول را انجام دهد.
۹۴ـهاديهمبندکننده: یک رشته سیم مسی، یک تسمه مسی، یک عددمیلگردویا یک
تیریا ستون فلزيکه در سقفهاو ستونهايساختمان براساس نقشه همبنديقرارمیگیرد.
۹۵ـ همبندي اضافی: مکمل همبندي اصلی است و به منظور همولتاژ کردن نقاطی
که همزمان در دسترس هستند، اجرا میشود. این نوع همبندي، همبندي کمکی یا
محلی نیز نامیده میشود.
۹۶ـ همبندي سامانه: اتصال اجزاي مختلف سامانه اتصال زمین به یکدیگر به منظور
همپتانسیلکردن قسمتهاي مختلف تأسیسات که به مجموعه این اتصالات، شبکه
همبند نیز گفته میشود.

فصل دوم ـ مقررات اختصاصی انواع سامانه‌هاي اتصال زمین

۱۰ بخش اول ـ سامانههاي TN
ماده۳ـ اجراي سامانه اتصال زمین CـTN فقط در شرایط زیر مجاز است:
۱ـ پیوستگی PEN همواره حفظ شده و تحت هیچ شرایطی قطع نشود،
۲ـ محیط عاري از گردو غبار باشد، و
۳ـ محیط عاري از مواد و گازهاي قابل اشتعال و قابل انفجار باشد.
ماده۴ـ در سامانه اتصال زمین C ـ TN ،سیم نول هرگز نباید قطع شود.
ماده۵ ـ براي جلوگیري از تداخل امواج الکترومغناطیسی، در ساختمانهایی که داراي
لوازم الکترونیکی حساس (ابزار دقیق) میباشند، استفاده از سامانه اتصال زمین C ـ TN
ممنوع است.
ماده۶ ـ تمام الکترودهاي در دسترس زمین باید از طریق شینه ارت به یکدیگر
متصل شوند.
ماده۷ـ در سامانه اتصال زمینTN ،تنها در صورتی استفاده از یک هادي مشترك
براي هر دو منظور حفاظتی (PE ) (و خنثی نول) مجاز است که سطح مقطع هادي
مشترك از ۱۰ میلیمتر مربع کمتر نباشد.
تبصره ـ اگر کابل از نوع هممرکز باشد، حداقل سطح مقطع هادي مشترك ۴
میلیمتر مربع مجاز است، به شرطی که در همه اتصالات کابل هممرکز، پیوستگی هادي
غلاف برقرار باشد.
ماده۸ ـ استفاده از الکترودهاي زمین مجزا در کلیه سامانههاي اتصال زمین TN،
ممنوع است.
ماده۹ـ در صورت اجراي هریک از سامانههاي اتصال زمین S ـ TN یا S ـ C ـTN،
اتصال مجدد هاديهاي حفاظتی و خنثی پس از نقطه تفکیک، ممنوع است.
ماده۱۰ـ استفاده از وسیله جریان تفاضلی(RCD (به عنوان حفاظت در سامانههاي
اتصال زمین C ـ TN ممنوع است.
ماده ۱۱ـ در صورت استفاده از RCD در یک سامانه S ـ C ـTN ،RCD باید پس
از جدایی هادي حفاظتی و نول نصب شود.
ماده۱۲ـ در سامانه اتصال زمین S ـ C ـTN ، اتصال نول و ارت در تابلوي اصلی
برق الزامی است.
۸- Neutral Conductor
۹- PEN Conductor
۱۰ـ براي کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانههاي TN به پیوست الف ۱ ـ . مراجعه شود
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR صفحه۷
۱ بخش دوم ـ سامانه TT
ماده۱۳ـ استفاده از وسیله جریان تفاضلی(RCD ( در سامانه TT الزامی است.
ماده۱۴ـ هرگاه چند قسمت هادي دردسترس به طورهمزمان به یک RCD مشترك
وصل باشند، نباید به الکترودهاي زمین مستقل و مجزا وصل شوند.
ماده۱۵ـ در سامانه TT ،سیم نول باید برقدار در نظر گرفته شود و همزمان با قطع
سیمهاي فاز، سیم نول نیز باید قطع شود.
ماده ۱۶ـ در سامانه TT ،اتصال هادي زمین و سیم نول ممنوع است.
ماده ۱۷ـ در مواردي که سامانههاي مربوط به ایمنی از جمله اعلام و اطفاي حریق،
قبل از ابزار حفاظتی اصلی در مدار قرار گرفته باشند، براي حفاظت فرد در برابر تماس
مستقیم و غیر مستقیم با سیم نول، قطع سیم نول همراه با سیم فاز الزامی است.
۲ بخش سوم ـ سامانه IT
ماده۱۸ـ استفاده از سامانه IT براي شبکههاي عمومی توزیع برق ممنوع است.
ماده۱۹ـ در کارگاههاي تولیدي اعم از کورهها و ذوب فلزات و نیروگاهها و
صنایع مهماتسازي و مدارهاي کنترل و معادن زیرزمینی و بعضی از بخشهاي
بیمارستانی ـ که قطع برق خسارات زیادي به بار میآورد ـ اجراي سامانه اتصال زمین
IT الزامی است.
ماده ۲۰ـ در سامانه اتصال زمین IT ،به منظور جلوگیري از برقدار شدن قسمتهاي
هادي دردسترس به اندازه ولتاژ فاز ـ به ـ فاز، این سامانهها باید به ابزار پایش عایقبندي(IMD (
مجهزباشند.
ماده۲۱ـ در سامانه اتصال زمین IT ،کلیه قسمتهاي هادي در دسترس (ECP(
باید به صورت مستقل از منبع تغذیه، به زمین وصل شوند(زمین شوند).
ماده۲۲ـ براي جلوگیري از بروز عیوب نوسانی تصادفی زمین در سامانه اتصال
زمین IT ،نقطه خنثاي منبع باید از طریق یک مقاومت الکتریکی که مقدار آن در رابطه
زیر صدق میکند، به زمین متصل شود.
Rs £ ۱/۳ωC۰
Rs :مقاومت الکتریکی بین نقطه خنثاي منبع و زمین
ω :ايفرکانس زاویه جریان خط
C۰ :ظرفیت خازنی خط فاز معیوب

فصل سوم ـ مقررات الکترودهاي مورد استفاده در سامانه اتصال زمین

ماده ۲۳ـ جنس الکترود و هادي اتصال زمین آن، باید به گونهاي باشد که نوع
خاك، سبب خوردگی آنها نشود.
ماده ۲۴ـ رعایت مواد فصل چهارم در خصوص محل دفن الکترود و اتصال الکترودها
الزامی است.
بخش اول ـ الکترودهاي صفحه اي
ماده ۲۵ـ براي اجراي الکترودهاي صفحهاي، صفحاتی ازجنس مس با ابعاد حداقل
۰/۵ ۰/۵ × متر و ضخامت حداقل ۲ میلیمتر و یا صفحاتی از جنس فولاد گالوانیزه با ابعاد
حداقل ۰/۵ ۱ × متر و ضخامت حداقل ۳ میلیمتر باید مورد استفاده قرار گیرد.
ماده۲۶ـ الکترودهاي اتصال زمین باید قبل از گالوانیزه شدن، برش داده شوند و
پس از هرگونه برش و سوراخکاري درآنها، محل برش دوباره گالوانیزه شود..
ماده۲۷ـ استفاده از صفحه مشبک که با تسمه یا سیم ساخته شده(شبکه مش)
است، به جاي صفحه یکپارچه به عنوان الکترود صفحهاي اتصال زمین مجاز میباشد.
ماده۲۸ـ ابعاد مش الکترود زمین با توجه به جنس خاك و عمق دفن و شدت
جریان تزریقی به الکترود زمین، گرادیان ولتاژ مجاز و عوامل دیگر مؤثر بر مقاومت اتصال
زمین باید توسط طراح و با توجه به روابط فیزیکی و نیز تجربه تعیین شود.
۱ـ براي کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانههاي TT به پیوست الف ـ۲ . مراجعه شود
۲ـ براي کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانههاي IT به پیوست الف ۳ ـ مراجعه شود.
۳ـ براي کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سامانههاي TT به پیوست الف ۲ ـ مراجعه شود.
ماده ۲۹ـ چاه الکترود زمین براي قرار دادن الکترودهاي صفحهاي باید در مکانی که
پایینترین تراز سطح را داشته و احتمال دسترسی به رطوبت در کمترین عمق ممکن
وجود داشته باشد، حفر شود.
ماده ۳۰ـ الکترودهايصفحهاي اتصال زمین باید به صورتعموديدر خاكنصب شوند.
ماده ۳۱ـ سیم اصلی اتصال زمین باید حداقل در دو نقطه مجزا به الکترودوصل شود.
ماده۳۲ـ اگر سیم اصلی اتصال زمین و صفحه الکترود از دو جنس مختلف باشند،
براي حذف الکترولیت و جلوگیري از خوردگی گالوانیک، محل اتصال دو جنس متفاوت
باید با مادهاي آببندکننده و نفوذناپذیر مانند قیر اندود شود.
ماده ۳۳ـ سیم اصلی اتصال زمین باید به یکی از روشهاي ذیل به ترتیب اولویت
به الکترود صفحهاي مسی وصل شود:
۱ جـ وش برنج یا نقره؛
۲ـجوش اگزوترمیک(کدولد)؛
۳ـ اتصال مکانیکی همجنس صفحه با حداقل دو بست.
ماده ۳۴ـ فاصله لبه بالایی الکترود صفحهاي از سطح زمین نباید از ۶۰۰ میلیمتر
کمتر باشد.
بخش دوم ـ الکترودهاي قائم
ماده۳۵ـ حداقل عمق دفن الکترود قائم در بستر خاك طبیعی منطقه نباید از ۲ متر
کمتر باشد.
ماده ۳۶ـ الکترودهاي میلهاي اتصال زمین فولادي با روکش مس باید با استفاده از
ممنوع است. ۴ تکنولوژي آبکاري ساخته شوند و استفاده از فناوري دوزهکشی
ماده ۳۷ـ الکتروداتصال زمین قائم ( لوله یا میله)،در زمان نصب باید سالم و بدون هرگونه
خراشیدگی و زنگزدگی و خمیدگی و فرورفتگی باشد.
ماده ۳۸ـ الکترودهاي میلهاي اتصال زمین، در صورت عدم وجود مانع باید به
صورت قائم نصب شوند.
ماده۳۹ـ فاصله بین الکترودهاي میلهاي اتصال زمین حداقل باید برابر مجموع
طول دو الکترود باشد.
ماده۴۰ـ قطر الکترودهاي میلهاي از جنس مس و فولاد با پوشش مس به ترتیب ۱۲
و ۱۶ میلیمتر و براي میلههایی از جنس فولاد گالوانیزه ۱۶ میلیمتر باید باشد.
بخش سوم ـ ا لکترودهاي افقی
ماده۴۱ـ حداقل سطح مقطع تسمه مسی، به عنوان الکترود افقی اتصال زمین،
نباید از ۵۰ میلیمتر مربع و ضخامت آن نباید از ۲ میلیمتر کمتر باشد.
ماده ۴۲ـ حداقل سطح مقطع تسمه فولادي گالوانیزه گرم، به عنوان الکترود افقی
اتصال زمین، نباید از ۱۰۰ میلیمتر مربع و ضخامت آن نباید از ۳ میلیمتر کمتر باشد.
ماده ۴۳ـ حداقل سطح مقطع براي سیم مسی چند مفتولی، به عنوان الکترود افقی
اتصال زمین، نباید از ۲۵ میلیمتر مربع کمتر باشد.
ماده۴۴ـ قطر هیچ یک از مفتولهاي تشکیلدهنده سیم مسی به عنوان الکترود
افقی اتصال زمین، نباید از ۱/۷ میلیمتر کوچکتر باشد و استفاده از هاديهاي افشان
بهعنوان الکترود افقی ممنوع است.
ماده۴۵ـ الکترودهاي افقی باید در عمقی که پایینتر از عمق یخزدگی منطقه
باشد، نصب شوند.
بخش چهارم ـ الکترودهاي چنبرهاي
ماده۴۶ـ براي الکترود چنبرهاي باید از سیم لختی با نمره ۵۰ به صورت حلقهاي با شعاع
بیرونی ۴۰ سانتیمترتعداد ۵ ) حلقه که در ته چاه اتصال زمین قرارمیگیرد) استفاده شود.
بخش پنجم ـ الکترودهاي حلقوي
۵ ماده۴۷ـ اگر براي تأسیسات موجود، از الکترود افقی پیرامونی
به عنوان الکترود
زمین استفاده میشود، عمق دفن الکترود حداقل باید یک متر باشد.
۴ – bonding
۵- Ring
صفحه۸ WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
ماده۴۸ـ اندازه حداقل انواع الکترودهاي اتصال زمین از جنس فولاد باید طبق
جدول پ ـ پ ۱ ـ پیوست پ باشد.
ماده۴۹ـ اندازه حداقل انواع الکترودهاي اتصال زمین از جنس مس باید طبق
جدول پ ـ پ ۲ ـ پیوست پ باشد.
بخش ششم ـ الکترود هاي متفرقه
ماده۵۰ ـ استفاده از قسمتهاي فلزي بتن مسلح فونداسیون، بـه عـنوان یـک
الکترود اتصال زمین مؤثر با رعایت شرایط ذیل مجاز است:
۱ـ در سامانه زمین صاعقهگیر از آن به عنوان هادي نزولی صاعقهگیر استفاده نشود؛
۲ـ بین تمام فونداسیون ساختمان و بستر زمین اطراف آن، عایقبندي رطوبتی
انجام نشده و بتن فونداسیون به طور مستقیم و کامل با خاك در تماس باشد؛
۳ـ از این نوع الکترود به تنهایی به عنوان سامانه زمین استفاده نشود.
تبصره ـ اگر در هنگام احداث ساختمان از میلگرد به عنوان هادي مدفون در بتن
استفاده میشود، قطر آن حداقل ۱۰ میلیمتر و اگر از سیم مسی لخت استفاده میشود،
مقطع آن باید حداقل ۲۵ میلیمتر مربع باشد.
ماده۵۱ ـ استفاده از بتن مسلح پی به عنوان الکترود اتصال زمین، در پیهایی با
عمق کمتر از ۰/۸ متر ممنوع است.
ماده۵۲ ـ بین کلیه اجزاي فلزي که جزء الکترود اتصال زمین محسوب میشوند،
باید اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود.
ماده۵۳ ـ استفاده از تأسیسات زیر سطح زمین نفت و فرآوردههاي نفتی و گاز و
هواي فشرده و فاضلاب و لولهکشی آب شهري به عنوان الکترود زمین یا هادي حفاظتی
ممنوع است.
ماده۵۴ ـ حداقل سطح مقطع هادي حفاظتی باید مطابق جدول پ ـ پ ۳ ـ
پیوست پ باشد.
تبصره ـ چنانچه هادي حفاظتی به صورت مشترك براي دو یا چند مدار مورد
استفاده قرارگیرد، اندازه آن باید با توجه به اندازه سیم فاز بزرگتر انتخاب شود.
ماده۵۵ ـ اگر روکش هادي حفاظتی (PE (و هادي فاز متفاوت باشد و هادي
حفاظتی در برابر صدمات مکانیکی حفاظت شده باشد، حداقل سطح مقطع آن براي نوع
مسی ۲/۵ میلیمتر مربع و در صورتی که هادي حفاظتی در برابر صدمات مکانیکی
حفاظت نشده باشد، حداقل سطح مقطع آن براي نوع مسی باید ۴ میلیمتر مربع باشد.
این مقدار در هر دو حالت براي نوع آلومینیومی نباید کمتر از ۱۶ میلیمتر مربع باشد.
۱ ماده۵۶ ـ استفاده از سینی کابلها و لدر
و نظایر آن در صورتی که پیوستگی در
تمام طول آن حفظ شود، به عنوان هادي حفاظتی مجاز است؛ به شرطی که هر دو انتهاي
آنها در سمت بار و منبع به زمین وصل شوند.

فصل چهارم ـ مقاومت ویژه خاك ومحل نصب الکترودها

ماده۵۷ ـ محل نصب الکترود اتصال زمین بر حسب انواع خاك به ترتیب اولویت
۲ ذیل باید انتخاب شود:
۱ـ زمین باتلاقی؛
۲ـ زمین رسی یا چمنزار؛
۳ـ زمین رسی مخلوط با کمی ماسه؛
۴ـ زمین رسی مخلوط با سنگریزه و شن و ماسه؛
۵ ـ شن تر یا نمناك یا پیت.
ماده۵۸ ـ محل نصب الکترودها باید به گونهاي انتخاب شودکه زهکشی آن کم باشد.
ماده۵۹ ـ نصب الکترودهاي اتصال زمین در زمینهاي مملو از آب و بستر رودخانهها و
مسیلها و مسیرعبور آبهاي جاري و زیرزمینی و مسیراحتمالی آبرفتهاي آلوده به کودهاي
زمین کشاورزي ودر چاه فاضلاب و حوزه نفوذپساب آن و نیز خاك دستی ممنوع است.
۱- Ladder
۲ـ براي کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اولویت محل نصب الکترود زمین بر حسب انواع خاك به پیوست ب
مراجعه شود.
تبصره ۱ـ در صورت وجود خاك دستی در مکان نصب الکترود اتصال زمین باید براي
دسترسی به خاك بکر و دست نخورده تا عمق بیشتري حفر نمود.
تبصره ۲ـ ریختن نخالههاي ساختمانی و سنگ و شن در اطراف الکترودممنوع است.
ماده۶۰ ـ مکان نصب الکترود اتصال زمین باید به گونهاي انتخاب شود که چاه
فاضلاب یا آب در حوزه ولتاژي آن قرار نگیرد.
ماده۶۱ ـ اگر چاه آب بلااستفاده در محل موجود باشد، استفاده از آن براي نصب
الکترود اتصال زمین مجاز است؛ به شرط آنکه از این پس تنها براي این منظور مورد
استفاده قرار گیرد.
ماده۶۲ ـ در ارتفاعات سنگلاخی و صخرهاي که امکان حفاري عمیق در آنها وجود
ندارد، براي اجراي سامانه اتصال زمین، باید شیارهایی ایجاد شده و تسمه مسی در داخل
آن قرار گرفته و روي تسمه با مواد مناسب آمادهسازي خاك (الکترولیت مناسب ) پوشانده
و کلیه اتصالات در زیر خاك به هم جوش داده شوند.
ماده۶۳ ـ در مناطقی که مقاومت ویژه خاك بالا است، استفاده از الکترولیت با شرایط
ذیل مجاز است:
۱ـ ترکیبهاي افزودنی (الکترولیت)مورد استفاده در الکترود باید طوري طراحی و
ساخته شوند که عملکرد آنها براي اشخاص و محیط اطراف قطعات استفاده شده، مطمئن
و بیخطر باشد.
۲ـ تمامی ترکیبات افزودنی براي زمین کردن باید طبق استاندارد ملی ایران به
شماره ۷ـ۱۸۴۹۹: INSO مورد آزمون قرار گرفته و از استاندارد لازم برخوردار باشد.
تبصره ـ در صورت بازنگري استاندارد یادشده، آخرین نسخه استاندارد معتبر
خواهد بود.
۳ بهـ مواد کار رفته براي الکترولیت از ویژگیهاي زیر برخوردار باشد:
۳ـ ۱ـ مقاومت مخصوص پایین؛
۳ـ ۲ـ خورندگی خیلی پایین؛
۳ـ ۳ـ طول عمر بالا؛
۳ـ ۴ـ سازگاري با محیط زیست؛
۳ـ ۵ ـ جذب رطوبت بالا؛
۳ـ ۶ ـ PH در محدوده خنثی تا اندکی قلیایی (بین ۸( ۸/۵ و ؛
۳ـ ۷ـ مقاومت در برابر شسته بشدن توسط آ هاي سطحی و زیرزمینی؛
۳ـ ۸ ـ چسبندگی مناسب به الکترود زمین.
ماده۶۴ ـ در صورت استفاده از بیش از یک الکترود، براي دستیابی به کمترین
مقاومت الکتریکی معادل، حداقل فاصله دو الکتـرود بایـد به گونهاي باشد که در حوزه
ولتاژ یکدیگر قرار نگیرند.
ماده۶۵ ـ ترمینال اصلی سامانه اتصال زمین باید قابل دسترسی باشد تا در هنگام
گاندازه یريهاي مربوط به اتصال زمین امکان جداسازي تأسیسات از سامانه مذکور وجود
داشته باشد.
ماده۶۶ ـ الکترود اتصال زمین باید در عمقی نصب شود که سرماي انجماد نتواند
به آن نفوذ کند.
ماده۶۷ ـ تمام سامانه اتصال زمین باید داراي شناسنامه صادره از سوي مشاوران و
خدمات دهندگان حفاظت فنی و ایمنی حاوي مشخصات کامل آن شامل نوع و جنس
الکترود یا الکترودها و ابعاد آنها و تاریخ احداث و محل استقرار و جنس خاك و مقدار
مقاومت اندازهگیريشده اولیه و دورههاي بعدي و تغییرات سالیانه و مستندات بررسی
سامانه اتصال زمین باشد.

فصل پنجم- همبندي سامانه

بخش اول ـ همبندي اصلی
ماده۶۸ ـ براي اجراي همبندي اصلی، باید هادي حفاظتی و هادي خنثی و لولههاي
فلزي آب و لولههاي فلزي گاز پس از کنتور و لولهها و کانالهاي فلزي اصلی سایر تأسیسات
نظیر سامانههاي حرارت مرکزي و تهویه هوا و داکت و دودکشها و الکترود اصلی و فرعی
اتصال زمین و تمامی قسمتهاي اصلی فلزي ساختمان اعم از اسکلت فلزي و آرماتورهاي
بتن مسلح و ستونها و چارچوبها ودر و پنجرههاي فلزي و ریلهاي کابین و ریلهاي وزنه
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR صفحه۹
تعادل آسانسورهاي کششی و جک آسانسورهاي هیدرولیکی و سامانه حفاظت در برابر صاعقه
و سرپیچ همه نگهدارندههاي لامپ و پریزها و اتصالات و ابزارهاي مشابه را به وسیله هاديهاي
جداگانه برروي شینه اصلی اتصال زمین ساختمان به یکدیگرمتصل نمود.
تبصره۱ـ براي انجام همبندي با سامانه حفاظت در برابر آذرخش باید از تجهیزات
حفاظتی مناسب در مسیر شینه اصلی اتصال زمین استفاده شود.
تبصره۲ـ در صورت وجود حفاظت کاتدیک براي تجهیزات فلزي ( نلولهها و مخاز )
مدفون، باید براي همبندي از تجهیزات حفاظتی محدودساز ولتاژ با شکاف هوایی
(Gap Surge (استفاده شود.
ماده۶۹ ـ تمامی هاديهاي حفاظتی مدارهاي پریز و روشنایی باید با سامانه اتصال
زمین همبندي شوند.
ماده۷۰ـ قسمتهاي هادي بیگانه که از بیرون ساختمان شروع شده و تا درون آن
نیز ادامه دارند، باید در نزدیکترین نقطه ممکن به نقطه ورودي ساختمان به سامانه
اتصال زمین همبندي شوند.
ماده۷۱ـ اگر لوله ورودي آب به ساختمان، غیر فلزي باشد ولی درون ساختمان از
لوله فلزي استفاده شود، همبندي بخش فلزي به ارت اصلی الزامی است.
ماده۷۲ـ اگر بخشهاي مختلف لولههاي فلزي موجود در کارگاه با مفصلهاي دي
الکتریک جدا شده باشند، همبندي تمام بخشهاي فلزي به سامانه اصلی الزامی است.
ماده۷۳ـ در تابلوي برقی که درِ آن داراي هاديهاي برقدار است،هم تابلووهم درِ آن،
هادي در دسترس (ECP (محسوب شده و باید به سامانه اتصال زمین همبندي شوند . در
این شرایط، باید تابلو و درِ آن نیز با هم همبندي شوند.
ماده ۷۴ـ در مواردي که تابلوي برق داراي قسمتهاي برقدار در دسترس است و درِ
آن به عنوان محصورکننده محسوب میشود،همبندي درِ تابلو باهسته آن الزامی است.
ماده۷۵ـ کلیه تأسیسات مکانیکی و اجزاي فلزي مدفونشده در خاك، در مجاورت
الکترود اتصال زمین باید با سامانه اتصال زمین همبندي شود.
ماده ۷۶ـ در هنگام همبندي اسکلت فلزي ساختمان و میلگردها و ستونها و
تیرهاي فلزي ساختمان باید از اتصال الکتریکی تمام بخشهاي اسکلت به یکدیگر اطمینان
حاصل شود.
ماده ۷۷ـ اتصال شناژها و تیرهاي فلزي پیرامونی چارچوب راهپله و آسانسور با
شبکه همبندي سامانه اتصال زمین الزامی است.
ماده ۷۸ـ در بخشهایی از کارگاه که به طور معمول در کف آنها آبریزي میشود،
یکی از شناژها یا ستونهاي فلزي باید با سامانه اتصال زمین همبندي شود.
ماده۷۹ـ تجهیزات فلزي که در حین کار احتمال برقدار شدن داشته باشد، باید
قبل از استفاده از آنها به سامانه اتصال زمین وصل شوند.
ماده۸۰ ـ تمام تجهیزات الکتریکی و قسمتهاي فلزي تجهیزات متحرك موجود
در کارگاه اعم از بالابرها و جرثقیلها و نظایر آن باید به سامانه اتصال زمین متصل شود.
تبصره ـ ریلهاي جرثقیلها و چارچوب آسانسور باید با سامانه اتصال زمین
همبندي شوند.
ماده۸۱ ـ تمامی ستونهاي واقع در گوشههاي خارجی سازه کارگاه باید با سامانه
اتصال زمین همبندي شوند.
ماده۸۲ ـ تمام بخشهاي نردهها و پلههاي فلزي باید با سامانه اتصال زمین
همبندي شوند.
ماده۸۳ ـ تمام بخشهاي فلزي داخلی و خارجی کانکسها و اتاقکهاي فلزي باید
به سامانه اتصال زمین وصل شوند.
هماد ۸۴ ـ تمامی قطعات شبکه همبند سامانه اتصال زمین باید از طریق اتصالات
الکتریکی مطمئن، به یکدیگر وصل شوند.
ماده۸۵ ـ در تمامی نقاطی که ناپیوستگی در شبکه همبند سامانه اتصال زمین
وجود دارد، باید بین دو بخش اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود.
ماده۸۶ ـ در تمامی گوشههاي سازه که قطعات شبکه همبند از دو طرف به هم
میرسند، باید اتصال الکتریکی مطمئن بین دو طرف برقرار شود.
ماده۸۷ ـ در تمامی انشعاباتی که از یک قطعه از شبکه همبند اتصال زمین گرفته
میشود (مانند سهراهیها) باید اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود.
ماده۸۸ ـ هدر هر نقط اي که قطعات طولی و عرضی شبکه همبند اتصال زمین از
روي هم عبور میکنند، (چهارراهیها) باید اتصال الکتریکی مطمئن برقرار شود.
ماده۸۹ ـ در سازههاي اسکلت فلزي که تیرها و ستونها با استفاده از پیچ و مهره
به یکدیگر متصل شدهاند، براي ایجاد اتصال الکتریکی مطمئن بین قطعات فلزي شبکه
همبند سامانه اتصال زمین، باید از یک قطعه سیم مسی رابط
استفاده شود. ۱
ماده ۹۰ـ اتصال سیم رابط بین قطعات فلزي شبکه همبند سامانه اتصال زمین به
قطعات فولادي باید به روش جوش ترمیت و یا با استفاده از کابلشو انجام شود و این
اتصال همواره در دسترس و قابل بازرسی و تعمیر باشد.
ماده ۹۱ـ سیم رابط بین قطعات فلزي شبکه همبند سامانه اتصال زمین باید از
انحناي لازم براي انبساط و انقباض قطعات متصلشونده برخوردار باشد و پس از بستهشدن،
نباید در حالت کشیده قرار گیرد.
ماده ۹۲ـ یکی از نقاط اتصال شبکه همبند به سامانه اتصال زمین ساختمان، باید روي
نزدیکترین ستون به تابلوي اصلی برق (محل نصب شینه اصلی اتصال زمین) قرارگیرد.
ماده ۹۳ـ مقاومت کلی همبندي سامانه اتصال زمین بین دورترین نقاط نباید از
۰/۲ . اهم تجاوز کند
ماده۹۴ـ هر هادي همبندي سامانه اتصال زمین باید داراي برچسب یا پلاکی باشد که
مشخصکنندهکاربردآن هادي بوده و معلوم کند که چه نقاطی را به یکدیگروصل میکند.
ماده۹۵ـ درکلیه نقاطی که ممکن است در شرایط بهرهبرداري به دلیل تعمیر،
اتصال سامانه زمین جدا شود (مانند لولههاي آب و گاز) برچسب هشداردهنده مبنی بر
عدم جداسازي هادي همبندي سامانه زمین نصب شود.
بخش دوم ـ همبندي اضافی
ماده ۹۶ـ درکلیه محیطهاي خیس، نمناك و مرطوب و مکانهایی که امکان پاشش آب
و تشکیل بخار آب وجوددارد، اعم از حمام و آشپزخانه و آبدارخانه و رستوران و محل شستشوو
چربیزدایی و آبکاريفلزاتونظایرآن باید همبندي اضافی به سامانه اتصال زمین اجرا شود.
ماده۹۷ـ همبندي اضافی براي همپتانسیل کردن باید موارد ذیل را دربرگیرد:
۱ـ بدنه فلزي کلیه تجهیزات الکتریکی نصب ثابت؛
۲ـ قسمت هادي بیگانه از هر نوع؛
۳ـ قسمتهاي فلزي در دسترس در ساختمانها از جمله اسکلت فلزي.
ماده۹۸ـ در حمامها و استخرها و سرویسهاي بهداشتی هر دو لوله فلزي آب گرم
و سرد باید به مسیرهمبندي اضافی وصل شوند.
ماده ۹۹ـ ترمینال همبندي اضافی در مکانهاي مرطوب باید در خارج از آن مکان
و روي دیوار یکی از فضاهاي مجاور نصب شود.
ماده ۱۰۰ـ کدر مکانهایی ه اجراي همبندي اضافی به سامانه اتصال زمین الزامی
است، باید ترمینال همبندي اضافی به صورت شینه مسی روکار یا بلوك ترمینال در داخل
یک جعبه قابل بازدید تحت عنوان جعبه همبندي اضافی نصب شود.
ماده۱۰۱ـ اجراي همبندي اضافی براي تمامی تجهیزات الکتریکی و هادي ههاي بیگان
واقع بر بام کارگاه از جمله برجهاي خنککننده و میله آنتن و نرده فلزي و شیروانی فلزي
الزامی است.
ماده۱۰۲ـ اجراي همبندي اضافی براي تابلوهاي برق مجاور یکدیگر الزامی است.
ماده۱۰۳ـ حداقل سطح مقطع هادي همبندي اضافی به سامانه اتصال زمین باید
طبق جدول پ ـ پ ۴ ـ پیوست شماره پ انتخاب شود.
ماده۱۰۴ـ سطح مقطع هادي همبندي اضافی که بدنه فلزي دو دستگاه الکتریکی
را به هم وصل میکند، نباید از کوچکترین هادي حفاظتی مدارهاي تغذیهکننده و متصل
به بدنههاي هادي دو دستگاه مذکور کوچکتر باشد.
۱- Jumper
صفحه۰ WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
ماده ۱۰۵ـ سطح مقطع هادي همبندي اضافی بین بدنه تجهیز الکتریکی و هادي بیگانه،
نباید ازنصف سطح مقطع هادي حفاظتی مدار تغذیهکننده تجهیزالکتریکیکوچکترباشد.
ماده ۱۰۶ـ براي حذف هرگونه اختلاف پتانسیل، در مکانهایی که استفاده از
سامانههاي ذاتاً ایمن ضرورت دارد، باید یک شینه محلی تعبیه شود و یک شبکه همبند
محلی متشکل از شیلد کابلها و تجهیزات ابزار دقیق و بخشهاي فلزي تجهیزات و
محفظهها و سینی و نردبان کابلها و کلیه هاديهاي بیگانه برقرار شود.
ماده ۱۰۷ـ اگر اتصال زمین شیلد کابل در بیش از یک نقطه، از الزامات ایمنی بوده و
۱ این الزام با مسایل تداخلات الکترومغناطیسی (EMC(
در تناقض باشد، باید از کابلهاي
دو غلافه (داراي دو شیلد) استفاده نمود. در این حالت، غلاف خارجی براي برآوردن
الزامات ایمنی از چند نقطه و غلاف داخلی براي الزامات EMC از یک سر ارت شود.
ماده۱۰۸ـ پس از اتمام هر گونه عملیات افزودن و تغییر دایمی یا موقتی در
تأسیسات موجود، باید آرایشهاي همبندي همپتانسیل مدار مصرفکننده و سامانه اتصال
زمین مجدداً مورد بررسی و اندازهگیري قرارگیرد.
ماده۱۰۹ـ از شینه اصلی اتصال زمین باید انشعاباتی براي تجهیزات کمکی شامل
تابلوهاي کنترل و رله و اجزاي فلزي سازهها و تأسیسات اطفاي حریق در نظرگرفته شوند.
ماده۱۱۰ـ اتصالات انشعابی باید از شینه اصلی اتصال زمین براي هریک از دستگاههاي
تأسیسات، انتقال داده شوند و در صورتی که چند دستگاه الکتریکی در کنار یکدیگر قرار
داشته باشند، اتصال سري آنها ممنوع است.
ماده۱۱۱ـ در تجهیزات الکتریکی مرکب نظیر تسمه نقاله و سامانه بستهبندي و
کورههاي تونلی باید از پیوستگی الکتریکی قسمتهاي فلزي آن اطمینان حاصل شود و
حداقل در دو نقطه به سامانه زمین همبند شوند. همچنین، باید از اتصال همبندي با
هاديهاي بیگانه پیرامون این تجهیزات نیز اطمینان حاصل شود.
ماده۱۱۲ـ همبندي سامانه اتصال زمین با مولدهاي فرعی برق مطابق دستورالعمل
کارخانه سازنده الزامی است.
ماده۱۱۳ـ در سامانه اتصال زمین باید از پیوستگی اتصالات ارت در کل سامانه از
بدنه دستگاه تا چاه ارت و بین الکترودها اطمینان حاصل شود و عواملی مانند زنگزدگی
یا اتصال روي سطوح رنگدار، پیوستگی را مختل نکند.
فصل ششم ـ اتصال زمین و همبندي پستهاي برق
بخشاول اهـ کارگ هايفاقدپستبرقومنشعبازشبکه فشارضعیفعمومی
ماده۱۱۴ـ کارگاههایی که فاقد پست برق هستند و برق را به صورت انشعاب تک فاز
(فاز+ نول) و یا سه فاز ۳ + )فاز نول) از شبکه برق تحویل میگیرند ودسترسی به شینه نول و
ارت منبع ندارند، باید سامانه اتصال زمین آنهادر تابلوي برق اصلی S ـ C ـTN . باشد
ماده۱۱۵ـ در سامانه اتصال به زمین S ـ C ـTN ،تابلوي توزیع برق اصلی باید
داراي ۲ شینه مجزاي نول و ارت باشد که با یک هادي رابط (جامپر) به یکدیگر اتصال
داشته و سیم نول ورودي به شینه نول و هادي زمین به شینه ارت متصل شوند.
ماده۱۱۶ـ در سامانه اتصال به زمین S ـ C ـTN ،مقاومت الکتریکی الکترود اتصال
زمین در محل تفکیک نول و اتصال زمین (ارت ) باید کمتر از ۲ . اهم باشد
ـهتبصر در شرایطی مانند سامانه توزیع هوایی که احتمال پاره شدن اتصال نول
وجود دارد، انتخاب مقادیرپایین تر براي الکترود اتصال زمین ارجح خواهد بود.
۲ بخشدوم ـ کارگاههايدارايیکپستبرقومنشعبازشبکه فشارمتوسط
ماده۱۱۷ـ در کارگاههاي داراي پست برق اختصاصی زمینی و یا هوایی با یک
ترانسفورماتور، سامانه اتصال زمین باید S ـ TN یا S ـ C ـTN باشد.
ماده۱۱۸ـ در کارگاههاي با پست برق اختصاصی تک منبع، در صورتی استفاده از
سامانه C ـ TN مجاز است که اتصالات مسیر هادي حفاظتی ـ خنثی (PEN ( دایمی
بوده و به هیچ عنوان احتمال قطع شدن و یا پارگی سیم یا کابل حفاظتی ـ خنثی PEN
وجود نداشته باشد.
۱ – ElectroMagnetic Compatibility
۲- Single-source systems
ماده۱۱۹ـ اگر بنا بر ضرورت کارکرد دستگاه، به کار بستن سامانه اتصال زمین TT
اجتنابناپذیر باشد، باید در محل تفکیک ارت از آرایش TN به آرایش TT ،تجهیزات
حفاظتی جریان تفاضلی(RCD . (نصب گردد
۳ بخش سوم ـ کارگاههاي داراي دویا چند منبع برق موازي
ماده۱۲۰ـ در سامانههاي برق با چند منبع، اتصال مستقیم نول ترانسفورماتور یا
ژنراتور برق به اتصال زمین ممنوع است.
ماده۱۲۱ـ در آرایش TN سامانههاي با چند منبع موازي، اتصال رابط از نول تا
محل اتصال ارت باید به طور کامل ( عایق ایزوله) باشد و هیچگونه تجهیز مصرفکننده
برق به آن متصل نشود.
ماده۱۲۲ـ در سامانههاي برق با چند منبع، هادي رابط بین نولهاي منابع و هادي
حفاظتی PE باید تنها در تابلوي برق اصلی به هم متصل شوند.
تبصره ـ اتصال مجدد هادي حفاظتی PE پس از تابلوي برق اصلی . مجاز است
ماده۱۲۳ـ در سامانه اتصال زمین، استفاده از زمین مشترك براي سمت فشار قوي
پست و فشار ضعیف ترانسفورماتور ممنوع است.
ماده۱۲۴ـ براي جلوگیري از ولتاژ انتقالی ناشی از انتقال خیز ولتاژ زمین
(GPR (از پستهاي فشار قوي و شبکه زمین نیروگاهها به مناطق دوردست توسط
هاديهاي بیگانه (مانند ریل قطار و لولههاي فلزي آب و گاز و شیلد کابلها و سینی
و یا نردبان فلزي کابلها و غیره) باید در محل خروج این تجهیزات از حوزه شبکه
زمین، به کمک ایجاد شکاف و یا اتصالات و رابطهاي عایق الکتریکی، ارتباط پیوسته
الکتریکی هادي پراکنده در داخل و خارج حوزه اثر شبکه زمین قطع شود . بر حسب
نیاز، باید در ادامه مسیر در چند نقطه هادي مورد نظر زمین شود به گونهاي که
اطمینان حاصل شود ولتاژ انتقالی خطرناکی از شبکه زمین فشار قوي به منطقه
دوردست منتقل نمیشود.
تبصره ـ در صورتی که از قبل اشیاي فلزي با قابلیت انتقال ولتاژ به ساختمانها و
زمینهاي اطراف در کنار الکترود فشار قوي و سازه فلزي پست موجود باشد، باید به یکی
از روشهاي ارت کردن متعدد در طول مسیر و یا ایزوله کردن در طول مسیر از انتقال
ولتاژهاي خطرناك به دوردست جلوگیري شود.
ماده۱۲۵ـ در کارگاههایی که دو پست یا بیشتر، سالن واحدي را که داراي اسکلت فلزي
است، تغذیه میکنند،وجودهمبنديبین دوپست علاوه برهمبندياسکلت فلزي الزامی است.
ماده۱۲۶ـ در پستهاي برق که هر دو ولتاژ فشار قوي و فشار ضعیف در کنار هم
وجود دارند، در صورت امکان احداث دو الکترود زمین مستقل از هم، باید فاصله بین دو
الکترود زمین فشار قوي و فشار ضعیف از ۲۰ متر کمتر نباشد و هیچگونه ارتباط هادي در
فاصله بین دو الکترود زمین وجود نداشته باشد.
ماده۱۲۷ـ اگر در پست برق، تفکیک عایقی تابلوهاي برق فشار ضعیف از تابلوهاي
برق فشار قوي، ترانسفورماتور و سازه فلزي پست برق تأمین شده باشد، باید بدنه تابلوي
برق فشار ضعیف و نقطه خنثاي برق فشار ضعیف(نول) به الکترود زمین فشار ضعیف که
حداقل ۲۰ متر از سازه پست دورتر باشد، متصل شود و کلیه بدنههاي تابلوي برق فشار
قوي، ترانسفورماتور و کلیه قطعات فلزي سازه پست به الکترود زمین فشار قوي (داخل یا
مجاور پست) متصل گردد.
ماده۱۲۸ـ در صورت امکان احداث دو الکترود زمین مستقل از هم در پست برق،
اگر امکان جداسازي عایقی تابلوهاي برق فشار ضعیف از تجهیزات برق فشار قوي و سازه
فلزي پست برق وجود نداشته باشد، باید بدنه تابلو برق فشار ضعیف، بدنه تابلوهاي برق
فشار قوي و ترانسفورماتورها و نیز کلیه اجزاي فلزي سازه پست برق به الکترود زمین فشار
قوي متصل گردد و نقطه خنثاي برق فشار ضعیف با استفاده از کابل و غلاف کابل غیر
فلزي به الکترود اتصال زمین فشار ضعیف در فاصله حداقل ۲۰ متري از پست برق، اتصال
داده شود.
۳- Multiple-source systems
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR صفحه۲۱
ماده۱۲۹ـ اگر در پست برق امکان احداث دو الکترود زمین مستقل وجود نداشته
باشد، باید از یک الکترود زمین مشترك براي هر دو منظور فشار قوي و فشار ضعیف
استفاده شود. در این صورت، مقاومت کل الکترود زمین نسبت به جرم کلی زمین نباید از
یک اهم تجاوز کند.
ماده۱۳۰ـ اگر هر یک از خطوط برق فشار قوي ورودي یا خروجی پست برق یا
حتی بخشی از این خطوط در فاصلهاي کمتر از ۳ کیلومتر از پست برق، از نوع خط هوایی
باشد، باید علاوه بر مجهز بودن خط به برقگیر، از دو الکترود زمین مجزا که خارج از حوزه
ولتاژ یکدیگر باشند، به منظور فشار ضعیف و فشار قوي استفاده شود.
ماده۱۳۱ـ در حالتی که پست برق داراي دو الکترود زمین مجزاي فشار قوي و
فشار ضعیف باشد و بدنه تابلوهاي برق فشار ضعیف همراه با بدنه تابلوها و تجهیزات برق
فشار قوي به الکترود زمین فشار قوي متصل بوده و نقطه خنثاي برق فشار ضعیف به
الکترود زمین فشار ضعیف وصل باشد، تابلوهاي برق فشار ضعیف باید با درجه عایقبندي
بالاتري نسبت به ولتاژ اسمی بین فاز و خنثی(نول) انتخاب شود.
فصل هفتم ـ انتخاب ونصب هادي زمین
ماده۱۳۲ـ سیم اصلی اتصال زمین بین الکترود ارت و شینه اصلی ارت باید مسی
وحداقل داراي سطح مقطع ۳۵ میلیمتر مربع باشد.
ماده۱۳۳ـ براي هر الکترود اتصال زمین باید یک جعبه آزمون و بازدید جداگانه به
ابعاد مناسب تعبیه شود که علامت زمین به صورت دایمی روي آن حک باشد.
ماده۱۳۴ـ هرگونه انشعاب از هاديهاي اتصال بین الکترود اتصال زمین و جعبه
آزمون ممنوع است و تمامی انشعابات و تشکیل حلقه شبکه سامانه اتصال زمین باید پس
از جعبه آزمون انجام شود.
ماده۱۳۵ـ مسیر سیمهاي ارتباط الکترود ارت با شینه اصلی اتصال زمین باید
کوتاهترین مسیر بوده و این سیمها تا حد ممکن مستقیم و بدون پیچ و خم باشد.
ماده۱۳۶ـ از آلومینیوم لخت یا آلومینیوم داراي پوشش مسی نباید در تماس با
زمین چه به عنوان الکترود و چه به عنوان هادي زمین استفاده شود. در محیطهاي
مرطوب نیز نباید از این مواد به عنوان هادي زمین استفاده نمود.
ماده۱۳۷ـ سیمهاي لخت و سیمهاي عایقبندي شده با روکش بیرونی سبز و زرد یا
ترکیب سبزوزرد، فقطباید برايهاديهاي زمین تجهیزاتوهمبنديمورداستفادهقرارگیرند.
ماده۱۳۸ـ سیم هادي زمین باید از استحکام مکانیکی لازم و مقاومت در برابر
خوردگی شیمیایی و الکتروشیمیایی برخوردار باشد.
ماده۱۳۹ـ سیم لخت اتصال زمین نباید از داخل لولههاي فلزي عبورکند.
ماده۱۴۰ـ در کابلهایی که سطح مقطع سیم نول نصف سطح مقطع هر سیم فاز
است، سطح مقطع سیم اتصال زمین (هادي حفاظتی PE (و نول باید یکسان باشد.
ماده۱۴۱ـ وجود شینه اتصال زمین (ارت) در تابلوي اصلی برق الزامی است، به
طوري که سیم اتصال زمین از الکترود به این شینه آمده و سپس از ترمینال اصلی به
قسمتهاي مختلف منتقل شود.
ماده۱۴۲ـ وجود شینه نول در تابلوي اصلی برق الزامی است و باید روي مقره عایق
سوار شود.
ماده۱۴۳ـ در سامانهS ـ C ـTN ، پس از محل تفکیک نول و ارت، اتصال مجدد
نول و ارت ممنوع است.
ماده۱۴۴ـ جنس اتصالات سیم اصلی اتصال زمین بـه الکترود، باید به گونهاي باشد
که با مواد بهکار رفته در الکترود و سیم اتصال زمین سازگار بوده و میزان خورندگی
گالوانیک به حداقل برسد.
ماده۱۴۵ـ اتصالات و بستهاي مربوط به سامانه اتصال زمین باید از نظر مکانیکی
مقاوم بوده و اتصال محکمی را برقرار کنند.
ماده۱۴۶ـ در صورتاستفاده از تسمه به عنوان سیم اتصال زمین و اتصال آن به تجهیزات
نباید تسمه را برايپیچیکه قطرآن ازیک سوم پهنايتسمه بیشتراست، سوراخ کرد.
ماده۱۴۷ـ هاديهاي همبندي براي همپتانسیلسازي باید از استحکام مکانیکی
مناسب برخوردار بوده و مقاومت الکتریکی آنها (قابل صرفنظر)باشد.
ماده۱۴۸ـ حداقل اندازه سطح مقطع هادي همبندي اصلی باید به شرح ذیل باشد:
۱ـ هادي مسی ۶ :میلیمتر مربع
۲ـ هادي آلومینیومی: ۱۶ میلیمتر مربع
۳ـ هادي فولادي: ۵۰ میلیمتر مربع
ماده ۱۴۹ـ حداقل سطح مقطع هاديهاي حفاظتی و همبندي اضافی باید به شرح
جدول پ ـ پ ۵ ـ . پیوست پ باشد
فصل هشتم ـ اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترود زمین
ماده ۱۵۰ـ پیش از اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترود اتصال زمین باید تأسیسات
اتصال زمین از منبع تغذیه برق یا شبکه کاملاً قطع شده باشد و تا انتهاي آزمون از برق
تغذیه جدا باشد.
ماده۱۵۱ـ پیش از اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترود اتصال زمین باید هادي
زمین از الکترود زمین جدا شده باشد.
ماده۱۵۲ـ هنگام اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترود زمین، استفاده ازدستکش و
کفش عایق الکتریکی ایمن الزامی است.
ماده ۱۵۳ـ انجام اندازهگیري مقاومت الکتریکی سامانه اتصال زمین، در روزهاي
طوفانی و بارانی و برفی و زمانهایی که احتمال وقوع آذرخش باشد، ممنوع است.
ماده۱۵۴ـ با توجه به اثر تغییرات اقلیمی در مناطق سنگی و فاقد پوشش گیاهی
یا داراي دوره یخبندان طولانی روي مقاومت سامانه زمین، اندازهگیري مقاومت باید در
بدترین شرایط موجود انجام شود؛ مگر اینکه با اقدامات اصلاحی مانند آبیاري مستمر در
طول سال از ثابت بودن مقاومت سامانه زمین اطمینان حاصل شود.
ماده۱۵۵ـ اگر در زمان اندازهگیري مقاومت الکتریکی سامانه اتصال زمین، پرابهاي
جریان و ولتاژ دور از دید فرد آزمونکننده باشد، یا اگر سیمهاي آزمون در فضایی قرار
گیرند که در دسترس عموم باشند، این نقاط باید به طور مداوم و تا زمانی که سیگنال
آزمون اعمال میشود یا پتانسیلهاي دور از محل اندازهگیري بالاي ۵۰ ولت هستند،
تحت نظر و پایش فرد مراقب که ارتباط بیسیم با اپراتور دستگاه اندازهگیري (فرد
آزمونکننده) دارد، باشند .
ماده۱۵۶ـ در هنگام اندازهگیري مقاومت الکترود زمین، براي به حداقل رسیدن
خودالقایی، هاديها (سیمها) باید به طور کامل از روي قرقرهها باز شوند .
ماده ۱۵۷ـ هنگام اندازهگیري مقاومت الکترود زمین، باید الکترودهاي اندازهگیري تا حد
امکان از اجسام فلزي گستردهدر زیرزمین مانند لولهکشی فلزي آب یا زرهکابلهادور باشند.
تبصره ـ در شرایطی که احتمال وجود اشیاي مدفون فلزي مانند لولههاي فلزي
آب در راستاي مسیر اندازهگیري وجود داشته باشد، باید اندازهگیري دیگري که ترجیحاً
عمود بر مسیر قبلی باشد، انجام شده و در صورت اختلاف دو مقدار، عدد بیشتر که معرف
کمترین اثر عوامل خطاي ناشی از فلزات مدفون است، ملاك اندازهگیري قرار گیرد.
ماده۱۵۸ـ پیش از اقدام به اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترودهاي زمین باید
ولتاژهاي احتمالی روي سامانه زمین اندازهگیري شوند و از قابل قبول بودن آن با توجه به
دفترچه راهنماي دستگاه، اطمینان حاصل شود.
ماده۱۵۹ـ براي اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترودهاي زمین، پیش از جدا کردن
یک الکتروداز سامانه زمین باید از نبود جریانهاي بزرگ در آن اطمینان حاصل شود.
ماده۱۶۰ـ براي اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترودهاي زمین، نباید تمامی
الکترودهاي زمین یک سامانه، یک جا قطع شوند؛ مگر آنکه تأسیسات مربوطه از قبل به طور
کامل بیبرق شده باشد.
ماده۱۶۱ـ دستگاه اندازهگیري مقاومت الکتریکی اتصال زمین باید داراي گواهی
کالیبراسیون معتبر باشد.
۱ ماده۱۶۲ـ استفاده از روش آزمون دو نقطهاي مانند روش کلمپی
براي زمینهاي
با مقاومت پایین، ممنوع است.
ماده۱۶۳ـ استفاده از روش کلمپی اندازهگیري مقاومت اتصال زمین تنها زمانی
مجاز است که یک مسیر حلقه بسته براي عبور جریان آزمون وجود داشته باشد و مقاومت
این حلقه در مقایسه با مقاومت سامانه قابل صرف نظر باشد.
۱ـ براي اطلاعات بیشتر در خصوص روش کلمپی به پیوست ت بخش ت ۵ ـ . مراجعه شود
۲۲ صفحه WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
ماده۱۶۴ـ گزارش اندازهگیري مقاومت الکتریکی و بررسی سامانه اتصال زمین باید
شامل موارد ذیل باشد:
۱ـ مشخصات شخص داراي صلاحیت؛
۲ـ مشخصات کارگاه؛
۳ـ تاریخ اندازهگیري؛
۴ـ شرایط محیطی(خاك و هوا)؛
۵ ـ مشخصات دستگاه اندازهگیري و مدارك کالیبراسیون آن؛
۶ ـ مشخصات سامانه تغذیه کارگاه شامل ولتاژ و جریان و مانند اینها؛
۷ـ نوع سامانه اتصال زمین؛
۸ ـ مشخصات مکانی و نوع و آرایش الکترودها ؛
۹ـ نتیجه اندازهگیري جریان و ولتاژ پیش از اندازهگیري مقاومت اتصال زمین؛
۱۰ـ راستاي اندازهگیري؛
۱۱ـ نمودار نتایج اندازهگیري (بسته به روش اندازهگیري )؛
۱۲ـ نتیجه نهایی اندازهگیري.
ماده۱۶۵ـ پس از اتمام اندازهگیري مقاومت الکتریکی الکترود زمین، باید از اتصال
مجدد کامل هادي زمین اطمینان حاصل شود.
ماده۱۶۶ـ درکارگاههاي ساختمانی و سایرکارگاههایی که در آن از تأسیسات الکتریکی
موقت استفاده میشود، باید برنامه بازرسی دورهاي از سامانه اتصال به زمین تجهیزات
تأسیسات الکتریکی موقت تدوین شود که نصب و نگهداري آنها براي همه مجموعه کابلها،
پریزهایی که بخشی از سیمکشی دایمی ساختمان یا سازه نیستند و همه تجهیزاتی که به
وسیله دوشاخه به برق وصل میشوند، توسطشخص داراي صلاحیت بررسی شود..
ماده۱۶۷ـ در بررسی اتصال زمین تأسیسات موقت الکتریکی باید موارد زیر مورد
دآزمون قرار گیرن :
۱ـ پیوستگی الکتریکی همه هادي هاي زمین تجهیزات؛
۲ـ اتصال صحیح تمام پریزها.
ماده۱۶۸ـ آزمونهاي سامانه اتصال زمین تأسیسات الکتریکی موقت، پیش از
اولین استفاده از آنها، پس از هرگونه آسیب به این تأسیسات، پس از بازگشت هر یک از
تجهیزات از تعمیر و پیش از بهرهبرداري مجدد آن و به صورت دورهاي در فواصل زمانی
کمتر از ۳ ماه باید انجام شود.
فصل نهم ـ اتصال به زمین درمکانهاي قابل اشتعال وقابل انفجار
ماده۱۶۹ـ مقدار مقاومت الکتریکی مجاز براي سامانه اتصال به زمین در مکانهاي
قابل اشتعال، باید در رابطه زیر صدق کند:

C :مقدار ظرفیت خازن تا زمین
EMIE :حداقل انرژي جرقهزنی محیط
I :شدت جریان الکتریکی
ماده۱۷۰ـ در مواردي که سامانه اتصال زمین فقط به منظور جلوگیري از تجمع
الکتریسیته ساکن مورد استفاده قرار میگیرد، به منظور تأمین استحکام مکانیکی، حداقل
۴ ۲ سطح مقطع هاديهاي اتصال به زمین و هاديهاي همبندي براي نوع آلومینیومی mm
و براي نوع مسی mm
۲/۵ باید باشد و مقاومت الکتریکی سامانه اتصال به زمین، نباید از ۲
۱MW تجاوز کند.
تبصره ـ در استانداردها، استفاده از هادي فولادي نیز مجاز شناخته شده است . با
توجه به مقدار بسیار بالاي مجاز براي مقاومت ارت، استفاده از هادي آهنی با سطح مقطع
مناسب که از استحکام مکانیکی مناسب برخوردار باشد مجاز است.
ماده۱۷۱ـ براي کاهش یا حذف خطر برقگرفتگی افراد در اثر تماس با دستگاههاي
الکتریکی (حتی در حالت خاموش) به علت تجمع بارهاي الکتریکی ساکن، باید بدنه فلزي
این تجهیزات همواره از اتصال زمین مناسب برخوردار باشند.
ماده۱۷۲ـ براي سازههایی که حاوي بخارات قابل اشتعال، گازهاي قابل اشتعال یا
مایعاتی که از آنها بخارات قابل اشتعال آزاد میشود، هستند باید الکترود زمین رینگ یا
هادي حلقه زمین، تعبیه شود.
ماده۱۷۳ـ مخازن فلزي نفت و گاز باید به یکی از روشهاي ذیل زمین شوند:
۱ـ مخزن باید بدون اتصالات عایقی به سامانه لولهکشی فلزي زمین شده، متصل شود؛
۲ـ مخزن استوانهاي عمودي باید روي خاك یا بتن مستقر شده و قطرآن حداقل ۶ متر
باشد و یا بر روي سنگ فرشی از جنس آسفالت قیري (بتمنس) مستقر شود و داراي قطر
حداقل ۱۵ متر باشد؛
۳ـ مخزن حداقل توسط دو الکترود زمین، به زمین متصل باشد؛ به گونهاي که
فاصله بین دو الکترود متمادي در محیط خارجی مخزن کمتر از ۳۰ . متر باشد
تبصره ـ اتصال زمین مخزنی که بر روي کفپوشی از جنس غشاي عایقی مستقر
شده است، باید به روش بند « ۳ «این ماده برقرار شود.
ماده۱۷۴ـ درسازههاي زیرزمینی حاوي مواد منفجره براي حفاظت در برابر آذرخش،
باید LPS اضافی تعبیه شود.
ماده۱۷۵ـ تنها آن دسته از مخازن ذخیره نفت و گاز که سازه فلزي آنها از تمام
شرایط ذیل برخوردار باشد، نیاز به سامانه خارجی حفاظت در برابر آذرخش ندارند:
۱ـ از نظر الکتریکی پیوسته باشد؛
۲ـ محکم مهر و موم شده باشند تا اجازه فرار مایعات، بخارات و گازها را ندهد؛
۳ـ ضخامت آن حداقل ۴/۸ میلیمتر باشد؛ به گونهاي که بتواند اصابت مستقیم
آذرخش را تحمل کند.
ماده۱۷۶ـ در مکانهایی که تعداد زیادي مخازن نفت و گاز در نزدیکی هم قرار
گرفتهاند و در بین آنها هیچ سازه و تأسیسات دیگري وجود ندارد، زمینکردن هر یک از
مخازن تنها در یک نقطه کافی است. در چنین شرایطی، تمامی مخازن باید به همدیگر
متصل (همبند)شوند.
ماده۱۷۷ـ اگر بزرگترین بعد مخازن مواد سوختنی (قطر یا طول) مساوي یا کمتر از
۲۰ متر باشد، باید در یک نقطه به زمین وصل شوند و در غیر اینصورت، باید در دونقطه
به زمین متصل شوند.
ماده۱۷۸ـ در مخازن ذخیره نفت و گاز با سقف شناور، بخش سقف شناور باید به
طور مؤثر به بدنه اصلی مخزن همبند شود. این همبندي باید به صورت اتصالات موازي در
فواصل ۱/۵ متري در محیط مخزن انجام شود.
ماده۱۷۹ـ در مخازن نفت و گاز، تمامی لوازم جانبی درپوشهاي متحرك (دریچهها
و منفذهاي آدمرو و تجهیزات ایمنی فشار و سایر مدخلها) بر روي سقف شناور خارجی
باید با سقف شناور خارجی همبندي شوند.
ماده۱۸۰ـ کفشک فلزي درزگیردور سقف شناور مخزن نفت وگاز باید درهردو قسمت
کفشک، به یکی از دو روش ذیل به سقف شناور همبند شود:
۱ـ به صورت ذاتی توسط طراحی و ساخت مناسب؛
۲ـ با استفاده از حداقل یک هادي حفاظت در برابر آذرخش کلاسI . یا معادل آن
ماده۱۸۱ـ اگر در سقف مخازن نفت و گاز از درزگیر غیر فلزي استفاده شده است،
باید شانتهایی با شرایط ذیل نصب شوند:
۲۰ یا ۲ ۱ـ جنس شانت: فولاد ضدزنگ قابل انعطاف با سطح مقطع حداقل mm
سایر مواد هادي با سطح مقطع معادل و مقاوم در برابر خوردگی؛
۲ـ حداقل پهناي شانت: ۵۰ میلیمتر؛
۳ـ حداکثر فاصله شانتها بر روي محیط خارجی سقف شناور از یکدیگر ۳ :متر؛
۴ـ شانت کوتاهترین و مستقیمترین مسیر ممکن بین بخش فلزي سقف تا بدنه
مخزن را طی کند؛
۵ـ طول شانت مورد استفاده از کمترین مقدار ممکن برخوردار باشد؛ به گونهاي که
فقط اجازه مونتاژ قطعات سقف شناور را بدهد، ضمن اینکه در تمام حرکات و تکانهاي
افقی و عمودي سقف شناور، تماس آن با بدنه برقرار بماند؛
۶ ـ نقطه تماس شانت با بدنه باید غوطهور و حداقل m ۰/۳ پایینتر از سطح مایع
داخل مخزن باشد.
ماده۱۸۲ـ در مخازنی که در سقف آنها از درزگیر غیر فلزي استفاده شده، شانتهاي
نصب شده بر روي عرشه سقف شناور باید در هنگام بازسازي مخازن موجود با شانتهاي
غوطهور جایگزین شوند.
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR صفحه۲۳
ماده۱۸۳ـ اتصال ثابت همبندي سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه، باید به وسیله
اتصال الکتریکی مستقیم با استفاده از حداقل دو هادي بايپس با سطح مقطع حداقل
معادل با اندازه هادي اصلی انجام شود.
ماده۱۸۴ـ مقاومت الکتریکی سربهسر هادي بايپس مورد استفاده براي همبندي
سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه آن، به انضمام کلیه اتصالات آن، حداکثر باید ۰/۳
اهم باشد.
ماده۱۸۵ـ هادي بايپس همبندکننده سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه آن، باید
کمترین طول ممکن را تا اندازهاي که اجازه جابجایی سقف شناور را بدهد،داشته باشد.
ماده۱۸۶ـ براي اتصال همبند سقف شناور مخزن نفت و گاز به بدنه آن، هاديهاي
بايپس باید در فواصل مساوي حول محیط دایروي مخزن توزیع شوند وهر ۳۰ متریک هادي
در محیط خارجی مخزن نصب شود.
ماده۱۸۷ـ اگر مخازن نفت و گاز با سقف شناور داراي نردبان متحرك چرخدار
(پلکان غلطان) روي سقف مخزن باشند، دو طرف نردبان باید توسط یک هادي انعطافپذیر
با حداقل سطح مقطع ۳۵ میلیمتر مربع و ضخامت حداقل ۳ میلیمتر به بدنه و سطح
مخزن در دو نقطه یکی بین نردبان و قسمت بالایی بدنه مخزن و یکی بین نردبان و سقف
شناور مخزن همبند شوند.
تبصره ـ اگر نردبان چرخدار (پلکان غلطان) به سقف شناور متصل نشده باشد، از
حداقل دو هادي همبندي انعطافپذیر با ابعاد یاد شده در این ماده، بین بدنه مخزن و
سقف شناور باید استفاده شود.
ماده۱۸۸ـ اگر یک پلکان غلطان روي سقف شناور مخزن نفت و گاز قرار دارد،
یکی از هاديهاي بايپس اتصال همبند سقف به بدنه باید در طول پلکان نصب شده و به
آن همبند شود.
ماده۱۸۹ـ هرگونه قطعه هادي در بخش درزگیر سقف مخزن نفت و گاز که به طور
کامل در مایع داخل مخزن غوطهور نیست، و هرگونه گیج یا ستون راهنما یا قطعهاي که
از روي سقف شناور به داخل مخزن نفوذ میکند، باید از نظر الکتریکی از بدنه مخزن عایق
باشد. میزان قدرت عایقی باید حداقل ۱KV . باشد
ماده۱۹۰ـ الکترودهاي ساخته شده از موادي که نسبت به سازه تحت حفاظت
کاتدیک هستند، باید توسط ادوات جداساز DC به یکدیگر متصل شوند؛ مگر آنکه مقرر
شود هر دوي آنها ـ هم سازه تحت حفاظت و هم الکترودها ـ به صورت یک مجموعه
واحد مورد حفاظت کاتدیک قرار گیرند.
ماده۱۹۱ـ اتصال مستقیم الکترودهاي ساخته شده از موادي که نسبت به سازه
تحت حفاظت آندیک هستند، به سازه مجاز است.
ماده۱۹۲ـ اگر امکان استفاده از یک شبکه الکترود زمین واحد براي بخش کنترل
مرکزي و منطقه مستعد انفجار وجود نداشته باشد و سامانه زمین این دو بخش از هم
ایزوله باشند، مدار الکترونیکی مابین این دو بخش نیز باید به صورت گالوانیکی از یکدیگر
ایزوله شوند.
ماده۱۹۳ـ اگر در مناطق مستعد انفجار از سامانه اتصال زمین TN استفاده میشود،
باید از نوع S ـ TN باشد و در هیچ نقطهاي در داخل منطقه، سیم نول و هادي حفاظتی
به هم متصل نشوند.
تبصره ـ در شرایط موضوع این ماده، در هر نقطهاي که سامانه C ـ TN به سامانه
S ـ TN تبدیل میشود، آن نقطه باید همزمان به سامانه همبندي مناطق مستعد انفجار
نیز متصل شود.
ماده۱۹۴ـ اگر در منطقه مستعد انفجار، از کابلهاي داراي شیلد استفاده میشود،
شیلد هر یک از کابلها باید فقط در یک نقطه خارج از منطقه مستعد انفجار به زمین
وصل شود.
ماده۱۹۵ـ در مکانهاي پرخطر، لولههاي فلزي روي زمین که در بیرون واحدهاي
فرایند قرار دارند، حداقل هر۳۰ متر یک بار باید به وسیله الکترود میلهاي یا سطحی یک
اتصال به زمین داشته باشند.
ماده۱۹۶ـ در مکانهاي پرخطر نظیر جایگاههاي سوخت، بدنه مخازن و بخشهاي
فلزي ساختمان و سیلندرهاي استوانهاي و تأسیسات و تجهیزات فلزي بیرونی و لولههاي
فلزي باید به هادي زمین متصل شود.
ماده۱۹۷ـ در مکانهاي پرخطر پالایشگاهها و انبارهاي مواد سوختی که تعدادي
مخزن مواد منفجره دارند، همه مخازن باید به منظور هم بپتانسیلسازي ه یکدیگر متصل
(همبندي)شوند.
ماده۱۹۸ـ در سازههاي داراي نواحی صفر(همیشه پرخطر ) و (۱ گاهی پرخطر )،
جرقهگیرها(ISG (و بخشهاي عایقی باید به بیرون از نواحی خطرناك منتقل شوند.
ماده۱۹۹ـ مخازن فلزيبسته که نواحی درون آنها به صورتناحیه صفر(همیشه پرخطر )
شتعریف می وند، باید از ضخامت دیواره مناسب طبق جدول پ ـ پ ۶ ـ پیوست پ
برخوردار باشند تا اطمینان حاصل شود افزایش دماي سطح داخلی در نقطه برخورد آذرخش
منجربه خطرنمیشود؛درغیراین صورت، نصب ابزارهاي پایانه هوایی الزامی است.
ماده۲۰۰ـ در مکانهاي کلاس یک براي همبندي نباید به اتصالات فلزي بین لولهها
بسنده شودو لازم است دو طرف اتصالات فلزي با سیم اتصال (جمپر) به یکدیگرهمبند شوند.
ماده۲۰۱ـ تجهیزات فلزي واقع در مکانهاي کلاس یک علاوه بر اتصال جداگانه به
سامانه زمین باید به سایر سامانههاي زمین که با اهداف الکتریکی یا حفاظتی وجود دارند،
همبندي شوند.
ماده۲۰۲ـ در مکانهاي کلاس یک ناحیه دو (به ندرت پرخطر)، قسمتهاي
مختلف محفظههاي موتورها و ژنراتورهاي بزرگ باید با یکدیگر همبند شوند و محفظه
(بدنه) به زمین وصل شود .
ماده۲۰۳ـ در مکانهاي پرخطر کلیه سیمهاي رابط سیار باید داراي پریزهاي
ارتدار باشند.
ماده۲۰۴ـ در تجهیزات متحرك مستقر در مکان ( کلاس دو صرفاً در صورت وجود
براي ۱ الیاف قابل جرقهزدن یا ذرات معلق قابل انفجار) نظیر جرثقیلهاي متحرك و بالابرها
جابجایی مواد، تمیزکنندههاي متحرك براي ماشینآلات نساجی و تجهیزات مشابه، موارد
ذیل باید رعایت شود:
۱ـ منبع تغذیه باید از نظر الکتریکی از همه سامانههاي دیگر جدا باشد و زمین آن
نیز از سامانههاي دیگر مجزا شود.
۲ـ همچنین این منبع تغذیه باید به یک آشکارساز زمین قابل قبول مجهز باشد که
در صورت بروز خطا در سامانه زمین، علامت هشدار صادر و هاديهاي اتصال را به طور
خودکار بیبرق کند یا تا زمانی که برق به هاديها وصل و خطاي اتصال زمین باقی است،
یک هشدار دیداري و شنیداري صادر نماید.
ماده۲۰۵ـ کلیه هاديهاي بیگانه مربوط به مدارهاي ذاتاً ایمن اعم از تجهیزات و
بدنهها و مسیرهاي فلزي عبور سیم برق و غلافهاي کابل و تجهیزات مجتمع با آن در
مکانهاي پرخطر باید به هادي زمین تجهیزات وصل شوند.
ماده۲۰۶ـ دستگاههاي ذاتاً ایمن فلزي در مکانهاي پرخطر باید با یکدیگر
همبندي اضافی شوند.
ماده۲۰۷ـ اگر براي سیمکشی سامانه ذاتاً ایمن از مسیرهاي فلزي عبور سیم برق
استفاده میشود، همبندي در تمام نقاط انتهایی مسیر عبور سیم، بدون در نظر گرفتن
محل الزامی است.
ماده۲۰۸ـ در مدار کلاس یک ناحیه دو (به ندرت پرخطر)، اگر از کابلهاي
چندسیمه براي نصب سامانههاي حفاظتی نوع ذاتاً ایمن مجزا استفاده میشود، هاديهاي
هر مدار باید درون یک شیلد فلزي متصل به زمین (زمین شده) قرار گیرند.
۲ ماده۲۰۹ـ همبندي باید به همه مسیرهاي فلزي عبور سیم برق حایل
و جعبه
تقسیمها و تابلوهاي برق و نظایر آن، بین مکانهاي کلاس یک و نقطه زمین براي
تجهیزات سرویس یا نقطه زمین یک سامانه منشعب جدا اعمال شود.
ماده۲۱۰ـ در کلیه تعمیرگاههاي وسایل نقلیه که در گروه مکانهاي پرخطر طبقهبندي
میشوند، همه پریزهاي برق که در مکان استفاده تجهیزات تشخیصی الکتریکی، ابزارهاي
دستی الکتریکی یا تجهیزات روشنایی دستی قابل حمل نصب میشوند، باید به وسیله
جریان تفاضلی (RCD (مجهز شوند.
۱- hoist
۲- intervening
۲۴ صفحه WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
ماده۲۱۱ـ در کلیه تعمیرگاههاي وسایل نقلیه و در جایگاههاي سوخت و نیز در
مکانهاي ذخیره سوخت که در گروه مکانهاي پرخطر طبقهبندي میشوند، همه محلهاي
عبور سیم و زره فلزي یا پوشش فلزي روي کابلها و همه قسمتهاي فلزي تجهیزات
الکتریکی ثابت یا قابل حمل که در حالت عادي حامل جریان الکتریکی نیستند، باید به
سامانه اتصال زمین متصل و سپس همبندي شوند.
ماده۲۱۲ـ تمام دیسپنسرها باید به یک یا چند وسیله قطع مدار اضطراري که در
فواصل حداقل ۶ متر و حداکثر ۳۰ متر از تجهیزات توزیع سوخت مربوطه نصب شدهاند،
مجهز باشند. وسیله قطع مدار اضطراري باید برق همه وسایل توزیع سوخت و تمامی
پمپهاي بالادستی دیسپنسر مدارهاي تغذیه و کنترل و سیگنال مرتبط و تجهیزات
الکتریکی دیگر که در مکانهاي پرخطر طبقهبندي شده پیرامون تجهیزات توزیع سوخت
قرار دارند را قطع کند.
) و فرایندهاي رنگ انیکاري و لایهنش ۱ ماده۲۱۳ـ در ایستگاههاي کاري افشانه(اسپري
که از مواد قابل اشتعال یا قابل احتراق استفاده میشود، تمامی افراد و اشیاي هادي
الکتریسیته از جمله بخشهاي فلزي تجهیزات یا دستگاه فرایند و مخزنهاي مواد و
مجراهاي خروج گاز و سامانههاي لولهکشی که مایعات قابل اشتعال یا قابل احتراق حمل
میکنند، باید به زمین متصل شوند.
ماده۲۱۴ـ در ایستگاههاي کار با افشانه(اسپري) و فرایندهاي لایهنشانی و سایر
فرایندهاي بهکارگیرنده روش باردارساز الکتریکی (الکترواستاتیک)که از تجهیزات اتمایزر و
باردارساز الکتریکی و مانند آن استفاده میکنند و روي یک نگهدارنده مکانیکی نصب
هستند، الکترودها و سرهاي اتمایزر الکترواستاتیکی باید به طور مؤثر نسبت به زمین
دعایقبندي شون .
ماده۲۱۵ـ در ایستگاههاي کار با افشانه( رياسپ ) و فرایندهاي لایهنشانی، سیمهاي
ولتاژ بالا باید به طور مناسبی عایقبندي شوند و همه اجزاي در معرض ولتاژ بالا باید به طور
دایمی روي عایقهاي مناسب قرار گیرند که به طور مؤثر از طریق اتصال به زمین در برابر
تماس تصادفی محافظت شوند.
ماده ۲۱۶ـ اشیایی که به روش کار با افشانه(اسپري) رنگ میشوند یا در حال لایهنشانی
پودر هستند، باید با تسمه نقاله، آویزها یا هر نگهدارنده دیگر که به زمین وصل است،
اتصال الکتریکی داشته باشند و قلابها مرتباً تمیز شوند تا اطمینان حاصل شود که آنها از
نظر الکتریکی با مقاومت حداکثر یک مگا اهم به زمین وصل میباشند.
ماده۲۱۷ـ تمام اشیاي هادي الکتریسیته در محیط کار با افشانه(اسپري) و لایه
نشانی پودر، به جز اشیایی که براي انجام فرایند باید در ولتاژ بالا باشند، باید از اتصال به
زمین مناسب برخوردار شوند. این الزام، شامل مخزنهاي رنگ و سطلهاي شست و شو و
حفاظها و اتصالات شیلنگ و هر شیء یا وسیله هادي الکتریسیته در محیط میباشد.
ماده۲۱۸ـ دستگیره تفنگ کار با افشانه(اسپري) باید از نظر الکتریکی به وسیله
هادي مناسب به زمین وصل شود که مقاومت زمین از یک مگا اهم تجاوز نکند.
ماده۲۱۹ـ تمام افرادي که به منطقه کار با افشانه(اسپري) و لایهنشانی و رنگکاري
وارد میشوند، باید از طریق وسایلی مانند مچبند و پابند و کفشهاي آنتی استاتیک به
زمین اتصال مناسب داشته باشند و هشدارهاي الزام اتصال به زمین افراد باید در محل
نصب شود.
ماده۲۲۰ـ تمام مجراي فلزي سیمها و زرههاي فلزي و روکش فلزي کابلها و همه
قسمتهاي فلزي تجهیزات الکتریکی ثابت یا سیار در ایستگاههاي لایهنشانی پودر باید به
زمین وصل شوند و همبندي بین آنها برقرار شود.
۲ ماده۲۲۱ـ در انجام عملیات کار با افشانه(اسپري) در محفظههاي غشایی
قطعه کار
باید اتصال به زمین مناسب داشته باشد. همچنین، تجهیزات رنگ اسپري باید به زمین
۱- Spray
۲- membrane enclosure
محفظه موقتی که براي اسپري روي قطعات کار که امکان قراردادن آنها درون اتاق رنگ وجود ندارد و بنا به
دلایل فنی نمیتوان آنها را به صورت رو باز اسپري کرد، به کار می درو .
وصل شوند. داربست نگهدارنده قطعه کار باید با قطعه کار همبندي شود و از اتصال زمین
مناسب برخوردار باشد.
فصل دهم ـ سامانه اتصال زمین بیمارستانهاو سایر مکانهاي درمانی
ماده۲۲۲ـ در بیمارستانها براي جلوگیري از اختلال وسایل الکترونیکی حساس
نسبت به امواج الکترومغناطیسی، باید از سامانه اتصال زمینS ـ TN استفاده شود.
ماده۲۲۳ـ استفاده از سامانههاي اتصال زمینC ـTN و S ـ C ـ N ـT در
تأسیسات برق بیمارستان، در مکانهاي درمانی و ساختمانهاي پزشکی از تابلوي اصلی
برق به بعد ممنوع است.
ماده۲۲۴ـ در مکانهاي درمانی گروه ۲ براي مدارهاي تغذیه تجهیزات در موارد
ذیل باید از سامانه اتصال زمین IT استفاده شود:
۱ـ تجهیزات الکتریکی پزشکی؛
۲ـ سامانههاي مورد استفاده براي حفظ حیات؛
۳ـ کاربردهاي جراحی؛
۴ـ تمام تجهیزات مورد استفاده در «محیط بیمار».
تبصره ـ دراین مکانهاي درمانی براي هر گروه از اتاقهایی که داراي یک نوع
عملکرد میباشد، باید حداقل یک سامانه اتصال زمین IT جداگانه پیادهسازي شود.
ماده۲۲۵ـ درترانسفورماتورهاي ایزوله مورد استفاده در سامانه اتصال زمین IT
مراکز درمانی، حداکثر جریان نشتی سیمپیچ خروجی به زمین و نیز جریان نشتی به
محفظه پوششی، در شرایط بدون بار و با ولتاژ و فرکانس نامی باید ۰/۵ میلی آمپر باشد.
ماده۲۲۶ـ در سامانه اتصال زمینIT مراکز درمانی، براي بارهاي سه فاز باید یک
ترانسفورماتور سه فاز جداگانه با ولتاژ خروجی خط به خط که متجاوز از ۲۵۰ ولت نباشد،
مورد استفاده قرار گیرد.
ماده۲۲۷ـ ترانسفورماتور باید در مجاورت (داخل یا خارج) مکان درمانی نصب شود
و براي حفاظت در برابر تماس تصادفی با قسمتهاي برقدار باید در داخل قفسه و
محفظه یا پوشش قرار داشته باشد.
ماده۲۲۸ـ براي هر سامانه اتصال زمین IT در مراکز درمانی باید یک سامانه پایش
میزان عایقبندي(IMD (با سامانه هشداردهنده دیداري ـ شنیداري دایمی پیشبینی و در
محل مناسبی که به وسیله کارکنان پزشکی پیوسته قابل کنترل باشد، نصب شود.
ماده۲۲۹ـ وسیله پایش میزان عایقبندي مورد استفاده در سامانه اتصال زمینIT
مراکز درمانی باید از ویژگیهاي ذیل برخوردار باشد:
۱ـ میزان مقاومت داخلی جریان متناوب دستگاه باید حداقل ۱۰۰ کیلو اهم باشد؛
۲ـ ولتاژ آزمون نباید بیش از ۲۵ ولت باشد؛
۳ـ شدت جریان آزمون حتی در شرایط اتصالی نباید بیش از یک میلی آمپر باشد؛
۴ـ نمایش وجود اتصالی باید از زمانی شروع شود که مقاومت عایقبندي حداقل به
۵۰ کیلو اهم تنزل کرده باشد؛
۵ ـ قابلیت نشان دادن شرایط اضافه بار و اضافه حرارت ترانسفورماتور را داشته باشد.
ماده۲۳۰ـ در مکانهاي درمانی، در هر یک از جعبه تابلوهاي توزیع برق یا در
مجاورت آن باید یک شینه همپتانسیلکننده به منظور اتصال هاديهاي همپتانسیلکننده
و حفاظتی پیشبینی و نصب شود.
ماده ۲۳۱ـ در مکانهاي درمانی، اتصالات هاديها به شینه همپتانسیلکننده درون
تابلوهاي توزیع برق باید به روشنی در معرض دید بوده و قابل جداکردن از سامانه باشد.
ماده۲۳۲ـ تختهاي فلزي عمل جراحی که به طور ثابت نصب شدهاند و با برق
کار نمیکنند، باید به هادي همپتانسیلکننده سامانه اتصال زمین متصل شود.
ماده۲۳۳ـ در هریک از مکانهاي درمانی گروههاي ۱ ۲ و ، بین قسمتهاي فلزي
مختلف ذیل که در ارتفاع کمتر از ۲/۵ متر از کف قرار دارند، باید همبندي اضافی براي
همپتانسیل کردن انجام شود:
۱ـ شینه هادي اضافی؛
۲ـ قسمتهاي هادي بیگانه؛
۳ـ پرده فلزي تراسفورماتور جداکننده؛
۴ـ پرده حفاظتی جلوگیري از تداخل میدانهاي مغناطیسی؛
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR ۲۵ صفحه
۵ ـ پرده حفاظتی جلوگیري از تداخل کفهاي هادي؛
۶ ـ بدنههاي هادي تجهیزات مورد استفاده در سامانه ولتاژ بسیار پایین ایمن
(SELV (از جمله چراغهاي مربوط به میز عمل
۷ـ تختهاي فلزي نصب ثابت عمل جراحی که با برق کار نمیکنند.
ماده۲۳۴ـ در سامانه اتصال زمین مکانهاي درمانی، میزان مقاومت هاديها و
نقاط اتصال بین ترمینالهاي هادي حفاظتی پریزها یا ترمینالهاي تجهیزات نصب ثابت یا
هر نوع بدنه هادي بیگانه و شینه همپتانسیلکننده نباید بیش از ۰/۲ اهم باشد.
ماده۲۳۵ـ براي اتصال زمین بدنه تخت مخصوص عمل جراحی یا زایمان و اتاق
مراقبتهاي ویژه و دستگاههاي بیهوشی و میز وسایل عمل جراحی و دستگاه سیار
عکسبرداري اشعه ایکس باید پریزهاي مخصوص اتصال زمین به تعداد کافی تعبیه شود.
ماده۲۳۶ـ بدنه فلزي چراغهاي مخصوص عمل جراحی و یونیتهاي سقفی و دیواري
مخصوص شیرهاي سامانه هواي فشرده و خلاء و اکسیژن و گازهاي طبیعی و چارچوبهاي
فلزي درها و پنجرهها و کلیه اشیاي فلزي باید به طور ثابت با سیم داراي حداقل سطح
مقطع ۱۶ میلی متر مربع، به شبکه اتصال زمین اتاق متصل شود.
ماده۲۳۷ـ در اتاقهاي عمل و زایمان و مراقبتهاي ویژه و شکستهبندي، باید براي
هر جعبه اتصال زمین و چراغ و یونیت و چارچوب فلزي و هر یک از اشیاي فلزي در
دسترس، یک رشته سیم جداگانه از شینه اصلی اتصال زمین تابلوي برق ایزوله تا دستگاه
مربوطه در نظر گرفته شود.
ماده۲۳۸ـ در اتاقهاي عمل و زایمان و مراقبتهاي ویژه و شکستهبندي، سطح
مقطع سیم اتصال زمین پریزهاي برق که با سیمهاي فاز و نول در یک لوله قرار میگیرد،
باید مساوي سطح مقطع سیمهاي فاز و نول مربوطه باشد.
ماده ۲۳۹ـ در مکانهاي درمانی گروههاي ۱و۲ در بخش اعمال جراحی قلب باز و
بخشهاي تشخیصی آنژیوگرافی قلب و کاتتریزاسیون قلب و مراقبت ویژه جراحی قلب،
مدارهاي تغذیه تجهیزات مستقر در ارتفاع کمتر از ۲/۵ متر باید علاوه بر سامانه اتصال
زمین، به وسیله حفاظتی جریان تفاضلی (RCD (مناسب نیز مجهز باشند.
ماده۲۴۰ـ در اتاقهاي عمل جراحی قلب باز و کاتتریزاسیون قلب باید همبندي
همپتانسیل بین اجزاي ذیل بر حسب مورد برقرار باشد:
۱ـ تختها و سایر اشیاي فلزي؛
۲ـ لولهها و اجزاي فلزي ساختمان و تأسیسات مکانیکی؛
۳ـ بدنه تابلوهاي برق و تمام دستگاهها و تجهیزات الکتریکی؛
۴ـ کفپوش آنتی استاتیک و یا استاتیک کانداکتیو و شیلد الکترواستاتیک
۵ ـ هادي حفاظتی مدارهاي پریز برق.
ماده۲۴۱ـ براي هر تخت بیماردر فضاي بستري بیماردر بخشهاي مراقبت ویژه باید
پلاگ مخصوص اتصال زمین، براي اتصال هادي حفاظتی(PE (به تخت بیمار، تعبیه شود.
ماده۲۴۲ـ در بخش مراقبتهاي ویژه نوزادان (NICU (و مکانهاي درمانی
مراقبت ویژه جراحی قلب باید از سامانه اتصال زمین S ـ TN استفاده شود.
ماده۲۴۳ـ براي هر واحد بستري نوزاد در فضاي بستري در بخش مراقبتهاي ویژه
نوزادان (NICU (باید پلاگ مخصوص اتصال زمین، براي اتصال هادي حفاظتی(PE (به
انکوباتور نوزاد، پیشبینی و نصب شود.
ماده۲۴۴ـ بدنه تمام وسایل الکتریکی و اشیا و تجهیزات فلزي در معرض تماس و
هاديهاي حفاظتی مدارهاي پریز و روشنایی در آبدارخانه و کابین دوش و آزمایشگاه تحقیقاتی
بخش مراقبتهاي ویژه نوزادان و فضاهاي مشترك آزمایشگاهها و بانک خون و اتاق کار
کثیف و اتاق ایزوله و آزمایشگاه تحقیقاتی بخش مراقبت ویژه جراحی قلب و فضاهاي مشابه
باید براي همپتانسیلسازي همبندي اضافی شوند.
ماده۲۴۵ـ سامانه تغذیه تأسیسات برقی در اتاقهاي ایزوله و فضاهاي بستري بیمار
در بخش مراقبت ویژه جراحی قلب باید از نوع IT . پزشکی باشد
ماده۲۴۶ـ اتاقهاي ایزوله بیمار و فضاهاي بستري بیمار در بخش مراقبت ویژه
جراحی قلب باید داراي تابلوي مخصوص برق ایزوله با ترانسفورماتور ایزوله، مانیتور مخصوص
و نشانگرهاي میزان نشت جریان، شرایط عادي و اعلام خطر باشد که این تابلوها باید از برق
حیاتی تغذیه کنند.
ماده۲۴۷ـ براي تشخیص اتصالیهاي احتمالی در مدارهاي تغذیهکننده فضاهاي مراقبت
از بیمار در مراکز درمانی، باید اتصال به زمین مؤثر، از طریق یک مسیر فلزي یا کابل
داراي زره یا پوشش فلزي تأمین شود.
ماده۲۴۸ـ در مراکز درمانی، ترمینالهاي زمین همه پریزها، به جز پریزهاي ایزوله
شده از زمین، جعبههاي فلزي پریز و جعبههاي فلزي وسایل یا محفظههاي فلزي و همه
سطوح هادي تجهیزات الکتریکی ثابت که در حالت عادي حامل جریان نیستند و احتمال
دارد با ولتاژ بالاتر از ۱۰۰ ولت برقدار شده و با فرد تماس داشته باشند، باید به طور
مستقیم به یک هادي مسی ارت با پوشش عایق متصل شوند.
ماده۲۴۹ـ ترمینال زمین تجهیزات تابلو برق عادي و حیاتی مدار انشعابی که در
فضاي مراقبت از بیمار قرار دارند، باید علاوه بر اتصال زمین با یک هادي مسی پیوسته
روکشدار بزرگتر یا مساوي ۲/۵ میلیمتر مربع (نمره ۲/۵ ( با یکدیگر همبند شوند.
ماده۲۵۰ـ در فضاي مراقبت از بیمار، اتصال زمین پریزهاي برق نباید منحصر به
اتصال زمین عملیاتی (زمین ایزوله) باشند و اتصال زمین حفاظتی نیز الزامی است.
ماده۲۵۱ـ در محل تخت بیمار در فضاي مراقبت عمومی از بیمار، ترمینال زمین
همه پریزها باید به یک هادي زمین تجهیزات مسی روکشدار، متصل شود.
ماده۲۵۲ـ در فضاهاي حساس مراقبت از بیمار، ترمینال زمین همه پریزهاي محل
تخت بیمار و پریزهاي اتاق عمل باید به وسیله یک هادي زمین مسی روکشدار تجهیزات
به شینه اصلی ارت وصل شوند.
ماده۲۵۳ـدر تمام پریزهایی که امکان استفاده از تجهیزات قابل حمل تشخیص پزشکی
نظیر تجهیزات پرتو ایکس متحرك وجود دارد، باید هادي زمین متصل به شینه اصلی
ارت وجود داشته باشد.
ماده۲۵۴ـ در مکانهاي درمانی که از ماده بیهوشی قابل اشتعال و انفجار استفاده
میشود، همه مجراهاي فلزي کابلها و کابلهاي با زره مسی و همه قسمتهاي هادي
تجهیزات الکتریکی ثابت که در حالت عادي حامل جریان الکتریکی نیستند، باید به یک
هادي زمین تجهیزات متصل شوند که براي مکانهاي کلاس یک تعبیه شده است.
تبصره ـ تجهیزاتی که با ولتاژ کمتر از ۱۰ ولت کار میکنند، الزامی براي اتصال به
زمین تجهیزات ندارند.
ماده۲۵۵ـ در مکانهاي درمانی که از ماده بیهوشی قابل اشتعال و انفجار استفاده
ممیشود، سی کشی مدارهاي ایزوله باید در مجراها یا کابلهاي جدا از سیمها و کابلهاي
اتصال به زمین تعبیه شوند.
ماده۲۵۶ـ درمکانهايدرمانی که ازماده بیهوشیقابل اشتعال و انفجار استفادهمیشود،
همه سطوح هادي تجهیزات و روشناییها، هسته و قاب ترانسفورماتورهاي نوع ایزولهکننده
براي تغذیه مدارهاي ولتاژ پایین باید به یک هادي زمین تجهیزات متصل شوند.
ماده۲۵۷ـ در مکانهاي مربوط به استفاده از تجهیزات پرتو X همه موارد ذیل
باید به هادي زمین حفاظتی وصل شوند:
۱ـ محفظه فلزي خازنهاي موجود؛
۲ـ تمام قسمتهاي ولتاژ بالاي مورد استفاده براي تولید پرتوX؛
۳ـ تمام قسمتهاي فلزي تجهیزات پرتو X و تجهیزات جانبی آن که در حالت
عادي حامل جریان الکتریکی نیستند.
فصل یازدهم ـ اتصال زمین سالنهاي نمایش و استودیوهاي تلویزیونی و
نمایشگاههاورویدادهاي مشابه
ماده۲۵۸ـ در محل نمایش و استودیوهاي تلویزیون و نظایر آن، شاسی دیمرهاي
الکترونیکی(حالت جامد) باید به هادي زمین حفاظتی متصل شود.
ماده۲۵۹ـ در تجمعات در فضاي باز نظیر جشنها و اعیادو مراسم عزاداري و نمایشگاهها
و رویدادهاي مشابه، کلیه تجهیزات ذیل که از یک منبع تغذیه استفاده میکنند، باید با یکدیگر
همبندي شوند:
۱ـ مسیرهاي فلزي کابل و کابلهاي با زره فلزي؛
۲ـ محفظههاي فلزي تجهیزات الکتریکی
۳ـ قابهاي فلزي و قسمتهاي فلزي سازههاي قابل حمل و تریلرها یا سایر تجهیزاتی
که تجهیزات الکتریکی درون آنها قراردارند یا نگهدارنده تجهیزات الکتریکی هستند.
صفحه۲۶ WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
ماده ۲۶۰ـ در تجمعات در فضاي باز نظیر جشنها و اعیاد و مراسم عزاداري و
نمایشگاهها و رویدادهاي مشابه، باید سامانه اتصال زمین S ـ TNC اجرا شود.
ماده۲۶۱ـ در استودیوهاي تلویزیون و مکانهاي مشابه، کلیه کابلهاي داراي هادي
زمین حفاظتی روکشدار و مسیرهاي فلزي کابلها و همه قسمتهاي فلزي وسایل و
تجهیزات باید به یک هادي زمین حفاظتی متصل شوند.
تبصره ـ این ماده مشمول لامپهاي سیار، نور صحنه قابل حمل و تجهیزات صوتی
صحنه یا سایر تجهیزات ویژه صحنه و قابل حمل که با ولتاژ کمتر از ۱۵۰ ولت DC
نسبت به زمین کار میکنند، نیست.
فصل دوازدهم ـ اتصال زمین تأسیسات کشاورزي و دامپروري وباغبانی
ماده۲۶۲ـ در مکانهایی از تأسیسات و زمینهاي کشاورزي و دامپروري که شرایط
خورندگی فراهم باشد (مانند محل جمعآوري کودهاي جانوري و مکانهاي مرطوب آلوده
به ذرات خورنده فاضلاب و مواد شوینده شیمیایی و موارد مشابه ) هادي زمین مدفون باید
عایقبندي شود.
ماده۲۶۳ـ در همه سازهها و ساختمانهاي کشاورزي، هادي زمین تجهیزات باید در
تابلويتوزیع برق هم به بدنه وهم به هادي زمین شده (نول) متصل شود. (سامانه S ـTNC (
ماده۲۶۴ـ در فضاهاي دامپروري با کف سیمانی که شرایط مرطوب وجود دارد، باید
تمامی بخشهاي فلزي در معرض تماس که میتوانند برقدار شوند، با صفحه همپتانسیلکننده
کف (آرماتورهاي یکپارچه فراهمکننده شرایط صفحه همپتانسیل) همبند و به سامانه
اتصال زمین وصل شوند.
ماده۲۶۵ـ در ماشینهاي آبیاري الکتریکی همه تجهیزات ذیل باید از اتصال زمین
مناسب برخوردار باشند:
۱ـ همه تجهیزات الکتریکی روي ماشین آبیاري؛
۲ـ همه تجهیزات الکتریکی ملحق شده به ماشین آبیاري؛
۳ـ تابلوهاي برق وتابلوهاي فرعی؛
۴ـ تابلوهاي کنترل یا تجهیزات کنترلی که تجهیزات الکتریکی را تا ماشین آبیاري
تغذیه و کنترل میکنند؛
۵ ـ روکش فلزي کابل و مسیر فلزي کابل؛
۶ ـ سازه فلزي ماشین.
ماده۲۶۶ـ بخشهاي فلزي در معرض تماس ماشین آبیاري سایرماشینهاي کشاورزي
الکتریکی متحرك که در حالت عادي حامل جریان الکتریسیته نیستند، باید با هادي زمینی
که بخشی از سیم، کابل یا مسیر برقرسانی همان ماشین هستند، به زمین متصل شود.
اندازه این هادي زمین نباید کمتراز بزرگترین هادي تغذیه درهر سیم باشد.
ماده۲۶۷ـ اگر ماشین آبیاري یک نقطه ساکن داشته باشد، یک سامانه الکترود
زمین باید در نقطه ساکن براي حفاظت در برابر آذرخش، به ماشین وصل شود.
فصل سیزدهم ـ اتصال به زمین واحدهاي متحرك وکاروانها
بخش اول ـ واحدهاي متحرك
ماده۲۶۸ـ در داخل کلیه واحدهاي متحرك و قابل جابجایی فقط سامانههاي
اتصال زمین TN و IT مجاز است و بهکارگیري سامانه اتصال به زمین خاص C ـTN و
TT ممنوع است.
تبصره ـ مقررات حاکم بر سامانه اتصال به زمین تأسیسات ثابت تأمینکننده برق
واحدهاي متحرك منطبق بر مقررات بخش عمومی این آییننامه و موارد مربوط به سامانه
اتصال به زمین S ـC ـTN است.
ماده۲۶۹ـ قسمتهاي رساناي قابل دسترس واحد متحرك باید از طریق هادي
همبندي حفاظتی به پایانه اصلی زمین داخل واحد متحرك یا قابل جابجایی متصل شوند.
تبصره ـ هاديهاي همبندي حفاظتی باید از نوع افشان با انعطافپذیري بالا باشند.
ماده۲۷۰ـ در سامانه اتصال به زمین IT درون واحد متحرك با بدنه و سازه رسانا،
اتصال همبندکننده بخشهاي رساناي دردسترس تجهیزات با بدنه و سازه رسانا الزامی است.
هتبصر ـ براي واحدي که فاقد بدنه رسانا باشد، بخشهاي رساناي در دسترس
داخل واحد باید به یکدیگر و به هادي حفاظتی متصل شوند.
ماده۲۷۱ـ اگر سامانه اتصال به زمین TN در داخل یک واحد متحرك استفاده
میشود و به یکی از دو روش اتصال به ژنراتور مستقل فشار ضعیف یا اتصال از طریق
تجهیزات ایزولهکننده نظیر ترانسفورماتور تغذیه میشود، بدنه رسانا و سایر قسمتهاي
رساناي در دسترس باید به نقطه خنثی(نول)، یا اگر نول در دسترس نباشد، به هادي فاز
متصل شود.
۱
تبصره۱ـ اتصال بدنه به هادي فاز در صورتی که نول در خارج یا داخل واحد
متحرك به زمین متصل شده باشد، ممنوع است.
تبصره۲ـ در صورت اتصال مستقیم سامانه تغذیه به برق شبکه،همه بخشهاي
فلزي الکتریکی و غیر الکتریکی باید از طریق اتصال به یک شینه زمین در تابلو برق واحد،
زمین شوند و از طریق هادي عایقبندي شده در کابل یا سیمکشی تغذیه به سامانه زمین
مستقر در نزدیکی محل واحد متحرك، وصل یا این اتصال ارت در خارج واحد متحرك
ایجاد شود.
ماده۲۷۲ـ در واحدهاي متحرك و پیشساخته، وسیله اصلی قطع مدار الکتریکی
باید به منظور زمین کردن، یک شینه یا هادي زمین از نوع بدون لحیم داشته باشد که از
تعداد ترمینالهاي کافی براي همه هاديهاي زمین برخوردار باشد.
ماده۲۷۳ـ اگر هیچ تجهیز سرویسدهی واحد متحرك یا وسیله قطعکنندهاي
موجود نباشد، یا تغذیه برق واحد متحرك به وسیله پریز و دوشاخه انجام میشود، هادي
زمین ترمینال شبکه یا الکترود زمین باید به وسیله یک هادي همبندي مسی با شاسی
فلزي یا ترمینال زمین در دسترس واحد متحرك همبندي شوند.
ماده۲۷۴ـ در شینه زمین وسیله اصلی قطع مدار الکتریکی واحدهاي متحرك و
پیشساخته، انتهاي نول باید عایقبندي شود.
ماده۲۷۵ـ تمام پریزهاي مورد استفاده در واحدهاي متحرك و پیشساخته باید از
دنوع ارتدار باش .
ماده۲۷۶ـ در قسمتهاي مرطوب واحدهاي متحرك و پیشساخته نظیر سرویسهاي
بهداشتی و حمام و آشپزخانه و سینکها و ماشینهاي ظرفشویی، باید همبندي اضافی براساس
مواد مندرج در بخش دوم فصل پنجم این آییننامه اجرا شود.
ماده۲۷۷ـ همه سقفهاي فلزي و پوششهاي خارجی فلزي واحدهاي متحرك
باید با شرایط ذیل همبندي شوند:
۱ـ صفحههاي فلزي یکدیگرراهمپوشانی کنند و به وسیله بستهاي فلزي به قسمتهاي
چارچوب فلزي یا چوبی به طور مطمئن متصل شده باشند؛
۲ـ پایینترین صفحه پوشش فلزي خارجی به وسیله بستهاي فلزي در محل اتصال
بدنه به کف محکم شود. در هر واحد باید از دو تسمه فلزي در دو انتهاي آن براي این منظور
استفاده شود.
ماده۲۷۸ـ اگر شبکه داخلی واحد متحرك از نوع TT یا TN باشد، یا در سامانه
IT یک پریز براي تغذیه مصرفکننده خاصی در واحد سیار پیشبینی شده باشد که نیاز
به قطع برق در صورت اولین اتصالی داشته باشد، باید تغذیه شبکه برق واحد متحرك از
طریق وسیله جریان تفاضلی (RCD (انجام شود.
تبصره ـ پریزوصل یک دوشاخه کابل به مدار اصلی مستقردر بدنه بیرونی واحد متحرك
باید به وسیله جریان تفاضلی(RCD (با جریان قطع کمتراز ۳۰ میلیآمپرمجهزباشد.
ـبخش دوم کاروانها
ماده۲۷۹ـ در توقفگاه کاروانها، سامانه اتصال به زمین تابلوي تأمین برق کاروان
باید از نوع S ـ C ـ TN باشد و در محل تفکیک هادي خنثی به الکترود زمین کمکی
متصل شود.
ماده۲۸۰ـ در خروجی مدار تغذیه بعد از وسیله جریان تفاضلی، هیچ اتصالی بین
هادي زمین و هادي نول نباید برقرار شود.
۱ـ براي توضیحات بیشتر به بند ۴,۴۱۱,۷۱۷ استاندارد ۷۱۷-۷-۶۰۳۶۴ IEC و استاندارد ملی ایران
شود مراجعه . INSO ۱۹۳۷-۷-۷۱۷
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR ۲۷ صفحه
ماده۲۸۱ـ پریز وصل دوشاخه کابل به مدار اصلی مستقر در بیرون کاروان، باید به
وسیله جریان تفاضلی (RCD (به عنوان قطعکننده مدار مجهز باشد.
ماده۲۸۲ـ پریز تأمینکننده برق کاروانها، باید به اتصال زمین مجهز باشد.
ماده۲۸۳ـ براي زمین لهکردن لو هاي فلزي گاز و آب و پسماند در کاروان، همبندي
آنها با شاسی مجاز است.
ماده۲۸۴ـ الزامات همبندي باید از مواد فصل پنجم این آییننامه تبعیت کند.
ماده۲۸۵ـ سیمهاي اتصال به زمین مدار باید از استحکام و یکپارچگی الکتریکی
لازم برخوردار باشند.
ماده۲۸۶ـ براي همبندي سقفهاي فلزي باید از فصل پنجم این آییننامه تبعیت شود.
ماده۲۸۷ـ تابلوي برق کاروان باید داراي یک شینه ارت با تعداد ترمینال کافی
براي همه هاديهاي زمین باشد و از طریق کابل تغذیه کاروان باید به شینه زمین تابلوي
برق تغذیهکننده مستقر در توقفگاه متصل شود.
ماده۲۸۸ـ ( هادي خنثی نول) کاروان باید از هاديهاي زمین تجهیزات و بدنههاي
تجهیزات و سایر قسمتهاي زمینشده عایقبندي شود.
فصلچهاردهم ـ اتصال زمینسازههايشناور درآب واسکله هاهاوبندرگاه
بخش اول ـ اسکله هاهاوبندرگاه
ماده ۲۸۹ـ هیچ یک از سیمهاي اتصال به زمین در بندرگاه نباید از جنس آلومینیوم
یا کابل غیر قابل انعطاف با عایق معدنی و روکش مس باشد.
ماده۲۹۰ـ طراحی سامانه تغذیه اسکلهها باید طوري باشد که هریک از نقاط
سوختگیري روي کشتیها بتواند به سیم اتصال به زمین سامانه توزیع الکتریکی وصل شود.
ماده۲۹۱ـ اتصال به زمین نقاط سوختگیري کشتیها باید قبل از سوختگیري انجام
شود و تا پایان مرحله سوختگیري و جدا شدن لولههاي تخلیه از کشتی برقرار باشد.
ماده۲۹۲ـ قسمتهاي فلزي محل سوختگیري باید به مخزن سوخت کشتی و
سیم حفاظتی مدار کلیه سیمکشیهاي حفاظتی در کشتی اتصال دایمی داشته باشد.
ماده۲۹۳ـ تمامی قسمتهاي فلزي روي سطوح شناور در داخل بندرگاه که شامل
تجهیزات الکتریکی بوده و یا ممکن است با تجهیزات الکتریکی در تماس باشند، و تمام
قسمتهاي فلزي در دسترس باید با اتصال به زمین همبنـدي شونـد.
ماده۲۹۴ـ زمانی که شناور در بندرگاه پهلو گرفته است، در صورت تأمین برق آن
از اسکله، براي اتصال زمین اصلی عرشه باید یک هادي زمین به بدنه وصل شود.
ماده۲۹۵ـ در مجاورت آب، همه قسمتهاي فلزي در تماس با آب و همه لولهکشیها
و مخزنهاي فلزي وهمه قسمتهاي فلزي که در حالت عادي حامل جریان نیستند و احتمال
برقدار شدن آنها وجوددارد، باید به ترمینال زمین در تجهیزات توزیع همبندي شوند.
ماده۲۹۶ـ در مجاورت آب، در نزدیکی همه تجهیزات سرویسدهی بیرونی یا
وسایل قطع که تجهیزات درون یا روي آب را کنترل میکنند و داراي بدنه فلزي و
کنترلهاي در دسترس افراد هستند و احتمال برقدار شدن آنها وجود دارد، باید به منظور
دستیابی به اهداف همبندي اضافی، صفحات همپتانسیل نصب شوند. این صفحات همپتانسیل
باید منطقه اطراف تجهیزات را احاطه کنند و مستقیماً از ناحیه زیر تجهیزات به سمت
بیرون گسترده شوند، به طوري که در همه جهاتی که فرد میتواند بایستد و با آن تجهیزات
در تماس باشد، حداقل ۹۰۰ میلیمتر امتداد داشته باشد.
ماده۲۹۷ـ همبندي اضافی صفحات همپتانسیل در مجاورت آب باید از طریق یک
شینه محلی که با سامانه اتصال زمین اصلی همبند شده، انجام شود.
بخش دوم ـ سازههاي شناور درآب
ماده۲۹۸ـ اتصال زمین تجهیزات الکتریکی و اجزاي فلزي غیر الکتریکی سازههاي
شناور روي آب باید از طریق اتصال به یک شینه زمین در تابلوي برق همان سازه برقرار شود.
ماده۲۹۹ـ اتصال زمینترمینال زمین درتجهیزات توزیع برق سازههايشناورباید از طریق
اتصال یک هاديالکترودزمینعایقبنديشدهبه یک الکترودزمینرويخشکیبرقرار شود.
ماده۳۰۰ـ در سازههاي شناور، اجراي سامانه اتصال زمین S ـ C ـ TN . الزامی است
ماده۳۰۱ـ تمام پریزهاي محوطه باز درون یا روي ساختمانها یا سازههاي شناور
درمحوطه اسکله، صفحه داده الکتریکی در مجاورت آب باید به وسیله جریان تفاضلی
(RCD (مجهز باشند که حداقل۱ متر بالاتر از بالاترین سطح آب در حالت مد قرار گیرد.
فصل پانزدهم ـ اتصال زمین تأسیسات الکتریکی موقت
ماده۳۰۲ـ تمام پریزهاي مورد استفاده در تأسیسات الکتریکی موقت باید از نوع
ارتدار باشند و اتصال ارت پریز، ارتباط الکتریکی قابل اطمینانی با هادي زمین تجهیزات
برقرار سازد.
ماده۳۰۳ـ در تأسیسات الکتریکی موقت، همه مدارهاي انشعابی باید داراي یک
هادي زمین تجهیزات مجزا باشند.
ماده۳۰۴ـ در تأسیسات الکتریکی موقت، قاب فلزي لامپها و سوکتهاي با قاب
فلزي، تنها در صورتی قابل استفاده هستند که از اتصال زمین مناسب برخوردار باشند.
فصل شانزدهم ـ اتصال زمین جرثقیلهاو بالابرهاوماشین پمپ بتن
ماده۳۰۵ـ تمام بخشهاي فلزي در دسترس جرثقیلها و مونوریلها و
آسانسورهاي کارگاهی و لوازم جانبی آنها باید به یکدیگر همبندي شوند، به گونهاي
که کل سازه جرثقیل توانایی عبور حداکثر جریان خطاي احتمالی زمین را نیز
داشته باشد.
ماده۳۰۶ـ چارچوب ترولی و چارچوب پل جرثقیلهاي سقفی دروازهاي باید توسط
هادي همبندي جداگانه، همبندي شوند.
ماده۳۰۷ـ در بالابرهاي الکتریکی و وسایل نقلیه مجهز به بالابر(نظیر جرثقیلهاي
سیار)، در صورت استفاده از منبع برق خارجی، مجراهاي فلزي عبور کابلهاي متصل به
بالابر باید با قسمتهاي فلزي وسیله مذکور همبندي شده و قسمتهاي فلزي نیز به
هادي زمین تجهیزات همبند شوند. همچنین ابزارها و روشناییها باید به وسیله یک
هادي زمین تجهیزات، به زمین وصل شوند.
ماده۳۰۸ـ در بالابرهاي غیر الکتریکی که هاديهاي الکتریکی متصل به خودرو
دارند، قاب فلزي خودرو که در حالت عادي در دسترس افراد است، باید با سامانه اتصال
زمین همبندي شود.
ماده۳۰۹ـ دستگاههاي بالابر و دستگاههاي داراي اجزاي متحرك در ارتفاع نظیر
ماشین پمپ بتون، به دلیل وجود خطر القاي خازنی، قوس الکتریکی و برخورد ناخواسته با
خطوط هوایی انتقال نیرو باید در زمان کار کردن در نزدیکی این خطوط از اتصال زمین
مطمئن برخوردار باشند.
فصل هفدهم ـ اتصال زمین سامانههاي فناوري اطلاعات و تجهیزات حساس
الکتریکیوالکترونیکیومخابراتیوتأسیساتفیبر نوريوسامانه رادیو وتلویزیون
ماده۳۱۰ـ در طراحی تأسیسات الکتریکی مراکز صنعتی داراي تجهیزات بسیار
حساس به منظور اجتناب از تداخل امواج الکترومغناطیسی باید الزامات استاندارد
IEC۶۱۰۰۰ . رعایت شود
ماده۳۱۱ـ در کارگاههایی که به طور گسترده از شبکههاي کامپیوتري و سامانههاي
فناوري اطلاعات استفاده میشود، باید سامانه زمین از نوع S ـ TN باشد و استفاده از
سامانه C ـ TN مجاز نیست.
ماده۳۱۲ـ در سامانه فناوري اطلاعات همه قسمتهاي فلزي در دسترس که در
حالت عادي حامل جریان الکتریکی نیستند، باید به هادي زمین تجهیزات همبندي شوند.
باید با ۱ ماده۳۱۳ـ در اتاقهاي تجهیزات فناوري اطلاعات، شبکه مرجع سیگنال
هادي زمین تجهیزات فناوري اطلاعات همبندي شوند.
ماده۳۱۴ـ به منظور جلوگیري از به وجود آمدن اختلاف پتانسیل و القاي ولتاژ بین
۲ سامانه اتصال زمین حفاظتی و زمین ابزار دقیق (ارت تمیز)
، این دو سامانه باید به یکدیگر
متصل باشند.
تبصره ـ همبندي زمین حفاظتی با سامانه حفاظت کاتدیک، باعث اختلال سامانه
حفاظت کاتدیک میشود و بنابراین نباید این دو مستقیم به هم وصل شوند؛ بلکه میان
. نصب شود ۳ این دو سامانه باید حذفکننده اضافه ولتاژ با فاصله هوایی
۱- Signal reference structure
۲- Clean earth
۳- Surge Gap
صفحه۲۸ WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
ماده۳۱۵ـ در مکانهاي داراي تأسیسات مخابراتی و اتوماسیون صنعتی، در صورت
نیاز به صاعقهگیر، وجود یک الکترود زمین مجزا براي آن الزامی است که باید در شینه
ارتباطی به الکترود زمین حفاظتی و الکترود زمین عملیاتی متصل شود.
ماده۳۱۶ـ ابتدا و انتهاي مجراي فلزي، سینیها و نردبانهاي فلزي دربرگیرنده
سیم یا کابل ورودي مخابرات باید با یک هادي همبندي یا هادي الکترود زمین به یک
الکترود اتصال زمین وصل شود.
ماده۳۱۷ـ در صورت استفاده از کابل مخابراتی با روکش فلزي، اجزاي فلزي
روکش کابل باید به زمین وصل شوند.
ماده۳۱۸ـ پایهها و سازههاي فلزي نگهدارنده آنتن و واحد تخلیه بار (دشارژ ) آنتن
باید از اتصال زمین مناسب برخوردار باشند.
فصل هجدهم ـ اتصال زمین دستگاههاي پرتو X ) صنعتی بدون کاربرد پزشکی
و دندانپزشکی) وتجهیزات حرارت القایی و ديالکتریک
ماده۳۱۹ـ بدنه فلزي حفاظ خازنهاي دستگاههاي پرتو X صنعتی، بدنههاي فلزي
محافظ همه قسمتهاي ولتاژ بالاي این دستگاهها و همچنین همه قسمتهاي فلزي
دستگاه پرتو X و تجهیزات جانبی آن (اعم از کنترلها و میزها و نگهدارنده تیوب پرتو X
و مخزن ترانسفورماتور و کابلهاي شیلدشده و سرتیوبهاي پرتو X و نظایر آن ) که در
حالت عادي حامل جریان الکتریکی نیستند، باید از اتصال زمین مناسب برخوردار باشند.
ماده۳۲۰ـ تجهیزات متحرك و قابل حمل پرتو X باید داراي دوشاخه ارتدار
مناسب باشند.
ماده۳۲۱ـ در تجهیزات حرارت القایی و ديالکتریک، براي عملکرد مدار و محدودکردن
مقدار ولتاژهاي فرکانس رادیویی در سطح ایمن، بین همه قسمتهاي در دسترس تجهیزات
که در حالت عادي حامل جریان الکتریکی نیستند،همه قسمتهاي تجهیزات و اشیاي پیرامون
آنها و بین این اشیاء و زمین باید همبندي باهادي زمین تجهیزات انجام شود.
فصل نوزدهم ـ اتصال زمین استخرهاي شناوآبنماهاوتأسیسات مشابه
ماده۳۲۲ـ براي همبندي همپتانسیلکننده حفاظتی تکمیلی استخرها و آبنماها
و نظایر آن، رعایت کلیه زیربندهاي بند ۷۰۲ ۴۱۵ ـ با عنوان حفاظت تکمیلی استاندارد
ملی ایران به شماره ۷۰۲ ۷ ـ ـ ۱۹۳۷ الزامی است.
ماده۳۲۳ـ همبندي همپتانسیلسازي تکمیلی (اضافی) باید در تمامی نواحی
اطراف استخرها انجام شود. بدین منظور، همه هاديهاي روباز برقدار و هاديهاي بیگانه
از جمله نردبان فلزي و نگهدارندههاي فلزي تخته شیرجه و نردههاي کنار استخر که در
مناطق صفر و ۱ ۲ و قرار دارند، باید به یکدیگر وصل شوند.
ماده۳۲۴ـ اتصال همبندي تکمیلی (اضافی) به منظور همپتانسیلسازي در محیط
استخر باید با استفاده از یک هادي عایقبندي شده با سطح مقطع مناسب انجام شود.
ماده۳۲۵ـ ترمینالهاي زمین وهمبندي مورد استفاده در استخرهاي شنا و آبنماها
و تأسیسات مشابه باید از نوع ویژه کاربرد در محیطهاي مرطوب و خورنده باشند.
ماده۳۲۶ـ اتصالات همبندي و زمین نصب شده در حوزه محیط مرطوب و خیس
یا خورنده باید از جنس مس و آلیاژ مس یا فولاد زنگنزن باشد.
ماده۳۲۷ـ در روشناییهایی با جایگاهدر محیط مرطوب که با سیم یاکابل انعطافپذیر
تغذیه میشوند، همه قسمتهاي فلزي روباز که در حالت عادي حامل جریان الکتریکی
نیستند، باید به وسیله یک هادي زمین تجهیزات عایقبندي شدهکه از جنس مس میباشد،
و درون سیم یا کابل قرار دارد، به زمین وصل شود. این هادي زمین باید در جعبه تقسیم
تغذیه و محفظه ترانسفورماتور یا محفظههاي دیگربه ترمینال زمین وصل شود.
ماده ۳۲۸ـ در استخرهاي شنا و محیطهاي مشابه، همه انواع روشنایی دیواري و
روشناییهاي با جایگاه مرطوب و روشناییهاي با جایگاه خشک و بدون جایگاه باید به یک
هادي زمین تجهیزات مسی عایقبندي شدهکه همراه باهاديهاي مدار (سیمها) نصب میشود،
وصل شوند.
ماده۳۲۹ـ در استخرهاي شناوتأسیساتمشابه، جعبه تقسیمهاو بدنههايترانسفورماتور
و منبع تغذیه و بدنههاي وسیله قطع مدار خطاي زمین که به یک مجراي کابل وصل میشوند
و این مجرا مستقیماً به یک پایه نگهدارنده یا بدنه روشنایی بدون جایگاه انتقال مییابد،
باید به تعداد کافی ترمینال زمین مجهز باشد.
ماده۳۳۰ـ در استخرهاي شنا و تأسیسات مشابه، ترمینالهاي هادي زمین تجهیزات
یک جعبه تقسیم و بدنه ترانسفورماتور یا سایر بدنهها در مدار تغذیه به یک روشنایی بدون
جایگاه یا با جایگاه مرطوب و محفظه سیمکشی یک روشنایی با جایگاه خشک باید به
ترمینال زمین تجهیزات تابلوي برق متصل شوند. این ترمینال باید مستقیماً به بدنه تابلوي
برق وصل شود.
ماده۳۳۱ـ به منظور همبندي همپتانسیلسازي، موارد ذیل در استخرهاي شنا و
آبنماها و تأسیسات مشابه باید به یکدیگر وصل شوند:
۱ هـ پوست هاي هادي استخر؛(سیمان ریخته شده و سیمان اسپريشده یا به کاربرده
شده به صورت پنوماتیک و بلوك سیمانی با روکشهاي رنگشده یا پاتیل شده مواد
هادي در نظر گرفته همیشوند و پوست هاي ترکیب فایبرگلاس و آستري وینیل مواد غیر
هادي هستند.)
۲ـ سطوح پیرامونی به طور افقی به فاصله یک متر از دیوارههاي درونی استخر؛
۳ـ اجزاي فلزي سازه استخر؛
۴ـهمه پوستههاي فلزي و پایههاي نگهدارنده روشناییهاي بدون جایگاهدر زیرآب؛
۵ ـ اجزاي فلزي تجهیزات الکتریکی متصل به سامانه چرخش آب استخر شامل
موتورهاي پمپ و قسمتهاي فلزي تجهیزات متصل به پوششهاي استخر؛
۶ ـ همه قسمتهاي فلزي ثابت از جمله کابلهاي با روکش فلزي و لولهکشی فلزي
و حصارهاي فلزي و قابهاي فلزي در و پنجره؛
۷ـ نردبانهاي فلزي و تکیهگاههاي سکوي شیرجه؛
۸ ـ کف شورها و مسیرهاي تخلیه؛
۹ هـ لول هاي ورود و خروج آب.
ماده۳۳۲ـ پمپ فیلتر استخر باید به وسیلهاي براي زمینکردن تنها قسمتهاي
فلزي داخلی و غیر قابل دسترسی که در حالت عادي حامل جریان نیستند، مجهز باشد.
این وسیله زمین کردن باید یک هادي زمین تجهیزات باشد که به همراه هاديهاي منبع
تغذیه در سیم (کابل) قابل انعطاف قرار دارد و به پریز ارتداري که یک عضو اتصال زمین
ثابت دارد، وصل شود.
ماده۳۳۳ـ در استخرهاي شنا و تأسیسات مشابه کلیه موارد ذیل باید به وسیله
قطعکنندههاي مدار خطاي زمین حفاظت شوند:
۱ـ تمام تجهیزات الکتریکی اعم از سیمهاي منبع تغذیه، مورد استفاده در استخرهاي
با قابلیت ذخیره؛
۲ـ پریزهاي تأمینکننده برق براي آبگرم (چشمه آب معدنی) یا وان داغ؛
۳ـ روشناییها (چراغها) و پمپهاي شناور و سایر تجهیزات شناور آبنماها و فوارهها؛
مگر اینکه به ولتاژهاي پایین محدود باشند؛
۴ـ تجهیزات الکتریکی آبنما که به وسیله سیم و دوشاخه به برق وصل میشوند؛
۵ ـ پریزهاي تأمین برق وانهاي آبدرمانی و مخازن آنهاکه به راحتی جابجا نمیشوند؛
۶ ـ تمام پریزهاي واقع در محدوده ۱/۸ متري وان؛
۷ـ وانهاي هیدروماساژ و اجزاي الکتریکی متصل به آنها؛
۸ ـ تمام پریزهاي تکفاز زیر۳۰ آمپر مستقر در محدوده افقی ۱/۸ متري از دیوارههاي
جانبی وان هیدروماساژ.
ماده ۳۳۴ـ در آب گرم (چشمه آب معدنی) و وان داغ و وانها و مخزن مانیهاي آبدر
و وان هیدروماساژ باید موارد ذیل به یکدیگر همبندي شوند:
۱ـ قسمتهاي فلزي ثابت درون سازه وان یا متصل به آن؛
۲ـ قسمتهاي فلزي تجهیزات الکتریکی متصل به سامانه گردش آب وان از جمله
موتورهاي پمپ و دمنده؛
۳ـ کابلها و مجراهاي سیم با روکش فلزي و لولهکشی فلزي که در فاصله ۱/۵
متري دیوارههاي درونی وان قرار دارند و هیچ مانع دایمی آنها را از وان جدا نکرده است؛
۴ـ تمام سطوح فلزي در فاصله ۱/۵ متري از دیوارههاي درونی وان که هیچ مانع
دایمی آنها را از وان جدا نکرده است؛
۵ ـ وسایل و کنترلهاي الکتریکی که روي وان نصب نشدهاند، اما در فاصله کمتر از
۱/۵ متر از این واحدها قرار دارند.
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR صفحه۲۹
ماده۳۳۵ـ تمام سامانههاي لولهکشی فلزي متصل به آبنما یا فواره باید با هادي
زمین تجهیزات مدار تغذیهکننده آن، همبندي شوند.
ماده۳۳۶ـ در تجهیزات الکتریکی آبنما یا فواره که به وسیله یک کابل انعطافپذیر
تغذیه میشوند، همه قسمتهاي فلزي روباز که در حالت عادي حامل جریان الکتریکی
نیستند، باید به وسیله یک هادي زمین تجهیزات از جنس مس عایقبندي شده که
بخشی از این کابل انعطافپذیر است، به زمین وصل شوند. هادي زمین تجهیزات باید به
یک ترمینال زمین تجهیزات در جعبه تقسیم، محفظه (بدنه) ترانسفورماتور، محفظه منبع
تغذیه یا دیگر محفظهها متصل شود.
ماده۳۳۷ـ بالابرهاي استخرکه براي افرادناتوان یاکمتوان بهکار میروند و با ولتاژ بالاتر
از ولتاژ محدوده تماس ولتاژ پایین کار میکنند، باید به حفاظت GFCI . مجهزباشند
فصل بیستم ـ اتصال به زمین سیلو
ماده۳۳۸ـ به منظور تأمین شبکه اصلی اتصال زمین سیلو میتوان از میلگردهاي
بتن مسلح در پیها و فونداسیونهایی که نسبت به زمین عایقبندي نشده و حداقل عمق
آن از سطح زمین یک متر باشد، استفاده شود.
ماده۳۳۹ـ سازههاي فولادي که بر پیهاي سیلوي بتنی تشکیلدهنده شبکه اصلی
اتصال زمین سوار هستند، باید به وسیله اتصال بولتهاي نگهدارنده سازه یا با استفاده از
کابل به میلگردهاي بتن همبندي شوند.
ماده۳۴۰ـ در سیلوهاي بتنی باید بدنه فلزي کلیه تابلوهاي فشار متوسط و فشار ضعیف
و ترانسفورماتورها به وسیله تسمههاي مسی یا سیمهاي تابیده مسی با سطح مقطع مناسب،
به یکدیگر وصل و سپس به شبکه اصلی اتصال زمین متصل شوند.
ماده۳۴۱ـ تمام سیلوها باید به یک سامانه حفاظت در برابر آذرخش مطمئن
مجهز شوند.
ماده۳۴۲ـ در پشت بام سیلو، میلههاي برقگیر باید توسط تسمه مسی با حداقل
ابعاد ۳×۲۰ میلیمتر به یکدیگر متصل شوند.
ماده۳۴۳ـ تمام قسمتهاي فلزي موجود در پشت بام سیلو از قبیل سقف
شیروانی یا سایبان فلزي باید به شبکه برقگیر همبندي همپتانسیل شود.
فصل بیست و یکم ـ اتصال زمین تجهیزات و تأسیسات انرژيهاي نو و
تجدیدپذیر
ماده ۳۴۴ـ آرایههاي فتو ولتائیک DC تأسیسات انرژي خورشیدي باید به حفاظت
در برابر خطاي زمین DC مناسب مجهز شوند.
ماده۳۴۵ـ برايسامانه وهايفت ولتائیک (PV(زمینشده صلب،هاديزمینمدار DC
در هر نقطه تکی روي مدار خروجی PV باید نصب شود و این هادي زمین شده باید به وسیله
یک هادي الکترود اتصال زمین به سامانه الکترود زمین متصل شود.
ماده۳۴۶ـ قسمتهاي فلزي روباز قابهاي ماژول PV تجهیزات الکتریکی و بدنههاي
هادي سامانههاي PV که حامل جریان نیستند، باید از اتصال زمین مناسب برخوردار باشند.
ماده۳۴۷ـ سازههاي نگهدارنده فلزي PV باید جامپرهاي همبندي مشخصی
داشته باشند که قسمتهاي فلزي مجزا را به هم وصل کنند و به هادي زمین تجهیزات
متصل باشند.
ماده۳۴۸ـ هاديهاي زمین تجهیزات براي آرایهPV و سازه نگهدارنده آن باید
درون یک مجرا یا کابل قرار گیرند.
ماده۳۴۹ـ ساختمان یا سازه نگهدارنده آرایه PV باید به یک سامانه الکترود اتصال
زمین مجهز باشد.
ماده۳۵۰ـ هاديهاي اتصال زمین تجهیزات آرایه PV باید به سامانه الکترود زمین
ساختمان یا سازه نگهدارنده آرایه PV . متصل شوند
ماده۳۵۱ـ در سامانه برق سلول سوختی، سامانه اتصال زمین DC باید با سامانه
اتصال زمین AC همبندي شود.
ماده۳۵۲ـ در سامانه برق سلول سوختی، باید هادي زمین تجهیزاتجداگانه نصب شود.
ماده۳۵۳ـ در توربینهاي باد، قسمتهاي فلزي روباز برجها و بسترهاي توربین و
تجهیزات دیگر و بسترهاي هادي که در حالت عادي حامل جریان نیستند، باید زمین شوند
و با سامانه اتصال زمین و همبندي کارگاه همبند شوند.
ماده۳۵۴ـ برج توربین باد باید به سامانه الکترود اتصال زمین وصل شود .
ماده۳۵۵ـ در مجاورت نزدیک فونداسیون گالوانیزه یا اجزاي لنگر برج توربین باد،
الکترودهاي اتصال زمین گالوانیزه باید مورد استفاده قرار گیرند.
ماده۳۵۶ـ وجود هاديهاي زمین تجهیزات یا جامپرهاي همبندي طرف تغذیه،
بین توربینهاي باد و برجها و سامانه اتصال زمین کارگاه الزامی است.
فصلبیستو د ـوم اتصالبه زمیندرتأسیساتروشناییوتجهیزاتخیابانی
ماده۳۵۷ـ در سامانه اتصال به زمین TT ،پایههاي روشنایی که مدار آنها با یک
RCD مشترك حفاظت میشود، نباید با الکترودهاي زمین مستقل، به زمین وصل شوند.
ماده۳۵۸ـ در صورت استفاده از سامانه S ـ TN در تجهیزات مستقر در خیابان
باید از کابل تغذیه با سیمهاي فاز و نول و اتصال بـه زمین مـجزا از یکدیگر استفاده شود.
ماده۳۵۹ـ براي تغذیه و حفاظت تجهیزات خیابان با استفاده از سامانه S ـC ـTN
باید از کابلی با سیم مشترك نول ـ ( اتصال زمـین PE (استفـاده شود.
ماده۳۶۰ـ قسمتهاي هادي در دسترس تجهیزات خیابان باید به ترمینال اتصال
به زمین تجهیزات وهمچنین به ترمینال اتصال به زمین مدار تغذیه متصل شوند.
ماده۳۶۱ـ درروش S ـC ـTN براي تأسیسات جدید، بدنههاي هادي در دسترس
باید از طریق یک سیم مـسی بـه تـرمـینال نول وصل شود و سـطح مـقطع این سیم
حـداقل بـاید ۱۰ مـیلیمتر مربع (سیم شماره ۱۰ (یا برابر با سطح مقطع سیم نول مدار
تغذیه باشد.
تبصره ـ اجزاي فلزي کوچک مجزا که احتمال تماس آنها با قسمتهاي هادي در
دسترس یا قسمتهاي هادي بیگانه یا با سیم اتصال به زمین کم است (مانند درهاي فلزي
کوچک و چا دررچوبهاي ) نباید به ترتیب یادشده به سامانه اتصال زمین وصل شوند.
ماده۳۶۲ـ در صورتی که مداري بیش از یک وسیله خیابان را تغذیه کند (مثلاً به
صورت حلقه)، یک الکترود اتصال زمین باید در واحد آخر یا ما قبل آن نصب شود و
مقاومت اتصال زمین در هر نقطه قبل از وصل هر سیم همبندي یا سیم اتصال زمین به
ترمینال نول باید کمتر از۲۰ اهم باشد و چنانچه این مقاومت الکترود بیش از ۲۰ اهم
باشد، باید الکترودهاي اتصال زمین دیگري در طول مدار با فاصلههاي مساوي از یکدیگر
نصب شوند.
ماده۳۶۳ـ در صورتی کـه سامانه تـغذیه C ـTN بـاشد، ولـی شرکـت ناظر بـر
روشنایی عمومی، مایل به استفاده از کـابلهایی با سیمهاي مجزاي اتصال بـه زمین و نول
بـاشد و همچنین در مواردي که شرکت برق، ترمینال اتصال زمین را تهیه کرده ولی چـاه
اتصال زمین را براي استفاده در اختیار شرکت روشنایی نگذارد، شرکت ناظر بر روشنایی
باید الکترود ارت حفاظتی خود را نصب کند و در این حالت سامانه اتصال به زمین باید از
نوع TT . باشد
ماده۳۶۴ـ الکترود ارت نول ترانسفورماتور تغذیه (C ـTN (یک جزء مـهم از حلقه
اتـصالی است، ولی مقاومت آن نسبت به الکترود اتصال به زمین تـحت کنترل شـرکت
روشنایی خیابان نیست و در چنین شرایطی براي اطمینان از قطع تجهیزاتی که دچار
اتصال شدهاند، باید از وسایل حفاظتی جریان پسماند استفاده شود.
ماده۳۶۵ـ استفاده از تیرهاي چراغ برق فلزي یا اسکلت فلزي واحدهاي کنترل و
غیره به عنوان الکترودهاي اتصال بـه زمین حـفاظتی ممنوع است.
فصل بیست و سوم ـ اتصال به زمین داربستهاي موقت و سایر سازههاي
فلزي مشابه
ماده۳۶۶ـ در سازههایی که با اتصالهاي پیچ و مهرهاي و یا با بستهاي پیچی بر پا
ندمیشو ، مسیرهاي چندگانه موازي ایجاد شده بر روي بدنه سازه، مسیر کم مقاومتی براي عبور
جریان الکتریکی فراهم میسازند اما کمی مقاومت مسیر در کل سازه به معناي پیوستگی
الکتریکی در همه بخشهاي سازه فلزي نیست و نباید در طراحیها این فرض در نظر گرفته
شود. کابلهاي برقرسانی تجهیزات روي سازه باید هادي زمین مجزاداشته باشند.
ماده۳۶۷ـ نمیتوان از چگونگی اتصالات سازه، چگونگی تماس پایههاي سازه با
زمین (خاك) و یا اتصال سازه فلزي موقت به یک سازه دایمی کفایت اتصال به زمین موثر
سازه را نتیجهگیري کرد و تکیه بر این عوامل براي مناسب فرض کردن اتصال به زمین
ممنوع است.
صفحه۲۰ WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
ماده۳۶۸ـ در سازه موقتی که از برق و یا تجهیزات برقی استفاده نمیشود و یا
ولتاژ کار مدار الکتریکی مورد استفاده کمتر از ۵۰ ولت جریان متناوب (AC (است و
خطر برقگرفتگی وجود ندارد، اتصال همبندي به زمین حفاظتی لازم نیست.
ماده۳۶۹ـ در صورتی که سازههاي موقت حامل مدارهاي روشنایی یا مصارف
کوچک باشد، سازه باید با سیم حفاظتی همبندي شود.
ماده۳۷۰ـ سازه فلزي موقت، هادي بیگانه محسوب شده و براي ایمنی در برابر
خطر برقگرفتگی به هادي حفاظتی وصل میشود. این هادي از جنس سیم مسی با
روکشی محافظ در برابر خوردگی است و باید در مسیري نصب شود که کارکرد تجهیزات
و فعالیتهاي مجاور به آن صدمه نزند. فاصله میان محلهاي اتصال همبند سازه به زمین
حفاظتی نباید از ۲۰ متر بیشتر شود.
ماده۳۷۱ـ اگر سازه موقت، در کنار خط هوایی برق فشارقوي برپا شده و خطر تماس
تجهیزات و افراد با خطوط برق ممکن باشد باید میان سازه فلزي و هاديهاي خطوط
هوایی، حایل فلزي و یا توري فلزي (فنس) با دوامی نصب شود که اتصال مناسبی با زمین
حفاظتی داشته باشد. بر روي حایل و توري فلزي علایم نواري و تابلویی به رنگ قرمز ـ
سفید و اعلان هشدار خطر نصب شود.
ماده۳۷۲ـ لزوم تدارك سامانه حفاظت در برابرآذرخش سازه موقت مرتفع، باید براساس
معیارهاي ارزیابی ریسک استاندارد ملی ایران به شماره ۲ ـ ۶۲۳۰۵ IEC ـINSO
سنجیده شود.
ماده۳۷۳ـ ساختمانی که داراي سامانه حفاظت در برابر برخورد آذرخش یا
صاعقهگیر است داربست فلزي چسبیده به جداره بیرونی آن، باید از پایین با پایانه الکترود
زمین اختصاصی سامانه صاعقهگیر، و از بالا با پایانه هوایی صاعقهگیر همبند شود.
ماده۳۷۴ـ کارفرما و تمام اشخاص مرتبط با اجراي کار، مکلف به رعایت مفاد این
آییننامه و سایر قوانین جاري کشور و نیز آییننامههاي مصوب میباشند.
این آییننامه مشتمل بر بیست و سه (۲۳ ( فصل، ۳۷۴ ) ماده و ۲۸ (تبصره و ضمایم
آن به استناد مواد ۸۵ و ۸۶ ۹۱ و قانون کار جمهوري اسلامی ایران در یکصد و هشتادمین
جلسه شوراي عالی حفاظت فنی در تاریخ /۲۳ ۱/۰۸ ۴۰۱ تدوین و در تاریخ /۹/۳۰ ۱۴۰۱
به تصویب وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسید.
این آییننامه، جایگزین آییننامه سامانه اتصال زمین مصوب /۰۳/۲۱ ۱۳۸۵ شوراي
عالی حفاظت فنی میگردد.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ـ صولت مرتضوي

پیوست الف ـ انواع سامانه اتصال زمین
• شناسایی هاديها در سامانههاي جریان متناوب
: نمایانگر هادي فاز است. ۱ • حرفL
: نمایانگر هادي خنثی است. ۲ • حرفN
: نمایانگر هادي حفاظتی است ۳ • حرف PE
: نمایانگر هادي مشترك حفاظتی/خنثی است. ۴ • حروفPEN
بنابراین، سامانههاي تک فاز به قرار ذیل خواهند بود:
۱ هـ سامان هاي دو سیمه L۲+L۱؛ N+L۱؛ PEN+L۱
۲ـ سامانه سه سیمه PE+N+L۱
سامانههاي سه فاز به صورت ذیل خواهند بود :
۱ـ سامانه سه سیمه L۳+L۲+L۱
L۱+L۲+L۳+(N یا PE یا PEN) چهارسیمه سامانههاي ـ۲
L۱+L۲+L۳+N+PE سیمه پنج سامانههاي ـ۳
۱ـ برگرفته از کلمه Live . است
۲ـ برگرفته از کلمه Neutral . است
۳ـ برگرفته از کلمه Earthing Protective . است
۴ـ برگرفته از کلمه Neutral Earthing Protective است
طبقهبندي سامانههاي اتصال زمین حفاظتی فشار ضعیف:
انواع سامانههاي اتصال زمین فشار ضعیف عبارتاند از:
TNـ Cـ S و TN ـ S و TNـC شامل TN ـ۱
TT ـ۲
IT ـ۳
نامگذاري سامانههاي الکتریکی مذکور به صورت ذیل است:
P ازدو حرفاصلیشناسایی، حرفاول سمت چپ، نمایانگررابطه سامانه با زمین است
حرفاول از سمتچپ T
نمایانگرآن استکه یکنقطه از سامانه به زمینوصلاست. ۵
حرف اول از سمت چپ I
نمایانگر آن است که سامانه از زمین مجزاست یا با ۶
مقاومتی بزرگ به آن وصل است.
P از دو حرف اصلی شناسایی، حرف دوم از سمت چپ، نمایانگر رابطه بدنه هادي
تجهیزات با زمیـن است.
حرف دوم از سمت چپ N
۷
: نمایانگر آن است که بدنه هادي به هادي خنثاي
زمین شده(نول)، وصـل هستند.
حرف دوم از سمت چپ T :نمایانگر آن است که بدنه هادي، مستقل از زمین سامانه
(نول) به زمین وصل است.
P حروف کمکی نمایانگر زیرسامانهها هستند (C و S (
حرف سوم از سمت چپ S
۸
نمایانگر آن است که بدنه هادي از طریق یک هادي
حفاظتی مخصوص(PE(درمبدأ به نقطه خنثايسامانه (نول) وصل میشود. (سامانه S ـTN .(
حرف سوم از سمت چپ C
۹
: نمایانگر آن است که بدنه هادي از طریق یک هادي
حفاظتی مشترك مخصوص و خنثی (PEN (به زمین وصل میشود (سامانه C ـTN .(
ـالف ۱ ـ سامانه TN :
در این سامانه منبع انرژي (ترانسفورماتور پست یا ژنراتور برق) در یک یا چند نقطه
ارت شده (به زمین وصل شده) و قسمت هادي در دسترس و قسمت هادي بیگانه
تأسیسات، تنها از طریق هادي ارت به نقطه یا نقاط ارتشده منبع متصل میشوند . به
عبارت دیگر، مسیري رسانا براي عبور جریان اتصال به زمین تأسیسات به نقطه یا نقاط
ارت شده منبع وجود دارد. این سامانه به چند دسته تقسیم میشود:
الف ـ۱ـ ۱ـ سامانه C ـTN) :شکل پ ـ الف ـ )۱
در این سامانه، هادي ارت و نول، مشترك هستند. به عبارت دیگر، سیم نول که از
شینه نول تابلوي اصلی به مصرفکنندهها انتقال داده میشود، هم به عنوان نول مورد
استفاده قرار میگیرد و هم به عنوان هادي ارت؛ بدین معنی که یک انشعاب از سیم نول
به بدنههادي دستگاههاي مصرفکننده به عنوان هادي ارت وصل میشود. همکابلهاي مرکز
ارت شده یا کابلهاي غلافدار فلزي ارت شده که مسیر برگشتی براي عبور جریان اتصال
زمین را فراهم میآورند، نمونههایی از این سامانه هستند.

ـشکل پ ـ الف ۱ ـ سامانه اتصال زمین TNC

۵ ـ برگرفته از کلمه Terra) لاتین ) به معناي زمین
۶ ـ برگرفته از کلمه Isolated
۷ـ برگرفته از کلمه Neutral
۸ ـ برگرفته از کلمه Seperated
۹ـ برگرفته از کلمه Common
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR ۳۱ صفحه
الف ـ۱ـ۲ـ سامانه S ـTN) :شکل پ ـ الف ـ )۲
در این سامانه، سیمهاي نول و ارت از یکدیگر جدا هستند؛ یعنی در محل تابلوي
اصلی برق علاوه برشینه نول، شینه دیگري به نام شینه ارت وجود دارد که هادي ارت
اصلی از الکترودهاي زمین به آن وصل شده و از آنجا به موازات سیمهاي نول و فازها (به
صورت پنج سیمه براي حالت سه فاز و سه سیمه براي حالت تک فاز) تا دستگاههاي
مصرفکننده انتقال داده شده و به بدنه هادي آنها متصل میشود.

شکل پ ـ الف ۲ ـ ـ سامانه اتصال زمین TN ـ S
الف ـ۱ـ ۳ـ سامانه TN ـ C ـ S) شکل پ ـ الف ـ )۳
ـشکل پ ـ الف ۲ ـ سامانه اتصال زمین S ـ TN

الف ـ۱ـ ۳ـ سامانه S ـC ـTN) شکل پ ـ الف ـ۳:(
تنها در بخشی از این سامانه (معمولاً در ابتداي آن) ، سیم نول و ارت با یکدیگر
مشترك هستند و از آن نـقطه به بعد، سیم جداگانهاي از نول منشعب شده و جداگانه به
بدنه دستگاه مصرفکننده اتصال داده میشود.

شکل پ ـ الف ـ ۳ ـ سامانه اتصال زمین S ـC ـ TN

الف ـ ۲ـ سامانه TT)شکل پ ـ الف ـ۴ 🙁
در این سامانه منبع انرژي (ترانسفورماتور پست یا ژنراتور برق) در یک یا چند نقطه
ارت شده و قسمت هادي دردسترس و هادي بیگانه به الکترود ارت محلی یا الکترودهایی
که از نـظر الکتریکی مستقل از اتصال زمین عملیاتی سامانه هستند، متصل میشوند.
یعنی اتصال زمین حفاظتی هیچگونه ارتباطی با اتصال زمین عملیاتی ندارد.

ـشکل پ ـ الف ۴ : سامانه اتصال زمین TT

ـالف ۳ ـ سامانه IT) شکل پ ـ الف ـ )۵ :
در این سامانه منبع انرژي (ترانسفورماتور پست یاژنراتور برق) یا به طور کلی ارت
نشده، یا از طریق یک امپدانس بزرگ ارت میشود و قسمت هادي در دسترس تأسیسات
نیز به الکترود ارتی که از نظر الکتریکی مستقل است، وصل میشوند. در این سامانه نیز
اتصال زمین حفاظتی و اتصال زمین عملیاتی با یکدیگر ارتباط ندارند.
در سامانه اتصال زمین IT ،طرف دوم ترانسفورماتور تغذیه، به عنوان منبع تغذیه،
باید از سامانه اتصال زمین جداسازي شود و بدنه ترانسفورماتور (حصار ترانسفورماتور ) باید
به زمین وصل شود.

شکل پ ـ الف ـ ۵ :سامانه اتصال زمین IT

پیوست ب ـ مقاومت ویژه خاك
مقاومت یک الکترود اتصال زمین به مقاومت ویژه الکتریکی خاکی که الکترود در آن
نصب شده است، بستگی دارد. به همین جهت، این عامل میتواند به منظور تصمیمگیري
در انتخاب سامانههاي حفاظتی مهم باشد.
مقاومت ویژه خاك به میزان رطوبت خاك و ترکیبات شیمیایی و نمکهاي محلول
موجود در خاك و اندازه و توزیع دانهها و نزدیکی آنها به یکدیگر بستگی دارد . مقاومت
ویژه بعضی از انواع خاك برحسب اهم ـ متر در جدول پ ـ ب ۱ ـ ارایه شده است.
جدول پ ـ ب ـ۱ :مقاومت ویژهبعضی ازانواع خاك بر حسب اهم ـ متر

شرایط جوي
ریزشباران معمولیوزیاد
(بیشاز۵۰۰mm ( درسال
شرایطصحراییوریزشبارانکم
(کمتراز۲۵۰mm ( درسال
آبهايزیرزمینی
نوع خاك (چشمهآبشور)
مقادیراحتمالی
اهم ـ متر
گستره مقادیرواقعی
اهم ـ متر
گستره مقادیر واقعی
اهم ـ متر
گستره مقادیرواقعی
اهم ـ متر
خاك رس آبرفتی ۵ * * ۱ ۵ الی
الی ۵ ۱ ۱۰۰ الی ۱۰ ۲۰ الی ۵ ۱۰ رس خاك
خاكهاي آهکدار ۲۰ ۱۰ الی ۳۰ ۵۰ الی ۳۰۰ ـ ـ ـ
سنگ آهک خلل و
۵۰ ۳۰ الی ۱۰۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ فرجدار (مانند گچ)
سنگسیاهخللوفرجدار
(سنگهايرستیو
سنگسیاه Keuper (
۱۰۰ ۳۰ الی ۱۰۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
کوارتز،سنگآهکمتراکم
۳۰۰ ۱۰۰ الی ۱۰۰۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ وبلوري(مانندمرمر)
سنگتخته هاي رس و
۱۰۰۰ ۳۰۰ الی ۳۰۰۰ بیش از ۱۰۰۰ ۳۰ الی ۱۰۰ سنگهاي رستی
گرانیت ۱۰۰۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
شیست و سنگ آذرین ۲۰۰۰ بیش از ۱۰۰۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
*به سطح آب محل بستگی دارد

پیوست پ ـ جدولها
جدول پ ـ پ ـ۱ـ اندازه حداقل انواع الکترودهاي اتصال زمین از جنس فولاد

قطر سطح نوع الکترود
(mm)
مساحت سطح مقطع
mm )
۲ (
ضخامت
(mm)
تسمه ـ ـ ـ ۹۰ ۳
میلههاي گرد براي
الکترودهاي اتصال
زمین عمیق
۱۶ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
سیم گرد براي
الکترود اتصال
زمین سطحی
۱۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
Hot- dip
گالوانیزه گرم یا
ضد زنگ
لوله ۲۵ ـ ـ ـ ۲
۳۲ صفحه WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
جدول پ ـ پ ـ۲ـ اندازه حداقل انواع الکترودهاياتصال زمین از جنس مس

قطر نوع الکترود
(mm)
مساحت سطح مقطع
mm )
۲ (
ضخامت
(mm)
تسمه لخت ـ ـ ـ ـ ۵۰ ۲
طناب لخت ۱/۸ براي هر رشته ۲۵ ـ ـ ـ ـ
سیمگردلختبرايالکترود
ـ ـ ـ ۲۵ ـ ـ ـ ـ اتصالزمینسطحی
لوله لخت ۲۰ ـ ـ ـ ـ ۲
طناب با روکش قلع ۱/۸ براي هر رشته ۲۵ ـ ـ ـ
تسمه با روکش روي ـ ـ ـ ـ ۵۰ ۲

جدول پ ـ پ ـ۳ـ حداقل سطح مقطع هادي حفاظتی

حداقل سطح مقطع سیم فاز، S حداقل سطح مقطع هادي حفاظتیمتناظر (PE(
S £ S ۱۶
۱۶ ۱۶ < S £ ۳۵
S ۲/ S ُ>۳۵

جدول پ ـ پ ـ۴ـ حداقل سطح مقطع هادي همبندي اضافی به سامانه اتصال زمین

نوع هادي همبندي اضافی حداقلسطحمقطعهاديهمبندياضافی
هادي با حفاظت مکانیکی ۲/۵ میلیمتر مربع
هادي بدون حفاظت مکانیکی ۴ میلیمتر مربع
هاديمورداستفادهدر حمامهاومکانهاينمناكومرطوب ۴ میلیمتر مربع

جدول پ ـ پ ـ ۵ ـ حداقل سطح مقطع هاديهاي همبندي اضافی

۲ حداقل سطح مقطع mm(
حفاظتشده دربرابرصدماتمکانیکی حفاظتنشده دربرابرصدماتمکانیکی جنس (
۴ ۵/۲ مس
۱۶ ۱۶ آلومینیوم

جدول پ ـ پ ـ۶ ـ حداقل ضخامت غلافهاي فلزي یا لولههاي فلزي در سامانههاي پایانه هوایی

ضخامت(t (برحسب کلاس LPS ماده
(mm)
ضخامت(`t (برحسب
(mm)
سرب ـ ۲/۰
فولاد (زنگ نزن
وگالوانیزه)
۵/۰ ۴
۵/۰ ۴ تیتانیوم
۵/۰ ۵ مس
۶۵/۰ ۷ آلومینیوم
IV تا I
روي ـ ۰/۷
t : از سوراخ شدن جلوگیري میکند
`t : فقط براي غلافهاي فلزي که در آنها محافظت در برابر سوراخشدن، نقاط داغ یا مشکلات
جرقهزنی مهم نباشد.
جدول پ ـ پ ۷ ـ ـ الکترودهاي زمین و حداقل اندازه آنها ازنظر خوردگی وزنگزدگیو
مقاومت مکانیکی

قطر جنس الکترود شکل
(mm)
سطح
مقطع
)
۲ (mm
ضخامت
(mm)
ضخامت
پوشش
میکرون
سیم لخت مفتولی یا
۱۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــ ـ میله گرد
فولاددفنشدهدر
لخت وگالوانیزه داخلبتن (ازنوع
عمقیداغ ویا
تسمه ـ ـ ـ ۷۵ ۳ ـ ـ ـ فولادضدزنگ)
تسمه(با لبههاي گرد) ـ ـ ـ ۹۰ ۳ ۶۳
میله با مقطع گرد نصب
۱۶ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ۴۵ شده به صورت عمودي
سیم لختمفتولینصب
۱۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ۴۵ شدهبه صورتافقی
لوله (هر دو جداره
۲۵ ـ ـ ـ ۲ ۴۵ گالوانیزه)
فولاد گالوانیزه
عمقی داغ
سیم لخت چندمفتولی
ـ ـ ـ ۷۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ دفنشده در بتن
مس فولاد با روکش
نصب شده به صورت میله با مقطع گرد
عمودي
۱۵ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ۲۰۰۰
میله با مقطع گرد نصب
۱۴ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ۲۵۰ شده به صورت عمودي
فولاد با روکش
تسمه نصب شده مس عجینشده به
ـ ـ ـ ۹۰ ۳ ۷۰ صورت افقی
تسمه ـ ـ ـ ۹۰ ۳ ـ ـ ـ
میله با مقطع گرد نصب
۱۶ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ شده به صورت عمودي
سیم لختمفتولینصب
۱۰ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ شدهبه صورتافقی
فولاد ضدزنگ
لوله ۲۵ ـ ـ ـ ۲ ـ ـ ـ

جدول پ ـ پ ـ ۷ ـ الکترودهايزمین و حداقل اندازهآنها ازنظر خوردگی وزنگزدگی و
مقاومت مکانیکی(ادامه)

جنس
قطر شکل الکترود
(mm)
سطح مقطع
mm )
۲ (
ضخامت
(mm)
ضخامت
پوشش
میکرون
تسمه ـ ـ ۵۰ ۲ ـ ـ ـ
سیم لخت مفتولی نصب
ـ ـ ـ ۲۵ ـ ـ ـ ـ ـ ـ شدهبه صورتافقی
میله با مقطع گرد نصب
۱۲ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ شده به صورت عمودي
(حداقل قطرهر مفتول سیم لخت چندمفتولی
(میلیمتر ۷/۱
ـ ـ ـ ۲۵ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
صفحه مسی ـ ـ ـ ـ ـ ـ ۲ ـ ـ ـ
مس
لوله ۲۰ ـ ـ ـ ۲ ـ ـ ـ
پیوست ت ـ روشهاي اندازهگیري سامانه اتصال زمین
ت ـ۱روش دونقطهاي اندازهگیري امپدانس زمین
در این روش، مقاومت یک الکترودزمین در حالت سري با یک الکترودزمین کمکی اندازه-
گیري میشود. فرض میشود مقاومت زمین کمکی در مقایسه با مقاومت زمین مورد نظر، قابل
صرفنظرباشد. سپس،مقدار اندازهگیري شده،مقاومت زمین موردنظررا نشان خواهد داد.
یکی از کاربردهاي این روش، اندازهگیري مقاومت یک میله زمین نسبت به یک خانه
مسکونی نزدیک است. معمولاً، یک خانه مسکونی سامانه زمین با امپدانس پایین دارد؛
زیرا با هادي خنثاي سامانه منبع تغذیه به هم وصل شدهاند. استفاده از یک چنین سامانه
زمین به عنوان زمین کمکی میتواند یک نتیجه آزمون با دقت قابل قبول تولید کند.
واضح است، این روش در زمان اندازهگیريهاي زمینهاي با مقاومت پایین، خطاهاي
بزرگی را پدید میآورد. اگر زمین مورد نظر و زمین کمکی خیلی به یکدیگر نزدیک باشند،
مقاومت متقابل بین زمینها نیز میتواند منبع خطا باشد.
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR ۳۳ صفحه
ـت ۲ ۳ روش نقطهاي اندازهگیري اتصال زمین
در این روش از دو الکترود کمکی با مقاومتهاي مشخص r۲ و r۳ استفاده میشود.
مقاومت الکترود مورد آزمون با r۱ نشان داده میشود. مقاومت بین هر زوج الکترود اندازهگیري
میشود و با r۱۲ و r۱۳ و r۲۳ مشخص میشوند که:
r۱۲ = r۱ + r۲
r۱۳ = r۱ + r۳
r۲۳ = r۲ + r۳
با حل همزمان سه معادله، رابطه زیر بهدست میآید:

r۱=
با اندازهگیري مقاومت الکتریکی سري هر زوج از الکترودهاي زمین و جاگذاري مقادیر
مقاومت در معادله، مقدار r۱ را میتوان بدست آورد. اگر جنس دو الکترود کمکی از موادي با
مقاومت بالاترنسبت به الکترودتحت آزمون باشد، خطاي اندازهگیريهاي مستقل در نتایج نهایی
به شدت بزرگ میشوند. براي اندازهگیري دقیق، لازم است الکترودها به اندازه کافی از یکدیگر
دور باشند(طبق دستورالعمل سازنده دستگاه)؛ به طوري که مقاومت متقابل بین آنها به حداقل
برسد. در صورتی که فاصله بین الکترودها کافی نباشد، احتمال مشاهده نتایج بیمعنی مانند
مقاومتهاي صفر یا منفی وجود دارد. در اندازهگیري مقاومت یک میله زمین، سه الکترود باید
حداقل سه برابر عمق میله مورد نظر از یکدیگر فاصله داشته باشند. همچنین فرض بر این است
که الکترودهاي کمکی درهمان عمق یا عمق کمتر از عمق میله زمین مورد نظر، در خاك قرار
گیرند. وقتی سامانه الکترود زمین بزرگ و پیچیده میشود، اجراي این روش دشوارتر شده و
روشهايدیگر، به ویژه اگردقت بالاترموردنیازباشد، ترجیح دادهمیشوند.
۱ ـت ۳ روش افت پتانسل
در روش افت پتانسیل (FOP (جریانی بین یک الکترود زمین (G ( و یک پراب
جریان (CP (عبور میکند و سپس ولتاژ بین G و یک پراب ولتاژ (PP (اندازهگیري میشود.
(شکل پ ـ ـت )۱
شکل پ ـ ت ـ۱ـ روش افت پتانسیل

به منظور به حداقل رساندن اثراتالکترودداخلی به دلیل مقاومتهاي متقابل، پرابجریان
معمولاً در فاصله قابل توجهی از الکترود زمین مورد آزمون قرار داده میشود. معمولاً این فاصله
حداقل ۵ برابر بزرگترین بعد الکترود زمین مورد آزمون است. پراب ولتاژ نیز همجهت با پراب
جریان قرارداده میشود. اما میتوان آن راهمانطورکه در شکل پ ـ ت ـ۱ نشان داده شده،در
جهت مخالف نیز قرار داد . در عمل، فاصله X براي پراب ولتاژ اغلب ۶۲ % فاصله پراب جریان
درنظر گرفته میشود (وقتی که پرابهاي ولتاژ و جریان در یک جهت باشند ). این فاصله بر
اساس موقعیت صحیح براي اندازهگیري دقیق امپدانس الکترود براي یک خاك با مقاومت
یکنواخت، به صورتتئوري انتخابمیشودبا این فرض که فاصله کافی بین الکترودزمین تحت
آزمون و پرابهاي آزمون موجود باشد تا بتوان پرابهاي آزمون را به صورت یک نیمکرهدر نظر
گرفت ونیزفرض میشودکه الکترودزمین هیچ اتصالاتداخلی از خارج ندارد.
وقتی شرایط و محدودیتهاي پراب جریان رضایتبخش باشند، محل پراب ولتاژ
براي اندازهگیري دقیق مقاومت الکترود زمین حیاتی است. این محل باید عاري از هر گونه
تأثیرپذیري از الکترود زمین مورد آزمون و پراب جریان باشد. یک روش عملی براي تعیین
اینکه آیا الکترودهاي دیگر روي پراب ولتاژ تأثیر میگذارند یا خیر، این است که با
جابجایی پراب ولتاژ بین شبکه زمین و پراب جریان چندین مقاومت بدست آید . دو یا ۳
مقاومت ثابت متوالی را میتوان به عنوان مقدار مقاومت (روش شیب هموار ) در نظر
گرفت. شکل پ ـ ت ۲ ـ گرافهاي معمول امپدانس را نسبت به فاصله PP از زمین نشان
۱- Fall Of Potential
دهدمی . خط توپرنشاندهنده جهت الکترودهاي کمکی درهمان جهت (صفر ) نزدیک الکترود
زمین و در انتها نزدیک پراب جریان است. گراف متناظر با PP و CP در جهات مخالف
یکدیگر، به گونهاي متفاوت رفتار میکند،همانگونه که با خطچین نمایش داده شده است . در
یک موقعیت ایدهآل، یک نقطه انحنا(خمیدگی) واضح را میتوان شناسایی کرد که امپدانس
الکترود مورد آزمون را نتیجه میدهد. گرافهاي نشانداده شده در شکل پ ـ ت ـ ۲ متناظر
با خاكهایی با مقاومت یکنواخت هستند. براي خاكهاي غیریکنواخت، این گرافها قسمتهاي
با شیب صفرکه معمولاً نواحی عاري از تأثیررا نشان میدهند، نخواهند داشت .

ـشکل پ ـ ت ۲ ـ امپدانس به نسبت فاصله پراب ولتاژ براي روش افت پتانسیل
تئوري افت پتانسیل بیان میکند که براي یک خاك با مقاومت یکنواخت، خطچین نشان-
داده شدهدر شکل پ ـ ت ۲ ـ همیشه از پایین به سمت خط توپر خواهد رفت، اما فاصله جدایی
موردنیاز بیشتراز زمانی است که از پرابهادر جهات مختلف استفاده میشود.همچنین، انحرافات
به دلیلغیریکنواختیخاك،زمانیکه PPو CPدر جهتمخالفقرارمیگیرند، بزرگترهستند.
محدودیتهاي بیشترروش FOP مانع دستیابی آن به یک مقدار امپدانس درست میشود .
یک اندازهگیري دقیق امپدانس، تنها زمانی قابل دستیابی است که سامانه زمین مورد نظر را
بتوان به عنوان یک نیمکره معادل با یک مرکز الکتریکی براي اندازهگیري فواصل مختلف پراب
درنظرگرفت. طبق تعریف، یک مرکزالکتریکی مؤثر، یک نقطه روي یک سامانه زمین است که
بیشترین جریان آزمون از طریق آن جاري میشود. بیشتر شبکههاي زمین ایزوله با شکلهاي
هندسی ساده را میتوان با نیمکره معادل نمایش داد. براي سامانههاي زمین پیچیده مانند یک
شبکه زمین بزرگ ایستگاه فرعی (یا حتی یک شبکه زمین کوچک ایستگاه فرعی با اتصال
داخلی سامانههاي شیلد و نول)،دسترسی به چنین شبیهسازي دشوار است.
روش دیگري به نام «روش شیب» وجود دارد. در این روش، مفروضات مقاومت
خاك یکنواخت و نمایش سامانه الکترود زمین به عنوان یک الکترود معادل نیمکرهاي به
قوت خود باقی میماند. به هرحال، این روش اجازه میدهد، فواصل پراب از یک نقطه
راحت مانند لبه یک سامانه الکترود زمین اندازهگیري شود و فواصل خطا در معادله افت
پتانسیل در نظر گرفته میشود. این روش را میتوان به صورت ذیل خلاصه کرد:
الف ـ یک نقطه شروع راحت براي اندازهگیريهاي خطی درنظر بگیرید و یک فاصله
مناسب براي CP . انتخاب کنید
ب ـ مقاومتهاي R۱ و R۲ و R۳ را با اعمال PPها در فواصل CP ۰/۲ و CP ۰/۴
و CP ۰/۶ به ترتیب اندازهگیري کنید.
پ ـ ضریب انحراف شیب را محاسبه کنید.

ت ـ مقدار متناظر با مقدار μ را از جدول پ ـ ت ـ ۱ . استخراج کنید
ث ـ با استقرار پراب ولتاژ در فاصله PPT ،مقاومت را اندازهگیري کنید.

تفسیر نتایج
در روش افت پتانسیل براي یک مکان پراب جریان معین، یک فاصله پراب ولتاژ
وجود دارد که امپدانس درست زمین مورد آزمون را نشان میدهد. به هر حال، تعیین
فاصله صحیح، به ویژه اگر شبکه زمین شکل پیچیدهاي داشته باشد، میتواند بسیار دشوار
باشد. همچنین، فاصله درست تابعی از شکل خاك است، همانطور که در شکل پ ـ ت ـ ۳
۳۴ صفحه WWW.RRK.IR ۱۴۰۱/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.DASTOUR.IR ۲۲۶۷۷ شماره
نشان داده شده است که قابل اعمال به سامانههاي زمین کوچک است. همانگونه که در
شکل پ ـ ت ـ۳ مشخص شده، فاصله مورد نیاز پراب ولتاژ X) وقتی پراب بین C و E
قرار دارد و خاك یکنواخت است)، به گونهاي است که نسبت زیر برقرار است:

(براي الکترودهاي نیمکرهاي کوچک)
مطالب پیشین نشان میدهند که براي اعمال قانون % ۶۲ شرایط ذیل باید برقرار باشند:
۱ـ یک خاك نسبتاً یکنواخت
۲ـ فواصل بزرگ بین شبکه زمین مورد آزمون و الکترودهاي مرجع به گونهاي که
همه الکترودها را بتوان نیمکره در نظر گرفت.
۳ـ الکترود مورد آزمون هیچ اتصالات زمین خارجی نداشته باشد.
جدول پ ـ ت ـ۱ـ ضرایب روش شیب

ـشکل پ ـ ت ۳ ـ موقعیت مورد نیاز الکترود ولتاژ در یک زمین دو لایه
همچنین، منطقه مرجع براي اندازهگیري فواصل الکترودهاي کمکی (پرابهاي جریان و
ولتاژ) مورد نیاز است. براي زمینهاي نیمکرهاي، نقطه مرجع، مرکز زمین است. براي سامانههاي
زمین بزرگ، برخی از متخصصان مفهوم مرکز الکتریکی را مطرح میکنند و روش تعیین
امپدانس زمین سامانههاي گسترده راکه در یک خاك یکنواخت مدفون هستند، شرح میدهند.
کاربر باید توجه داشته باشد که براي یک سامانه شبکه زمین بزرگ و پیچیده، مرکز الکتریکی
احتمالاً همان مرکز هندسی شبکه زمین نخواهد بود. برخلاف مرکز هندسی، محل زمین
الکتریکی به شدتبه پروفایل چگالی جریان درون وپیرامون هاديهاي شبکه زمین بستگی دارد.
آزمون افت پتانسیل، مقاومت بین یک نقطه در شبکه زمین و زمین دور را اندازهگیري میکند.
اگر یک مقدار آزمون بسیار بزرگتراز مقدار موردانتظار باشد، پس احتمال دارد سیمهاي آزمون
به یک هادي که به صورت نامناسبی به شبکه زمین وصل است، چسبیده باشد . اگر مظنون به
یک اتصال ضعیف هستیم، میتوان اندازهگیريها را در نقاط دیگري در شبکه زمین تکرار کرد.
اگر مقادیر اصلی و تکرار شده، اختلاف فاحشی با یکدیگر داشته باشند، احتمالاً شبکه زمین
آسیب دیده و یک آزمون پیوستگی زمین براي شبکه زمین باید انجام شود . به روش دیگر،
آزمونهايپیوستگیرامیتوان پیشاز انجام آزمون افت پتانسیل انجام داد.
در حالت کلی، بهترین راه بدست آوردن یک اندازهگیري رضایتبخش، دستیابی به فاصله
بین شبکه زمین و پراب جریان (شکل پ ـ ـت ۱ ( است؛ به طوري که همه مقاومتهاي
متقابل به اندازه کافی کوچک باشند و منحنی افت پتانسیل در بیرون قرار بگیرد
(شکل پ ـ ت ۲ ـ ). فایده اصلی روش افت پتانسیل این است که الکترودهاي ولتاژ و
جریان میتوانند مقاومت بسیار بالاتري نسبت به الکترود زمین مورد آزمون داشته باشند
بدون اینکه تأثیر قابل ملاحظهاي روي دقت اندازهگیري داشته باشد.
یادآوري ـ در زمان اندازهگیري سامانه اتصال زمین به روش افت پتانسیل، الکترود
جریان کمکی باید از دسترس افراد انجامدهنده آزمون، دور باشد.
ت ـ ۴ ) روش کلمپی stakeless(
کلمپ،مقدارمقاومت یک الکترودزمینرا باکلمپکردن رويسیم هاديپاییندستیطبق
شکل پ ـ ت ـ ۴ اندازهگیري میکند. وقتی دستگاه روشن میشود، ولتاژي با فرکانس معین،
معمولاً بین ۱ کیلوهرتزو KHz ۳/۴ به سامانه زمین یکپارچه شامل الکترودزمین مورداندازهگیري
(test درون سامانه اي با چند زمین جاري القا میشود. ولتاژ القایی باعث میشودکه یک جریان I(
شود که این مقدار جریان توسط دستگاه اندازهگیري میشود. سپس، نسبت ولتاژ به جریان
(امپدانس) مشخص ودر صفحه نمایش دستگاه به صورت دیجیتالی نشان داده میشود . این روش
بر این فرض استوار است که امپدانس سامانه خنثاي (نول ) با چند زمین (یا شیلد )، به جز الکترود
زمین مورد آزمون،در مقایسه با امپدانس الکترود زمین آنقدرکوچک است که میتوان آن را صفر
درنظرگرفت(۰=Zeq .(با این فرض، عددنشان داده شده، مقاومت الکترودزمین را وقتی به روش
مناسبیاستفاده شود، تخمینمیزند. دقتدستگاهکلمپبرتنظیم مناسب چنگکهامبتنیاست.
براياطمینانازعملکردمناسب، این دستگاهباید به صورتدورهايکالیبره شود.
گرچه این روش، یک روش عملی است و به طور گسترده براي خطوط انتقال و توزیع
استفادهمیشود، تئوريخودراوامدار برخیازمحدودیتهايکاربردي طبقفهرست زیراست:
۱ـ کاربرد آن به الکترود زمینی که به یک سامانه زمین با امپدانس نسبتاً پایین
وصل است، محدود میشود.
۲ـ اگر راکتانس القایی شیلد چند زمینی یا سامانه نول تحت آزمون در مقایسه با مقاومت
مورد اندازهگیري قابل ملاحظه باشد، خطاي بزرگی در نتایج اندازهگیري پدید میآید . تا حدودي
درست است که دستگاه کلمپ نیاز به فرکانسهاي آزمون بالا(KHz ۱ تا KHz ۳/۴ ( براي حفظ
شکلهايمتراکم خوددارد، با این فرض که هیچ تلاشیبراي محاسبه راکتانس در مدار آزمون نیاز
نیست. فرکانس بالاي تزریق شده به مدار آزمون، امپدانس راکتیو مدار را افزایش میدهد و در
صورتیکه اندوکتانسقابلملاحظه باشد،میتواند اختلال بزرگیدرنتایج آزمونپدید آورد.

ـشکل پ ـ ت ۴ ـ اندازهگیري مقاومت به روش کلمپی
۳۳۷۸۸ شماره WWW.DASTOUR.IR ۲۵۱۲/۱۱/۲ رسمي روزنامه WWW.RRK.IR ۳۵ صفحه
۳ـ اثرات خوردگی روي محلهاي اتصالات روي سامانه نول (یا سیم شیلد) میتواند
در نتایج آزمون تأثیرگذار باشد. به هر حال، معمولاً یک شیلد یا سیم نول باز توسط دستگاه
نشان داده میشود.
۴ـ این روش، قابل اعمال به یک سامانه الکترود زمین با چندین اتصال مانند یک شبکه
زمین ایستگاه فرعی یا زمینهاي سازه نیست. زمینهاي سازه را باید به جز در محل مورد
اندازهگیري قطع کرد. مطمئن شوید که هر سیم زمین، باید به روشی ایمن قطع شود.
۵ ـ نویز فرکانس بالا در سامانه میتواند روي نتایج اندازهگیري تأثیر بگذارد . در زمان
اندازهگیري یک زمین با مقاومت بالا، یک نسبت نویزبه سیگنال بالا ممکن است اتفاق بیفتد.
ت ـ ۵ روش ترکیبی افت پتانسیل وکلمپی
یک مقاومت مستقل الکترود زمین را میتوان با ترکیب روش افت پتانسیل و کلمپی
نیز اندازهگیري کرد(شکل پ ـ ت ۵ ـ ). پرابهاي ولتاژ و جریان مانند الزام موجود در
روش افت پتانسیل (FOP (در یک جهت قرار داده میشوند. علاوه بر عبور جریان از
درون سامانه زمین، یک ترانسفورماتور جریان (CT (کلمپی، کسري از جریان آزمون را
که درون سامانه زمین جاري میشود، اندازهگیري میکند. سپس نسبت ولتاژ اندازهگیري
شده به جریان زمین اندازهگیري شده، مقاومت مستقل سامانه زمین را نشان میدهد.

شکلپـتـ ۵ ـ سامانه اندازهگیريمقاومتزمیندکلبا استفادهازروشافتپتانسیلواندازهگیريهايجریاننشتی

روش ترکیبی افت پتانسیل/کلمپ، اغلب براي اندازهگیري مقاومتهاي چند پایه یا
سازههاي خط انتقال سیمی که سامانههاي الکترود زمین اختصاصی ندارند، مورد استفاده
قرار میگیرد. براي اندازهگیري جریان زمین، از یک ترانسفورماتور جریان با هسته دو
۱ قسمتی
بزرگ استفاده میشود(شکل پ ـ ت ۵ ـ ). در حالت دکل چهارپایه، مقاومت هر
پایه قبل از ترکیب آنها اندازهگیري میشود تا مقاومت کل سازه تعیین شود . همچنین،
دستگاهی ساخته شده است که امکان اندازهگیري همه چهار مقاومت را به طور همزمان
فراهم میکند.
مشابه روش کلمپی، نویز فرکانس بالا در سامانه میتواند روي مقدار قرائت شده
تأثیر بگذارد. در زمان اندازهگیري یک زمین با مقاومت بالا نیز یک نسبت نویز به سیگنال
بزرگ ممکن است به وجود آید.
ت ـ ۶ روش استفادهازمالتیمتر زمین کامپیوتري
یک دستگاه مالتیمتر زمین کامپیوتري با قابلیت تعیین مشخصات امپدانس یک
سامانه زمین ایزوله یا مجتمع(یکپارچه) ساخته شده است. آزمون، شامل نصب یک
الکترود برگشت جریان و ۶ الکترود سنجش ولتاژ است(از طریق یک جفت سیم
۳ که هریک به الکترود متصل هستند). (شکل پ ـ ـت ۶ .( الکترود ۲ کواکسیال سه تایی
برگشت جریان در فاصله حداقل ۲ برابر بلندترین بعد ایستگاه فرعی قرار داده میشود.
اولین پراب ولتاژدرهر رشته معمولاًدر فاصله ۱۵ متري از حصار ایستگاه فرعی استقرار مییابد .
فواصل بقیه پرابهاي ولتاژ به طور خودکار نسبت به پراب اول ثابت میشود . براي دقت بهتر،
پرابهاي ولتاژ تا حد امکان دور از سایر سازههاي زمین(مانند لولهها و زمینهاي قطب ) قرار
داده میشوند.
۱- Split-core CT
۲- Tricoaxial
عموماً، این نوع مالتیمترها امکانات اندازهگیري ذیل را در اختیار کاربر قرار میدهند:
۱ـ امپدانس زمین (سامانه زمین ایزوله یا اتصال داخلی یک دکل، قطب یا ایستگاهفرعی)؛
۲ـ مقاومت خاك؛
۳ـ امپدانس زمین دکل (امپدانس زمین مستقل دکل/ قطب بدون قطع سیمهاي
شیلد یا نول)؛
۴ـ ولتاژ تماسی؛
۵ ـ ولتاژ گام؛
۶ ـ امپدانس زمین مستقل ایستگاه فرعی بدون قطع سیمهاي شیلد یا نول؛
۷ـ ولتاژ انتقال؛
۸ ـ امپدانس پایین / پیوستگی (آزمون یکپارچگی هادي شبکه زمین ایستگاه فرعی).

ـشکل پ ـ ت ۶ ـ اندازهگیري امپدانس زمین با استفاده از مالتیمتر زمین کامپیوتري

بر اساس اندازهگیري انتخابشده، کاربر چندین پارامتر را از جمله نوع و اندازه
سامانه زمین(میلههاي زمین، سیمهاي متقابل یا شبکه زمین) و مختصات تقریبی براي
الکترودهاي جریان و ولتاژ را وارد میکند. در زمان آزمون، واحد منبع تغذیه، پالسهاي
پیوسته(نویز سفید) را بین الکترود زمین تحت آزمون و الکترود برگشت جریان تزریق
دمیکن . پالسهاي جریان براي یک مدت کوتاه، معمولاً ۰/۵ ثانیه، تزریق میشوند . در
حالت امپدانس زمین، اختلاف پتانسیلهاي زمین(GPD (۶ به وسیله الکترود ولتاژ
اندازهگیري میشود. سپس، نرمافزار کامپیوتر، جریان و اختلاف پتانسیلهاي (GPD(
اندازهگیري شده را پردازش میکند و عملیات زیر را انجام میدهد:
۱ـ فیلتر کردن نویز؛
۲ـ تصحیح خطاهاي مبدل ولتاژ و جریان؛
۳ـ تخمین امپدانس الکترود زمین و ضریب خاك با حل یک معادله ماتریسی ۶ ×۲
۳ با استفاده از روش حداقل مربعات وزنی
؛
۴ـ نمایش یک منحنی امپدانس زمین (دامنه و زاویه فاز) نسبت به فرکانس روي
صفحه نمایش.
در حوزههاي دیگر مانند موارد ذیل، روش کامپیوتري محدودیتهایی مشابه روش
افت پتانسیل دارد که میتواند دقت دادهها را تحت تأثیر قرار دهد:
۱ هـ فاصل هاي پراب جریان و ولتاژ از یک مرکز الکتریکی مفروض اندازهگیري شده و
در نتیجه، امپدانس یک سامانه زمین با اتصالات داخلی به دقت تعیین نمیشود؛
۲ـ مقدار امپدانس اندازهگیري شده با تغییرمکانهاي پراب ولتاژ و یا جریان تغییرمیکند .
به هر حال این روش، محدودهاي از خطاها را به همراه مقدار امپدانس فراه دم میکن .
یادآوري ـ در اندازهگیري سامانه اتصال زمین در کارگاههایی که سامانه اتصال
زمین آنها به صورت شبکه است، در صورتی که اشیاي فلزي مدفون در زمین با
گستردگی خوب موجود باشند و مقاومت الکتریکی آنها بسیار ناچیز و قابل صرف
نظر باشد، از این اشیاي فلزي میتوان هم به عنوان الکترود کمکی جریان و هم به
عنوان الکترود کمکی ولتاژ استفاده نمود. در این شرایط، از نول ولتاژ پایین پست
همسایه میتوان هم به عنوان الکترود کمکی جریان و هم به عنوان الکترود کمکی
ولتاژ استفاده کرد. در این صورت، باید نول مورد آزمایش واقع شود و از تخلیه انرژي
الکتریکی آن اطمینان حاصل شود.
۳- weighted least square