رأی در خصوص حدود برخورداری کارکنان قراردادی از مزایای ایثارگری

ابطال مفهوم مخالف بخشنامه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر عدم تعلق هیچ گونه مزایای ایثارگری به کارکنان قراردادی (دادنامه شماره 1448 مورخ 16/7/1398 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری)

شماره دادنامه: 1448

تاریخ دادنامه: 16؍7؍1398

شماره پرونده: 97؍1493

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقایان علیرضا فضل الهی، بهرام موحد، جهانبخش امیری، حجت امجدیان، حشمت اله صیدی، حمیدرضا گل بانگی، رضا رحیمی، مرتضی میری، مهدی شکاری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 2 بخشنامه شماره 4543؍209؍د-24؍10؍1392 مدیرکل دفتر منابع انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 

گردش کار: شاکیان به موجب شکایت نامه ای که به شماره 36747-12؍3؍1397 ثبت دفتر هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری شده اعلام کرده اند که:

“ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

 موضوع: ابطال بخشنامه شماره 4543؍209؍د-24؍10؍1392 صادره از وزارت بهداشت و درمان

 سلام علیکم

 احتراماً به استحضار می رساند اینجانبان امضاء کنندگان ذیل کارکنان قراردادی تبصره 3 ماده 2 شاغل در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه که دارای کارت ایثار و از رزمندگان 8 سال دفاع مقدس می باشیم از بخشنامه مذکور که کپی آن نیز ضمیمه شکایت نامـه می باشد گله مند بـوده و خواستار ابطال آن از طرف هیأت عمومی دیـوان عدالت اداری می باشیم. چرا باید کارکنان رسمی دولت که دارای کارت ایثار و رزمنده بوده اند مثال ما در زمان جنگ حالا 25% حقوق ایثارگری هر ماه دریافت نمایند و ما نیروهای قراردادی تبصره 3 ماده 2 از این قانون محروم باشیم در آن زمان رزمنده، رزمنده بود و همه در یک خط مقدم در جبهه برای حفظ ناموس و وطن می جنگیدیم نه بحث نیروی قراردادی در میان بود و نه بحث نیروی رسمی دولت و در کشوری که حکومت آن یک حکومت الهی و تمام کار آن با نام خداوند مهربان آغاز می شود و مردم آن پیرو رهبر و ولایت فقیه می باشند اینطور بخشنامه در ادارات غیر از اینکه باعث شود مردم از مسئولین فاصله گرفته و فاصله طبقاتی ایجاد نماید سودی نخواهد داشت ما مدیون خون شهدا هستیم و خداوند بر تمام اعمال و رفتار ما نظارت خواهد داشت و این چندین سال که حق ما دارد ناحق می شود آن هم به خاطر قراردادی بودنمان که این کار از لحاظ شرعی حق الناس می باشد مجدداً از ریاست هیأت عمومی دیوان عدالت اداری کمال تشکر و قدردانی را داریم.” 

 همچنین آقای علیرضا فضل الهی به موجب لایحه ای که به شماره 97-1493-2 مورخ 4؍6؍1397 ثبت دفتر هیأت عمومی شده اعلام کرده است که:

“حضور هیأت عمومی محترم دیوان عدالت اداری

 با سلام و احترام اینجانب علیرضا فضل الهی که به عنوان نماینده کارکنان رزمنده و ایثارگر دانشگاه علوم پزشکی معاونت فرهنگی و دانشجویی در رابطه با پرونده شماره 9701493 معرفی شده ام در رابطه با پیامکی که توسط یکی از کارکنان دیوان برای بنده و دیگر همکاران ایثارگر ارسال گردیده خواسته شده که در اسرع وقت در رابطه با ابطال بخشنامه شماره 1269؍209؍د-29؍4؍1392 که از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعمال گردید نظر خود را به هیأت دیوان عدالت اداری اعلام می نمایم لذا کارکنان فوق الذکر از مسئولین دیوان عـدالت اداری استدعـا داریم بند 2 بخشنامـه مـذکور را ابطال و قانـونی را وضـع نمایند که مـا بتوانیم از امتیاز حق ایثارگری از زمان مصوبه قانون جامع ایثارگری بهره مند شویم و این قانون به صورت مکتوب و قانون در حکم کارگزینی و فیش حقوق مان اعمال شود و این تبعیض که بین کارمند رسمی و قراردادی تبصره 3و 4 در دانشگاه صورت می گیرد برداشته شود که این کار خداپسندانه نیزد ایزدمنان بدون اجر نخواهد ماند.”

در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه ای که به شماره 97-1493-12 مورخ 21؍6؍1397 ثبت دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری شده پاسخ داده است که:

“هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام واحترام اینجانب علیرضا فضل الهی که از طرف پرسنل ایثارگر قراردادی تبصره 3 ماده 2 به عنوان نماینده به هیأت عمومی دیوان معرفی شدم در رابطه با اخطار رفع نقص پرونده کلاسه 9701493 از قضات دیوان استدعا داریم این بند از بخشنامه را ابطال نمایند. متن مذکور به همین شرح (در خصوص کارکنان قراردادی تبصره 3 ماده 2 در دستورالعمل انعقاد قرارداد با این افراد موضوع برخورداری از مزایای ایثارگری پیش بینی نگردیده است. لازم به ذکر است که ما پرسنل ایثارگر معاونت دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی به خاطر این بند از 24؍10؍1392 که از طرف رئیس جمهوری ابلاغ به وزارتخانه بهداشت و درمان شده و وزارتخانه این بخشنامه را جوری تنظیم نموده که شامل حال ما پرسنل ایثارگر قراردادی تبصره 3 نشود و ما به همین خاطر خواهان ابطال این بند بخشنامه هستیم.”

متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:

“معاون محترم توسعه مدیریت و منابع دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه

موضوع: ایثارگری کارکنان قراردادی و قانون کار

سلام علیکم

 احتراماً بازگشت به نامه شماره 22727؍ک-4؍9؍1392 و پیرو نامه های شماره 1736؍209؍د-6؍6؍1392 و 2699؍209؍د-30؍7؍1392 در خصوص نحوه اعطای امتیازات ایثارگری به کارکنان قراردادی تبصره 3 و 4 ماده 2 به آگاهی می رساند:

…

 2- در خصوص کارکنان قراردادی تبصره 3 ماده 2 در دستورالعمل انعقاد قرارداد با این افراد موضوع برخورداری از مزایای ایثارگری پیش بینی نگردیده است. لیکن با توجه به بخشنامه شماره 1269؍209؍د-29؍4؍1392 کارکنان قراردادی و جانباز و فرزند شهید بایستی به استناد ماده 8 قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی و بند الف ماده 44 قانون برنامه پنجم توسعه تبدیل وضع گردند. بدیهی است این افراد پس از تبدیل وضعیت استخدامی مشمول کلیه مزایای پیش بینی شده برای جانبازان خواهد بود.” 

 در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاونت حقوقی و امور مجلس) به موجب لایحه شماره 1911؍107-1؍11؍1397 توضیح داده است که:

“ریاست محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با اهدای سلام

احتراماً در خصوص پرونده شماره بایگانی 70336 موضوع شکایت آقای بهرام موحد، جهانبخش امیری، حجت امجدیان، حشمت اله صیدی، حمیدرضا گل بانگی، رضا رحیمی، علی رضا فضل الهی و مرتضی میری به خواسته ابطال بند 2 بخشنامه شماره 4543؍209؍د-24؍10؍1392 اداره کل منابع انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مراتب ذیل به استحضار می رسد:

1- شکات طی دادخواست تقدیمی ادعا نموده اند از رزمندگان 8 سال دفاع مقدس و از کارکنان قراردادی تبصره 3 ماده 2 دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه و دارای کارت ایثار می باشند. نامبردگان مدعی می باشند، کارکنان مستخدم رسمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه که دارای کارت ایثار می باشند هر ماه از 25 درصد حقوق ایثارگری برخوردار می شوند معهذا ایشان نسبت به برخورداری از حق مزبور محروم می باشند، مشارالیهم بر این اساس متقاضی ابطال بخشنامه مذکور گردیده اند.

2- در بند 2 بخشنامه مورد اعتراض اعلام شده است: « در خصوص کارکنان قراردادی تبصره 3 ماده 2 آیین نامه اداری استخدامی و تشکیلاتی اعضای غیر هیأت علمی دانشگاه، در دستورالعمل انعقاد قرارداد با این افراد موضوع برخورداری از مزایای ایثارگری پیش بینی نگردیده است. لیکن با توجه به بخشنامه شماره 1269؍209؍د-29؍4؍1392 معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کارکنان قراردای جانباز و فرزند شهید بایستی به استناد ماده 8 قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی و بند الف ماده 44 قانون برنامه پنجم توسعه تبدیل وضع گردند. این افراد پس از تبدیل وضعیت استخدامی مشمول کلیه مزایای پیش بینی شده برای جانبازان خواهند بود.

3- در ارتباط با شکایت مورد اشاره لازم به توضیح است:

 اولاً: نامه مزبور صرفاً مکاتبه ای اداری و در پاسخ به استعلام صورت گرفته از سوی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه اداره کل منابع انسانی این وزارتخانه در خصوص نحوه اعطای امتیازات ایثارگری بـه کارکنان قـراردادی دانشگاه مـذکور می باشد و حـاوی تصمیم کلی در قالب بخشنامه و آیین نامه نمی باشد و صرفاً وضع موجود را در پاسخ به سوال مطروحه از سوی دانشگاه تبیین نموده است. بر این اساس به نظر می رسد قابل طرح در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نخواهد بود.

ثانیاً: فرض ابطال بند مذکور نیز کارکنان قراردادی تبصره 3 ماده 2 آیین نامه اداری و استخدامی و تشکیلاتی اعضاء غیر هیأت علمی دانشگاه مشمول برخورداری از مزایای ایثارگری نمی شوند. زیرا برخورداری از مزایای مذکور مستلزم پیش بینی آن در ضوابط و مقررات مربوطه است.

 ثالثاً: بند 2 نامه مورد اعتراض در ارتباط با کارکنان قراردادی جانباز و فرزند شهید اعلام نظر شده است، در حالی که شکات دارای کارت ایثارگری و از رزمندگان دفاع مقدس می باشند و بدیهی است حتی در صورت ابطال نامه مذکور نیز تاثیری در وضعیت شکات ایجاد نخواهد داشت.

 رابعاً: همان گونه که اشاره شد بند 2 نامه مورد اعتراض در خصوص جانبازان و فرزندان شهید می باشد که در آن اعلام شده است، با توجه به بخشنامه شماره 1269؍209؍د-29؍4؍1392 معاون توسعه مدیریت و منابع، کارکنان قراردادی جانباز و فرزند شهید بایستی به استناد ماده 8 قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی و بند الف ماده 44 قانون برنامه پنجم توسعه تبدیل وضع گردیدند و این افراد پس از تبدیل وضعیت استخدامی مشمول کلیه مزایای پیش بینی شده برای جانبازان خواهند بود. لذا بند 2 نامه مذکور در راستای حمایت از جانبازان و فرزندان شهید قراردادی می باشد بدیهی است درخواست ابطال آن از سوی کارمندان قراردادی رزمنده و یا هر شخص دیگری موجب تحمیل ضرر به این گروه از شاغلین می شود.

 خامساً: شکات اعلام ننموده اند منظور از مزایای ایثارگری چه مزایایی می باشد و صرفاً اعلام نموده اند کارمندان رسمی مشمول بیست و پنج درصد حقوق ایثارگری می شوند و آنها شامل حقوق مذکور نمی شوند. معهذا اعلام ننموده اند، این بیست و پنج درصد اعلامی مربوط به کدام یک از قوانین و مقررات می باشد. همچنین در هیچ قسمتی از دادخواست اعلام نشده است، بخشنامه مورد اعتراض برخلاف کدام یک از قوانین و مقررات می باشد و شکات دلایل و استنادات قانونی خود، برای ابطال بند مورد اشاره را نیز اعلام ننموده اند. لذا به نظر می رسد شکات لازم بوده درخواستی دائر بر برخورداری از فوق العاده ایثارگری به صورت موردی در شعبات دیوان جهت رسیدگی مطرح می نمودند.

 4- صرف نظر از مراتب فوق الذکر لازم به توضیح است همان گونه که آن مقام مستحضر می باشند برابر بند الف ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه و بند ب ماده 20 قانون برنامه پنجم توسعه و در حال حاضر ماده 1 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه، دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستانها و پارکهای علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی ربط می باشند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی به ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین نامه های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیأت امنا که حسب مورد به تأیید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستانها به تأیید رئیس جمهور و در مورد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح به تأیید رئیس ستاد کل نیروهای مسلح می رسد، عمل می کنند.

 5- در ماده 2 دستورالعمل قرارداد کارکنان تبصره 3 ماده 2 آیین نامه اداری استخدامی و تشکیلاتی اعضاء غیر هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، حقوق و مزایای این گروه از کارمندان قراردادی برابر کارمندان پیمانی و بر اساس قانون نظام هماهنگ پرداخت تعیین شده است با توجه به اینکه در احکام کارکنان پیمانـی نیز فـوق العاده ای با عنـوان فـوق العاده ایثارگـری وجـود ندارد برای این گـروه از شاغلین نیز فوق العاده مذکور در قراردادهای مربوطه پیش بینی نشده است.

 6- اشـاره می نمایـد وفق تبصره 1 بند 2 مصوبـه شمـاره 84515؍ ت34613هـ-15؍12؍1384 دستگاه ها می توانستند، در صورت عدم امکان استخدام افراد واجد شرایط بند 1 مصوبه نسبت به بکارگیری افراد مذکور در چارچوب مقررات مندرج در آیین نامه استخدام پیمانی و اصلاحات بعدی آن حداکثر به مدت یک سال برای هر دوره و افراد بند 2 به صورت قرارداد انجام کار معین با تأیید معاون اول رئیس جمهور اقدام نمایند.

 7- صرف نظر از مراتب فوق الذکر چنانچه منظور شکات از 20 درصد حقوق ایثارگری، فوق العاده مندرج در مـاده 51 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران باشد نیز لازم به توضیح است برابر ماده مورد اشاره کلیه دستگاه های اجرایی مشمول این قانون موظفند به شهدا و جانبازان بیست و پنج درصد (25%) و بالاتر و آزادگان شاغل مبلغی معـادل بیست و پنج درصـد (25%) حـداقل حقوق کارکنان دولت را که هر سال توسط دولت تعیین می شود، به عنوان فوق العاده ایثارگری به طور ماهانه پرداخت نماید. وفق تبصره ماده مذکور به افراد موضوع ماده مذکور که در استخدام دولت نیستند مبلغ یاد شده توسط بنیاد تأمین و پرداخت می گردد. بر این اساس همان گونه که ملاحظه می فرمایید اولاً: وفق قانون، بیست و پنج درصد مورد ادعایی شکات صرفاً برای شهدا و جانبازان بیست و پنج درصد و بالاتر و آزادگان شاغل پیش بینی شده است در حالی که شکات از رزمندگان دارای کارت ایثار می باشند. ثانیاً: در صورتی که شاغلان مذکور در ماده 51 در استخدام دولت نباشند مبلغ مورد اشاره توسط بنیاد تأمین و پرداخت می شود. لذا دانشگاه ها الزامی به پرداخت فوق العاده مذکور به کارکنان قراردادی نخواهند داشت. بر این اساس با توجه به اینکه بند 2 بخشنامه مورد اعتراض هیچ گونه مغایرتی با قوانین و مقررات ندارد رد دعوای بی وجه شکات از آن مقام مورد تقاضا می باشد.” 

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 16؍7؍1398 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

با توجه به اینکه اولاً: به موجب بند ح ماده 87 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مقرر شده است: «ایثارگران و فرزندان شهدا مشمول قوانین، مقررات و ضوابط استخدامی خاص مربوط به خود بوده و کلیه دستگاه‌های مشمول ماده (۲) قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران مکلف به انجام آن هستند.» ثانیاً: به موجب ماده 2 قانون جامع خدمت رسانی به ایثارگران: کلیه وزارتخانه‌ها، سازمانها و دستگاه های اجرایی، مؤسسات و شرکتهای دولتی و ملی شده تحت پوشش و یا مدیریت دولتی اعم از اینکه دارای قوانین و مقررات خاص باشند و یا نباشنداز جمله دانشگاه مشمول قانون مذکور می باشند. ثالثاً: ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی را صرفاً از رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه های دولتی مستثنی کرده است و نه قوانین خاص و یا بالادستی. رابعاً: در برخی مواد قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، مزایایی برای برخی اقشار ایثارگران اعم از اینکه دارای وضعیت رسمی، پیمانی یا قراردادی باشند پیش بینی شده است. به عنوان مثال در ماده 51 قانون مذکور مقرر شده: «کلیه دستگاه‌های اجرائی مشمول این قانون موظفند به شهدا و جانبازان بیست و پنج درصد (۲۵%) و بالاتر و آزادگان شاغل مبلغی معادل بیست و پنج درصد (۲۵%) حداقل حقوق کارکنان دولت را که هر سال توسط دولت تعیین می شود. به عنوان فوق العاده ایثارگری به طور ماهانه پرداخت نماید.» و یا ماده 56 قانون مذکورمقرر داشته: «صد در صد (۱۰۰%) حقوق و فوق العاده شغل و سایر فوق العاده ها اعم از مستمر و غیرمستمر شاهد، جانبازان و آزادگان از پرداخت مالیات معاف می باشد» که شامل ایثارگران دارای وضعیت قراردادی نیز می شود. بنابراین مفهوم مخالف فراز پایانی مقرره مورد شکایت از این جهت که پرداخت این گونه مزایای ایثارگری به ایثارگران دارای وضعیت قـراردادی را به تبدیل وضعیت استخدامی آنها منوط کرده است به علت مغایرت با قانون مستند بـه بند 1 مـاده 12 و مـاده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.

 مرتضی علی اشراقی- معاون قضایی دیوان عدالت اداری