ابطال بخشنامه مدیر کل پذیرش و امور اداری ایثارگران مبنی بر اینکه افراد دارای اسارت کمتر از 179 روز به عنوان آزاده محسوب نمی شوند (دادنامه شماره 1927 مورخ 18/10/1397 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری)
شماره دادنامه: 1927
تاریخ دادنامه: 18؍10؍1397
شماره پرونده: 96؍1813
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای محمدرضا بنیادی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 7667؍3؍5309-1؍10؍1395 مدیرکل پذیرش و امور اداری ایثارگران بنیاد شهید و امور ایثارگران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 7667؍3؍5309-1؍10؍1395 مدیرکل پذیرش و امور اداری ایثارگران در بنیاد شهید و امور ایثارگران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
“ریاست محترم دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
احتراماً به استحضار می رساند در خصوص بخشنامه 7667؍3؍5309-1؍10؍1395 مدیرکل امور اداری ایثارگران به استناد تبصره 1 ماده 2 قانون حمایت از آزادگان مصوب 15؍9؍1368 مجلس شورای اسلامی که ایرانیانی را که در راه دفاع از انقلاب اسلامی در خارج از ایران برای مدت 6 ماه و یا بیشتر به زندان افتاده اند را مشمول قانون مذکور دانسته است آزادی اینجانب را که به مدت 162 روز در کشور عراق تحمل حبس نموده ام (بنده در مورخ 17؍7؍1361 در منطقه کردستان در حین دفاع از میهن اسلامی به اسارت رژیم بعثی درآمده ام و در تاریخ 28؍12؍1361 طی تبادل اسرا به کشور خویش بازگشته ام) محرز ندانسته است. این در حالی است که طبق بند هـ ماده 1 قانون طرح خدمات رسانی ایثارگران مصوب 1؍10؍1391 حتی یک روز اسارت را نیز برای احراز آزادگی و بهره مندی از مزایای آن کافی دانسته شده است و اینجانب وفق بند هـ ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب 1386 آزاده محسوب می شوم به عبارتی تبصره 1 ماده 2 قانون حمایت از آزادگان مصوب 15؍9؍1368 مجلس شورای اسلامی با تصویب بند هـ ماده 1 قانون جامع حمایت از ایثارگران مصوب 2؍10؍1391 مجمع تشخیص مصلحت نظام نسخ ضمنی شده است. لذا بخشنامه شماره 7667؍3؍5309 مدیرکل امور اداری ایثارگران که به استناد قانون منسوخ صادر شده است در مغایرت و تضاد کامل با نص صریح قانون جامع خدمات ایثارگران بوده و موجب تضییع حقوق شرعی و قانونی اینجانب و سایر آزادگان سرافراز گردیده است لذا رسیدگی و ابطال بخشنامه مذکور از دیوان عدالت اداری مورد استدعاست.”
شاکی به موجب لایحه ای که به شماره 1813-96-1 مورخ 5؍1؍1397 ثبت دفتر هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری شده، اعلام کرده است که:
“ریاست محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
ضمن عرض سلام و احترام پیرو دادخواست تقدیمی و پرونده کلاسه 9609980905801554 فرعی 1 با شماره پیگیری 9601813 اینجانب، مبنی بر ابطال بخشنامه بنیاد شهید و امور ایثارگران به شماره 7667؍3؍5309-1؍10؍1395 که مغایر با قانون جامع خدمات ایثارگران بوده و بخشنامه مذکور موجب تضییغ حقوق قانونی اینجانب و اقشار اسراء گردیده است و منظور اینجانب در دادخواست در خصوص مطالبه حق و حقوق قانونی و جلوگیری از تضییع حقوق شخصی و قانونی خویش می باشد و بنده نیز نسبت به مغایر بودن آن با شرع هیچگونه ادعایی ندارم و خواسته صریح اینجانب ابطال بخشنامه فوق الذکر و الزام بنیاد شهید و امور ایثارگران به جاری نمودن پرونده آزادگی اینجانب می باشد که مراتب جهت استحضار و رفع هرگونه ابهام ایفاد می گردد.”
متن بخشنامه مورد اعتراض به قرار زیر است:
” مدیرکل محترم استان …
سلام علیکم
احتراماً با توجه به تبصره (1) ماده (2) قانون حمایت از آزادگان به شماره 1267-15؍9؍1368 برای مناطق جنگی اسلامی (اسارت کمتر از 89 روز) قابل احراز نبوده و به عنوان (آزاده) محسوب نمی گردد. لذا اطلاعات مربوط به ایام اسارت و یا زندانی بودن آنها به منظور نگهداری سوابق و پاسخ گویی به استعلامات به جامعه هدف به عنوان پرونده مسدودی در سیستم سجایا انتقال و نگهداری می گردد.- مدیرکل پذیرش و امور اداری ایثارگران ”
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی و معاضدت قضایی بنیاد شهید و امور ایثارگران به موجب لایحه شماره 186؍850؍5407-19؍1؍1397 توضیح داده است که:
” مدیرکل محترم دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً در ارتباط با دادخواست تقدیمی آقای محمدرضا بنیادی به شماره پرونده 9609980905801554 و بایگانی 92344-20؍12؍1396 نکات ذیل را به استحضار می رساند:
اولاً: بخشنامه شماره 7667؍3؍5309-1؍10؍1395 مدیرکل پذیرش و امور اداری ایثارگران بیان نص صریح مواد قانونی در خصوص مدت لازم جهت احراز آزادگی اشخاص بوده تا از تشکیل پرونده هایی که شرایط مقرر قانونی را نداشته جلوگیری شود. بنابراین بخشنامه مذکور حکمی خارج از مواد قانونی نداشته و قابل ابطال نیست.
ثانیاً: به استناد تبصره 1 ماده 2 قانون حمایت از آزادگان … مصوب 13؍9؍1368 ( به عنوان قانون خاص) «ایرانیانی که در راه دفاع از انقلاب اسلامی در خارج از ایران برای مدت 6 ماه یا بیشتر به زندان افتاده اند مشمول این قانون می باشند.
ثالثاً: به استناد بند هـ ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران آزاده به کسی اطلاق می شود که در راه تکوین، شکوفایی، دفاع و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی وکیان جمهوری اسلامی ایران، استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار در داخل و یا خارج از کشور اسیر شده و سپس آزاد شود. همچنین کلیه افرادی که از تاریخ 28؍5؍1332 تا 16؍11؍1357 با الهام از مبارزات و مجاهدات امام خمینی(ره) به دلایل امنیتی، مذهبی یا اتفاقات سیاسی دیگر حداقل به مدت سه ماه در بازداشت یا حبس قطعی بوده اند. لذا نه تنها بند هـ ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، تبصره 1 ماده 2 قانون حمایت از آزادگان … مصوب 13؍9؍1368 را به عنوان قانون خاص نسخ ضمنی ننموده بلکه با توجه به قسمت اخیر این بند که مدت لازم جهت احراز آزادگی زندانیان سیاسی قبل از انقلاب را حداقل 3 ماه تعیین نموده در واقع تأیید تبصره 1 ماده 2 قانون حمایت از آزادگان و لزوم وجود حداقل 6 ماه زندان جهت احراز آزادگی ایرانیانی که در راه دفاع از انقلاب اسلامی در خارج از ایران در زندان به سر برده اند می باشد. مضافاً چنانچه استدلال شاکی را مبنی بر اینکه طبق بند هـ ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران وجود حتی یک روز زندان برای احراز آزادگی کافی باشد را بپذیریم، تعیین حداقل 3 ماه برای احراز آزادگی زندانیان سیاسی قبل از انقلاب توسط مقنن در این بند چه توجیهی دارد چرا که در این صورت یعنی وجود حتی یک روز زندان برای زندانیان خارج از کشور و حداقل 3 ماه برای زندانیان سیاسی داخل کشور ترجیح بلامرجح و فاقد توجیه قانونی می باشد.
رابعاً: تا قبل از تصویب بند هـ ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، بر اساس ماده واحده قانون اعطای تسهیلات مربوط به آزادگان به آن دسته از افراد که تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی محکومیت سیاسی داشته اند، کلیه افرادی که از تاریخ 28؍5؍1332 تا 16؍11؍1357 با الهام از مبارزات و مجاهدات امام خمینی(ره) به دلایل امنیتی، مذهبی یا اتفاقات سیاسی دیگر حداقل به مدت شش ماه در بازداشت یا حبس قطعی بوده اند، آزاده تلقی و مشمول تسهیلاتی می شوند که در قوانین و مقررات مربوط به آزادگان پیش بینی شده است بوده در حالی که با تصویب بند هـ ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مدت مقرر جهت احراز آزادگی زندانیان سیاسی قبل از انقلاب از 6 ماه به 3 ماه کاهش یافته و چنانچه هدف قانونگذار کاهش مدت مقرر در تبصره 1 ماده 2 قانون حمایت از آزادگان … از 6 ماه به حتی 1 روز برای زندانیان خارج از کشور بود، باید مقنن به صراحت این موضوع را بیان و آن را نسخ صریح می نمود. با عنایت به مراتب فوق بخشنامه شماره 7667؍3؍5309-1؍10؍1395 مدیرکل پذیرش و امور اداری ایثارگران دقیقاً منطبق بر قانون بوده و قابل ابطال نمی باشد. لذا رد دادخواست مشارالیه از آن مرجع مورد استدعاست.”
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 18؍10؍1397 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با توجه به اینکه اولاً: برابر ماده 1 قانون حمایت از آزادگان ( اسرای آزاده شده) بعد از ورود به کشور مصوب سال 1368، کسانی که به سبب مأموریت محوله در طول جنگ تحمیلی و در جهت دفاع از انقلاب اسلامی و استقلال و تمامیت ارضی کشور جمهوری اسلامی ایران توسط عوامل دشمن در داخل یا خارج از کشور اسیر گردیده و پس از مقاومت دلیرانه آزاد شده باشند اسیر آزاده شده (آزاده) محسوب می شوند و قانونگذار قید زمانی بـرای مـدت اسارت آنها تعیین نکرده است، ثانیاً: حکم تبصره 1 ماده 2 قانون مذکور کـه در آن مقرر شده: « ایرانیانی که در راه دفاع از انقلاب اسلامی در خارج از ایران برای مدت 6 ماه یا بیشتر به زندان افتاده اند مشمول این قانون می باشند.» در مورد اشخاصی است که شرایط مندرج در ماده 1 را از جمله حضور «به سبب مأموریت»، « در طول جنگ تحمیلی» نداشته اند لیکن قانونگذار آنها را در صورتی زندانی شدن بیش از 6 ماه در خارج از کشور در حکم آزاده محسوب کرده است و این مدت در مورد آزادگان موضوع ماده 1 قانون نیست و قانونگذار در مورد محکومین سیاسی قبل از انقلاب نیز که حداقل به مدت شش ماه در بازداشت یا حبس قطعی بوده اند با همین استدلال آنها را در حکم آزاده تلقی کرده است، ثالثاً: با توجه به مفاد ماده 1 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب سال 1391 که در تعریف اسیر و آزاده مقرر کرده: «د- اسیر: به کسی اطلاق می شود که در راه تکوین، شکوفایی، دفاع و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و کیان جمهوری اسلامی ایران، استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار در داخل یا خارج از کشور گرفتار آمده و هویت و وضعیت وی مورد تأیید مراجع صلاحیتدار قرار گیرد. هـ- آزاده به کسی اطلاق می شود که در راه تکوین، شکوفایی، دفاع و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و کیان جمهوری اسلامی ایران، استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار در داخل یا خارج از کشور اسیر شده و سپس آزاد شود. همچنین کلیه افرادی که از تاریخ 28؍5؍1332 تا 16؍11؍1357 با الهام از مبارزات و مجاهدات امام خمینی (ره) به دلایل امنیتی، مذهبی یا اتفاقات سیاسی دیگر حداقل به مدت سه ماه در بازداشت یا حبس قطعی بوده اند.» ملاحظه می شود قانونگذار در قانون مذکور تعریف مفهوم اسیر و آزاده را توسعه داده و مدت زمانی را برای اسارت فرد آزاده در نظر نگرفته است و صرفاً در مورد محکومین سیاسی مـدت بازداشت یا زندانی شدن فرد از شش ماه به سه ماه تقلیل پیدا کرده است، بنابراین و با توجه به تعاریف قانونی مذکور، مقرره مورد شکایت از این حیث که اعلام کرده افراد دارای اسارت کمتر از 179 روز به عنوان آزاده محسوب نمی شوند، مغایر با قوانین فوق الذکر است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
محمدکاظم بهرامی- رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری