ابطال تعهد محضری ۱۰ سال بدو استخدام برای خدمت در محل های مشخص‌شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی (رای شماره ۲۷۶۴ مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۰۹ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری)
پیام رأی: بند ۱۵/۸ آگهی استخدام پیمانی سال ۱۳۹۱ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان که براساس آن مقرر شده است که پذیرفته‌شدگان ملزم به تعهد محضری به مدت ۱۰ سال جهت خدمت در محل های مشخص‌شده می‌باشند، ابطال شد.
شماره دادنامه: ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۲۷۶۴
تاریخ دادنامه: ۹؍۱۲؍۱۴۰۱
شماره پرونده: ۰۱۰۲۰۲۳
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم شیوا رمضان زاده
طرف شکایت: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۱۵؍۸ آگهی استخدام پیمانی سال ۱۳۹۱ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان
ابطال تعهد محضری ۱۰ سال بدو استخدام برای خدمت در محل های مشخص‌شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ۱۵؍۸ آگهی استخدام پیمانی سال ۱۳۹۱ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
“۱- استخدام پیمانی اینجانب در دانشگاه علوم پزشکی سمنان در سال ۱۳۹۱ بوده که در آن زمان، دانشگاه های علوم پزشکی کشور مشمول تبصره ماده ۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۶۸ بوده اند (ماده ۱ آیین نامه استخدام پیمانی موضوع تبصره ماده ۶ قانون استخدام کشوری) و در آیین نامه مذکور هیچگونه شرطی مبنی بر اخذ تعهدنامه محضری جهت اقامت ۱۰ ساله ذکر نشده و حق استعفاء مستخدم، قانونی شمرده شده است. (بر اساس ماده ۶ آیین نامه استخدام پیمانی موضوع تبصره ماده ۶ قانون استخدام کشوری، فسخ قرارداد استخدام پیمانی توسط هر یک از طرفین قرارداد با یک ماه اعلام قبلی امکان پذیر خواهد بود.)
۲- طبق ماده ۳ آیین نامه استخدام پیمانی مصوب ۱۳۶۸ مدت قرارداد پیمانی، یک سال است لیکن در مورد پست سازمانی تخصصی و نیز پست های موضوع ماده ۷ قانون نحوه تعدیل نیروی انسانی در صورت رضایت طرفین تا ۱۰ سال قابل تمدید است.
۳- بند ۱۵؍۸ آگهی استخدام پیمانی سال ۱۳۹۱ دانشگاه علوم پزشکی، توسط هیأت امنای دانشگاه در آگهی استخدامی گنجانده شده است در حالیکه قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشوری که ماده ۱ آن بیان می دارد دانشگاه ها، مراکز و مؤسسات آموزشی و پژوهشی بدون رعایت قوانین و مقررات حاکم بر دستگاه های دولتی عمل می نمایند، مورخ ۱۰؍۱۱؍۱۳۹۵ مصوب گردیده و به موجب ماده ۷۳ همین قانون دایره شمول آن پس از انقضای برنامه پنج ساله پنجم توسعه (۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴) می باشد یعنی هیأت امنای دانشگاه ها از سال ۱۳۹۴ متولی تصویب آیین نامه ها بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی گردیده اند و لذا تعیین شرط اخذ تعهد ۱۰ ساله اقامت، خارج از حدود اختیارات هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی سمنان در سال ۱۳۹۱ بوده و با اصل ۱۶۹ قانون اساسی و ماده ۴ قانون مدنی مغایر است.
۴- اخذ برگ تعهد در آزمون استخدام پیمانی سال ۱۳۹۱ در دانشگاه علوم پزشکی سمنان از اینجانب برای مقطع پزشک عمومی بوده لیکن با موافقت ادامه تحصیل بر اساس نامه شماره ۶۶۷۲؍۲؍۹۳ مورخ ۶؍۲؍۱۳۹۳ معاون درمان، در مقطع تخصص و به تبع آن تغییر طبقه شغلی (پزشک عمومی به پزشک متخصص) از سوی دانشگاه بلاتصدی گردید.
۵- در خصوص تنظیم تعهدنامه به عرض می رساند با توجه به شرایط حاکم در آن زمان و نظر به اینکه اگر تعهد نامه را امضا نمی نمودم موقعیت کاری خود را از دست می دادم اینجانب با اکراه و از سرناچاری، ناگزیر به امضاء آن شدم در حالیکه اخذ چنین تعهدنامه ای مغایر با مواد ۲۰۲ و ۲۰۳ قانون مدنی می باشد و هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع مشابه طی دادنامه ۱۳۲۹-۲؍۷؍۱۳۹۸ اخذ تعهدنامه را به گونه ای که از سر اکراه و ناچاری باشد، مغایر قانون دانسته و آن را ابطال نموده است.
۶- دانشگاه مذکور در بند اشاره شده مربوط به آگهی استخدام پیمانی، تعهد محضری اخذ ننموده و در عوض تعهد غیر محضری از اینجانب اخذ نموده است.
۷- مطابق با ماده ۶ آیین نامه استخدام پیمانی (مبتنی بر فسخ قرارداد توسط هر یک از طرفین در صورت اعلام از یک ماه قبل) اینجانب از یک ماه قبل از ترک کار، درخواست استعفای خود را به دلیل مشکلات عدیده خانوادگی طی نامه شماره ۵۶۰۴۶؍۹۹؍۹ مورخ ۲۴؍۳؍۱۳۹۹ عنوان معاون درمان دانشگاه تسلیم نمودم لیکن تاکنون هیچ پاسخی ارائه نگردیده است. فلذا پس از گذشت یک ماه وفق قانون از آن دانشگاه منفک گردیدم.
۸- هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، بندهای مشابه متعددی که در آن مؤسسات در آگهی استخدامی به صورت فراقانونی گنجانده اند (اخذ تعهد محضری اقامت چندین ساله) را ابطال نموده است که در همین خصوص دو نمونه رای صادره توسط هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شرح زیر تقدیم می گردد:
الف- رای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال بند ۱۲ قسمت (الف) آگهی استخدام پیمانی قوه قضاییه مبنی بر اخذ تعهد محضری اقامت ۱۰ ساله.
ب- رای شماره ۱۱۰۲۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری موضوع ابطال بند ۲ قسمت آگهی استخدام پیمانی استانداری زنجان سال ۱۳۹۴ مبنی بر اخذ تعهد محضری اقامت ۷ ساله.
۹- سازمان محل خدمت اینجانب هیچگونه هزینه ای بابت اسکان، گذراندن دوره های آموزشی، مأموریت آموزشی و … که به موجب آن طلب خسارت نمایند، متقبل نشده است کما اینکه موافقت با ادامه تحصیل بنده در مقطع تخصصی بر اساس نامه شماره ۶۶۷۲؍۲؍۹۳ مورخ ۲؍۶؍۱۳۹۳ معاونت درمان دانشگاه از طریق اخذ مرخصی بدون حقوق صورت گرفته است.
۱۰- خسارت تعیین شده از سوی دانشگاه به مبلغ ۶۴۴؍۱۲۹؍۷۲۸؍۲ ریال، صرفاً بر اساس صورتجلسه تنظیمی دانشگاه بوده و به نحوه محاسبه آن که مبتنی بر مصوبات قانونی باشد هیچ گونه اشاره ای نشده است.”
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
“آگهی استخدام پیمانی سال ۱۳۹۱ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان
…….
بند ۱۵/۸ : از پذیرفته شدگان نهایی، تعهد محضری به مدت ۱۰ سال جهت اشتغال در محل مورد تقاضا اخذ خواهد شد.”
در پاسخ به شکایت مذکور، معاون توسعه مدیریت، منابع و برنامه ریزی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان به موجب لایحه شماره ۱۶۱۱۶؍۲؍۱۴۰۱ مورخ ۶؍۹؍۱۴۰۱ توضیح داده است که:
“به موجب آرای صادره از هیأت تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری به شماره های ۱۱۳۵۹ و ۱۰۳۷۴ که اخیراً صادر گردیده است که در آن با صراحت بیان داشته اخذ تعهد ۱۰ ساله خدمت و تضمین لازمه از پذیرفته شدگان، خارج از حدود اختیارات مرجع وضع مصوبه و مغایر با قوانین و همچنین مغایر با شرع نبوده و قابل ابطال تشخیص داده نشده است. لذا با عنایت به مطالب مطروحه رد شکایت شاکی مورد استدعاست.”
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۹؍۱۲؍۱۴۰۱ به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.
رای هیأت عمومی
اولاً مجوز استخدامی مربوط به این شکایت در سال ۱۳۹۰ و آگهی استخدامی مورد نظر شاکی در سال ۱۳۹۱ صادر شده و در آن به مفاد دستورالعمل نحوه برگزاری امتحان عمومی و تخصصی مصوب شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی استناد شده است و دستورالعمل مزبور به استناد ماده ۴۴ قانون مدیریت خدمات کشوری به تصویب رسیده و بر همین اساس، استناد به آرای شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۱۳۵۹- ۸؍۱۲؍۱۴۰۰ و شماره ۱۴۰۱۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۳۷۴- ۹؍۶؍۱۴۰۱ هیأت تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری که به ترتیب متضمن عدم ابطال ماده ۴۲ دستورالعمل اجرایی برگزاری آزمون استخدامی مصوب ۱؍۹؍۱۳۹۱ هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و عدم ابطال جمله‌ای در دفترچه راهنمای ثبت نام آزمون استخدامی دانشگاه های مختلف علوم پزشکی در سال ۱۳۹۹ است، مبنای حقوقی ندارد.
ثانیاً انتقال و مأموریت کارمندان لزوماً نیاز به موافقت دستگاه متبوع مستخدم دارد و در صورت عدم موافقت دستگاه متبوع، این امر تحقق نمی‌یابد و لذا شرط تعهد، شرطی زائد و مستلزم صرف هزینه غیرضروری از طرف متقاضی استخدام است.
ثالثاً هیأت عمومی دیوان عدالت اداری براساس آرای شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۳۰۵۸ مورخ ۲۳؍۱۱؍۱۴۰۰ و شماره ۱۱۸ و ۱۱۹ و ۱۲۰ مورخ ۲۰؍۱؍۱۴۰۱ حکم به ابطال آگهی استخدامی کارکنان اداری قوه قضائیه در سال ۱۳۹۶ و آگهی استخدامی دستگاه های اجرایی در سال ۱۳۹۷ که متضمن شرطی مشابه با شرط مقرر در این پرونده بودند، صادر کرده است.
بنا به مراتب فوق، بند ۱۵؍۸ آگهی استخدام پیمانی سال ۱۳۹۱ دانشگاه علوم پزشکی سمنان که براساس آن مقرر شده است که پذیرفته‌شدگان ملزم به تعهد محضری به مدت ۱۰ سال جهت خدمت در محل های مشخص‌شده می‌باشند، خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
مهدی دربین- معاون قضایی دیوان عدالت اداری