سفته حسن انجام کار در استخدام کارگران | سفته ضمانت کار
سفته حسن انجام کار در استخدام چه شرایطی دارد؟
گرفتن سفته حسن انجام کار در استخدام کارگران به امری رایج در بین کارفرمایان تبدیل شده است. اغلب کارفرمایان بدون اطلاع از اینکه آیا کارفرما می‌تواند سفته کارگر را به اجرا بگذارد یا نه؟ اثبات عدم حسن انجام کار چگونه باید صورت پذیرد؟ خیانت در امانت سفته حسن انجام کار چه عواقبی دارد و سفته ضمانت کار چگونه باید تکمیل شود و سوالات بسیار دیگر اقدام به دریافت سفته از کارگران می‌نمایند. سفته ضمانت کار کارگر به ندرت قابلیت به اجرا گذاشتن دارد. در این مقاله سعی شده است تا اطلاعات جامعی به زبان ساده از شرایط سفته کارگر و آموزش تصویری نوشتن آن را ارائه نماید.
سفته چیست؟
سفته یک سند تجاری است که طبق آن فرد یا شخص صادر کننده متعهد می‌شود مبلغ معینی را در زمان مشخصی به شخص دریافت کننده پرداخت نماید، ممکن است سفته بدون درج تاریخ، درج مبلغ ارائه شود. در این صورت سفته عندالمطالبه تلقی می‌شود و گیرنده سفته می‌تواند در زمان دلخواه خود مبلغ مورد نظر خودش را بر روی سفته درج کرده و نسبت به اجرای سفته و مطالبه مبلغ سفته اقدام نماید.
کاربرد اصلی سفته همان‌طور که گفته شد برای تعهد پرداخت مبلغی در زمان مشخصی است ولی گاها از سفته به صورت شرط دار استفاده می‌شود یعنی مطالبه و دریافت وجه سفته را مشروط به وقوع اتفاقی می‌نمایند، در این حالت بدون پیش آمدن اتفاق و شرط نوشته شده بر روی سفته مبلغ آن از طرف دارنده قابل وصول نخواهد بود. حداکثر مبلغی که می‌توان با یک برگه سفته تعهد کرد و یا مطالبه کرد مبلغی است که در روی سفته درج شده است و متناسب با مبلغ تعهد سفته بر روی آن تمبر باطل شده و قیمت فروش برگه سفته را تعیین می‌نماید. یکی از مواردی که از سفته به صورت مشروط استفاده می‌شود سفته حسن انجام کار در استخدام کارگران است.
چرا از کارگران سفته حسن انجام کار دریافت می‌شود؟
کارگر و کارفرما طبق قرارداد کار که منعقد می‌نمایند نسبت به هم تعهداتی دارند. تعهد اصلی کارگر انجام وظایف محوله و انجام به نحو احسنت شغل خود است. تعهد دیگری که کارگر طبق قرارداد کار به آن متعهد شده مدت انجام کار است که قبل از اتمام قرارداد کار نباید بدون رعایت شرایط تبصره ماده ۲۱ قانون کار قرارداد خود را یک جانبه فسخ نماید.
این دو مورد از اصلی ترین شرط‌های مورد استفاده برای دریافت سفته حسن انجام کار استخدام کارگران هستند. کارفرما با دریافت حسن انجام کار می‌خواهد مطمئن شود که کارگر به تعهدات و وظایف شغلی خود عمل می‌نماید و قبل از اتمام قرارداد کار کارگاه را ترک نکرده و قرارداد کار را فسخ نخواهد کرد. چنانچه کارگر در انجام وظایف خود قصور ورزد یا قرارداد خود را قبل از اتمام آن و بدون رضایت کارفرما فسخ نماید ممکن است خسارت‌هایی را به کارفرما وارد نماید. در این صورت چنانچه سفته حسن انجام کار از کارگر دریافت شده باشد کارفرما می‌تواند با طی مراحل قانونی و اثبات عدم حسن انجام کار و یا ترک کار مبلغ سفته حسن انجام کار را از کارگر مطالبه نماید.
هرچند شرایط نوشته شده برای حسن انجام کار همان‌طور که از اسمش پیداست برای انجام وظایف شغلی کارگر به نحو احسنت است. ولی اغلب کارفرمایان سفته حسن انجام کار را در استخدام از کارگر دریافت می‌نمایند تا کارگر از طرح شکایت علیه کارفرما در اداره کار خودداری نماید. اگر سفته با منظور جلوگیری از شکایت کارگر در اداره کار دریافت شده باشد عنوان آن سفته حسن انجام کار نمی‌تواند باشد چرا که ارتباطی به نحو انجام وظایف شغلی کارگر نخواهد داشت و کارفرما از سفته حسن انجام کار در پیشگیری از شکایت کارگر نمی‌تواند بهره‌ای ببرد.
شرایط سفته حسن انجام کار در استخدام کارگران
چنانچه سفته از کارگر در بدو استخدام و هنگام عقد قرارداد کار دریافت شود می‌تواند مشخصات سفته، مبلغ آن و شرایط وصول آن علاوه بر روی سفته در متن قرارداد کار نیز درج گردد. علاوه بر آن کارفرما می‌تواند قرارداد کار عادی با کارگر بسته و سفته ضمانت کار را جدا از قرارداد کار و در توافقی جداگانه به صورت مکتوب از کارگر دریافت نماید. چنانچه سفته حسن انجام کار در استخدام و در طول مدت اشتغال و پس از شروع قرارداد کار دریافت شود توافقات می‌توانند در ظهر قرارداد کار و یا در برگه‌ای جداگانه شرایط، مبلغ و تعهدات کارگر در قبال این سفته نوشته شود.
اصولا قرارداد کار حاوی توافقات سفته حسن انجام کار و یا برگه توافق‌نامه در ارتباط با سفته حداقل در دو برگه نوشته شده و به امضای کارگر و کارفرما می‌رسد. چنانچه در آینده احتمال وجود اختلاف نظر در مورد سفته وجود داشته باشد بهتر است در توافق‌نامه سفته حسن انجام کار شاهد و یا شواهدی نیز حضور داشته و توافق‌نامه را امضا نمایند. بهتر است تصویری از سفته تکمیل شده و پر شده و به امضای کارگر رسیده در اختیار خود کارگر قرار بگیرد. در این صورت از هرگونه دست‌کاری و سو استفاده احتمالی در متن سفته پیشگیری می‌شود و خیال کارگر از این بابت راحت می‌شود.
سفته ضمانت بدون قرارداد چه شرایطی دارد؟
در قسمت قبلی گفته شد که سفته حسن انجام کار در استخدام می‌تواند هم در متن قرارداد کار و یا در توافقی جداگانه بین کارگر و کارفرما مبادله شود. شرایط و جزئیات سفته و تعهدات کارگر و کارفرما در قبال سفته ارائه شده از بابت حسن انجام کار و یا هر تعهد دیگر، قراردادی محسوب می‌شود که لزوما در متن قرارداد کار نیست. سفته ارائه شده بدون برگه قرارداد جداگانه خودش یک قرارداد و تعهد مالی محسوب می‌شود. به عبارتی ارائه سفته از طرف کارگر به کارفرما به منزله قراردادی است که کارگر با کارفرما منعقد می‌نماید تا تعهدی را به انجام برساند. در متن سفته مبلغ، تاریخ، شرایط وصول درج می‌گردد و این تعهدات کارگر و شرایط سفته حسن انجام کار بدون قرارداد جداگانه است.
توصیه اکید این است که برای جلوگیری از خیانت در امانت سفته حسن انجام کار در صورتی که سفته بدون قرارداد کتبی جداگانه ارائه می‌گردد حتما مشخصات سفته و تصویری از سفته در نزد ارائه دهنده و کارگر بماند و کارگر قبل از ارائه سفته تصویر آن را نزد خود نگه دارد. در قانون کار قرارداد کار شفاهی نیز پیش بینی شده است که کارگر بدون قرارداد کتبی در کارگاه مشغول به کار می‌شود بنابراین هیچ مدرک کتبی بین کارگر و کارفرما وجود ندارد که شرایط سفته در آن نوشته شود.
بنابراین سفته ضمانت کار بدون قرارداد کار هم می‌تواند بین کارگر و کارفرما مبادله شود عدم وجود قرارداد کار کتبی هیچ تاثیری در شرایط سفته ایجاد نمی‌کند و باز هم توصیه می‌شود که در صورت ارائه سفته ضمانت کار بدون قرارداد کار کتبی نیز قرارداد کتبی جهت ارائه سفته بین کارگر و کارفرما امضا شود و حداقل رسید دریافت سفته به کارگر ارائه گردد.
شرایط وصول سفته حسن انجام کار
دریافت سفته از کارگر در قانون کار پیش بینی نشده است و متنی هم برای دریافت سفته از کارگر در قانون کار و سایر مقررات وجود ندارد. ارائه سفته از طرف کارگر به کارفرما در اثناء قرارداد کار توافقی مدنی و تجاری و تابع قانون تجارت بین کارگر و کارفرما محسوب می‌شود.
وقتی سفته با درج شرایط وصول به کارفرما ارائه می‌شود با به وقوع پیوستن شرایط مندرج در متن سفته و یا قرارداد، سفته قابلیت وصول پیدا می‌کند. ممکن است کارگر و کارفرما بر سر شرایط وصول سفته اختلاف نظر داشته باشند از طرفی موضوع مهم‌تر این است که ممکن است در سفته مبلغ بسیار بالاتری درج شده باشد ولی خسارت وارد شده به کارفرما مبلغ پایین‌تری باشد.
در این صورت نیز بر سر این که مبلغ خسارت چقدر است و چه میزان از مبلغ درج شده در سفته قابل وصول و مطالبه است اختلاف نظر به وجود خواهد آمد؛ بنابراین لازم است کارفرما برای اجرای سفته به مراجع قضایی مراجعه نموده و از طریق مراجع قضایی و دادگستری میزان خسارت وارد شده به کارفرما از بابت شرایط مندرج در سفته حسن انجام کار و مقصر و مسبب این خسارت اقدام نماید و دادگاه میزان خسارت وارد شده که مسبب آن کارگر است رای صادر نموده و کارگر را محکوم به پرداخت آن مبلغ نماید.
کارفرما به هر بهانه‌ای و یا بروز هر خسارتی اعم از این که این خسارت کمتر باشد یا بیشتر نمی‌تواند کل مبلغ سفته را وصول کند. بدیهی است که مبلغ قابل وصول سفته معادل خسارتی است که از بابت عدم عمل به تعهدات از جانب کارگر که در متن سفته یا قرارداد جنبی آن نوشته شده است مگر اینکه توافق پرداخت مبلغ سفته منجر و بدون قید و شرط باشد.
چنانچه کارفرما به غیر از شرایط مندرج و هدف سفته اقدام به استفاده از سفته نماید می‌تواند از مصادیق خیانت در امانت سفته حسن انجام کار به شمار آید. در ادامه مقاله آموزش تصویری نوشتن سفته حسن انجام کار و نمونه سفته پر شده حسن انجام کار را ملاحظه نمایید.
جایگزین مناسب برای سفته ضمانت کار
دریافت سفته از کارگران در کارگاه‌ها رایج شده و طرفین چه کارگر چه کارفرما بدون اطلاع از مقررات و قوانین مربوط به سفته، این سند تجاری را مبادله می‌نمایند. کارفرماها چنین تصور می‌کنند که با دریافت سفته حسن انجام کار کارگر، بدون قید و شرط تمام خسارت‌های وارده به کارفرما را جبران می‌کند و یا نمی‌تواند در مراجع اداره کار علیه کارفرما شکایت کند.
جایگزین سفته حسن انجام کار در خود قانون کار پیش بینی شده است. از لحاظ مقررات قانون مدنی چنانچه شخصی باعث وارد شدن خسارت به شخص دیگری گردد مکلف به جبران خسارت وارد شده است. این مفهوم عام است و وجود سفته و یا عدم وجود سفته خللی در این مقررات به وجود نمی‌آورد. در ماده ۴۴ قانون کار نیز این مورد پیش بینی شده است که چنانچه کارگر به کارفرمای خود مدیون باشد کارفرما می‌تواند مبلغ دِین را با حکم دادگاه از حقوق کارگر برداشت نماید. چنانچه رابطه کاری کارگر با کارفرما قطع شده باشد کارفرما می‌تواند به این روال خسارت خود را از طریق مراجع قضایی از کارگر مطالبه و دریافت نماید.
با توجه به وجود مقررات کافی در ارتباط با دریافت خسارت از مسبب آن، دریافت سفته حسن انجام کار و یا ضمانت کار لزومی نداشته باشد و کارفرما می‌تواند شرایط و تعهدات کارگر را در قرارداد کار وی درج کرده و کارگر را متعهد و مکلف به رعایت تعهدات خود نماید. همچنین از بابت عدم رعایت این تعهدات ضمانت اجرایی و خسارتی پیش بینی نماید و در صورت وقوع این شرایط از طریق مراجع قضایی و طی همان مسیری که با وجود سفته طی می‌کند نسبت به مطالبه خسارت خود علیه کارگر اقدام نماید.
سفته حسن انجام کار در قرارداد کار
کارگر چگونه سفته خود را از کارفرما دریافت کند؟
قرارداد کار قراردادی مادام‌العمر نبوده و تحت شرایط پیش بینی شده در ماده ۲۱ قانون کار به اتمام می‌رسد. پس از اتمام مدت قرارداد به هر نحوی، کارفرما مکلف است سفته دریافتی از کارگر را به وی عودت نماید. هر کارگری موقع اتمام قرارداد کار و قطع رابطه کاری با کارفرما تسویه حساب می‌نماید و چنانچه اموالی و اماناتی در اختیار داشته باشد به کارفرما تحویل داده و اگر مطالباتی از کارفرما داشته باشد آن‌ها را دریافت می‌کند.
چنانچه مشکلی و یا اختلافی بین کارگر و کارفرما وجود داشته باشد و کارفرما از عودت سفته به کارگر خودداری نماید بدون اینکه شرایط مندرج در سفته به وقوع پیوسته باشد کارگر می‌تواند برای دریافت سفته خود از کارفرما از طریق مراجع قضایی اقدام نماید. با توجه به اینکه عنوان سفته، سفته حسن انجام کار و یا ضمانت کار بوده و کارگر تمام کار و تعهدات خود را انجام داده باشد، کارفرما نمی‌تواند از این سفته استفاده دیگری نماید و چنانچه سفته را نزد خود نگه دارد کارگر می‌تواند با عنوان خیانت در امانت سفته انجام کار علیه کارفرما طرح شکایت کند. پیشنهاد می‌شود کارفرما پس از اتمام قرارداد کار و تسویه حساب کارگر سفته را به کارگر عودت داده و رسید دریافت نماید تا به خیانت در امانت سفته حسن انجام کار در استخدام متهم نشود.
روش پیشنهادی برای دریافت سفته از کارفرما به این صورت است که کارگر ابتدا اظهارنامه‌ای به کارفرما ارسال می‌کند و در متن اظهارنامه درج می‌نماید که
سفته‌ای با مشخصات فلان که در هنگام شروع قرارداد کار در تاریخ فلان با عنوان حسن انجام کار ارائه شده و پس از قطع رابطه کاری هیچ‌گونه نقصی در تعهدات اینجانب وجود نداشته خواهشمند است ظرف مدت مثلا ۲۴ یا ۴۸ ساعت یا یک هفته نسبت به عودت سفته مزبور به اینجانب اقدام نمایید. در غیر اینصورت به جرم خیانت در امانت علیه شما در مراجع قضایی طرح شکایت خواهد شد.»
پس از دریافت اظهارنامه کارفرما مکلف است پاسخ اظهارنامه را بنویسد و عودت دهد و چنانچه کارفرما در پاسخ اظهارنامه سفته حسن انجام کار دلیل قابل استنادی برای عدم ارائه سفته ارائه نکند خود را به نحوی محکوم کرده است و چنانچه پاسخی به کارگر ندهد و اظهارنامه را دریافت کرده باشد به منزله قبول اظهارات کارگر است و به این ترتیب سندی قوی در دست کارگر وجود دارد که بتواند در مراجع قضایی نسبت به دریافت سفته خود اقدام کند.
آموزش تصویری نوشتن سفته حسن انجام کار
تصویر زیر تصویر یک سفته است که قسمت‌هایی از آن به صورت خط چین و خالی گذاشته شده است تا ارائه دهنده سفته در هنگام ارائه سفته حسن انجام کار آن را تکمیل نماید. نحوه تکمیل به ترتیب شماره‌های مندرج بر روی تصویر به این صورت است.
۱. اولین قسمت خالی مبلغ سفته است که به عدد نوشته می‌شود.
مبلغ قابل درج در هر سفته حداکثر می‌تواند تا سقف درج شده در حاشیه سفته نوشته شود.
۲. تاریخ صدور
تاریخی است که سفته از طرف ارائه دهنده به دریافت کننده داده می‌شود. در این قسمت تاریخ صدور و سررسید که در قسمت‌های بعدی است باید به صورت حروف نوشته شوند.
۳. متعهد
همان‌طور که ملاحظه می‌کنید در این جا هم نوشته اینجانب متعهد می‌شوم و هم نوشته اینجانبان متعهد می‌شویم، این موضوع به منزله این است که سفته را هم یک نفر و هم چند نفر توامان می‌توانند تعهد نمایند.
۴. تاریخ سررسید
در قسمت چهارم تاریخ سررسید سفته درج می‌شود. منظور از تاریخ سررسید سفته حسن انجام کار تاریخی است که در آن متعهد باید مبلغ مندرج در سفته را به دریافت کننده سفته پرداخت نماید.
۵. به حواله کرد
در مقابل عبارت به حواله کرد، نام و نام خانوادگی دریافت کننده سفته و اگر شخص حقوقی باشد عنوان شخصیت حقوقی وی درج می‌گردد. بدیهی است که سفته را شخصی که نام و یا عنوان آن در این قسمت نوشته شده است می‌تواند وصول نماید.
۶. مبلغ سفته حسن انجام کار
در خانه ۱ مبلغ سفته نوشته شد و در خانه ۶ همان مبلغ به صورت حروفی نوشته می‌شود. در کادر پایین مشخصات متعهد و یا متعهدها درج می‌شود.
۷. نام متعهد
در این قسمت از سفته نام و نام خانوادگی شخص و یا اشخاص تعهد کننده سفته نوشته می‌شود.
۸. کد ملی متعهد
در این قسمت کد ملی شخص یا اشخاص متعهد کننده پرداخت سفته نوشته می‌شود.
۹. محل اقامت متعهد
آدرس محل سکونت متعهد در این قسمت درج می‌شود.
۱۰. محل پرداخت
چنانچه طبق توافق طرفین محل خاصی برای پرداخت مبلغ سفته تعیین شده باشد مثلا شهر یا آدرس یا محل خاصی در این قسمت باید نوشته شود.
۱۱. امضای متعهد
پس از تکمیل خانه‌های سفته شخص یا اشخاص تعهد کننده سفته این قسمت را باید امضاء و اثرانگشت بزنند.
در ادامه نمونه سفته پر شده حسن انجام کار را ملاحظه نموده و نکات مهم و غیر مهم نمونه سفته ضمانت کار را ملاحظه نمایید.
نکات مهم تکمیل سفته حسن انجام کار
علت نوشتن تاریخ صدور و سررسید به حروف و مبلغ برای کاهش اشتباه و نیز پیشگیری از دست‌کاری مندرجات سفته است بنابراین بهتر است این موارد با دقت و با حروف نوشته شوند.
نوشتن برخی قسمت‌ها در متن برگه سفته الزامی است و بدون نوشتن آن‌ها این سند تجاری از اعتبار می‌افتد. قسمت‌های ضروری برای نوشتن تاریخ صدور، نام و نام خانوادگی صادر کننده، نام و نام خانوادگی گیرنده، تاریخ پرداخت و امضای سفته است.
به‌جای نام و نام خانوادگی گیرنده می‌توان در وجه حامل یا به حواله کرد نیز درج کرد. در وجه حامل به این مفهوم است که مالک سفته کسی خواهد بود که آن را در دست دارد و اگر نام کسی در سفته برای گیرنده ذکر نشود، سفته در وجه حامل محسوب می‌شود.
اگر در قسمت گیرنده سفته عبارت به حواله کرد ذکر شود به گیرنده سفته اختیار داده می‌شود که طلب خود را به شخص دیگری منتقل نماید. برای نوشتن شرط وصول سفته می‌توان در مقابل نام و نام خانوادگی دریافت کننده سفته شرط وصول آن را نوشت. نمونه سفته پر شده حسن انجام کار به صورت زیر می‌تواند باشد.
