آیین‌نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس (ابلاغی شماره ۱۲۰/۱۱۹۴۴۲ مورخ ۱۴۰۰/۶/۱۷)
وزارت آموزش و پرورش
به پیوست تصویر مصوبه نهصد و نود و هفتمین (۹۹۷) جلسه شورای عالی آموزش و پرورش تاریخ ۱۴۰۰/۴/۲۸ موضوع «آیین‌نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس» برای ابلاغ و اجرا ارسال می‌شود.
دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش ـ محمود امانی
آیین‌نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس
مصوبه نهصد و نود و هفتمین (۹۹۷) جلسه شورای عالی آموزش و پرورش تاریخ ۱۴۰۰/۴/۲۸ (بررسی شده در جلسات ۹۷۸، ۹۸۲، ۹۸۴ و ۹۹۷)
مقدمه
با عنایت به جایگاه و نقش تأثیرگذار مدیران مدارس در هدایت و راهبری تربیتِ دانش‌آموزان و تحقق اهداف تعلیم و تربیت و با توجه به اصول «قانون‌مداری، عدالت‌محوری، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی» و ضرورت استقرار سازوکارهای لازم برای اصلاح روش‌ها، روندها، فرآیندها و نهادینه‌سازی شایسته‌سالاری و تخصص‌محوری در انتخاب، انتصاب و نگهداشت مدیران توانمند و واجد صلاحیت، به استناد راهکارهای ۲ـ ۲۲ و ۶-۲۲ ذیل هدف عملیاتی ۲۲ از سند تحول بنیادین آموزشوپرورش و برنامه زیرنظام راهبری و مدیریت، «آیین‌نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس» به‌شرح زیر به‌تصویب می‌رسد:
ماده ۱- تعاریف
در این آیین‌نامه تعاریف و اصطلاحات، در معانی مشروح زیر و همچنین به شرح مندرج در پیوست آن، به‌کار می‌رود:
۱ـ مدرسه:
سازمان آموزشی تربیتی که به منظور تحقق اهداف تربیت رسمی عمومی و فراهم‌آوردن زمینه دستیابی دانش‌آموزان به شایستگی‌های لازم در هر یک از دوره‌های تحصیلی، با ارائه مدرک تحصیلی رسمی و بر اساس ملاک‌ها، معیارها و در چارچوب اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب وزارت آموزشوپرورش، تأسیس و اداره می‌شود.
۲ـ مرکز آموزشی‌تربیتی:
واحدی که به منظور افزایش توان علمی و تخصصی یا کسب مهارت‌های فنی و حرفه‌ای و تحقق اهداف و برنامه‌های مصوب در زمینه‌ها و ساحت‌های گوناگونی از قبیل آموزشی، پرورشی و تربیت‌بدنی، با مجوز وزارت آموزش و پرورش و بدون ارائه مدرک تحصیلی رسمی، تأسیس شده و فعالیت می‌کند.
۳ـ مدیر:
فرد واجد صلاحیتی که به‌عنوان راهبرِ آموزشی‌تربیتی، بر اساس مفاد این آیین‌نامه و در یک فرآیند نظام‌مند، از سوی آموزشوپرورش انتخاب و منصوب می‌شود و در چارچوب قوانین و مقررات مربوط و با همکاری و مشارکت سایر عوامل سهیم و موثر، راهبری مدرسه یا مرکز را به‌عهده دارد.
۴ـ صلاحیت مدیر:
مجموعه‌ای از برآیند سه صلاحیت عمومی، تخصصی و حرفه‌ای است که مدیر را قادر می‌سازد رسالت خود را در چارچوب وظایف و اختیارات و بر اساس استانداردهای مصوب ابلاغی وزارت آموزشوپرورش، به نحو شایسته‌ای انجام‌دهد.
۵ ـ گواهینامه صلاحیت مدیران:
گواهینامه‌ای که به استناد نتایج سنجش صلاحیت‌های سه‌گانه (عمومی، تخصصی، حرفه‌ای) در مراکز مورد تأیید، از سوی وزارت آموزشوپرورش برای بازه زمانی پنج ساله صادر می‌شود و نشان‌دهنده توانمندی و صلاحیت فرد برای تصدی یا اشتغال در پست‌های مدیریت و معاونت مدرسه یا مدیریت مرکز آموزشی‌تربیتی است.
۶- مشمولان:
منظور از «مدیر» در این آیین‌نامه همه مشمولان آن؛ اعم از مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی‌تربیتی و منظور از «مدرسه» همه مدارس و مراکز آموزشی‌تربیتی اعم از دولتی یا غیردولتی است. مدیرآموزگاران و معاون‌دبیران نیز با توجه به نقش مؤثری که در مدارس دارند، در احراز شرایط و صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای و سایر موارد مصرّح در متن، مشمول این آیین‌نامه خواهند بود.
ماده ۲- هدف
نهادینه‌سازی شایسته‌سالاری در فرآیند انتخاب، انتصاب و نگهداشت مدیران
ماده ۳- شرایط و صلاحیت‌ها
داوطلبان تصدی مدیریت یا معاونت، باید حائز شرایط و صلاحیت‌های سه‌گانه زیر باشند:
الف) عمومی
داوطلبان علاوه بر شرایط عمومی مندرج در قوانین و مقررات مربوط، باید حائز شرایط زیر باشند:
۱ـ دارا بودن صلاحیت‌های اعتقادی، اخلاقی و رفتاری؛
۲ـ متأهل بودن؛
تبصره ـ در مدارس دولتی چنانچه امکان انتصاب فرد حائز این شرط وجود نداشته باشد، تصمیم‌گیری در این مورد به عهده «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس (موضوع ماده ۶ این آیین‌نامه)» است.
۳ـ برخورداری از ویژگی‌های شخصیتی مانند حُسن خُلق، اعتماد‌به نفس، روحیه مشارکت‌جویی، فعالیت‌های گروهی و توانایی برقراری ارتباط و تعامل سازنده با دیگران، محبوبیت، مقبولیت و حُسن شهرت در بین همکاران و سرآمدی در ویژگی‌هایی چون قانون‌گرایی، خداباوری، دین‌مداری و تعهد اجتماعی‌انقلابی؛
۴ـ برخورداری از سلامت کامل روانی و توانایی جسمانی لازم برای حُسن انجام وظایف و مأموریت‌ها.
ب) تخصصی
شرایط و شایستگی‌های تخصصی شامل رشته و مدرک تحصیلی، سابقه تجربی مرتبط با دوره تحصیلی، سنوات خدمت و نوع استخدام است:
۱ـ۱ـ برای احراز پست مدیریت در مدارس با جمعیت دانش‌آموزی بیش از دویست‌وپنجاه نفر و مجتمع‌های آموزشی، داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی‌ارشد مرتبط با مدیریت و حداقل ۸ سال سابقه تجربی (آموزشی‌تربیتی) که سه سال آن سابقه معاونت در دوره تحصیلی موردنظر باشد، الزامی است.
۱ـ۲ـ برای احراز پست مدیریت در مدارس با جمعیت دویست‌وپنجاه دانش‌آموز و کمتر از آن، مناطق کم‌برخوردار، عشایری و روستایی، داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و حداقل ۶ سال سابقه تجربی (آموزشی‌تربیتی) که دو سال آن سابقه معاونت در دوره تحصیلی موردنظر باشد، الزامی است.
تبصره ۱ـ دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر و مرتبط با مدیریت، در اولویت انتصاب خواهند بود.
تبصره ۲ـ برای تصدی مدیریت هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش، دارابودن مدرک تحصیلی در یکی از رشته‌های فنی و حرفه‌ای الزامی است. دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و بالاتر در رشته‌های غیرمرتبط با فنی و حرفه‌ای که مدرک تحصیلی قبلی آنان (فوق‌دیپلم یا بالاتر) مرتبط با رشته فنی و حرفه‌ای باشد، در احراز پست مدیریت هنرستان، مدرک تحصیلی آنان مرتبط تلقی می‌شود.
تبصره ۳ـ درصورت نبود فرد دارای مدرک تحصیلی در سطوح فوق‌الذکر و رشته مرتبط با مدیریت، برای انتخاب و انتصاب افراد با مدرک تحصیلی پایین‌تر یا رشته غیرمرتبط، داشتن گواهینامه گذراندن دوره‌های «مدیریت آموزشگاهی» از دانشگاه‌های وابسته به وزارت آموزشوپرورش یا سایر مؤسسات مورد تأیید، الزامی است.
۱ـ۳ـ انتصاب افراد در پست مدیریت مرکز آموزشی تربیتی با داشتن حداقل مدرک‌تحصیلی کارشناسی و ۵ سال سابقه تجربی (آموزشی‌تربیتی) و با احراز سایر شرایط مصرّح در این آیین‌نامه، انجام می‌شود.
۱ـ۴ـ انتصاب افراد در پست‌های مدیر آموزگار یا معاون‌دبیر با داشتن حداقل مدرک‌تحصیلی کارشناسی و ۳ سال سابقه تجربی (آموزشی‌تربیتی) و با احراز سایر شرایط مصرّح در این آیین‌نامه انجام می‌شود.
۱ـ ۵- معلمان دارای حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی، با احراز شرایط مصرّح در این آیین‌نامه، در صورت داشتن حداقل ۵ سال سابقه تجربی (آموزشی تربیتی) در هر یک از دوره‌های تحصیلی می‌توانند در پست معاونت مدارس، منصوب شوند.
۲ـ داوطلب انتصاب در هر یک از پست‌های مدیریت یا معاونت، باید مستخدم رسمی آموزشوپرورش باشد، به استثنای مدیران یا معاونان مدارس غیردولتی و مدیران مراکز آموزشی‌تربیتی غیردولتی.
۳ـ در زمان انتصاب مدیران و معاونان، داشتن حداقل ۴ سال از سنوات خدمتی فرد تا بازنشستگی، الزامی است.
تبصره- در صورتی که فرد واجد صلاحیت مطابق بندهای ذیل شرایط تخصصی (سطح مدرک تحصیلی، سابقه تجربی، سنوات خدمت و نوع استخدام) در مناطق کم‌برخوردار، روستایی و عشایری برای تصدی مدیریت مدرسه وجود نداشته باشد، با اخذ مجوز یک ساله از «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس»، موضوع ماده ۶ این آیین‌نامه، انتصاب فرد مورد نظر تا تعیین فرد واجد شرایط، بلامانع است.
ج) حرفه‌ای
شایستگی‌های حرفه‌ای به شرح زیر است:
۱ـ اخلاق حرفه‌ای (روابط انسانی سازنده، نظم و انضباط، قانون‌مداری، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی، اتقان در کار، امانتداری و صداقت، پاسداری از شأن و منزلت معلمی، رعایت حرمت و کرامت مخاطبان و ذی‌نفعان)
۲ـ دانش حرفه‌ای (آشنایی با قوانین و مقررات مربوط، آشنایی با اسناد بالادستی و تحولی، آشنایی با مراجع سیاست‌گذار و قانون‌گذار در زمینه آموزشوپرورش، آشنایی با فلسفه تعلیم‌وتربیت اسلامی، آشنایی با دانش مدیریت و رهبری، آشنایی با مهارت‌های IT و یک زبان‌خارجی)
۳ـ توانمندی‌ها و مهارت‌ها (توانایی برنامه‌ریزی، هماهنگی، سازماندهی، تصمیم‌گیری، نظارت‌و ارزشیابی، خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی، توانایی انجام و پیشبرد کارهای گروهی و تیمی و ترغیب و تشویق، توانایی ارتقای مستمر خود و کارکنان، پژوهندگی، توانایی خلق فرصت‌های آموزشی‌تربیتی، توانایی بکارگیری و توسعه فناوری‌های نوین، مهارت استفاده از سامانه‌های موردنیاز، تقویت انگیزه برای یادگیری مداوم، توانایی جلب مشارکتِ عوامل سهیم و مؤثر در تربیت به‌ویژه دانش‌آموزان، معلمان، خانواده، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی)
ماده ۴- توسعه، ارتقا و سنجش شایستگی‌ها
وزارت آموزشوپرورش موظف است:
۱ـ سازوکارهای لازم برای تأمین، تربیت، توانمندسازی و سنجش و پایش مستمر عملکرد مدیران را طراحی و ابلاغ نماید. اجرای این امر به عهده دانشگاه‌های وابسته به وزارت آموزشوپرورش و سایر مراکزِ مورد تأیید، می‌باشد.
۲ـ رشته‌های تحصیلی یا دوره‌های توانمندسازی با عنوان «مدیریت آموزشگاهی» را ایجاد و راه‌اندازی کند. این اقدام شامل تعریف، برنامه‌ریزی درسی و اجرای پودمانی منجر به اخذ مدرک کارشناسی‌ارشد مدیریت آموزشگاهی و گواهینامه دوره‌های کوتاه‌مدت ارتقای حرفه‌ای مدیران به‌وسیله دانشگاه‌های تربیت معلم و سایر مؤسسات و مراکز مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش می‌شود.
تبصره- شرکت در دوره‌های توانمندسازی و کسب گواهینامه مربوط، برای مشمولان این آیین‌نامه الزامی است.
ماده ۵- شرایط تغییر و برکناری
ملاک تغییر و برکناری (عزل) مدیران، مفاد قانون رسیدگی به تخلفات اداری (مصوبه مجلس شورای اسلامی ۱۳۷۲/۰۹/۲۳) و آیین‌نامه اجرایی بند «ج» و تبصره ۲ ماده ۵۴ قانون مدیریت خدمات کشوری (مصوبه هیأت وزیران ۱۳۹۱/۰۱/۲۷) و سایر مقررات و ضوابط حاکم، خواهد بود.
شناسنامه قانون: در حال آیین‌نامه اجرایی بند (ج) و تبصره (۲) ماده (۵۴) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ۱۳۸۸ و اصلاحات بعدی معتبر است و مصوبه اشاره شده در متن، طی تصویب‌نامه شماره ۵۰۰۵۳/ت۴۱۹۲۱هـ مورخ ۱۶/۳/۱۳۹۱ هیأت وزیران لغو شده است.
ماده ۶- ساختار و سازمان اجرایی
برای اجرای مطلوب این آیین‌نامه، «کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس» در سطح هر یک از ادارت آموزش و پرورش مناطق، شهرستان یا ناحیه، با وظایف و ترکیب زیر تشکیل می‌شود:
الف) وظایف
۱) بررسی و تأیید شرایط و شایستگی‌های داوطلبان با استفاده از روش‌ها و ابزارهای مناسب از قبیل آزمون، مصاحبه، مشاهده عملکرد، نظرخواهی از ذی‌نفعان؛
تبصره- چنانچه داوطلب پست مدیریت از کارکنان همان مدرسه باشد، کسب نظر مشورتی شورای مدرسه، الزامی است.
۲) بررسی برنامه‌های داوطلبان تصدی مدیریت؛
۳) بررسی و تصمیم‌گیری در خصوص انتخاب، انتصاب، ابقا، جابجایی و برکناری مشمولان، بر اساس مفاد این آیین‌نامه و قوانین و مقررات مربوط؛
۴) بررسی و اعطای مجوز در موارد خاص (تبصره ذیل بند۲ از بخش الف و تبصره ذیل بند۳ از بخش ب در ماده ۳ و تبصره۳ بند ج ماده ۶)
۵) برنامه‌ریزی برای اجرای سازوکارهای شناسایی، نگهداشت و توانمندسازی مدیران و معاونان؛
۶) بررسی گزارش نتایج ارزیابی عملکرد مدیران و معاونان و لزوم کسب میانگین حداقل ۸۵ درصد امتیاز ارزشیابی سالانه در دو سال منتهی به انتصاب فرد یا دوره چهارساله خدمت فرد در پست مدیریت برای تمدید مدیریت؛
۷) تهیه و ارایه گزارش‌ها و نتایج بررسی‌ها و پیگیری مصوبات.
ب) ترکیب اعضا
۱ـ مدیر آموزشوپرورش منطقه (رئیس کمیته)
۲ـ معاونان آموزشی، پرورشی و برنامه‌ریزی
۳ـ مسئول ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات
۴ـ مسئول امور اداری (دبیرکمیته)
۵- مسئولان آموزشی‌تربیتی دوره تحصیلی مربوط (به‌تناسب نوع مدرسه)
۶ و ۷ـ دو نفر صاحب‌نظر در حوزه مدیریت، به‌ویژه مدیریت آموزشی برای هریک از مناطق، با معرفی دانشگاه فرهنگیان و به انتخاب شورای معاونان منطقه
۸ و ۹ـ دو نفر از مدیران دوره‌های تحصیلی، به انتخاب مدیران مدارس
تبصره ۱- ابلاغ اعضای کمیته در مهرماه هرسال، توسط رئیس منطقه صادر می‌شود.
تبصره ۲- رئیس کمیته می‌تواند به تناسب موضوع، از صاحب‌نظران و سایر مسئولان ذی‌ربط، بدون داشتن حق رأی، در جلسات دعوت کند.
تبصره ۳- جلسات کمیته با حضور رئیس و حداقل دو سوم اعضا، رسمیت می‌یابد و مصوبات آن با رأی اکثریت حاضرین، قابل اجراست.
تبصره ۴- به‌منظور تمهید مقدمات لازم، از جمله تشکیل جلسات و پیگیری امور، دبیرخانه کمیته مذکور، بدون ایجاد تشکیلات جدید، در زیرمجموعه امور اداری مناطق تشکیل و وظایف زیر را عهده دار است:
۱ـ تمهید مقدمات، تهیه دستورکار و اقدام برای اجرای مصوبات جلسات با هماهنگی رئیس کمیته؛
۲ـ شناسایی واجدین شرایط مدیریت یا معاونت مدارس و مراکز آموزشی‌تربیتی و تشکیل بانک اطلاعاتی؛
۳ـ تهیه گزارش‌های تحلیلی و آماری سالانه از وضعیت مدیریت در مدارس و مراکز آموزشی‌تربیتی؛
۴ـ مستندسازی و نگهداری سوابق فعالیت‌های کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس با استفاده از ظرفیت فناوری‌های نوین.
ج) صدور ابلاغ:
ابلاغ مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی‌تربیتی به استناد گزارش کارشناسی کمیته انتخاب و انتصاب مدیران مدارس، و رعایت تبصره‌های زیر، از سوی رئیس/ مدیر آموزشوپرورش منطقه صادر می‌شود.
تبصره ۱ـ ابلاغ مدیران مدارس، برای یک دوره چهار ساله و ابلاغ سایر مشمولان، برای دوره یک ساله صادر می‌شود و تمدید آن مشروط به نتایج ارزیابی عملکرد و رعایت سایر شرایط، خواهد بود.
تبصره ۲ـ در انتصاب مدیران و معاونان، رعایت تطابق جنسیت با دانش‌آموزان، الزامی است. مدارس چندپایه، روستایی، عشایری و مدارسِ پسرانة دانش‌آموزانِ با نیازهای ویژه در دوره‌های ابتدایی و اولِ متوسطه، در صورت نبود فرد حائز این شرط، از این قاعده مستثنی هستند و بکارگیری مدیرِ زن در آن دسته از مدارس ابتدایی پسرانه که بیشتر کارکنان آنها زن هستند، بلامانع است.
تبصره ۳ـ صدور ابلاغ مدیریتِ همزمان برای یک نفر، در دو مدرسه یا مرکز آموزشی‌تربیتی، ممنوع است. در مناطقی که برای پست مدیریت در دو نوبت یک مدرسه با کمبود نیروی‌انسانی مواجهند با رعایت مصلحت دانش‌آموزان و آنچه که شرایط مدرسه ایجاب می‌نماید، با اخذ مجوز از کمیته ذی‌ربط، صدور ابلاغ هر دو نوبت برای یک نفر در پست مدیریت، بلامانع خواهد بود.
تبصره ۴- در انتخاب و انتصاب مدیران مدارسِ دارای ضوابط و مقررات مصوب از مراجع ذی‌صلاح، رعایت مفاد این آیین‌نامه نیز الزامی است.
تبصره ۵- ادارات آموزشوپرورش مکلفند در هنگام صدور ابلاغ جدید مدیریت، طبق این آیین‌نامه عمل نمایند و هرگونه انتصاب، ابقا، تغییر، برکناری یا جابجایی مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی‌تربیتی، باید مستند به مفاد این آیین‌نامه باشد.
ماده ۷- نظارت و ارزشیابی
مسئولیت نظارت جامع و مستمرِ چگونگی اجرای این آیین‌نامه و عملکرد مدیران، بر اساس ملاک‌ها و شاخص‌های ابلاغی، به‌عهده وزارت آموزشوپرورش است.
ماده ۸- استلزامات:
وزارت آموزشوپرورش موظف است:
۱ـ شیوه‌نامه اجرایی این آیین‌نامه را حداکثر ظرف مدت سه ماه تهیه و با امضای وزیر آموزش‌و پرورش ابلاغ نماید.
۲ـ گزارش عملکرد اجرای آیین‌نامه را سالانه به شورای‌عالی آموزشوپرورش ارائه کند.
۳ـ دوره‌های توانمندسازی بدو و حین خدمت مدیران و معاونان مدارس و مدیران مراکز آموزشی‌تربیتی را طراحی و اجرا نماید.
۴- سازوکارهای لازم از قبیل افزایش فوق‌العاده‌های مدیریت را با هماهنگی مراجع ذی‌ربط برای ایجاد انگیزه، تشویق و رقابت ورود افراد دارای صلاحیت و شایستگی به پست‌های مدیریتی در مدارس و مراکز آموزشی‌تربیتی فراهم نماید.
۵- حداکثر ظرف مدت چهار سال، سازوکارهای لازم برای سنجش و تطبیق وضعیت مشمولان فعلی این آیین‌نامه را به گونه‌ای فراهم کند که پس از اتمام زمان مذکور، برای تمام مدیران و معاونان «گواهینامه صلاحیت مدیران» صادر شده باشد.
ماده ۹- مقررات مغایر:
با تصویب و ابلاغ این آیین‌نامه، تمام مصوبات و دستورالعمل‌های مغایر، لغو و بلااثر می‌شود.
موضوع: آیین‌نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس در نهصد و نود و هفتمین جلسه شورای‌عالی آموزش و پرورش، تاریخ ۱۴۰۰/۴/۲۸ به تصویب رسید.
دبیر شورا ـ محمود امانی رئیس جلسه ـ محسن حاجی‌میرزایی
آیین‌نامه انتخاب وانتصاب مدیران مدارس مورد تأیید است، به اجرا گذاشته شود.
رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی آموزش و پرورش- سیدابراهیم رئیسی