دلیلی بر الزام مستخدم به حضور در محل خدمت طی دوره 9 ماهه پس از زایمان نیست/ مرخصی مذکور اختصاص به مدت 9 ماهه پس از زایمان دارد و قابل ذخیره سازی یا مطالبه آن پس از مدت مذکور نیست (دادنامه شماره 1306 مورخ 26/6/1398 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری)
شماره دادنامه: 1306
تاریخ دادنامه: 26؍6؍1398
شماره پرونده: 98؍2494
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
اعلام کننده تعارض: خانم فاطمه رجایی
موضوع : اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری
گردش کار: شاکیان پرونده های موضوع تعارض به علت عدم اعطای مرخصی از سوی دستگاه محل خدمت نتوانسته اند از افزایش مدت 3 ماهه مرخصی زایمان خود از 6 ماه به 9 ماه استفاده کنند و پس از گذشت دوره 9 ماهه مذکور با طرح شکایت درخواست الزام دستگاه محل خدمت به اعطای مدت مرخصی استفاده نشده زایمان را نموده اند. شعب دیوان در این خصوص با استنباط مختلف از قانون آراء متعارض صادر کرده اند.
گردش کار پرونده ها و مشروح آراء به قرار زیر است:
الف: شعبه 35 بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 9509980903500931 با موضوع دادخواست خانم راهله سادات سامع به طرفیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان- سازمان تأمین اجتماعی اصفهان و به خواسته تقاضای افزایش مرخصی زایمان از 6 ماه به 9 ماه و پرداخت حقوق و مزایا به موجب دادنامه شماره 9509970903501463-10؍5؍1395 به شرح زیر رأی صادر کرده است:
مستفاد از تبصره ذیل ماده 90 از قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 رسیدگی به موضوع خواسته خواهان با توجه به صدور رأی وحدت رویه به شماره 64-31؍1؍1394 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری خارج از نوبت و بدون نیاز به تبادل بوده لذا دعوای مطروحه را با توجه به مفاد رأی ایجاد رویه اخیرالذکر و قانون اصلاح قانون تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 1392 مجلس شورای اسلامی و همچنین رأی وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 225 و 224-25؍3؍1395 مبنی بر بهره مندی تمامی مادران شاغل از مزایای قانون مذکور وارد تشخیص و حکم بر اجابت شکایت تقدیمی را صادر و اعلام می دارد. رأی صادره وفق ماده 65 از قانون فوق الذکر ظرف 20 روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد..
رأی مذکور به موجب رأی شماره 9509970905600974-10؍8؍1395 شعبه اول تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تأیید شده است.
ب: شعبه 4 بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 9409980900401880 با موضوع دادخواست خانم وجیهه خاتون ملاحی به طرفیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان- اداره کل تأمین اجتماعی استان اصفهان و به خواسته الزام خواندگان به اعطاء مرخصی زایمان و افزایش مدت آن از 6 ماه به 9 ماه و پرداخت حقوق و فوق العاده مربوطه به موجب دادنامه شماره 9409970900402757-1؍12؍1394 به شرح زیر رأی صادر کرده است:
با بررسی مندرجات اوراق پرونده و مراتب مذکور در گردش کار و با ملاحظه تصویر شناسنامه های شاکی و فرزند وی و مستندات ارائه شده، نظر به اینکه بر اساس قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 1392 مرخصی زایمان محدود و منحصر به 9 ماهه اول زایمان و تا سن 9 ماهگی نوزاد می باشد و در قانون مذکور برای مدت عدم استفاده از مرخصی کامل 9 ماهه، ذخیره مرخصی و یا پرداخت حقوق و مزایای مضاعف پیش بینی نشده است و از طرفی بـا تـوجه بـه تاریخ طرح شکایت و تقدیم دادخواست (27؍10؍1394) مهلت مذکور منتفی شده است. الزام قانونی بر اجابت خواسته وجود ندارد. علیهذا شکایت غیر وارد تشخیص و حکم به رد شکایت صادر و اعلام می شود. رأی صادره ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد. ضمناً با توجه به مراتب مذکور صدور دستور موقت منتفی است.
در اثر تجدیدنظر خواهی از رأی مذکور شعبه 14 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره 9509970956401869-12؍11؍1395 با استدلال زیر رأی مذکور را نقض می کند:
در خصوص دعوای تجدیدنظر خواهی خانم وجیهه خاتون ملاحی به طرفیت تجدیدنظر خواندگان فوق نسبت به دادنامه شماره 2757-1؍12؍1394 موضوع پرونده کلاسه 1880 صادره از شعبه 4 بدوی که به موجب آن حکم به رد شکایت صادر شده است با توجه به مفاد اوراق و محتویات پرونده نظر به اینکه تجدیدنظر خواه مستخدم دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و فاقد رابطه استخدامی با سازمان تأمین اجتماعی (مدیریت درمان تأمین اجتماعی اصفهان) می باشد و از طرفی به موجب تبصره 2 ماده واحده قانون اصلاح قوانین و تنظیم جمعیت مصوب 1392 و تصویب نامه هیأت وزیران به شماره 92091؍ت46527؍هـ-19؍4؍1392 مرخصی زایمان از 6 ماه به 9 ماه افزایش یافته است و به موجب رأی وحدت رویه شماره 1328-19؍8؍1393 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری پرداخت حقوق ایام مربوط به عهده دستگاه اجرایی متبوع مستخدم می باشد و استدلال شعبه بدوی به طرح شکایت خارج از مهلت قانونی فاقد استناد قانونی می باشد. لذا دادنامه تجدیدنظر خواسته خلاف موازین قانونی تشخیص و به استناد ماده 71 قـانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نقض می گردد و در خصوص شکایت شاکی نسبت به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به استناد مقررات مذکور و رأی ایجاد رویه شماره 64-31؍1؍1394 حکم به ورود شکایت و در خصوص سازمان تأمین اجتماعی به لحاظ عدم توجه شکایت به استناد ماده 53 قانون مارالذکر قرار رد شکایت صادر و اعلام می گردد. این رأی قطعی است.
ج: شعبه 14 بدوی دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره 9409980900402238 با موضوع دادخواست خانم فاطمه رجائی به طرفیت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان- سازمان تأمین اجتماعی اصفهان و به خواسته الزام به اعطای مرخصی سه ماهه استفاده نشده و پرداخت حقوق و حق بیمه مدت مذکور به موجب دادنامه شماره 9409970900403065- 25؍12؍1394 به شرح زیر رأی صادر کرده است:
با بررسی مندرجات اوراق پرونده و ملاحظه مستندات ارائه شده از جمله تصویر شناسنامه نوزاد و شاکی، نظر به اینکه بر اساس ماده واحده قانون تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 1392 مجلس شورای اسلامی و تصویب نامه شماره 92091؍ت46527هـ-19؍4؍1392 هیأت وزیران مرخصی زایمان محدود و منحصر به 9 ماهه اول وضع حمل و تا سن 9 ماهگی نوزاد می باشد. در حالی که شاکی در تاریخ 31؍3؍1393 وضع حمل نموده و در تاریخ 8؍12؍1394 خارج از مهلت قانونی مذکور اقدام به طرح شکایت و تقدیم دادخواست نموده است و در مستندات فوق الذکر پرداخت حقوق و مزایای مضاعف و یا ذخیره مرخصی معادل ایام استفاده نشده پیش بینی نشده است. الـزام قانونی بـر اجابت خواسته وجـود ندارد. علیهذا شکایت غیـر وارد تشخیص و حکم به رد آن صادر و اعلام می شود. رأی صادره ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.
رأی مذکور به موجب رأی شماره 9509970956101726-1؍10؍1395 شعبه 11 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری تأیید شده است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 12؍6؍1398 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
الف- تعارض در آراء محرز است.
ب- با توجه به تبصره 2 ماده واحده قانون اصلاح قوانین جمعیت و خانواده مصوب 20؍3؍1392 که در آن مقرر شده است: « به دولت اجازه داده می شود مرخصی زایمان مادران را به 9 ماه افزایش دهد و همسر آنان نیز از دو هفته مرخصی اجباری (تشویقی) برخوردار شوند، این قانون به مادرانی که سن فرزند آنان به 9 ماهگی نرسیده است تسری می یابد و مادر می تواند تا سن 9 ماهگی نوزاد از مرخصی زایمان استفاده کند.» استنباط می شود، استفاده از مرخصی زایمان به جهت مصلحت مادر و فرزند برای دوره نه ماهگی پس از تولد فرزند می باشد و پس از آن موضوعیت ندارد و مصوبه شماره 92091؍ت46527هـ-19؍4؍1392 هیأت وزیران نیز مؤید همین امر است و آراء هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره های 64-13؍1؍1394 و 1328-19؍8؍1393 همگی تأکید بر الزام دستگاه های اجرایی به اعطای مرخصی زایمان همراه با پرداخت حقوق و مزایا به مدت 9 ماه دارد و دستگاه اجرایی اختیاری جهت جلوگیری از استفاده مستخدم از این حق قانونی ندارد، بنابراین چنانچه دستگاه اجرایی محل خدمت مستخدم از اعطاء مرخصی زایمان خودداری کند، اولاً: دلیلی بر الزام مستخدم به حضور در محل خدمت طی دوره 9 ماهه پس از زایمان نیست و در صورت عدم حضور در محل خدمت مرتکب تخلفی نشده است. ثانیاً: مرخصی مذکور اختصاص به مدت 9 ماهه پس از زایمان دارد و قابل ذخیره سازی یا مطالبه آن پس از مدت مذکور نیست، بنابراین آراء صادر شده به رد شکایت بـه شرح منـدرج در گردش کار از ایـن حیث که پس از اتمام دوره مـرخصی 9 ماهه زایمان، الزام دستگاه محل خدمت به اعطای مرخصی زایمان وجهی ندارد صحیح و موافق مقررات است. این رأی به استناد بند 2 ماده 12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.
محمدکاظم بهرامی- رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری