ابطال ماده 10 آئین نامه اجرایی قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث و کارمندان مصوب 1388 مبنی بر برقراری حقوق وظیفه و مستمری از تاریخ تقاضا (رأی شماره‌های 489- 490 مورخ 4/11/1389 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری)
تاریخ: 4/11/1389
شماره دادنامه: 489ـ490
کلاسه پرونده: 87/721، 88/24
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شکات: خانم ها 1- شهربانو عسگری 2- گیتی سادات میرجمالی.
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 10 آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه ومستمری وراث کارمندان مصوب 28/9/1388.
گردشکار: شکات در دادخواستهای تقدیمی و لوایح تکمیلی تقدیمی به ادعای مغایرت ماده 10 آیین‌نامه قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت مستمری و وظیفه وراث کارکنان دولت مصوب 28/9/1338 و برقراری حقوق وظیفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث با اصل قانون اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه مستمری… مصوب سال 2/10/1363 اعلام شکایت نمودهاند. در توضیح شکایت خود اعلام داشتهاند، که در بند (ب) ماده واحده به طور اطلاق نوادگان اناث مستخدمین متوفی با داشتن شرایط خاص مستحق برقراری حقوق وظیفه شناخته شدهاند در حالی که در ماده 10 آیین‌نامه شرط برقراری حقوق وظیفه را تاریخ مراجعه و تقاضای متقاضی (ذینفع) قید نمودهاند که بر خلاف اطلاق قانون میباشد و مطابق شریعت مقدس اسلام حق با تاخیر در مطالبه ساقط نمیشود و النهایه درخواست ابطال ماده 10 آیین‌نامه را نموده و در تایید ادعای خود به رأی وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 335 مورخ7/5/1386 استناد نمودهاند.
سازمان بازنشستگی به موجب لایحه دفاعیه شماره 13687/ص/266 مورخ14/1/1388 اشعار داشته:
1- موضوع پرداخت حقوق وظیفه به فرزندان و نوادگان اناث از تاریخ تقاضا قبلاً از سوی هیأت عمومی مورد رسیدگی قرار گرفته و به صدور رأی شماره 633 مورخ 12/9/1385 منجر شده است. همچنین در رأی وحدت رویه شماره260 مورخ13/7/1382 نیز به پرداخت حقوق وظیفه ازتاریخ تقاضا اشاره شده است. بنابراین موضوع واجد امر مختومه میباشد.
2- در اجرای تبصره 3 ماده واحده قانون، هیأت وزیران مکلف به تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون بوده و این سازمان نیز مکلف به اجرای مصوبه هیأت وزیران میباشد. بنابراین طرح شکایت به طرفیت سازمان واجد ایراد است.
3- با توجه به مفاد ماده 86 قانون استخدام کشوری قانونگذار به منظور حمایت اجتماعی از فرزندان و نوادگان اناث کارکنان دولت که پس از رسیدن به سنین یاد شده در ماده 86 فاقد شغل و شوهر هستند طی ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری کارمندان مصوب 28/9/1338 و برقراری حقوق وظیفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث مصوب 2/10/1383 مقرر نمود تا همچنان بتوانند از حقوق وظیفه پدر و مادر متوفی برخوردار شوند. قانون موصوف و ایضاً آیین‌نامه اجرایی آن در روزنامه رسمی منتشر شده است، بنابراین اقدام دیر هنگام متقاضی در مراجعه برای استفاده از حقوق وظیفه موضوع قانون مورد بحث به سبب عدم اطلاع از قانون، قابل استماع نمیباشد.
4- هر چند که ورثه حائز شرایط قانونی، استحقاق برخورداری از حقوق وظیفه را دارد مع الوصف ایفای این حق از سوی صندوق های بیمه و بازنشستگی و پرداخت حقوق وظیفه موکول به آگاهی صندوق های مزبور از وجود ورثه مستحق دریافت حقوق وظیفه میباشد، بنابراین به صرف اینکه شخص استحقاق دریافت حقوق وظیفه را دارد مستمری پرداخت نمیگردد بلکه تحقق این امر منوط به اعلام شخص متقاضی و ارائه اسناد مثبته دال بر احراز شرایط قانونی است. بر همین مبنا هیأت وزیران در مقام ایجاد نظم و نظام در ضوابط مالی صندوق های بیمه و بازنشستگی و اینکه تعهدات آنها منطقاً با علم و اطلاع فقط باید ناظر بر آینده باشد، طی ماده 10 آیین‌نامه اجرایی قانون مقرر نموده که حقوق وظیفه از تاریخی که ورثه مراجعه میکند و تقاضا میدهد و مدارک مثبته را ارائه دهد پرداخت گردد. لذا اقدام مذکور به هیچ وجه خارج از اختیارات هیأت وزیران نبوده بلکه ناشی از تکلیف مقرر در تبصره 3 ماده واحده قانون مصوب بند 5 مورخ 2/10/1363 میباشد.
5- مشاور و مدیر امور حقوقی دولت به موجب نامه شماره 77618/169 مورخ 14/4/1388، گزارش شماره 14/2/1388 وزارت رفاه و تامین اجتماعی را ارسال که در آن در پاسخ به شکایت اعلام گردیده:
در قانون مذکور بدواً به صورت کلی، قابلیت پرداخت حقوق وظیفه و مستمری برای وراث از ناحیه دستگاهها و به تبع آن قابلیت دریافت آن از سوی افراد ذینفع مورد تصویب قرار گرفته و بعد در مورد شرایط و نحوه به فعلیت رسیدن قابلیت دریافت و پرداخت بحث‌شده، با توجه به تبصره 3 قانون فوقالذکر تعیین این شرایط و ضوابط به تدوین آییننامهای موکول گردیده که در حال حاضر دادخواست ابطال ماده 10 آن تحت بررسی است. آنچه مورد اعتراض قرار گرفته در عالم واقع وجود خارجی ندارد بلکه دستگاه متولی تهیه و تدوین این آیین‌نامه (سازمان امور اداری و استخدامی) در مقام اجرای قانون و با استناد به اختیارات قانونی منبعث از تبصره 3 قانون مورد بحث، برای بالفعل گردیدن قابلیت پرداخت و دریافت اشخاص مختلف، شرایط متفاوتی را مقرر نموده که این امر هیچ مخالفتی با قانون نداشته و استدعای رد شکایت را داریم.
قائم مقام دبیر شورای نگهبان نیز به موجب نامههای شماره 38901/30/89 مورخ 22/3/1389 و 37483/30/88 مورخ 2/12/1388 در خصوص جهت غیرشرعی بودن مصوبه معترضعنه، نظر فقهای معظم شورا را به شرح زیر اعلام نموده است.
1- ظاهراً با توجه به اطلاق بند(ب) قانون مذکور به نظر میرسد نسبت به برقراری آن در مورد کسانی که پس از گذشت شش ماه از تاریخ تصویب آیین‌نامه تقاضا میکنند، از تاریخ تقاضا خلاف قانون است و تشخیص آن به عهده دیوان عدالت اداری میباشد.
2- بنا بر نظر معظم لهم ماده 10 آیین‌نامه مذکور خلاف موازین شرع تشخیص داده نشد، بدیهی است از جهت مخالفت با قانون اتخاذ تصمیم به عهده آن دیوان است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت بـه صدور رأی مینماید.
رأی هیأت عمومی
اولاً، نظر به اینکه به موجب نامه شماره 37483/30/88 مورخ 2/12/1388 قائم مقام دبیر شورای نگهبان مـاده 10 آیین‌نامه معترضعنه توسط فقهای شورای نگهبان خلاف موازین شرع تشخیص داده نشده از ایـن حیث قابلیت ابطال ندارد.
ثانیاً، هر چند به موجب رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه 643 مورخ 12/9/1385 برخورداری وراث مستخدم متوفی از مستمری قانونی مربوط منوط به احراز شرایط قانونی لازم توسط سازمان بازنشستگی کشوری بر اساس تقاضای ورثه واجد شرایط میباشد، لیکن این حکم الزاماً به معنای برقراری مستمری از تاریخ تقاضا نبوده و بند (ب) ماده واحده قانون « اصلاح تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب 28/9/1338 و برقراری حقوق وظیفه در مورد فرزندان و نوادگان اناث با اصلاحات بعدی» نیز پرداخت حقوق وظیفه و مستمری نسبت به فرزندان و نوادگان اناث را علیالاطلاق منوط به نداشتن شوهر و شغل دانسته است. لذا ماده 10 آیین‌نامه معترضعنه که برقراری حقوق وظیفه و مستمری را مقید به تاریخ تقاضا نموده و این قید مغایر اطلاق مندرج در قانون میباشد، به استناد بند یک ماده 19 و ماده 41 قانون دیوان عدالت اداری ابطال میگردد.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری
مقررات مرتبط: آیین‌نامه اجرایی قانون برقراری حقوق وظیفه فرزندان و نوادگان اناث