نتایج یک سال کار مطالعاتی در خصوص اسناد پشتیبان برنامه هفتم توسعه/ تحول در ساختار اجرایی اداری کشور و نهادسازی بهینه مبتنی بر کارآمدی و چابکی دولت و نظام پاداش دهی عادلانه از جمله جهت‌گیری‌ها
شناسنامه قانون- از آبان‌ماه سال ۱۴۰۰، مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری به عنوان بازوی پژوهشی سازمان برنامه و بودجه کشور، علاوه بر فعالیت‌های سابق خود در حوزه برنامه‌ریزی توسعه و اندوخته‌ها و تجارب پیشین این مجموعه در تهیه و تدوین سند ملی آمایش سرزمین، اقدامات ویژه‌ای را درخصوص مطالعات پشتیبان تدوین برنامه هفتم توسعه کشور در دستور کار خود قرار داد.
به گزارش شناسنامه قانون به نقل از سازمان برنامه و بودجه کشور، «سید مهدی پاک‌ذات»، رئیس مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری، با تشریح اقدامات این مرکز درخصوص مطالعات پشتیبان تدوین برنامه هفتم توسعه کشور گفت: در مقطع تدوین برنامه هفتم توسعه به عنوان اولین برنامه بعد از تصویب سند ملی آمایش سرزمین (مصوب ۱۳۹۹/۱۱/۱۲و آخرین برنامه سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ کشور، سازمان برنامه و بودجه مکلف است به عنوان متولی تهیه و تدوین برنامه (با استناد به قانون برنامه و بودجه مصوب ۱۳۵۱)، پس از ابلاغ سیاست‌های کلی از سوی مقام معظم رهبری، به تهیه و تدوین برنامه بپردازد.
پاک‌ذات افزود: بر این اساس و با دستور رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری به عنوان بازوی پژوهشی این سازمان، از آبان‌ماه سال ۱۴۰۰، علاوه بر فعالیت‌های سابق خود در حوزه برنامه‌ریزی توسعه و اندوخته‌ها و تجارب پیشین این مجموعه در تهیه و تدوین سند ملی آمایش سرزمین، اقدامات ویژه‌ای را در دستور کار خود قرار داد و با تشکیل کارگروه ویژه و پژوهشی مطالعات پشتیبان تدوین برنامه هفتم توسعه کشور، فعالیت‌های متعددی را تاکنون دنبال کرده است.
وی در ادامه به اقدمات و مطالعات انجام شده مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری پرداخت و گفت: این مرکز در طول یک سال گذشته، اقدامات نوزده‌گانه‌ای را انجام داده که مهم‌ترین آنها شامل بررسی سیاست‌های کلی برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی (مبانی، آسیب‌ها، مسائل)؛ مطالعه تطبیقی تجربه برنامه‌ریزی توسعه در جهان، گسست‌ها و گذارها؛ مطالعه تطبیقی برنامه‌های توسعه در ایران و کشورهای منتخب؛ راهبرد هندوستان نوین؛ بخش اول: پیشران‌ها؛ گزارش تفصیلی وضعیت شاخص پیشرفت لگاتوم در دهه ۲۰۲۰-۲۰۱۰؛ دلالت‌ها و امکان‌های هدف‌گذاری برنامه هفتم توسعه بر رشد اقتصادی ۸ درصدی؛ رویکرد رشد فراگیر در بن‌پیکرۀ برنامه هفتم توسعه، الزامات و چارچوب‌ها؛ فراتحلیل مطالعات هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران به منظور کاربست در تنظیم نظام‌نامه تدوین برنامه هفتم توسعه کشور؛ الگوی تدوین برنامه عملیاتی برنامه‌های پنج‌ساله توسعه؛ ریشه‌یابی آسیب‌های نظام برنامه‌ریزی برای کاربست در تدوین نظام برنامه‌ریزی مطلوب و شناسایی هسته‌های کلیدی خط‌دهنده در برنامه هفتم توسعه، هستند.
رئیس مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری در ادامه از تلفیق مطالعات پشتیبان برای ارائه پیشنهاد سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه کشور؛ حکمرانی مؤثر و اقتصاد سیاسی بودجه‌بندی؛ اصلاح و چابک‌سازی فرایند برنامه‌ریزی توسعه؛ انطباق سیاست‌های سند ملی آمایش سرزمین با سیاست‌های کلی ابلاغی برنامه هفتم توسعه؛ اجتماع محوری در نظام برنامه‌ریزی توسعه در ایران (ضرورت‌ها و چارچوب پیشنهاد)؛ بازاندیشی در سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای (رویکردها، تجارب، راهکارها)؛ نقشه اولویت‌ها و فوریت‌های توسعه کشور و ضرورت تدوین یک چارچوب برای پایش خروجی‌ها و پیامدها در برنامه هفتم توسعه از سوی این مرکز خبر داد.
پاک‌ذات افزود: نتایج تمامی این مطالعات علاوه بر ارسال برای سیاستگذاران اصلی و همکاران سازمان برنامه و بودجه کشور، برای استفاده علاقه‌مندان در تارنمای مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری بارگذاری شده است.
رئیس مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری در ادامه از برگزاری پنل‌های هم‌اندیشی تخصصی در موضوع‌های گوناگون، جلسات کاری با مجریان تدوین برنامه و دبیرخانه تدوین برنامه هفتم توسعه و تهیه و ارائه گزارش‌های کارشناسی در قالب پیشنهاد به سازمان برنامه و بودجه توسط این مرکز خبر داد. وی افزود: نتایج و خروجی این نشست‌ها نیز برای استفاده نخبگان بر روی تارنمای مرکز به صورت تصویری و مکتوب موجود است.
پاک‌ذات درباره مهم‌ترین یافته‌های برگرفته از مطالعات مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری گفت: مطالعات تنها در یک جنبه صورت نگرفته است. به عنوان مثال در سرفصل آموزه‌های برگرفته از تجربیات جهانی می‌توانم به نتایجی مانند گذار از برنامه‌ریزی دستوری به برنامه‌ریزی بازاندیشانه در مناطق جهان؛گذار سیاست‌گذاری توسعه از طریق اعمال مشوق‌ها و محرک‌ها به جای برنامه‌های بلندمدت؛ تأکید بر برنامه‌ریزی مشارکتی، محلی، مردم‌نگر، ارتباطی شبکه ای؛ تاکید بر سیاست‌ها، استراتژی‌ها و چشم‌اندازهای توسعه به جای برنامه‌های جامع توسعه؛ وفاق درون‌حاکمیتی و همگرایی نخبگان کشورهای منتخب و رسیدن به یک نگاه مشخص از توسعه، مقدم بر شروع کار برنامه‌ریزی؛ نهادسازی و بهبود نهادی مقدم بر هر نوع فرایند برنامه‌ریزی؛ ایجاد/قاعده‌مندی‌مجدد نهادهای پیشگام(Pilot Agencies) در توسعه و تعیین سال صفر یا سال بازتنظیم (Reset) در برنامه‌ریزی اشاره کنم.
وی سپس از حذف نهادهای بهره‌کش؛ توزیع عادلانه درآمد و فقرزدایی؛ افزایش بهره‌وری، اشتغال مولد و شایسته‌سالاری و افزایش حمایت‌های اجتماعی دولت، به عنوان الزامات تحقق رشد فراگیر نام برد.
رئیس مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری در ادامه گفت: بر اساس داده‌های به‌دست آمده در فرایند مطالعات صورت گرفته، مهم‌ترین جهت‌گیری‌های پیشنهادی برای تدوین برنامه هفتم از نظر این مرکز، شامل تقویت نگاه منطقه‌ای و توجه به جنبه فضایی توسعه در برنامه‌ریزی توسعه کشور؛ تناسب برنامه‌های توسعه‌ای و اقدامات عمرانی با ظرفیت‌های محیط زیستی و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی؛ ایجاد و تحقق عدالت اجتماعی با تاکید بر کاهش فقر، تامین اجتماعی و توجه به مناطق کم‌برخوردار و روستایی؛ تحول در ساختار اجرایی اداری کشور و نهادسازی بهینه مبتنی بر کارآمدی و چابکی دولت و نظام پاداش دهی عادلانه؛ تعریف نظام تدبیر توسعه‌گرا، تحقق حکمروایی شبکه‌ای و تقویت نقش‌آفرینی بازیگران و ذینفعان در نظام برنامه‌ریزی توسعه؛ تقویت سرمایه انسانی و اجتماعی کشور با تاکید بر ارتقای نظام آموزشی و کاهش آسیب‌های اجتماعی؛ ایجاد زمینه رشد اقتصادی پایدار با اصلاح ساختار تولید و افزایش بهره‌وری با تاکید بر تقویت اقتصاد دانش‌بنیان و بازاندیشی و تحول در نظام برنامه‌ریزی رایج کشور از حیث ساختاری و محتوایی و کارآمدی فرآیند برنامه‌ریزی توسعه در مراحل تهیه، تدوین، اجرا و نظارت است.
رئیس مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری در ادامه از برگزاری نشست‌های منظم هفتگی توسط این مرکز در راستای مسائل مربوط به برنامه هفتم توسعه خبر داد و گفت: یکی از بسترهای ایجاد مفاهمه و همچنین ارائه یافته‌های پژوهشی، نشست‌های منظم هفتگی مرکز پژوهش‌ها است که با استقبال خوبی از جانب مخاطبان مواجه شده است.
پاک‌ذات افزود: ۲۱ نشست تخصصی با موضوع‌های مرتبط با برنامه هفتم در طول یک سال گذشته توسط مرکز برگزار کردیم و تلاش شد در این خصوص با دعوت از سلایق مختلف فکری، بستر تضارب آرا را تا حدودی فراهم کنیم.
وی در ادامه به عناوین برخی از نشست‌ها پرداخت و گفت: شناسایی رویکرد مناسب در تدوین برنامه هفتم توسعه در دو نشست؛ بررسی رابطه آمایش سرزمین و برنامه هفتم توسعه؛ اقتصاد دریا محور، سکوی رشد و توسعه؛ نوآوری و دانش‌بنیانی در تدوین برنامه هفتم توسعه؛ برنامه‌ریزی مسئله‌محور و برنامه هفتم توسعه؛ درس‌آموخته‌ها و دلالت‌های تجربیات داخلی و خارجی برای برنامه هفتم توسعه؛ سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه کشور؛ برنامه هفتم توسعه و ظرفیت‌های افزایش نرخ رشد اقتصادی؛ مروری بر کامیابی‌های توسعه ایران در آستانه قرن جدید؛ دلالت‌های برنامه‌ریزی اجتماع محور برای برنامه هفتم توسعه کشور؛ مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌های دولتی و غیردولتی در برنامه هفتم توسعه؛ تحقق پذیری اهداف رشد اقتصادی و رفاه خانوارها؛ توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی در برنامه ششم و رویکرد برنامه هفتم توسعه؛ هویت و انسجام ملی در برنامه هفتم توسعه؛ خانواده و جوانی جمعیت در افق برنامه هفتم توسعه؛ چگونگی تحقق عدالت آموزشی در برنامه هفتم توسعه؛ توسعه فرهنگی مردم‌نهاد؛ مدیریت فرهنگ تخصصی در برنامه‌های بخشی و عدالت در نظام سلامت، دلالت‌هایی برای برنامه هفتم توسعه، از نشست‌های منظم هفتگی با موضوع‌های مرتبط با برنامه هفتم در طول یک سال گذشته بوده‌اند.
رئیس مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری در ادامه به تشریح مهم‌ترین آسیب‌های موجود در نظام برنامه‌ریزی کشور براساس یافته‌های مطالعات و نشست‌های برگزار شده در مرکز پرداخت. وی گفت: ریشه‌های اصلی شناسایی شده برای آسیب‌های نظام برنامه‌ریزی در کشور شامل نبود درک مشترک برنامه‌ریزان، سیاستگذاران و مجریان از مفاهیم؛ حاکمیت روش‌های متمرکز و غیرمشارکتی در برنامه‌ریزی؛ نبود سازوکار حل تعارضات منافع بین نخبگان برنامه‌ای؛ با ثبات در نظر گرفتن شرایط و عدم توجه به سناریوهای احتمالی در آینده؛ آماده نکردن برنامه عملیاتی و پیوند آن با برنامه مصوب؛ وجود جهت‌گیری‌های بخشی منطقه‌ای و محلی در تصویب برنامه‌ها؛ تکیه بر منابع دولتی و عدم توجه به ظرفیت‌ها و منابع داخلی و خارجی؛ عدم توجه نظام برنامه‌ریزی به نظام اصلاح و تعدیل در سیاست‌ها، اهداف و برنامه‌های اجرایی بعد از نظارت و ارزیابی و ضعف شدید ساز وکارهای نظارتی است.
پاک‌ذات درباره پیش شرط‌های لازم برای تدوین برنامه عملیاتی مطلوب در نظام برنامه‌ریزی گفت: به منظور تدوین برنامه عملیاتی مطلوب در نظام برنامه‌ریزی باید مواردی مانند امکان ایجاد مشارکت همه ذینفعان و تصمیم‌سازی مبتنی بر مشارکت فعالانه؛ در اختیار داشتن اطلاعات و داده‌های جدید و موثق و مرتبط؛ عدم دخالت غیرکارشناسی در تصمیم‌گیری برای تدوین برنامه عملیاتی و تعیین اولویت‌ها و حاکم بودن نگاه کارشناسی بدون تعصب بخشی، موضوعی و منطقه‌ای؛ داشتن ضمانت ثبات سیاستی در طول اجرای برنامه و متکی ساختن برنامه بر منابع مالی قابل اعتماد؛ عدم امکان تصمیم‌‌گیری‌های موازی در طول زمان برنامه و رعایت و الزام و اعتقاد واقعی بر برنامه طراحی شده؛ تقویت و متناسب‌سازی ساختار اجرایی موجود برای اجرای تصمیم‌های گرفته شده و در صورت لزوم نهادسازی چابک و متناسب؛ توانمندسازی و آموزش سازمان و نهادهای متولی اجرا در صورت ضعف اجرایی از لحاظ فنی و کارشناسی؛ در نظر داشتن تدابیر انگیزشی برای اجرای برنامه عملیاتی؛ اجرای دقیق، بدون ملاحظه و واقعی نظام ارزیابی و پایش و ایجاد امکان اصلاح از روند جاری، بدون تعصب به برنامه تدوین شده؛ پرهیز از شتاب‌زدگی و انتظار نتیجه‌گیری سریع از فرآیند برنامه‌ریزی در تدوین برنامه و راهبری واحد از سوی نهاد یا ستاد آگاه و مطلع، با دارا بودن ویژگی استقلال و داشتن نقش تسهیل‌گری در اجرای برنامه و برقراری ارتباطات و گردش اطلاعات، مورد توجه قرار گیرد.
رئیس مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری درباره هسته‌های کلیدی خط دهنده در برنامه هفتم توسعه گفت: بحث هسته‌های خط دهنده برنامه هفتم توسعه یکی از نتایج مطالعات انجام شده است که البته این موارد به عنوان نتایج مطالعات مدنظر بوده است. لذا سیاستگذار می‌تواند با توجه به امکانات موجود از میان این هسته ها دست به انتخاب بزند.
پاک‌ذات افزود: این موارد شامل تحولات فناوری با محوریت اقتصاد دانش‌بنیان؛ توان رقابت‌پذیری بین‌المللی؛ اقتصاد دریامحور با تاکید بر منطقه مکران؛ گردشگری؛ جذب سرمایه‌گذاری؛ مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست؛ بهره‌وری نیروی کار و سرمایه؛ فضای کسب و کار؛ زیرساخت‌ها و منابع تولید انرژی با تاکید بر انرژی‌های پاک و نو؛ بسترهای لازم برای توسعه صنایع؛ توسعه بخش خدمات در اقتصاد و زیرساخت و شبکه‌های حمل و نقلی می‌شود که امید داریم این هسته‌ها مورد توجه سیاستگذار اصلی قرار گیرد.
شناسنامه قانون در پیام‌رسان‌های داخلی
?روبیکا
https://rubika.ir/shenasname
?ایتا
eitaa.com/Shenasname
?بله
https://ble.ir/Shenasname
?سروش
splus.ir/Shenasname