آيين‌نامه حمايت از توليد، دانش‌بنيان و فناور و اشتغالآفرين در صنعت آب و برق (تصویبنامه شماره ۷۰۳۳۷/ت۵۹۸۲۲هـ مورخ ۱۴۰۱/۴/۲۹ هیئت وزیران)
وزارت نیرو ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت ـ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت جهادکشاورزی ـ وزارت راه و شهرسازی ـ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
سازمان برنامه و بودجه کشور ـ سازمان حفاظت محیط زیست
سازمان ملی بهره‌وری ایران ـ معاونت علمی و فناوری رییس جمهور
هیأت وزیران در جلسه ۱۴۰۱/۴/۲۲ به پیشنهاد مشترک وزارت نیرو و معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور و به منظور تحقق تولید، دانشبنیان و فناور و اشتغال آفرین با هدف کلان افزایش صد درصدی تعداد شرکتهای دانشبنیان و فناور فعال در صنعت آب و برق و اشتغال مستقیم آنها و به استناد قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانشبنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات ـ مصوب ۱۳۸۹ـ و اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین‌نامه حمایت از تولید، دانش بنیان و فناور و اشتغال آفرین در صنعت آب و برق را به شرح زیر تصویب کرد:
آیین‌نامه حمایت از تولید، دانش بنیان و فناور و اشتغال آفرین در صنعت آب و برق
ماده ۱ـ در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بکار می‌روند:
۱ـ محصولات دانشبنیان: کلیه کالاها و خدماتی که در حوزه فناوری‌های بالا یا متوسط به بالا قرار می‌گیرند به این معنا که دانش فنی طراحی و ساخت نمونه آزمایشگاهی یا دانش فنی فرآیند تولید محصول به دلیل پیچیدگی فنی به سختی قابل کپی‌برداری بوده و کسب آن از موانع اصلی ورود شرکتهای دیگر به بازار باشد و یا نیازمند تحقیق و توسعه قابل توجه، توسط گروه فنی خبره برای کسب آن بوده و یا منجر به ایجاد خواص یا کارکردهای پیچیده ای در محصول شده باشد.
۲ـ شرکت دانشبنیان: شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می‌شود.
۳ـ کارخانه نوآوری: کانونی برای پذیرش فکرنو(ایده)ها، رشد و به بار نشستن خلاقیت نیروهای متخصص که در آن تمامی ابزارها و منابعی که برای کارآفرینی و رشد یک فکرنو(ایده) نیاز میباشد همانند زیرساخت‌ها، مربی و مشاورین خبره، سرمایه گذاران خطر(ریسک)پذیر، خدمات دهندگان به کسب و کارهای نوپا (استارآپ)ها، شتاب‌دهنده‌ها و غیره وجود دارند.
۴ـ طرح‌های پیشران: مجموعه‌ای از طرح (پروژه)هایی که بر اساس اولویت‌ها و چالش‌های اصلی صنعت آب و برق تعریف می‌شوند و شکل‌گیری شرکتهای دانشبنیان و فناور و اشتغال دانش‌پایه بر اساس این نیازها، تحت پوشش حمایت‌های دولتی تسهیل می‌گردد.
۵ ـ سرمایه‌گذاری خطرپذیر (جسورانه): تأمین سرمایه لازم برای شرکتها و کسب‌وکارهای نوپا (استارت آپ) و کارآفرین که مستعد جهش و رشد ارزش بوده و در عین حال دارای هوا (ریسک) زیادی میباشد.
۶ ـ وزارت: وزارت نیرو.
۷ـ معاونت: معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور.
ماده۲ـ وزارت با همکاری معاونت مکلف است ظرف یک‌ماه نسبت به انجام موارد زیر اقدام نماید:
۱ـ زمینه‌سازی برای همرسانی چالش‌ها و ظرفیت‌ها، شکل‌گیری فعالیت‌های دانشبنیان جدید، پشتیبانی و رفع موانع تولید دانشبنیان و اشتغال آفرین در صنعت آب و برق.
۲ـ شناسایی و معرفی محصولاتی که دارای ارزبری زیاد، حجم بالای واردات و یا راهبردی هستند.
۳ـ ایجاد ساز و کارهای حمایتی از قبیل از پوشش خطر(ریسک) تجاری‌سازی، ارائه تسهیلات خطرپذیر، بیمه، پیش‌خرید، خرید تضمینی، تولید بار اول و جبران مخاطرات احتمالی استفاده از محصولات دانشبنیان.
۴ـ تدوین ساز و کارهایی برای جبران مخاطرات احتمالی استفاده از محصولات دانشبنیان و فناور در شرکتهای تابعه و وابسته وزارت از قبیل بیمه.
۵ ـ ترغیب و تشویق مدیران و کارکنان شرکتهای تابعه و وابسته وزارت به حمایت از زنجیره ارزش در تولید محصولات دانشبنیان و فناور در قالب ضوابط ارزیابی عملکرد.
۶ ـ حمایت، معرفی و زمینه‌سازی برای حضور شرکتهای دانشبنیان و فناور مرتبط با صنعت آب و برق در بازارهای خارجی با همکاری معاونت و وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان برنامه و بودجه کشور.
۷ـ ایجاد ساز و کار مورد نیاز برای پیگیری اعتراضات شرکتهای دانشبنیان و فناور در حوزه‌های مأموریتی وزارت.
ماده۳ـ برای ایجاد فضای تعامل میان واحدهای ذی‌ربط در شرکتهای مادر تخصصی وزارت و شرکتهای زیرمجموعه، شرکتهای دانشبنیان و فناور، بخش‌های متولی تحقیق و توسعه در شرکتها و سایر فعالین زیست‌بوم نوآوری نیرو و نگاشت نیازها و ظرفیت‌ها و اطلاع‌رسانی در خصوص فعالیت‌های دانشبنیان و فناور جدید، تسهیلات و حمایت‌ها و پایش طرح(پروژه)ها، وزارت مکلف است نیازها و اولویت های تحقیقاتی خود را در سامانه نظام فکرنو(ایده)ها و نیازها (نان) ثبت نماید.
ماده۴ـ در راستای حمایت از رشد و توسعه شرکتهای دانش بنیان و فناور در صنعت آب و برق و توسعه زیست بوم نوآوری نیرو، وزارت مکلف است نسبت به اختصاص فضا و امکانات و تخصیص اعتبارات لازم برای راه‌اندازی پارک علم و فناوری نیرو با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ظرف سه ماه اقدام نماید.
تبصره ـ وزارت مجاز است در چهارچوب قوانین و مقررات، از امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی شرکتهای زیرمجوعه موجود خود برای تجهیز و راه‌اندازی پارک علم و فناوری نیرو استفاده نماید.
ماده۵ ـ به منظور تأمین مالی مورد نیاز فعالیت‌های دانش بنیان و فناور و انجام فعالیت‌هایی از جمله سرمایه‌گذاری خطرپذیر، اعطای تسهیلات خطرپذیر، صدور ضمانتنامه و پوشش خطر(ریسک) تجاری‌سازی محصول یا خدمات منتج از پژوهش و فناوری و حمایت از سایر برنامه‌های تولید، دانشبنیان و فناور و اشتغال‌آفرین، شرکت مادرتخصصی توانیر مکلف است با رعایت قوانین و مقررات، مبلغ ده‌هزار میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۱۰) ریال از منابع بند (ط) تبصره (۱۵) قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور را برای اعطای تسهیلات خطرپذیر به شرکتهای دانشبنیان و فناور صنعت برق و شرکتهای فعال در حوزه اصلاح الگوی مصرف انرژی، از طریق افزایش سرمایه در اختیار صندوق پژوهش و فناوری صنعت برق و انرژی به عنوان نهاد مالی تخصصی در حوزه نیرو قرار دهد.
ماده۶ ـ وزارت مکلف است با همکاری معاونت با استفاده از ظرفیت‌های صندوق پژوهش و فناوری صنعت برق و انرژی (نیرو)، زیرساخت‌های لازم به منظور بیمه محصولات فناورانه حوزه برق، انرژی، آب و آبفا را بر اساس ظرفیت شرکتهای دانشبنیان و فناور فراهم نماید.
ماده۷ـ وزارت مکلف است با استفاده از ظرفیت‌های صندوق پژوهش و فناوری برق و انرژی و با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی، با رعایت قوانین و مقررات نسبت به استفاده از ظرفیت صندوق گردشی بهینه‌سازی انرژی و یا صندوق جسورانه بورسی از محل اعتبارات طرح یارانه سود تسهیلات و وجوه اداره شده بند (۳) ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور و بند (ط) تبصره (۱۵) قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور ظرف سه ماه اقدام نماید.
ماده۸ ـ در راستای تخصیص بهینه تسهیلات خطرپذیر موضوع بخشی از بند (ط) تبصره (۱۵) قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، تا سقف بیست و شش هزار میلیارد (۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۰۰۰ر۲۶) ریال به شرکتهای دانش بنیان و فناور صنعت برق و شرکتهای فعال در حوزه اصلاح الگوی مصرف انرژی، کارگروهی با ترکیب معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور، پژوهشگاه نیرو، سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (سابتا)، توانیر و سازمان برنامه و بودجه کشور و با مسؤلیت معاونت تشکیل می شود.
ماده ۹ـ وزارت مجاز است با همکاری معاونت و با رعایت قوانین و مقررات نسبت به راه‌اندازی حداقل یک کارخانه نوآوری آب و آبفا و یک کارخانه نوآوری برق و انرژی در جوار محیط‌های صنعتی و پژوهشی خود، با استفاده از امکانات شرکتهای وابسته به وزارت و سرمایه‌گذاری و ظرفیت‌های بخش خصوصی اقدام نماید.
تبصره ـ شرکتهای توسعه‌ای وابسته به وزارت، مجاز به سرمایه‌گذاری مشترک با بخش خصوصی تا سقف چهل و نه درصد (۴۹%) در تجهیز و راه‌اندازی کارخانه‌های نوآوری موضوع این ماده می‌باشند.
ماده۱۰ـ به منظور زمینه‌سازی توسعه فعالیت‌های دانش بنیان و فناور و تشکیل شرکتهای جدید فناور، وزارت مکلف است در قالب دستورالعملی که با همکاری معاونت تهیه می‌کند نسبت به حمایت از ایجاد یا تقویت واحدهای تحقیق و توسعه در شرکتهای غیردولتی تأثیرگذار صنعت آب و برق که بخشی از سهام آنها متعلق به دولت یا شرکتهای دولتی میباشد و همچنین راه‌اندازی شتاب‌دهنده در حوزه آب و آبفا و برق و انرژی توسط آنها، اقدام نماید. همچنین از ایجاد یا تقویت واحدهای تحقیق و توسعه در شرکتهای تولیدی و خدماتی صنعت آب و برق کشور و یا تشکیل مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌های تخصصی وابسته به این شرکتها حمایت نماید.
ماده۱۱ـ با هدف راهبری تعاملات پژوهش و فناوری از جمله برگزاری فن‌بازارها و رویدادهای مرتبط با شناسایی چالش‌ها و ظرفیت‌ها، پیگیری طرح‌های پیشران، پذیرش و رسیدگی به طرح‌های پیشنهادی، تعامل با سایر عناصر زیست‌بوم نوآوری همانند دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و شرکتهای دانشبنیان و هنرستان‌ها و پژوهش سراهای دانش آموزی در استان‌ها، وزارت موظف است مجتمع‌های آموزشی ـ پژوهشی وزارت در استان‌های کشور را تحت عنوان پردیس‌های علم و فناوری نیرو با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ظرف دو ماه تجهیز و فعال نماید.
ماده۱۲ـ وزارت مکلف است طرح‌های پیشران زیر را اجرا نماید:
۱ـ توسعه بهینه‌سازی آب، برق و ارتقای شاخص‌های زیست‌محیطی در صنایع، کشاورزی و ساختمان.
۲ـ ارتقای بهره‌وری در تولید، انتقال و توزیع آب و برق.
۳ـ افزایش امنیت و تاب‌آوری صنعت آب و برق، بومی‌سازی و خودکفایی.
۴ـ توسعه استفاده از هوش مصنوعی در صنعت آب و برق.
۵ ـ هوشمندسازی سنجش داده‌های صنعت آب و برق و داده‌کاوی آمار و اطلاعات مبتنی بر هوش مصنوعی و توسعه سامانه‌های بومی پایش و مدیریت مصرف آب و برق.
۶ ـ استحصال آبهای ژرف، جوی و نامتعارف، بازیافت پساب و توسعه آب‌شیرین‌کن‌های مبتنی بر انرژی تجدیدپذیر.
۷ـ کاهش تلفات تولید، انتقال و توزیع در صنعت آب و برق.
۸ ـ انرژی‌های تجدیدپذیر و زنجیره ارزش آن.
۹ـ ذخیره‌سازی انرژی در مقیاس‌های بزرگ و کوچک.
۱۰ـ توسعه تبادلات انرژی با کشورهای همسایه و توسعه صادرات کالا و خدمات مرتبط با صنعت آب و برق.
۱۱ـ بومی‌سازی و تکمیل حلقه‌های مفقود زنجیره ارزش انرژی تجدیدپذیر و فناوری‌های مربوط به تابلو(پنل) خورشیدی با ساز و کار خرید تضمینی.
۱۲ـ هوشمندسازی صنعت آب و برق.
تبصره ـ ساز و کار تأمین مالی و اجرایی طرح‌های پیشران بر اساس دستورالعملی است که از سوی وزارت و در چهارچوب قوانین و مقررات تهیه و ابلاغ می‌گردد.
ماده۱۳ـ با هدف گسترش استفاده از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان و فناور در حوزه بهینه‌سازی زنجیره عرضه و مصرف آب و انرژی در کشور، وزارت و معاونت و حسب مورد وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان حفاظت محیط زیست مکلفند:
۱ـ ضمن راه اندازی و گسترش بازارهای محلی آب، دستورالعمل بازار بهینه‌سازی حوزه آب در چهارچوب قوانین و مقررات با رویکرد ارائه اوراق صرفه جویی آب را ظرف دو ماه تهیه و به تصویب مراجع ذی‌ربط برسانند.
۲ـ طرح‌های نمونه (پایلوت) بازارهای بهینه‌سازی مصرف انرژی و آب را در بخش‌های مصرف کننده عمده (نیروگاه، ساختمان، صنعت و کشاورزی) با استفاده از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان و فناور، برنامه‌ریزی و اجرا نمایند. همچنین دستورالعمل اجرایی صدور اوراق صرفه‌جویی سوخت ناشی از پروژه‌های بهینه‌سازی و صرفه‌جویی در مصرف برق و تولید برق از منابع تجدیدپذیر و عرضه این اوراق در بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست را تدوین و ابلاغ نمایند و مشوق‌های لازم برای صادرات معادل نفت خام انرژی صرفه‌جویی شده را به مراجع قانونی ذی‌ربط پیشنهاد نمایند.
۳ـ در دوره‌های کمبود آب و برق نسبت به هوشمندسازی مصرف آب و برق از ظرفیت شرکتهای دانش بنیان و فناور استفاده نمایند.
ماده۱۴ـ وزارت مکلف است از ابتدای سال ۱۴۰۱ ردیف اعتباری با عنوان برنامه تولید، دانشبنیان و فناور و اشتغال آفرین، به میزان دو درصد (۲%) از درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی شرکتهای تابعه و وابسته وزارت با رعایت سقف بودجه سالانه را به منظور اجرای طرح‌های پیشران ماده (۸) این آیین‌نامه و طرح آزمایشی(پایلوت)های صنعتی، تولید بار اول با رعایت قوانین و مقررات مربوطه حمایت و پوشش ریسک تجاری‌سازی طرح‌های توسعه فناوری ایجاد نماید. دستورالعمل اجرایی نحوه هزینه‌کرد اعتبارات این ماده، ظرف یک‌ماه از سوی وزارت ابلاغ می‌شود.
تبصره ـ اعتبارات تخصیص یافته در این ماده در صورت عدم هزینه‌کرد در سال مالی مربوط، جهت حمایت از برنامه تولید، دانشبنیان و فناور و اشتغال آفرین، در اختیار صندوق پژوهش و فناوری نیرو قرار می‌گیرد.
ماده۱۵ ـ به منظور استقرار نظام نوآوری باز و رویکرد دانش بنیان و فناور و تعریف نقش و جایگاه عناصر فناوری و نوآوری در تعامل با ساختارهای موجود، وزارت مکلف است ظرف حداکثر سه ماه مطالعات لازم برای آسیب‌شناسی و اصلاح فرآیندها را انجام داده و در صورت نیاز پیشنهادهای اصلاحی را به مراجع ذی‌ربط ارائه نماید. مراجع مذکور مکلفند حداکثر ظرف یک ماه، پیشنهادهای وزارت نیرو را بررسی نموده و نتیجه را اعلام نمایند.
تبصره ـ شرکتهای مادرتخصصی تابعه وزارت نیرو مکلفند برنامه جامع آموزش و فرهنگ‌سازی سازمانی در حوزه تخصصی خود را با رویکرد اشتغال‌آفرین و دانشبنیان و فناور، حداکثر ظرف سه ماه تهیه و پس از تصویب در ستاد موضوع ماده (۲) اجرایی نمایند.
ماده۱۶ـ به وزارت و مؤسسات و شرکتهای تابعه آن اجازه داده می‌شود به منظور حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، در چهارچوب قانون جهش تولید دانش بنیان ـ مصوب ۱۴۰۱ـ ، حق بهره‌برداری علمی ـ پژوهشی ذیل آن وزارتخانه را در قالب مشارکت در منفعت محصول نهایی با حداقل تشریفات تا سقف پانزده سال به شرکتهای دانشبنیان و فناور واگذار نماید. آیین‌نامه اجرایی این بند ظرف دو ماه توسط وزارت با همکاری معاونت تهیه و ابلاغ می‌گردد.
ماده۱۷ـ به منظور افزایش سهم اشتغال دانشبنیان و فناور صنعت آب و برق از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، وزارت مکلف است با در اختیار قرار دادن فرصت‌های حضور و ارتباط با صنعت، زمینه توانمندسازی، مهارت افزایی و مسأله‌یابی منتهی به اشتغال دانشبنیان و فناور را فراهم نماید. بدین منظور وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با همکاری وزارت و در چهارچوب برنامه مشترک با محوریت پردیس شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی و سایر ظرفیت‌های موجود اقدام نماید. هدایت شغلی، استعدادیابی، کارورزی، شبکه‌سازی، ایجاد هسته‌های فناوری و شرکتهای دانشبنیان و فناور و کارآفرینی از طریق مربی‌گری صنعتی (منتورینگ) و برگزاری دوره‌های مکمل پودمانی در طی دوره تحصیل، در قالب فعالیت سکو(پلتفرمی)، از طریق این دانشگاه پیگیری می‌شود. این دانشگاه باید در تعامل با کلیه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، امکان پذیرش کلیه دانشجویان در حال تحصیل را به صورت فرصت برابر در کل کشور فراهم نماید.
ماده۱۸ـ وزارت با همکاری معاونت مکلف است در راستای خودکفایی در تولید مواد و تجهیزات مورد نیاز کشور در حوزه آب و برق حداکثر ظرف دوماه، دستورالعمل تسهیل ورود شرکتهای دانشبنیان و فناور تولیدکننده تجهیزات و مواد را به فهرست سازنده (وندورلیست)های داخلی و خارجی خود ابلاغ نماید. این شیوهنامه شامل بازنگری نظام ارزیابی پیمانکاران به نحوی که دانشبنیان و فناور شدن آنها تسهیل شود، میباشد.
ماده۱۹ـ به منظور تحقق ارتقای بهره‌وری هدف‌گذاری شده در این آیین‌نامه، وزارت مکلف است شاخص‌های بهره‌وری متناسب را تا پایان خرداد سال ۱۴۰۱ به سازمان ملی بهره‌وری ایران ارایه و به تأیید سازمان مذکور برساند. وزارت مکلف است در مقاطع زمانی سه ماهه گزارش اقدامات و عملکرد شاخص‌های بهره‌وری را به سازمان ملی بهره‌وری ایران ارایه و این سازمان پس از بررسی و تأیید گزارش ارتقای بهره وری مربوط به این آیین نامه را به سازمان برنامه و بودجه کشور جهت تخصیص اعتبار ارایه نماید.
معاون اول رئیس‌جمهور ـ محمد مخبر