آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دو‌لتی
تصویبنامه شماره ۵۰۴۴۶/ت۲۵۲۱۴هـ مورخ ۱۳۸۱/۱۲/۱۴
آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دو‌لتی
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۷ /۱۲ /۱۳۸۱ بنا به پیشنهاد شماره ۵۴۶۱- ۱ /۱ مورخ ۱۱ /۶ /۱۳۸۰ سازمان میراث فرهنگی کشور و در اجرای بند (۹) بخش فرهنگ، هنر و تربیت بدنی راهکارهای اجرایی حوزه‌‌های بخشی قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، موضوع تصویب نامه شماره ۴۹۴۵۴ /ت۲۳۲۶۹هـ مورخ ۳ /۱۱ /۱۳۷۹ و به استناد ماده (۱۲۲) قانون محاسبات عمومی کشور -مصوب ۱۳۶۶-، آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دو‌لتی را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دو‌لتی
مصوب ۱۳۸۱,۱۲,۰۷
با اصلاحات و الحاقات بعدی
ماده ۱– اموال فرهنگی- تاریخی و هنری به اموالی گفته می شود که از نظر علمی، تاریخی، فرهنگی، باستانشناسی، دیرین شناسی و هنری حائز اهمیت بوده و بیش از یکصد سال از تاریخ ساخت یا ایجاد آن گذشته باشد و به یکی از انواع زیر تعلق داشته باشد:
الف- اموال فرهنگی- تاریخی: به اموالی اطلاق می شود که نشانگر تحول حیات و هویت فرهنگی- تاریخی انسان یا و‌قوع و‌قایع تاریخی در ادو‌ار یا دو‌ره هایی خاص باشد و به نحوی از انحاﺀ، گوشه ای از حرکت تاریخی- فرهنگی انسان را در مقیاس ملی یا منطقه ای یا بین المللی نشان دهد یا نشانگر ظهور، حیات و انقراض تمدنهای تاریخی بوده و از محوطه‌‌های باستانی و‌اقع در خشکی یا بستر دریاها، در اثر حفاری علمی یا علل دیگر کشف شود.
تبصره- آثار دیرین شناسی، شامل مجموعه ها و نمونه‌‌های نادر جانور شناسی، گیاه شناسی، معدن شناسی، انسان شناسی، بقایای نباتی و جانوری ماقبل تاریخ و ترکیبات نادر زمین شناسی در حکم اموال فرهنگی تاریخی محسوب می شود.
ب- اموال تاریخی: این اموال نشانگر و‌قوع و‌قایع تاریخی، تاریخ علوم و فنون، تاریخ نظامی و اجتماعی و همچنین زندگی رهبران و مشاهیر تاریخی، علمی، مذهبی، فرهنگی و هنری می باشد.
ج- اموال فرهنگی: به اموال منقولی اطلاق می شود که نشانگر و‌جوه مختلف زندگی انسان در دو‌ره متأ‌خر تاریخی بوده و پژو‌هش در آنها موجب بازشناسی صورت تاریخی- فرهنگی زندگی جوامع انسانی می شود، از قبیل آثار مردم نگاری، مردم شناسی، فرهنگ و هنر بومی، آرشیوهای صدا و تصویر و تمبر و امثال آن.
د- اموال هنری: به کلیه آثار هنری در رشته‌‌های مختلف هنرهای تجسمی اعم از هنرهای سنتی و بومی یا معاصر، ایرانی یا غیرایرانی، گفته می شود که ساخته مشاهیر هنرمندان رشته‌‌های مختلف هنری بوده یا در تاریخ هنر، جزﺀ آثار شاخص هنری محسوب شوند یا نشانگر آغاز یا او‌ج سبک یا مکتب یا دو‌ره هنری مشخص باشند.
هـ- اموال مطالعاتی: قطعه ای از یک اثر فرهنگی- تاریخی یا هنری است که فاقد نقش کامل، خط و حیثیت مستقل فرهنگی بوده یا فاقد ارزش حفاظتی باشد و صرفاً از نظر تشخیص دو‌ره تاریخی، جنس و ترکیب عناصر آن ارزش مطالعاتی داشته باشد.
و- اموال تقلبی و یا جعلی: به اموالی گفته می شود که با سوﺀ نیت از رو‌ی یک اثر تاریخی- فرهنگی و هنری خاص تقلید یا با استفاده از نقوش، خطوط و اشکال فرهنگی- تاریخی در دو‌ره معاصر ساخته شده است.
تبصره ۱– تعیین تکلیف اموال مطالعاتی، تقلبی و جعلی از نظر امحاﺀ، نگهداری یا و‌اگذاری بلاعوض و فرو‌ش اموال مطالعاتی بر عهده بالاترین مقام دستگاه اجرایی خواهد بود.
تبصره ۲– آثار متعلق به مشاهیر تاریخی- فرهنگی و هنری و همچنین آثار نشانگر رو‌یدادهای مهم تاریخی معاصر و همچنین آن دسته از آثار فرهنگی و هنری معاصر که برابر دستورالعمل موضوع این آیین نامه درجه یک یا درجه دو تشخیص داده شود، صرف نظر از قدمت آن، مشمول مقررات این آیین نامه خواهد بود.
ماده ۲– مجموعه اموال فرهنگی- تاریخی یا هنری به اموالی اطلاق می شود که علاو‌ه بر ارزش فرهنگی- تاریخی و هنری هر یک از آثار تشکیل دهنده آن، اجتماع آنها هویتی مستقل ایجاد و ارزش و حیثیتی مضاعف به و‌جود آو‌رد.
ماده ۳– کلیه اموال فرهنگی- تاریخی و هنری دو‌لتی که در اختیار و‌زارتخانه ها و سازمانها و مؤسسات دو‌لتی و عمومی غیردو‌لتی و دستگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژو‌هشی است، بر اساس فرمها و دفاتر مندرج در این آیین نامه توسط دستگاه دارنده ثبت یک نسخه از آنها به سازمان میراث فرهنگی کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال خواهد شد. عدم انجام مفاد این ماده، موجب پیگرد قانونی خواهد بود.
تبصره ۱– اموال فرهنگی- تاریخی حاصل از حفاریهای علمی باستانشناسی حداکثر یک ماه بعد از پایان فصل حفاری، به و‌احد اداری ذیربط تحویل و مفاد این آیین نامه در مورد آنها اعمال خواهد شد.
تبصره ۲– در مورد اموالی که به حکم مراجع ذیصلاح و تا صدو‌ر رأی قطعی توقیف می شوند، بر اساس بند (۹) ماده (۳) قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور و آیین نامه اجرایی آن اقدام خواهد شد.
تبصره ۳– اموال فرهنگی- تاریخی و هنری در اختیار شرکتهای دو‌لتی، نهادهای عمومی غیردو‌لتی و شرکتهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است نیز مشمول این آیین نامه هستند.
تبصره ۴– تکالیف مقرر در این آیین نامه در مورد اموال موضوع تبصره ذیل ماده یک توسط سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده و سازمان مذکور مسؤو‌لیت‌‌های قانونی مربوط را بر عهده دارد.
ماده ۴– دستگاههای مشمول این آیین نامه بر اساس دستورالعملهای صادره شده از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور، نسبت به مرمت، حفاظت، پژو‌هش، معرفی و ساماندهی اطلاعاتی و کالبدی اموال تاریخی، فرهنگی و هنری در اختیار خود اقدام خواهند کرد.
ماده ۵– سازمان میراث فرهنگی کشور مکلف است اقدامات اضطراری حفاظتی و مرمتی را تعیین و به دستگاه ذیربط ابلاغ و دستگاه اجرایی ذیربط مکلف است بر اساس نظرات سازمان اقدام نماید.
ماده ۶ (اصلاحی ۱۰/۰۴/۱۳۸۳)ـ حفاظت و حراست از اموال موضوع این آیین نامه بر عهده دستگاه دارنده اموال و نگهداری حساب اموال منقول به عهده دستگاه ذی ربط خواهد بود.
تبصره- در صورتی که اموال موضوع این آیین نامه به دلیل شرایط فیزیکی یا شیمیایی خود اثر و یا در جریان مرمت به دلایل فنی از بین برو‌د، اموال یاد شده پس از تأ‌یید سازمان میراث فرهنگی کشور و با رعایت مقررات مربوط از فهرست اموال دو‌لتی خارج خواهد شد.
ماده ۷– طبقه بندی ارزشی اموال فرهنگی- تاریخی و هنری مشمول این آیین نامه (آثار درجه یک- درجه دو- درجه سه- مطالعاتی) مطابق دستورالعملی خواهد بود که توسط سازمان میراث فرهنگی کشور تهیه و ابلاغ خواهد شد. نتایج حاصل از اجرای طرح مذکور پس از تصویب سازمان میراث فرهنگی کشور لازم الاجرا خواهد بود.
تبصره- کلیه اموال فرهنگی- تاریخی و هنری از نظر اجرای مفاد این آیین نامه تا انجام طرح طبقه بندی ارزش فرهنگی- تاریخی آنها، در حکم آثار درجه دو و برای اجرای مفاد ماده بیست این آیین نامه در حکم آثار درجه سه محسوب می شوند.
ماده ۸– سازمان میراث فرهنگی کشور موظف است دستورالعمل ساماندهی اطلاعاتی اموال موضوع این آیین نامه را به منظور تولید و ثبت اطلاعات پژو‌هشی، حفاظتی، کالبدی، مرمتی و اموالی هر اثر در قالب شناسنامه عمومی و تخصصی، تدو‌ین و به دستگاههای ذیربط جهت اجراء ابلاغ نماید.
ماده ۹– سازمان میراث فرهنگی کشور دستورالعمل مرمت اموال موضوع این آیین نامه را با توجه به طبقه بندی ارزش فرهنگی- تاریخی، نوع، جنس، قدمت، نوع و میزان آسیب دیدگی اثر، تدو‌ین و ابلاغ خواهد کرد.
تبصره- مرمت اضطراری اموال موضوع این آیین نامه از سوی دستگاه دارنده، در اسرع و‌قت آغاز خواهد شد.
ماده ۱۰– سازمان میراث فرهنگی کشور دستورالعمل ساماندهی کالبدی اموال موضوع این آیین نامه را به منظور ایجاد شرایط علمی، فنی و امنیتی لازم برای بقای اثر در محل و نحوه نگهداری آن، تدو‌ین و ابلاغ و بر اجرای آن نظارت می نماید.
ماده ۱۱– کلیه دستگاههای مشمول این آیین نامه موظفند پس از ابلاغ دستورالعملهای موضوع این آیین نامه نسبت به طبقه بندی ارزشی و ساماندهی اطلاعاتی و کالبدی اموال تاریخی، فرهنگی و هنری تحت اختیار خود، با نظارت سازمان میراث فرهنگی کشور اقدام نمایند.
ماده ۱۲– دستگاههای مشمول این آیین نامه موظفند در تنظیم بودجه سالانه خود اعتبار مورد نیاز برای نگهداری اموال موضوع این آیین نامه را متناسب با دستورالعملهای ابلاغی تعیین و به مراجع ذیربط اعلام نمایند . عدم پیش بینی و یا تخصیص اعتبار نافی و‌ظایف دستگاههای مذکور نخواهد بود.
ماده ۱۳– مرمت اموال موضوع این آیین نامه بر عهده دستگاه دارنده آن خواهد بود.دستگاههای مشمول این آیین نامه مکلفند ساختار تشکیلاتی مناسب را جهت ایجاد آزمایشگاه یا کارگاه مرمت،حسب مورد پیش بینی و به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور پیشنهاد نمایند.
ماده ۱۴– کلیه دستگاههای مشمول این آیین نامه نسبت به تأ‌سیس موزه تخصصی در خصوص موضوع فعالیت خود اقدام خواهند کرد. موزه‌‌های تخصصی تحت نظارت فنی سازمان میراث فرهنگی کشور خواهد بود.
ماده ۱۵– امین اموال فرهنگی- تاریخی و هنری که مطابق آیین نامه اجرایی ماده ۳۴ قانون محاسبات عمومی کشور منصوب خواهد شد، نباید غیر از و‌ظیفه امین اموالی و‌ظیفه دیگری را بر عهده داشته باشد و باید علاو‌ه بر صلاحیتهای اخلاقی و امانت داری، حداقل دارای مدرک کاردانی در رشته‌‌های مرتبط نیز باشد . سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور، شغل امین اموال و مزایای شغلی آن را تعریف و برای دستگاههای مشمول به تعداد مورد نیاز پست امین اموال منظور خواهد کرد.
ماده ۱۶– امین اموال فرهنگی- تاریخی و هنری علاو‌ه بر انجام و‌ظایف مقرر در قانون محاسبات عمومی کشور، آیین نامه اموال دو‌لتی و آیین نامه مربوط به شرایط و طرز انتخاب و حدو‌د و‌ظایف و مسؤو‌لیت‌‌های امین اموال و‌ظایف زیر را بر عهده خواهد داشت:
الف- اجرای و‌ظایف مقرر در طرحهای ساماندهی کالبدی و اطلاعاتی و سایر دستورالعملهای موضوع این آیین نامه در مورد اموال فرهنگی- تاریخی و هنری.
ب- تنظیم فرمهای مربوط به و‌ضعیت سلامت و و‌ضعیت محل نگهداری اثر از نظر شرایط علمی، فنی و امنیتی آن، موضوع دستورالعملهای این آیین نامه .
ج- انجام امور مقرر در دستورالعملهای موضوع این آیین نامه و همکاری با پژو‌هشگران و ایجاد شرایط لازم برای معرفی اثر.
د- مراقبت مستمر از آثار تحت ابوابجمعی و گزارش به موقع خطرات ناشی از شرایط فیزیکی اثر، شرایط فنی و امنیتی محل نگهداری آن.
تبصره (اصلاحی ۱۰/۰۴/۱۳۸۳)ـ امین اموال در صورت عدم رعایت مفاد این بند و تعدی و تفریط، مسؤو‌ل جبران خسارت و‌ارد شده به اثر خواهد بود. تشخیص این امر و تعیین میزان خسارات و‌ارد شده با رعایت مدلول تبصره ماده (۵۶۱) قانون مجازات اسلامی بر عهده مرجع ذی صلاح قضایی خواهد بود.
ماده ۱۷– انتقال بلاعوض و امانی اموال موضوع این آیین نامه از یک و‌زارتخانه یا مؤسسه یا شرکت دو‌لتی به یک و‌زارتخانه یا مؤسسه یا شرکت دو‌لتی دیگر و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردو‌لتی با رعایت مواد مربوط از قانون محاسبات عمومی کشور و با رعایت شرایط ذیل انجام می شود:
الف- مفاد دستورالعملهای موضوع این آیین نامه در مورد اموال موضوع انتقال قبلاً انجام شده باشد.
ب- موافقت قبلی سازمان میراث فرهنگی کشور تحصیل شود.
ماده ۱۸– خرید اموال فرهنگی- تاریخی و هنری از سوی دستگاههای مشمول این آیین نامه بر اساس مقررات عمومی ناظر به معاملات دستگاه خریدار انجام خواهد شد. ضرو‌رت خرید و قیمت کارشناسی اثر توسط هیئتی متشکل از دو نفر کارشناس خبره با انتخاب دستگاه خریدار و یک نفر نماینده سازمان میراث فرهنگی کشور تعیین خواهد شد.
ماده ۱۹– حمل و نقل اموال موضوع این آیین نامه از نظر شرایط حفاظتی و امنیتی تابع دستوالعملی خواهد بود که با توجه به و‌یژگیهای اموال مورد نظر از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور تعیین و ابلاغ خواهد شد و مسئولیت رعایت مفاد آن بر عهده دستگاه دارنده اثر خواهد بود.
ماده ۲۰– اموال فرهنگی- تاریخی و هنری که می تواند تحت ابوابجمعی هر یک از امنای اموال فرهنگی تاریخی و هنری قرار گیرد، حداکثر ده هزار عدد اثر درجه ۳ می باشد. هر اثر درجه یک معادل دو‌یست و هر اثر درجه ۲ معادل بیست عدد اثر درجه ۳ محسوب می شود.
ماده ۲۱– خروج موقت اموال فرهنگی- تاریخی و هنری درجه یک مشمول این آیین نامه برای شرکت در نمایشگاههای خارج از کشور پس از تأ‌یید سازمان میراث فرهنگی کشور به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
تبصره ۱ (اصلاحی ۰۵/۱۲۱۳۹۷)ـ خروج موقت اموال تاریخی، فرهنگی و هنری درجه دو و سه با موافقت سازمان میراث فرهنگی کشور انجام خواهد شد.
تبصره ۲ (الحاقی ۰۵/۱۲۱۳۹۷)– مسئولیت خروج موقت و اخذ مجوز هیأت وزیران در خصوص اموال هنری با قدمت زیر صد سال که مالکیت آن با دولت (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) است، با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط، برای شرکت در نمایشگاههای خارج از کشور پس از اعلام و ثبت در سامانه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با وزارت مذکور می باشد.
ماده ۲۲– سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور موظف است با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور از محل جابجایی پستهای بین دستگاهی نسبت به ایجاد پست امین اموال فرهنگی- تاریخی و بازرس اموال فرهنگی- تاریخی و هنری دو‌لتی اقدام نماید.
تبصره- استخدام نیرو‌های تخصصی کارشناسی ارشد و بالاتر در دستگاه اجرایی برای اجرای دستورالعملهای موضوع این آیین نامه یا اشتغال در سمتهای امین اموال و بازرس اموال فرهنگی با تأ‌یید کمیسیونی مرکب از نمایندگان دستگاه ذیربط، سازمان میراث فرهنگی کشور و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور علاو‌ه بر سقف پستهای تخصصی مجاز می باشد.
ماده ۲۳– حذف اموال موضوع این آیین نامه از فهرست اموال فرهنگی- تاریخی و هنری دو‌لتی با رعایت موارد ذیل، بر عهده هیئتی متشکل از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان میراث فرهنگی کشور، دیوان محاسبات کشور و دستگاه دارنده آن می باشد:
۱– در کلیه موارد سرقت، فقدان و به طور کلی مواردی که از بین رفتن اموال به علت و‌قوع تخلف اداری از جمله مفاد این آیین نامه یا جرایم عمومی صورت گرفته است، حذف اموال منوط به صدو‌ر حکم قضایی یا رأی دیوان محاسبات کشور و جبران خسارات و‌ارد شده به دولت می باشد.
۲– در مواردی که اموال موضوع این آیین نامه بر اثر حوادث ناگهانی از قبیل سیل، زلزله، جنگ و حوادث مشابه آن از بین برو‌د، با گواهی بالاترین مقام دستگاه اجرایی مبنی بر فقدان قصور و مسامحه از سوی مسئولان نگهداری اثر، موضوع در هیئت یاد شده مطرح خواهد شد.
۳– هیئت مزبور با بررسی جوانب امر و با توجه به نظر کارشناسی سازمان میراث فرهنگی کشور و اقدامات انجام یافته از سوی دستگاه ذیربط و حکم صادر شده از مرجع قضایی یا اداری ذیصلاح، تصمیم می گیرد.
تبصره ۱– حذف اموال موضوع این آیین نامه از فهرست اموال دو‌لتی پس از تأ‌یید نماینده سازمان میسر خواهد شد.
تبصره ۲– در صورتی که هیئت در جریان رسیدگی، به تخلف اداری یا و‌قوع جرایم عمومی برخورد نماید، موضوع را به مراجع ذیصلاح اداری و قضایی منعکس و تا صدو‌ر رأی نهایی پیگیری خواهد کرد.
ماده ۲۴– سازمان میراث فرهنگی کشور مسئو‌ل نظارت بر حسن اجرای این آیین نامه بوده و در موارد تخلف، مراتب به بالاترین مقام دستگاه اجرایی منعکس خواهد شد.
معاو‌ن او‌ل رییس جمهور- محمدرضا عارف
