مبنای محاسبه حق سنوات، مطلق آخرین حقوق و مزد تعیین است نه حقوق مبنا و ثابت/ عرفی که نقش محدود کننده حقوق و مزد را ایفاء کند فاقد وجاهت است (رأی شماره 186 مورخ 17/2/1398 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری)
شماره دادنامه: 186
تاریخ دادنامه: 17؍2؍1398
شماره پرونده: 97؍73
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای سعید کنعانی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال نامه های شماره 50187-29؍5؍1387 مدیرکل تنظیم و نظارت بر روابط کار، 198297-23؍10؍1393 و 220863-25؍11؍1393 مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال نامه های شماره 50187-29؍5؍1387 مدیرکل تنظیم و نظارت بر روابط کار، 198297-23؍10؍1393 و 220863-25؍11؍1393 مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
“پرداخت سنوات در مواد 24 و 31 قانون کار و ماده 41 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور بر اساس آخرین مزد و آخرین حقوق مقرر شده لذا مقنن پرداخت سنوات را صرفاً حسب آخرین مزد یا حقوق، تجویز نموده که منصرف از مزد ثابت (مبنا) است. ماده 35 قانون کار در مقام تعریف مزد برآمده و «مجموع دریافتی های کارگر اعم از نقدی و غیر نقدی» را مزد نامیده است، بنابراین از آنجا که ملاک پرداخت حق سنوات، مزد و حقوق بوده لذا تمامی وجوهی که تحت هر عنوان در مقابل انجام کار پرداخت می شود، ملاک محاسبه سنوات است. بنابراین بخشنامه های معترض عنه که برای پرداخت سنوات، مزد ثابت (مبنا) را میزان قرار داده، مغایر با مواد 24، 35 و 37 قانون کار به نظر می رسد زیرا مزد که از آن به حقوق تعبیر می گردد مجموع دریافتی کارگر بوده که بیش از حقوق ثابت است، همچنین دادنامه وحدت رویه شماره 1172-17؍11؍1396 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری نیز پرداخت سنوات بر اساس مزد ثابت (مبنا) را خلاف قانون تشخیص داده است. ”
متن مقرره های مورد اعتراض به شرح زیر است:
الف: نامه شماره 50187-29؍5؍1387:
“جناب آقای حسینی مطلق
سرپرست محترم سازمان کار و امور اجتماعی استان تهران
سلام علیکم
ضمن ارسال نامه شماره دی؍81782؍ت ه م؍404 -30؍4؍1387 شرکت ملی نفت ایران خواهشمند است دستور فرمایید پاسخ زیر به نحو مقتضی به واحد مربوط اعلام گردد:
1- در کارگاههای دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل مزد مبنا (مزد گروه و پایه) و در سایر کارگاههای مزد ثابت (مجموع مزد شغل و مزایای ثابت و مستمر پرداختی به تبع شغل) مبنای احتساب حق سنوات قرار می گیرد. بدیهی است چنانچه به موجب قرارداد کار اولیه یا شروط الحاقی بعدی آن با موافقت نامه کارگاهی یا پیمان دسته جمعی کار یا عرف و روال کارگاه نحوه محاسبه دیگری که متضمن مزایای بیشتر برای کارگران بوده مقرر شده باشد کماکان معتبر و لازم الاجرا خواهد بود.
2- تسویه حساب در پایان هر قرارداد الزامی نبوده و طرفین می توانند در زمان انقضای آخرین قرارداد یا در زمان قطع رابطه کاری بر اساس آخرین حقوق تسویه حساب نمایند.- مدیرکل تنظیم و نظارت بر روابط کار ”
ب: نامه شماره 198297-23؍10؍1393:
” جناب آقای احمدی
مدیرکل محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خراسان رضوی
با سلام واحترام
ضمن ارسال نامه شماره 273؍93-29؍9؍1393 کانون هماهنگی شورای اسلامی کار استان خراسان رضوی، خواهشمندم دستور فرمایید پاسخ ذیل به آن کانون اعلام شود: چنانچه کارفرما در محاسبه سنوات علاوه بر مزد مبنا عناوین مزدی دیگری را نیز حساب کرده باشد، به گونه ای که این امر به عرف تبدیل شده باشد، در این صورت مکلف است عرف مزبور را ادامه دهد، مگر اینکه طبق ماده 26 قانون کار و دستورالعمل مربوط اقدام نماید.- مدیرکل روابط کار و جبران خدمت ”
ج: نامه شماره 220863-25؍11؍1393:
” جناب آقای احمدی
مدیرکل محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خراسان رضوی
با سلام و احترام
بازگشت به نامه شماره 162375-16؍10؍1393 به آگاهی می رسانم: چنانچه کارفرما در محاسبه حق سنوات علاوه بر مزد مبنا عناوین مزدی دیگری را نیز حساب کرده باشد، به گونه ای که این امر به عرف محل کار تبدیل شده باشد، در این صورت مکلف است عرف مزبور را ادامه دهد، مگر اینکه کارفرما طبق ماده 26 قانون کار و دستورالعمل مربوط اقدام نماید.- مدیرکل روابط کار و جبران خدمت”
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل حقوقی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به موجب لایحه شماره 99356-22؍5؍1397 نامه شماره 96268-17؍5؍1397 مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را ارسال کرده که متن آن به قرار زیر است:
” جناب آقای ولی پور
مدیرکل محترم دفتر حقوقی
با سلام و احترام
بازگشت به نامه شماره 40636-2؍3؍1397 منظم به ابلاغیه مورخ 18؍2؍1397 دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص پرونده شماره 9700073 در خصوص دادخواست آقای سعید کنعانی به طرفیت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به خواسته ابطال نامه های شماره 50187-29؍5؍1387 و 198297-23؍10؍1393 و 220863-25؍11؍1393 اداره کل روابط کار و جبران خدمت، پاسخ این اداره کل به شرح ذیل ارسال می گردد. خواهشمندم دستور فرمایید پاسخ ذیل عیناً به مرجع مذکور منعکس گردد: با توجه به نظر رسمی این اداره کل که طی نامه های شماره 730-10؍1؍1393، 51652–21؍3؍1393، 36637-30؍2؍1397 و 165-5؍1؍1396 به ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استانهای تهران، سیستان و بلوچستان بنیاد تعاون زندانیان کشور و طی رونوشتی به تمامی ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استانها ارسال شده است و به پیوست ارسال می گردد، مأخذ محاسبه سنوات یا مزایای پایان کار « مزد یا حقوق» موضوع ماده 34 و 35 قانون کار (و نه صرفاً مزد مبنا) است و لذا نامه شماره 50187-29؍5؍1387 و نیز تمامی نامه های مغایر احتمالی به صورت ضمنی نسخ شده است. از سوی دیگر مفاد نامه های شماره 220863-25؍11؍1393 و 198297-23؍10؍1393 منطبق با استعلام به عمل آمده تنظیم شده و بر اینکه ماخذ محاسبه سنوات صرفاً مزد مبنا است دلالت ندارد.
با توجه به مراتب فوق درخواست رد شکایت شاکی را دارم. ضمناً خواهشمندم دستور فرمایید ترتیبی اتخاذ شود تا نماینده این اداره کل برای ادای توضیحات بیشتر در محضر قضات دیوان عدالت اداری حضور بهم رسانند. یادآور می‌گردم چنانچه قضات دیوان عدالت اداری نسخ ضمنی مفاد نامه های مغایر را کافی نمی دانند این اداره کل آمادگی اعلام صریح این نسخ را به ادارات کل سراسر استانها دارد.”
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 17؍2؍1398 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با توجه به اینکه بر اساس مواد 35، 31، 27، 24 و بند ب ماده 37 قانون کار و تبصره 4 ماده 41 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب سال 1394 مبنای محاسبه حق سنوات، مطلق آخرین حقوق و مزد تعیین شده است و قید کلمه (مبناء) در دادنامه شماره 1172-17؍11؍1396 هیأت عمومی دیوان عـدالت اداری لغو و بیهوده تشخیص شـده است و از طرفـی حقوق مبنا و ثابت تعریف شده در تبصره های 1 و 2 ماده 36 قانون کار، صرفاً ناظر بر کارگاههای دارای طرح طبقه بندی مشاغل و فاقد طرح و اجرای آن بوده که جهت وسعت بخشیدن به دامنه تعریف مزد و حمایت ترمیمی از حقوق کارگران این گونه کارگاه‌ها تأسیس شده است و ارتباطی به تعریف حقوق و مزد موضوع مبنای احتساب حق سنوات بر اساس مواد فوق الذکر ندارد و با وجود قانون و قرارداد در تعیین حق سنوات، عرفی که نقش محدود کننده حقوق و مزد را ایفاء کند به طریق اولی فاقد جایگاه قانونی و حقوقی است، بنابراین نامه های مورد شکایت مغایر قانون وضع شده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود./
مرتضی علی اشراقی- معاون قضایی دیوان عدالت اداری