ابطال جزء ۲ بند (ب) ماده ۱ دستورالعمل شماره ۱۲۳۵؍۳؍۴۰۰-۲۴؍۹؍۱۳۹۷ رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران موضوع: پرداخت کمک معیشت به نامادری، خواهر و برادر شهدا (دادنامه شماره ۲۹۵ مورخ ۲۸/۲/۱۴۰۰ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری)
شماره دادنامه : ۲۹۵
تاریخ دادنامه : ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
شماره پرونده: ۹۸۰۳۲۷۷
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم شهناز خرمی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال جزء ۲ بند (ب) ماده ۱ دستورالعمل شماره ۱۲۳۵؍۳؍۴۰۰-۲۴؍۹؍۱۳۹۷ رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال جزء ۲ بند (ب) ماده ۱ دستورالعمل شماره ۱۲۳۵؍۳؍۴۰۰-۲۴؍۹؍۱۳۹۷ رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
“احتراماً به استحضار می رساند اینجانب شهناز خرمی خواهر شهید محمدرضا خرمی بوده که مطلقه و فاقد شغل می باشم و نظر به اینکه با فوت والده خویش مستند به قانون اصلاح تبصره ۲ ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و فرزندان و نوادگان اناث مصوب ۲؍۲؍۱۳۶۳ از بنیاد شهید انقلاب اسلامی سمنان تقاضای برخورداری از مزایای قانون یاد شده در جهت برقراری مستمری خود نموده ولکن در پاسخ به درخواست مکتوب بنده آن نهاد بر اساس نامه مورخ ۲۸؍۵؍۱۳۹۸ به شماره ۸۲۲۹؍۹۸؍۱۰۰ اعلام داشته که برقراری مستمری به دلیل بخشنامه شماره ۱۲۳۵؍۳؍۴۰۰-۲۴؍۹؍۱۳۹۷ میسر نمی باشد علیهذا با این شرح از آنجا که بخشنامه نمی تواند ناقض قانون یاد شده باشد بدیهی است که پاسخ دریافتی منطبق با قانون و مقررات قانونی از جمله قانون یاد شده و ماده ۴۸ از قانون حمایت خانواده نمی باشد لذا بدین وسیله تقاضای ابطال بخشنامه مورد اشاره و الزام بنیاد شهید انقلاب اسلامی را دارم. “
متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:
“مدیران کل محترم استانها
مدیران کل محترم ستادی
سلام علیکم
به پیوست دستورالعمل اصلاح شده «پرداخت کمک معیشت به نامادری، خواهر و برادر شهدا» که به واسطه فوت والدین شهید و تحت تکفل بودن والدین مشمول دریافت کمک معیشت هستند و همچنین همسران مطلقه شهدا (طلاق در زمان حیات شهید) در راستای اجزای ۴، ۵ و ۶ ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه و نیز فرزندان اناث شاهد که همسرشان به رحمت ایزدی پیوسته و در راستای بند (ط) تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۱۳۹۷ جهت اقدام لازم ابلاغ می گردد. – رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران
دستورالعمل اجرایی اجزای ۴، ۵ و ۶ بند (ب) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه و بند (ط) تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۱۳۹۷ جمهوری اسلامی ایران
ماده ۱- معانی مشروح عبارات و اصلاحاتی که در این دستورالعمل به کار می روند:
ب- افراد مشمول
۲- خواهران تنی شهید که در زمان حیات والدین شهید، مجرد و تحت تکفل آنها بوده است. (مشمول خواهران تنی مطلقه و یا شوهر فوت کرده در زمان حیات والدین شهید نمی باشد.)”
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی و معاضدت قضایی بنیاد شهید و امور ایثارگران به موجب لایحه هـای شمـاره ۳۱۲۱۵۲؍۹۸؍۴۰۷-۲۸؍۱۱؍۱۳۹۸ و ۲۵۲۰۴؍۹۹؍۵۴۰۷-۱۷؍۲؍۱۳۹۹ توضیح داده است که:
” به استحضار می رساند که قوانین مرتبط با ایثارگران علی الخصوص قوانین در زمینه برقراری حقوق و مستمری جز قوانین خاص بوده و بر اساس اصول حقوقی در تعارض با قوانین عام صرفاً قانون خاص قابل اجرا بوده که با این وصف استناد شاکی به ماده ۴۸ قانون حمایت از خانواده … فاقد وجاهت قانونی می باشد. طبق نص صریح قانون این امتیاز صرفاً مختص خواهران مجرد شهدا که تحت تکفل والدین خود بوده‌اند (و ارتباطی به خواهران مطلقه ندارد) البته با وجود داشتن شرایط مقرر قانونی (فاقد شغل و درآمد باشند و پس از تامین اعتبار لازم توسط دولت) بنابراین دستورالعمل مذکور دقیقاً بر مبنای نص صریح قانون تدوین و تصویب شده است و هیچ گونه مخالفتی با متن قانون ندارد. به استناد تبصره ۲ ماده واحده قانون حالت اشتغال نیز حقوق حالت اشتغال شهداء، جانبازان و … به آزاده و یا جانباز از کارافتاده کلی و عائله شهید و یا مفقودالاثر موضوع ماده ۷ قانون برقراری حقوق وظیفه و وظیفه عائله تحت تکفل جانبازان و شهدا … مصوب ۲۵؍۱۱؍۱۳۶۱ و تبصره ذیل آن پرداخت خواهد شد و به استناد ماده ۶ قانون اخیرالذکر نیز حقوق و مستمری متعلقه به عائله تحت تکفل آنها پرداخت می شود و در ماده ۷ مذکور عائله تحت تکفل را که می تواند از این حقوق استفاده نماید احصاء شده است، که در مانحن فیه برادر و خواهر شهید تحت تکفل نبوده و شرایط دریافت حقوق و مستمری را ندارند. در خصوص شاکی نیز با عنایت به اینکه مشارالیها با ازدواج از شمار عائله تحت تکفل والدین خود خارج گردیده و تحت تکفل برادر شهید خود نیز نبوده، مشمول جزء ۴ بند (ب) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور نیست و فاقد شرایط قانونی برای دریافت کمک معیشت می باشد. بنابراین دستورالعمل شماره ۱۲۳۵؍۳؍۴۰۰-۲۴؍۹؍۱۳۹۷ ریاست بنیاد شهید و امـور ایثارگران خلاف قـانون نبوده و قـابل ابطال نیست که با این وصف شکایت مطروحه از هر جهت فاقد وجاهت می باشد. لذا رد دادخواست مشارالیها از آن مرجع مورد استدعاست. “
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۲۸؍۲؍۱۴۰۰ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
برمبنای جزء ۴ بند «ب» ماده ۸۸ قانون پنجساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۹۵ دولت موظّف است اعتبار لازم را به منظور تأمین حداقل معیشت خواهران مجرد شهدا که تحت تکفل والدین شهدا بوده‌اند، پس از فوت والدین و در صورتی که فاقد شغل یا درآمد باشند پیش‌بینی کرده و حداقل حقوق کارکنان دولت را به آنان جهت پرداخت در بودجه‌های سنواتی درج و در اختیار دستگاههای مربوطه قرار دهد. در جزء ۲ بند «ب» ماده ۱ دستورالعمل شماره ۱۲۳۵؍۳؍۴۰۰- ۲۴؍۹؍۱۳۹۷ رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران مقرر شده است که آن دسته از خواهران مجرد شهدا که به واسطه طلاق یا فوت شوهر در زمان حیات والدین تحت تکفل آنها قرار گرفته‌اند، از شمول حکم مقرر در جزء ۴ بند «ب» ماده ۸۸ قانون پنجساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خارج هستند. نظر به اینکه در صورت طلاق خواهر شهید یا فوت شوهر وی و در شرایطی که در زمان حیات والدین شهید چنانچه خواهران شهید با اوصاف مذکور تحت تکفل والدین خود قرار گیرند همچنان به عنوان خواهر مجرد شهید شناخته می‌شوند و مطابق جزء ۴ بند «ب» ماده ۸۸ قانون پنجساله برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به اعتبار مجرد بودن و تحت تکفل والدین شهید بودن مشمول حکم مقنن قرار می‌گیرند؛ بنابراین جزء ۲ بند «ب» ماده ۱ دستورالعمل موصوف به دلیل محدود و مقیّد کردن حکم مقنن به شرح مذکور خلاف قانون و خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
محمد مصدق- رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری