آیین‌نامه تعیین مصادیق عملی شهید و خانواده‌های شاهد (تصويب‌نامه شماره ۴۵۳۷/ت۲۲۹۷۳هـ مورخ ۰۲/۰۲/۱۳۸۲ هيأت وزيران)
وزارت اطلاعات- وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای‌مسلح – بنیاد شهیدانقلاب اسلامی
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۸۲.۱.۲۷ بنا به پیشنهاد شماره ۳۳۰.۸۲.۲۹ مورخ ۱۳۷۹.۲.۲۸ بنیادشهید انقلاب اسلامی، ستاد کل نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات و به استناد ماده (۴) قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی -مصوب ۱۳۷۷- آیین‌نامه تعیین مصادیق عملی شهید و خانواده‌های شاهد را به شرح زیر تصویب‌نمود:
آیین‌نامه تعیین مصادیق عملی شهید و خانواده‌های شاهد
ماده ۱- در این آیین‌نامه عبارات زیر در معانی مشروح مربوط بکار می‌روند:
۱- بنیاد شهید: بنیاد شهید انقلاب اسلامی
۲- شهید: کسی است که جان خود را در راه اهداف والای اسلام و انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن ودفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب واشرار نثار می‌نماید.
۳- در حکم شهید: افراد موضوع ماده (۳) این آیین‌نامه هستند که از نظر برخورداری از خدمات مربوط دراولویت دوم قرار می‌گیرند.
۴- مأموریت: کلیه وظایفی است که تحت همین عنوان از طرف مسؤولان مربوط به صورت کتبی به کارکنان‌نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات اعم از انفرادی و دسته جمعی واگذار می‌شود.
ماده ۲- افرادی که مشمول هر یک از بندهای زیر شده یا می‌شوند شهید تلقی می‌شوند:
۱- رزمندگانی که در زمان جنگ در مناطق عملیاتی توسط دشمن کشته می‌شوند.
۲- رزمندگانی که در خط مقدم نبرد با دشمنان خارجی فوت می‌کنند.
۳- افرادی که به دست دشمنان نظام کشته یا ترور می‌شوند.
۴- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حال شرکت در مأموریت مبارزه با اشرار، قاچاقچیان،سارقان مسلح و اعضای گروههای ضد انقلاب توسط آنها کشته می‌شوند.
۵- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در هرگونه مأموریت شناسایی رزمی‌یا ویژه و عملیات جنگی‌یا بر اثر کمین توسط دشمن یا ضدانقلاب کشته می‌شوند.
تبصره- تشخیص مأموریتهای موضوع این بند برای عملیاتهای اطلاعاتی و امنیتی کشور، وزارت اطلاعات وبرای مأموریتهای اطلاعاتی، عملیاتی و امنیتی خاص نیروهای مسلح برعهده ستاد کل نیروهای مسلح است.
۶- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب عضویت در آنها توسط دشمنان نظام کشته می‌شونداعم از آن که در ایام خدمت یا غیرخدمت باشند.
۷- کارکنان نیروهای مسلح که حین انجام وظیفه، در حملات زمینی، هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند.
۸- افرادی که حین مأموریت در زمان جنگ در حملات زمینی،هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند.
۹ – محافظان شخصیتها و اماکن و اعضای گارد امنیت پرواز که در حال مأموریت توسط ضد انقلاب کشته می‌شوند.
۱۰- کارکنان نیروی مقاومت بسیج و نیروی انتظامی‌که براساس قانون حمایت قضایی از بسیج – مصوب۱۳۷۱- هنگام برخورد با جرایم مشهود در حین انجام وظیفه کشته می‌شوند.
۱۱- افرادی که به تشخیص دادگاه صلاحیتدار در حال انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر توسط‌مرتکبان جرایم مشهود کشته می‌شوند.
۱۲- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حین اسارت دشمن یا در گروگان ضدانقلاب، مخالفان‌نظام ،اشرار،سارقان مسلح،قاچاقچیان یا سایر تبهکاران تحت تعقیب کشته می‌شوند.
۱۳- افرادی که به سبب مأموریت در حال خنثی سازی مواد منفجره،شیمیایی و سایر سلاحهای جنگی وپاکسازی میدان مین کشته می‌شوند.
۱۴- مجروحان و جانبازانی که براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی‌ربط فوت آنها به سبب جراحات وصدمات ناشی از مجروحیت تشخیص داده شود.
۱۵- کلیه افرادی که مقام معظم رهبری آنها را در فرمان خاص مصداق شهید تلقی نمایند.
ماده ۳- مصادیق عملی در حکم شهید عبارتند از:
۱- رزمندگانی که در زمان جنگ داخل مناطق عملیاتی بر اثر سوانح طبیعی یا غیرطبیعی بدون سهل‌انگاری وتقصیر یا عدول از مقررات فوت می‌کنند.
۲- کارکنان نیروهای مسلح که در حال رفت و برگشت از منطقه عملیاتی در زمان جنگ در حال مأموریت کشته می‌شوند.
۳- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حین آموزشهای رزمی و اطلاعاتی و رزمایشهایی که طبق‌برنامه‌های مصوب فرمانده کل قوا اجرا می‌شود،کشته می‌شوند.
۴- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که در حال مأموریت آزمایش یا تولیدسلاح، مهمات و وسایل جنگی کشته می‌شوند.
۵- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب مأموریت در اسارت دشمن یا گروگان ضد انقلاب ،مخالفان نظام،اشرار،سارقان مسلح و قاچاقچیان فوت می‌کنند مگر اینکه عدم پایبندی آنها به آرمانهای انقلاب‌اسلامی‌در زمان اسارت ثابت شود.
۶- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حال تعقیب و مراقبت دشمنان اسلام و نظام جمهوری اسلامی کشته می‌شوند.
۷- افرادی که در حملات هوایی یا موشکی یا بمب گذاری دشمن کشته می‌شوند.
۸- مهاجران جنگی وکسانی که در مناطق جنگی به علت برخورد با مواد منفجره از قبیل نارنجک، مین، گلوله‌توپ و نظایر آن کشته می‌شوند.
۹- افرادی که در حین درگیری بینابین نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات با دشمنان، ضدانقلاب و اشرار کشته می‌شوند.
۱۰-آزادگانی که فوت آنها براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی‌ربط ناشی از صدمات مستقیم دوران اسارت تشخیص داده شود.
۱۱- جانبازان هفتاد در صد(۷۰%) و بالاتر که فوت می‌نمایند یا کشته می‌شوند.
۱۲- افرادی که در دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران یا اموال عمومی‌یا منابع طبیعی در مقابله با دشمنان‌نظام، اشرار یا متجاوزان کشته می‌شوند.
۱۳- افرادی که به سبب مأموریتهای محوله در پاسداری و حفاظت از مراکزی که نیروهای مسلح بر اساس‌مقررات یا مصوبات خاص شورای عالی امنیت ملی، شورای امنیت کشور یا شورای تأمین استان موظف به‌حراست از آن مراکز هستند، مورد هجوم دشمن یا اشرار واقع و در اثر مقاومت ودرگیری با آنها کشته می‌شوند.
۱۴- مشمولان بندهای این ماده که به تشخیص کمیسیون پزشکی ذی‌ربط بر اثر جراحات و صدمات حاصل ازموارد مندرج در این ماده فوت می‌کنند.
تبصره- احراز شهادت افراد مشمول بندهای (۳) و (۸) این ماده منوط به عدم تقصیر و سهل‌انگاری و نیزرعایت اصول ایمنی است.
ماده ۴- مناطق عملیاتی در زمان جنگ توسط ستاد کل نیروهای مسلح و در سایر مواقع توسط شورای عالی‌امنیت ملی تعیین می‌شود.
ماده ۵- غیر نظامیانی که برای انجام مأموریتهای مندرج در مواد (۲)و(۳) این آیین‌نامه به نیروهای مسلح یا وزارت اطلاعات مأمور می‌شوند از نظر شمول این آیین‌نامه حسب مورد در حکم کارکنان دستگاههای یادشده‌خواهند بود.
ماده ۶- مرجع تأیید، پذیرش و تطبیق مصادیق شهید با مفاد این آیین‌نامه پس از اعلام کمیسیون‌های بدوی وتجدیدنظر در قوانین مربوط به نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات، بنیاد شهید است.
تبصره ۱- اعلام اولیه شهادت مجروحان و جانبازان متوفی به عهده کمیسیونی متشکل از پزشکان متخصص ومعتمد از بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی و بنیاد شهید و سازمان مربوط است.
تبصره ۲- اعلام اولیه شهادت آزادگان متوفی موضوع بند (۱۰) ماده (۳) این آیین‌نامه به عهده کمیسیونیمتشکل از پزشکانی متخصص و معتمد از ستاد رسیدگی به امور آزادگان، بنیاد شهید و دستگاه مربوط است.
ماده ۷- درصورت بروز اختلاف بین بنیاد شهید، نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات و سایر دستگاهها در تطابق‌مصادیق شهید با مفاهیم آن، موضوع در کمیسیونی با مسؤولیت رییس ستاد کل نیروهای مسلح یا نماینده او باعضویت نمایندگان بنیاد شهید، وزارت اطلاعات، معاونت حقوقی و امور مجلس رییس جمهور، وزارت دفاع وپشتیبانی نیروهای مسلح یا دستگاه ذی‌ربط حسب مورد بررسی می‌شود و تصمیم کمیسیون یاد شده برای دستگاه ها لازم‌الاجرا است.
ماده ۸- مصادیق عملی خانواده‌های شاهد عبارتند از:
۱- بستگان درجه اول شهید شامل پدر، مادر، همسر و فرزند.
۲- بستگان درجه دوم شهید شامل خواهر و برادر.
تبصره- بستگان درجه اول اسرا و مفقودالاثرها خانواده شاهد محسوب می‌شوند.
ماده ۹- ارایه خدمات به بازماندگان شهید و در حکم شهید کماکان بر عهده بنیاد شهید است.
تبصره – بستگان درجه دوم شاهد صرفاً مشمول دریافت خدمات مندرج در قوانین و مقررات ذی‌ربط هستند.
ماده ۱۰- چنانچه فردی از مشمولان این آیین‌نامه بر اساس رأی قطعی مراجع قضایی دارای فساد اخلاقی یاسابقه ارتکاب جرم بر ضد امنیت ملی باشد،به تشخیص بنیاد شهید از شمول خدمات بنیاد شهید یا دستگاههای‌ذی‌ربط خارج می‌شود. در صورت بروز اختلاف موضوع در کمیسیون موضوع ماده (۷) این آیین‌نامه بررسی‌می‌شود و تصمیم کمیسیون یاد شده برای آنها لا زم‌الاجرا است.اجرای این ماده مانع از اجرای مقررات مربوط به مستمری بگیرانی که از عداد خانواده شاهد خارج می‌شوند، نمی‌باشد.
محمدرضا عارف – معاون اول رییس‌جمهور