عدم ابطال ماده (29) دستورالعمل نحوه برگزاری امتحان عمومی و تخصصی برای استخدام در دستگاه‌های اجرایی موضوع: امکان تخصیص تا 100 درصد مجوزهای استخدامی در مناطق محروم و کمترتوسعه یافته به افراد بومی (دادنامه شماره 2358- 2359 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری)
شماره دادنامه: 2358- 2359
تاریخ دادنامه: 30؍7؍1398
شماره پرونده: 97؍3274، 97؍2575
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکیان: خانم مریم نظرپور دیوشلی و آقای علی کاظمیان حیدری
طرف شکایت: سازمان سنجش آموزش کشور، سازمان امور اداری و استخدامی کشور، آموزش و پرورش استان گیلان
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مواد 27 و 29 بخشنامه شماره 9757؍93؍200-19؍7؍1393 معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور و ابطال بندهای مربوط به شرایط بومی بودن در دفترچه راهنمای آزمون‌های استخدامی در قسمت امتیازات و سهمیه های قانونی و ابطال بند (الف) بخش چهارم دفترچه راهنمای ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی دستگاه های اجرایی در تیر ماه سال 1397
گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست های جداگانه ابطال مقرره های مذکور در ستون موضوع شکایت و خواسته را خواستار شده و به خلاصه و به شرح زیر مقررات مذکور را در خور نقض اعلام کرده اند:
“امتیاز بومی گزینی که در دفترچه آزمون و بخشنامه مورد شکایت وجود دارد تبعیض آمیز است و موجب تضییع حق است و خلاف اصل مساوات است. چرا که برتری داوطلبان بومی استان و شهرستان بر سایر داوطلبان آزمون استخدامی مغایر اصول قانون اساسی از جمله اصول 19، 48، 38 و بند 6 اصل 2 و بند 9 اصل 3 می باشد. همچنین
بومی گزینی مغایر بند 1 مقاوله نامه شماره 111 سازمان بین المللی کار است که جمهوری اسلامی ایران به آن پیوسته است. همچنین شرط بومی گزینی مندرج در مقررات مورد اعتراض مغایر مواد 13 و 14 قانون استخدام کشوری است و مواد 41 تا 52 قانون مدیریت خدمات کشوری است. پیشتر نیز هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه های شماره 1265-15؍12؍1396 و 36-15؍1؍1396 در خصوص موضوعات مشابه بومی گزینی حکم به ابطال صادر کرده است. ”
متن مقرره های مورد اعتراض به قرار زیر است:
” 1- ماده 27 بخشنامه: نمره داوطلبان بومی استان با ضریب «یک و دو دهم» (2؍1) و بومی شهرستان با ضریب «یک و چهار دهم» (4؍1) نمره مکتسبه در هر حیطه از امتحان مشترک و مصاحبه استخدامی محاسبه می گردد.
2- ماده 29 بخشنامه: تخصیص مجوزهای استخدامی مربوط به مناطق محروم و کمتر توسعه یافته تا صد درصد (100%) به نیروهای بومی آن مناطق با پیشنهاد دستگاه اجرایی و تایید معاونت توسعه امکان پذیر است.
3- بخش چهارم دفترچه راهنمای ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه های اجرایی کشور تیر ماه سال 1397
الف) امتیاز داوطلب بومی: نمره داوطلبان بومی استان با ضریب یک و دو دهم (2؍1) و بومی شهرستان با ضریب یک و چهار دهم (4؍1) نمره مکتسبه در هر یک از آزمون های کتبی ( عمومی و تخصصی) و مصاحبه استخدامی در صورت کسب حد نصاب لازم در امتحان مشترک فراگیر، محاسبه می گردد.”
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس امور حقوقی و قوانین سازمان اداری و استخدامی کشور به موجب لوایح شماره 632687 و 633125-15؍11؍1397 اعلام کرده است که:
“در هر صورت در نظر گرفتن امتیاز برای داوطلبان بومی به جهت عدم بهره مندی یکسان نقاط مختلف کشور از امکانات آموزشی بوده است و به همین لحاظ با توجه به اینکه دسترسی داوطلبان به امکانات آموزشی یکسان نبوده بنابراین این امر تبعیض ناروا نمی باشد. ضمناً عنایت دارند جذب نیروهای بومی در مناطق کمتر توسعه یافته امکان
حفظ این دسته از نیروها را در مناطق مذکور فراهم می نماید. ”
مدیرکل دفتر ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان سنجش آموزش کشور نیز به موجب لایحه شماره 328-17؍1؍1398 توضیح داده است که:
“با توجه به برخورداری این سازمان از سخت افزارها و نرم افزارهای برگزاری آزمون های سراسری و ملی برگزاری آزمون کتبی استخدامی دستگاه های اجرایی در سالهای 1395 الی 1397 بر اساس ماده 22 قانون وصول بخشی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین به این سازمان واگذار گردید، همانند آزمون های مشابه از قبیل کارآموزی وکالت، منصب قضا و غیره تعهدات سازمان متبوع فقط برگزاری آزمون کتبی بوده و در تدوین شرایط و ضوابط جذب و استخدام و یا صدور پروانه استخدام هیچ نقشی ندارد. در آزمون استخدامی دستگاه های اجرایی نیز این سازمان در تدوین و احراز شرایط جذب و استخدام نقشی نداشته و اصولاً از صلاحیت ذاتی اش نیز خارج است. بنابراین موضوع خواسته و شکایت شاکی متوجه سازمان متبوع نمی باشد. ”
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 30؍7؍1398 با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
الف- با توجه به اینکه پیش از این هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رأی شماره 154-10؍2؍1398، مـاده 27 بخشنامه شمـاره 9757؍93؍200-19؍7؍1393 معاونت وقـت توسعـه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور را ابطال کرده است، بنابراین با لحاظ رأی مذکور، موجبی برای رسیدگی دوباره وجود ندارد و موضوع تابع رأی قبلی هیأت عمومی است.
ب- با توجه به اینکه بومی گزینی در استخدام های دولتی به طور مطلق تبعیض آمیز و باعث ایجاد محدودیت و محرومیت بـرای افـراد در استخـدام می شود و با بند 9 اصل 3 قانون اساسی و ماده 41 قانون مدیریت خدمات کشوری مغایرت دارد و این امر در رأی شماره 1919-11؍10؍1397 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ناظر بر ابطال ضوابط بومی گزینی آزمون چهارمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه های اجرایی در شهریور ماه 1396 تأکید شده است، بنابراین بخش چهارم دفترچه راهنمای ثبت نام پنجمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه های اجرایی کشور در تیر ماه سال 1397 به دلایل مذکور، مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می شود.
ج- با توجه به اینکه اولاً: ماده مذکور مربوط به اعطای امتیاز به داوطلبان بومی مناطق محروم است و موضوع آن با ماده 27 بخشنامه که بومی گزینی به طور مطلق حتی مناطق برخوردار را دربر می گرفت و باعث ایجاد محرومیت برای ساکنین مناطق محروم می شد متفاوت است، ثانیاً: زمینه سازی جذب و نگهداری نیروهای متخصص در استانهای کمتر توسعه یافته و مناطق محروم در ماده 7 سیاستهای کلی نظام اداری در سال 1389 مصوب مقام معظم رهبری موردتاکید قرار گرفته است لذا نگه داشت نیروهای بومی مناطق محروم و جلوگیری از مهاجرت آنها همسو با سیاستهای کلی نظام می باشد. ثالثاً: اعطای امتیاز به ساکنین مناطق محروم نه تنها تبعیض آمیز نیست بلکه در جهت ایجاد توزیع عادلانه امکانات و جبران فاصله های اجتماعی ایجاد شده با مناطق برخوردار و اقدامی به منظور کاهش محرومیت و اجرای عدالت اجتماعی است و در راستای بند 12 اصل 3 و اصل 43 قانون اساسی می باشد. رابعاً: این امر برخلاف مقرره ماده 27 بخشنامه مورد اشاره محدودیتـی را برای افراد بـومی مناطق محروم جهت شرکت در آزمون استخدامی مناطق برخوردار ایجاد نمی کند و از این حیث با آراء صادر شده از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در ابطال بومی گزینی مطلق مغایرت ندارد، بنابراین ماده 29 مقرره مورد شکایت ابطال نشد.
مرتضی علی اشراقی- معاون قضایی دیوان عدالت اداری