قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه های عمومی کشور
قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه های عمومی کشور
ماده ۱: تأسیس، ساخت، تجهیز و بازسازی، توسعه، مدیریت، نظارت و سایر امور کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور به موجب این قانون انجام می‌شود.
ماده ۲: به منظور ایفای وظایف مندرج در این قانون، هیأت امنای کتابخانه های عمومی کشور با ترکیب زیر تشکیل می‌گردد:
الف: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی(رئیس هیأت امناء).
ب: رئیس شورای عالی استانها.
ج: معاون ذیربط از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
د: یک عضو از کمیسیون فرهنگی به پیشنهاد آن کمیسیون و تصویب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر.
ه: رئیس کتابخانه ملی ایران.
و: پنج نفر از صاحبنظران و شخصیت‌های علمی، فرهنگی کشور که حداقل دونفر آنان را بانوان تشکیل دهند به پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حکم رئیس جمهور برای مدت چهار سال انتخاب می‌شوند که یک نفر از آنان به انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان دبیر کل هیأت امناء مسئولیت اداره امور دبیرخانه را به عهده خواهد داشت.
ماده ۳: وظایف و اختیارات هیأت امنای کتابخانه های عمومی کشور به شرح زیر می‌باشد:
الف: برنامه‌ریزی به منظور تأسیس، ساخت، تجهیز و توسعه و نظارت بر فعالیت کتابخانه‌های عمومی کشور.
ب: تصویب دستورالعمل‌های لازم برای حمایت و نظارت بر ارائه خدمات کتابخانه‌های عمومی بخش خصوصی
ج: بررسی گزارشهای درخصوص وضعیت کتابخانه‌های عمومی و اتخاذ تصمیمات لازم.
د: بررسی و تصویب بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مورد نیاز در زمینه‌های اداری، مالی، جذب و نگهداری نیروی انسانی، امور مربوط به اخذ درآمدها و کمکها و نحوه هزینه کردن، تأمین کتاب و سایر منابع کتابخانه‌ای و تجهیزات، مبادلات با سایر مراکز فرهنگی و کتابخانه‌ها، عضوگیری، امانت دادن کتاب، تشکیل انجمنهای کتابخانه‌های عمومی استان، شهرستان، بخش، شهر و روستا و هدایت فعالیت‌های آنها.
ه: تعیین معیارها و سرانه‌های مربوط به امور مختلف کتابخانه‌های عمومی و شاخص‌های لازم برای درجه‌بندی آنها.
و: بررسی و تصویب شرح وظایف، تشکیلات، ساختار، نحوة تأمین نیروی انسانی، ضوابط و مقررات مورد نیاز برای امور مالی و اداری دبیرخانه هیأت و سایر موارد مرتبط با مأموریت‌های آن.
ز: برنامه‌ریزی برای استفاده از امکانات کتابخانه‌ها در زمینه فعالیت‌های فرهنگی و هنری.
ح: برنامه‌ریزی برای استفاده از امکانات کتابخانه‌های عمومی.
تبصره: کلیه مصوبات هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور با تأیید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دارای اعتبار بوده و از طریق دبیر کل هیأت مذکور ابلاغ می‌شود.
ماده ۴: به منظور حسن اجرای وظایف مندرج در ماده (۳) این قانون، تهیه گزارشهای مورد نیاز از وضعیت کتابخانه‌ها، اتخاذ روشهای هماهنگ و استاندارد، تهیه طرحها و برنامه‌های لازم بر اساس سیاستهای مصوب هیأت امناء و نظارت و پیگیری مصوبات، دبیرخانه هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور زیر نظر رئیس هیأت امنا تشکیل می‌گردد.
تبصره: دبیر کل مسئولیت اداره کلیه امور دبیرخانه و اجرای وظایف مندرج در این قانون و تهیه گزارشهای مورد نیاز از وضعیت کتابخانه‌ها، اتخاذ روشهای هماهنگی و استاندارد، تهیه طرحها و برنامه‌های لازم براساس سیاستهای مصوب هیأت امنا و نظارت و پیگیری مصوبات را بر عهده دارد.
ماده ۵: منابع مالی برای اداره امور دبیرخانه هیأت امنا انجمنها و کتابخانه‌های عمومی به شرح زیر است:
الف: کمک‌های دولت در بودجه سالیانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ب: درآمدهای حاصله موضوع ماده (۶) این قانون.
ج: هدایا و کمک‌های مردمی سازمانها، و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و بخش خصوصی و مجامع بین‌المللی.
د: موقوفات.
ه: درآمدهای اختصاصی انجمنها و کتابخانه‌های عمومی از محل انجام فعالیت‌های فرهنگی آموزشی مرتبط و دریافت حق عضویت.
تبصره: دولت می‌تواند اعتبارات تخصیصی خود را برای نیل به حداقل سرانه‌ها و معیارهای قابل قبول در بودجه‌های سنواتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش بینی نمایند.
ماده ۶: شهرداری‌ها مکلفند همه ساله حداقل نیم‌درصد از درآمدهای خود را به منظور اداره امور کتابخانه‌ها در اختیار انجمنهای کتابخانه‌های عمومی شهر مربوطه قرار دهند.
ماده ۷: به منظور تشکیل انجمنهای کتابخانه‌های عمومی استان و ایجاد هماهنگی و بررسی و پیشنهاد برنامه و بودجه، عملکرد و تراز مالی سالانه آنها به هیأت امنا و نیز حل و فصل مسائل و مشکلات انجمنهای مذکور، انجمن کتابخانه‌های عمومی استان با ترکیب زیر تشکیل می‌شود:
الف: استاندار (رئیس انجمن استان)
ب: رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان (دبیر انجمن)
ج: شهردار شهر مرکز شهرستان
د: رئیس شورای اسلامی شهرستان
ه: پنج نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی که حداقل یک نفر از آنان از بانوان باشد به پیشنهاد دبیر انجمن و تصویب رئیس انجمن طبق دستورالعمل هیأت امنا
ماده ۸: ترکیب اعضای انجمن شهرستان به شرح زیر می باشد:
الف: فرماندار (رئیس انجمن) .
ب: رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان (دبیر انجمن) .
ج: شهردار شهر مرکز شهرستان .
د: رئیس شورای اسلامی شهرستان .
ه: پنج نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی که حداقل یک نفر آنان از بانوان باشد به پیشنهاد دبیر انجمن و تصویب رئیس انجمن طبق دستورالعمل هیات امناء .
ماده ۹: وظایف انجمن کتابخانه‌های عمومی شهرستان عبارتند از:
الف: مطالعه، بررسی و تدوین برنامه و بودجه سالانه جاری و عمرانی کتابخانه‌های تحت پوشش و ارائه آن به انجمن استان.
ب: همکاری با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر دستگاه‌های دولتی در زمینه ساخت، تجهیز، تکمیل و بازسازی کتابخانه‌ها
ج: جذب، نگهداری و انجام سایر امور اداری مربوط به نیروی انسانی شاغل در کتابخانه‌های تحت پوشش.
د: تشویق به اهدای زمین، کتاب و سایر کمک‌های نقدی و غیر نقدی به کتابخانه‌ها.
ه: افتتاح حساب مخصوص در یکی از بانکهای دولتی در محل، برای نگهداری وجوه حاصل شده از محل کمک و درآمدها.
ز: تهیه و ارسال گزارش عملکرد و تراز مالی سالانه انجمن در پایان هر سال جهت بررسی به انجمن کتابخانه‌های عمومی استان.
ماده ۱۰: انجمن کتابخانه‌های عمومی استان با تصویب هیأت امنا می‌تواند در بخش‌ها، شهرها و روستاهایی که دارای شرایط لازم هستند نسبت به تشکیل انجمن کتابخانه‌های عمومی بخش، شهر و روستا اقدام نماید.
تبصره: وظایف انجمن کتابخانه‌های عمومی بخش و روستا در چهارچوب وظایف انجمن کتابخانه‌های عمومی شهرستان و ترکیب انجمنهای مذکور با لحاظ نوع اعضای انجمن کتابخانه‌های عمومی شهرستان به موجب دستورالعملی است که به تصویب هیأت امنا می‌رسد.
ماده ۱۱: تکلیف مالکیت اموال منقول و غیر منقول دولتی کتابخانه‌های عمومی و امور اداری، مالی، و استخدامی آنها در آیین‌نامه اجرایی این قانون مشخص خواهد شد، لکن کمکها و منابع نقدی و غیر نقدی اهدایی اختصاص داده شده به انجمن در حکم دارایی و اموال انجمن محسوب و در چهارچوب ضوابط مصوب هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور و طبق نظر اهدا کننده استفاده و هزینه می‌شود.
تبصره ۱: کتابخانه‌های عمومی به عنوان نهاد عمومی غیر دولتی از استقلال مالی برخوردار بوده و هیأت امنا انجمنها دبیرخانه‌های آنها از ارکان آن محسوب می‌شوند.
تبصره ۲: کتابخانه ملی، کتابخانه‌های آستان قدس رضوی(ع)، حضرت معصومه سلام‌الله علیها، حضرت عبدالعظیم(ع) ، احمد‌بن موسی (ع)، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی تابع ضوابط و مقررات مربوط به خود و کتابخانه‌های وقفی تابع وقفنامه می‌باشند.
تبصره ۳: کتابخانه‌های خصوصی اشخاص که با حفظ مالکیت خود و بدون وقف نمودن آن را مورد استفاده عمومی قرار داده یا خواهند داد از شمول حکم این ماده خارج است.
ماده ۱۲: شهرداری‌ها می‌توانند مقدار مناسب از اراضی متعلق به خود را برای ساختمان کتابخانه‌های عمومی براساس طرحهای توسعه شهری به صورت بلاعوض در اختیار انجمن کتابخانه‌ها قرار دهند. موسسات و شرکت‌های دولتی یا وابسته به دولت نیز مجازند زمین و ابنیه مورد نیاز را برای ساختن کتابخانه عمومی به صورت بلاعوض واگذار نمایند.
تبصره: وزارت مسکن و شهرسازی مکلف است فصل‌های مورد نیاز کتابخانه‌های عمومی را که براساس معیارهای مذکور در بند (ه) ماده (۳) این قانون تعیین می‌شود در طرحهای توسعه منظور نموده و مشاورین طرف قرارداد خود را ملزم به رعایت آنها نماید.
ماده ۱۳: نحوه رسمیت یافتن جلسات و حدنصاب آراء لازم برای اخذ تصمیمات هیأت امنا و انجمنهای کتابخانه‌های عمومی استان، شهرستان، بخش، شهر و روستا در آیین‌نامه اجرایی این قانون مشخص خواهد شد.
ماده ۱۴: آیین نامه اجرایی این قانون توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و حداکثر ظرف مدت سه ماه به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۵: قانون تأسیس کتابخانه عمومی در تمام شهرها مصوب ۲/۱۰/۴۴ و اصلاحات بعدی و سایر قوانین و مقررات مغایر با این قانون لغو می‌گردد.
قانون فوق مشتمل بر پانزده ماده و هشت تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ هفدهم اسفندماه یک‌هزار و سیصد و هشتاد و دو مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۵/۱۲/۸۲ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
مهدی کروبی- رئیس مجلس شورای اسلامی