مرخصی استحقاقی قانون کار

مرخصی استحقاقی قانون کار 

یکی از انواع مرخصی ها ، مرخصی استحقاقی است که در قانون کار مورد پیش بینی قرار گرفته است و همه مشمولان این قانون اعم از کارگران و کارمندان بخش خصوصی از آن برخوردار خواهند بود و از آن جهت که مدت زمان استفاده از این مرخصی برای هر سال مشخص شده است ، به آن مرخصی سالانه نیز گفته می شود. در ادامه به بررسی مدت زمان مرخصی استحقاقی یا سالانه کارگران در قانون کار پرداخته و جزییات آن اعم از ذخیره مرخصی استحقاقی  و مرخصی استحقاقی کارگران فصلی اعلام می‌شود.

مرخصی استحقاقی قانون کار

قانون کار ایران در ضمن مواد ۶۴ الی ۷۴ به تدوین موادی در خصوص انواع مرخصی پرداخته است که یکی از انواع این مرخصی ها، مرخصی استحقاقی است که در کنار مرخصی استعلاجی، مرسوم ترین انواع این مرخصی ها به شمار می روند.

همچنین ببینید: مرخصی های قانون کار و نحوه محاسبه مرخصی ها

مرخصی استحقاقی که در بسیاری از موارد تحت عنوان مرخصی سالیانه نیز شناخته می شود ، به نوعی از مرخصی گفته می شود که کارگران و یا کارمندان در طول سال ، می توانند اوقاتی را به عنوان مرخصی استفاده کرده و در عین حال ، حقوق نیز دریافت دارند .

به موجب ماده ۶۴ این قانون در خصوص اینکه مدت زمان مرخصی استحقاقی مشمولان قانون کار چقدر است ، چنین مقرر شده است:

“مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه ، جمعا یک ماه است . سایر روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی محسوب نخواهد شد . برای کار کمتر از یک سال ، مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می شود “.

بنابراین ، می توان گفت مدت زمان مرخصی استحقاقی یا سالانه مشمولان قانون کار ، به ازای هر سال کار ، یک ماه خواهد بود . ذکر این نکته ضروری است که روزهای تعطیل سال ، به هیچ وجه جزء مرخصی های استحقاقی کارمندان یا کارگران مشمول قانون کار منظور نخواهند شد و حکم مرخصی سالانه را نخواهند داشت . همچنین ، ماده ۷۰ قانون کار اضافه کرده است : ” مرخصی کمتر از یک روز ، جزء مرخصی استحقاقی منظور می شود “.

ذخیره مرخصی استحقاقی کارگران

همانگونه که در قسمت قبل توضیح داده شد ، مدت زمان مرخصی استحقاقی ، جمعا به مدت یک ماه می باشد که نحوه استفاده از مرخصی ، با توافق کارگر یا کارمند با کارفرما مشخص خواهد شد . با این حال ، گاهی کارگر فرصت نمی کند و یا نمی خواهد که از همه مدت مرخصی استحقاقی خود استفاده کند و قصد دارد تا مدتی از آن را ذخیره کرده تا در سال بعد از آن استفاده کند و یا وجوه مربوط به مرخصی ذخیره شده را دریافت نماید . در این رابطه می توان این سوال را مطرح کرد که چه مدت از مرخصی استحقاقی قابلیت ذخیره شدن را دارد ؟

پاسخ به سوال مذکور ، ضمن ماده ۶۶ قانون کار مورد اشاره قرار گرفته است که با تاکید بر حفظ سلامتی نیروی کار از طریق برخورداری از مرخصی چنین مقرر داشته است : ” کارگر نمی تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند ” . بنابراین ، حتی اگر کارگر یا کارمند اصلا از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکند ، بیشتر از نه روز آن ذخیره نخواهد شد .

مرخصی استحقاقی کارگران فصلی

آنچه در قسمت های قبل در رابطه با مدت مرخصی استحقاقی اشاره شد ، مربوط به کارگرانی بود که به صورت مداوم ( در طی یک سال و به صورت سالانه ) به کار اشتغال داشته اند ؛ با این حال در مورد سایر کارگران همچون کارگران فصلی و یا کارگرانی که کمتر از یک سال به کار اشتغال داشته اند نیز در قانون کار احکامی مقرر شده است که به شرح زیر است :

اولا ماده ۶۸ قانون کار در خصوص مرخصی استحقاقی کارگران فصلی ، چنین مقرر نموده است : ” میزان مرخصی استحقاقی فصلی بر حسب ماه های کارکرد تعیین می شود “

ثانیا به موجب قسمت انتهایی ماده ۶۴ قانون کار ، ” برای کار کمتر از یک سال ، مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می شود ” .

مرخصی کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور

منظور این ماده کارهای سخت و زیان آور موضوع ماده ۵۲ قانون کار است. مطابق این ماده، «در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی ، ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تجاوز نماید.» تشخیص اینکه کارهای سخت و زیان آور چگونه خواهد بود طبق آیین نامه مربوطه و به تشخیص کمیته مختص این کار که تشکیلات و نحوه کار آن در آیین نامه مزبور تشریح شده خواهد بود.

توجه: نکته بسیار مهم که سوال بسیاری از کاربران و کارگران این است که در کارگاهی که کارگران با استفاده از مزایای بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور بازنشسته می شوند مفاده ماده ۵۲ قانون کار برای کاهش ساعات کار کارهای سخت و زیان آور و افزایش میزان مرخصی کارهای سخت و زیان آور به ۵ هفته رعایت نمی شود.

نکته بسیار ظریفی در اینجام وجود دارد. کارهای سخت و زیان آور یک بار در ماده ۵۲ قانون کار مورد حمایت قرار گرفته که مربوط به کاهش ساعات کار و افزایش مرخصی است و یک بار در ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی که مربوط به بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان آور است.

این دو از لحاظ عنوان مشابه هستند ولی آیین نامه و کمیته هر کدام از مواد قانون متفاوت و مستقل هستند هرچند اعضا ممکن است در دو کمیته مشابه باشند.

بنابراین وقتی در کارگاهی یک نفر در کارهای سخت و زیان آور با استناد ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی بازنشسته می شود دلیل بر این نیست که باید ماده ۵۲ قانون کار برای کاهش ساعات کار و افزایش مرخصی نیز در مورد آن اعمال شود و یا بر عکس. برای برخورداری از حمایت هر کدام باید کمیته مربوطه نظر بدهند.

پرسش‎های متداول:

۱- منظور از یک ماه با احتساب ۴ رو جمعه چیست؟

یعنی اگر کارگری بخواهد یک جا یک ماه به مرخصی برود در داخل ۳۰ روز به صورت معمول ۴ روز جمعه قرار دارد که جزو ایام مرخصی استحقاقی خواهد بود.

۲- اگر کارگری به صورت یکجا به مرخصی نرود و در روزهای غیر تعطیل و به صورت متناوب مثلا یک ماه ۲ روز یک ماه ۴ روز و مانند آن از مرخصی استفاده نماید و جمعه در داخل این مرخصی ها نباشد تکلیف چیست؟

در این حالت مدت مرخصی در روزهای کاری غیر تعطیل ۲۶ روز خواهد بود.

۳- وجود جمعه و یا تعطیل رسمی بین مرخصی چه تأثیری در مرخصی استحقاقی دارد؟

مثلا شخصی در ۱۰ هفته از پنج شنبه تا شنبه مرخصی گرفته باشد در این صورت روزهای کاری (فقط شنبه و پنج شنبه به مدت ۲ روز) در پایان سال جمع شده و از مدت مرخصی استحقاقی ۲۶ روز کسر می شود.