سنوات خدمت (پایان کار) چیست؟

سنوات خدمت یا پایان کار به چه کسانی تعلق می گیرد و مبلغ آن چقدر است؟

سنوات خدمت یا پایان کار کارگران

برابر با ماده ۲۴ قانون کار کارفرما مکلف است به کارگری که یک سال و یا بیشتر به کار اشتغال داشته به ازای هر سال کار معادل یک ماه آخرین حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت کند. در مصوبات بعدی این مزایا به تمام کارگران با سابقه بیشتر و یا کمتر از یک سال نیز تعمیم یافت.

در ماده ۲۴ قانون کار اینگونه آمده است: «در صورت خاتمه قرارداد کار، کار معین یا مدت موقت، کارفرما مکلف است به کارگری که مطابق قرارداد، یک سال یا بیشتر، به کار اشتغال داشته است برای هر سال سابقه، اعم از متوالی یا متناوب بر اساس آخرین حقوق مبلغی معادل یک ماه حقوق به عنوان مزایای پایان کار به وی پرداخت نماید.»

مفاهیم اصلی و عناصر این تعریف به قرار زیر هستند:

الف- خاتمه قرارداد

ب- آخرین حقوق

الف- خاتمه قرارداد

ماده ۲۱ قانون کار طرق و روش های اتمام قرارداد را بازنشستگی، فوت، از کار افتادگی کلی، اتمام قرارداد و استعفای کارگر اعلام کرده است. 

1- استعفای کارگر: در تبصره ماده ۲۱ قانون کار کارگری که می خواهد استعفا بدهد باید یک ماه قبل استعفای خود را به صورت کتبی به کارفرما ارائه بدهد و پس از اتمام مدت یک ماه قرارداد کار کارگر خاتمه یافته تلقی می شود. در این حالت مزایای پایان کار (سنوات خدمت) به کارگر مستعفی تعلق می گیرد.

2- ترک کار: طبق توضیحات فوق ملاحظه می شود که ترک کار از اشکال خاتمه قرارداد نبوده و مزایای پایان کار در مورد آن موضوعیت پیدا نمی‌کند. در تعریف ترک کار یک اصل اساسی وجود دارد و آن نیت و خواست قلبی کارگر به ترک کار است. در شرایطی که کارگری مجبور به ترک کار از عدم رعایت مقررات قانون کار مانند حقوق معوقه، عدم واریز بیمه و امثال آن می شود چنین شرایطی را نمی توان ترک کار به حساب آورد و کارفرما با تحمیل شرایط ترک کار مسبب انحلال قرارداد شده و کارگر مستحق دریافت مزایای سنوات خدمت یا پایان کار خواهد بود.

3- اخراج از کار: چنانچه کارگری بدون عذر موجه از جانب کارفرما اخراج شود و پس طی مراح شکایت بازگشت به کار گرفته و در کار قبلی خود مشغول به کار شود ایام تعلیق جزو سابقه کار بوده و طبق ماده ۲۹ قانون کار سنوات خدمت به این مدت تعلق می گیرد.

در صورتی پس از اخراج امکان بازگشت به کار وجود نداشت و رابطه کاری قطع شد کارفرما مکلف است مزایای پایان کار را به کارگر پرداخت نماید.

ب- آخرین حقوق

برابر با ماده ۳۶ قانون کار مزد ثابت از جمع مزد شغل و مزایای ثابت به تبع شغل بدست می آید. مزایای ثابت به تبع شغل مواردی هستند که به هر شغل به صورت خاص تعلق گرفته اند مانند مزایای سختی کار، حق سرپرستی، فوق العاده شغل، حق جذب و امثال آن.

مزایای رفاهی و انگیزشی ماننده کمک هزینه مسکن، خواربار، حق اولاد، پاداش افزایش تولید جزو مزد ثابت و مزد مبنا نیستند.

بنابراین منظور از آخرین حقوق، مزد ثابت ۳۰ روزه شامل مزد شغل و مزایای ثابت به تبع شغل است.

شرایط تعلق سنوات خدمت یا پایان کار

در ماده ۲۴ قانون کار مزایای پایان کار برای کارگران را منوط به دو شرط کرده است : ۱- خاتمه قرارداد ۲-مجموع سابقه بیش از یک سال در کارگاه.

 

مزایای سنوات خدمت یا پایان کار بیش از یک ماه

همانطور که در صدر مقاله نیز اشاره شد قانون کار در حالت عادی مبلغ پایان کار را معادل یک ماه آخرین حقوق تعیین کرده است. در شرایط خاصی به کارگران مزایای پایان کار بیش از یک ماه تعلق می گیرد.

شرایط سنوات خدمت ۴۵ روز به ازای یک سال سابقه کار

ماده ۲۰ قانون کار قید شده چنانچه پس از اتمام تعلیق قرارداد موارد مربوط به :

تعطیلی کارگاه به واسطه حوادث غیر مترقبه و قوه قهریه (ماده ۱۵ قانون کار)

مرخصی تحصیلی و یا بدون حقوق تا دو سال (ماده ۱۶ قانون کار)

توقیف کارگر که منجر به محکومیت وی نگردد (ماده ۱۷ قانون کار)

پس از اتمام دوره سربازی (ماده ۱۹ قانون کار)

کارفرما از پذیرفتن کارگر خودداری نماید در حکم اخراج غیرموجه بوده و کارفرما مکلف به پرداخت سنوات ۴۵ روز آخرین مزد به کارگر خواهد بود.

شرایط سنوات خدمت ۶۰ روز به ازای یک سال سابقه کار

طبق ماده ۳۲ قانون کار چنانچه خاتمه قرارداد کار بنا به تشخیص کمسیون پزشکی مربوطه به دلیل از کارافتادگی در اثر کاهش توانایی های جسمی و فکری کارگر ناشی از کار باشد کارفرما باید به ازای هر سال سابقه کار معادل دو ماه آخرین حقوق را به عنوان سنوات خدمت یا پایان کار کارگر پرداخت نماید.

شرایط سنوات خدمت کارهای سخت و زیان آور

برابر با مقررات بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان آور موضوع ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی هر سابقه کار در کارهای سخت و زیان آور یک و نیم برابر محاسبه می شود.

این موضوع فقط در سابقه بیمه لحاظ می شود و تکالیف و تعهدات کارفرما به اندازه مدت واقعی کارکرد در کارگاه خواهد بود. بنابراین سنوات خدمت کارهای سخت و زیان آور منجر به بازنشستگی پیش از موعد برابر با سابقه واقعی کار در کارگاه (ضریب ۱) خواهد بود نه با ضریب یک و نیم.

شرایط سنوات خدمت مرخصی استعلاجی

در ماده ۷۴ قانون کار مرخصی استعلاجی با تایید سازمان تامین اجتماعی جزو سوابق کار و بازنشستگی خواهد بود. بنابراین به ایام مرخصی استعلاجی سنوات خدمت همانند سابقه کار عادی تعلق می گیرد.

پرداخت سنوات خدمت ماهیانه

در متن قانون به صراحت اشاره شده که پایان کار پس از اتمام قرارداد و با آخرین حقوق پرداخت می شود. در برخی کارگاه ها و معمولا در کارگاه های کوچک و متوسط مبلغ سنوات خدمت یا پایان کار را به صورت ماهیانه پرداخت می نمایند.

قراردادهای موقت

چنانچه پایان کار به صورت ماهیانه پرداخت شود چه شرایطی را شامل می شود؟ در قراردادهای موقت که اتمام قرارداد در همان سال است هیچ توفیقی ندارد که سنوات خدمت ماهیانه پرداخت شود و یا در آخر قرارداد.

قراردادهای دایم

در قراردادهای دایم و قراردادهایی که قسمتی از قرارداد در سال آینده خواهد بود و حقوق زمان اتمام قرارداد با حقوق طول مدت قرارداد متفاوت خواهد بود چنانچه همزمان با حقوق ماهیانه سنوات خدمت یا پایان کار نیز پرداخت شود در پایان قرارداد برای کل مدت قرارداد بر اساس آخرین حقوق سنوات کل خدمت محاسبه شده و مبالغ پرداختی هر ماه از آن کسر شده و مابه التفاوت در وجه کارگر پرداخت گردد.