دستورالعمل اجرایی سندباکس بازار سرمایه (محیط‌های آزمون) (مصوب ۲۳/۰۴/۱۴۰۰ هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار)
دستورالعمل اجرایی سندباکس بازار سرمایه (محیط‌های آزمون)
بخش یک – تعاریف و کلیات:
ماده ۱: اصطلاحات و واژه‌هایی که در این دستورالعمل به کار رفته‌اند دارای معانی زیر هستند. معانی سایر اصطلاحات و واژه‌های تعریف نشده، حسب مورد مطابق تعاریف مندرج در ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذر ماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی می باشند:
۱: شورای راهبری: منظور شورای راهبری محیط‌های آزمون بازار سرمایه است که مطابق مواد ۲ و ۳ این دستورالعمل، تشکیل می شود.
۲: مجری: متولی ایجاد ساز و کارها و فرآیندهای محیط های آزمون بازار سرمایه است که توسط شورای راهبری و برای مدت مشخص تعیین می شود.
۳: طرح: منظور ایده‌ای است نوآورانه در حوزۀ محصولات و خدمات مالی جدید اعم از بازارها، ابزارها، قرارداد‌ها، نهادها، سامانه ها و سایر راهکارهای نوآورانه در حوزه بازار سرمایه که متقاضی قصد عملیاتی نمودن آن را در محیط آزمون دارد و به علت نو بودن، فقدان تجربه‌های قبلی و عدم شناخت کافی از پیامدهای توسعه ایده، ساز وکارها و رویه‌های متداول و مقررات موجود در بازار سرمایه نمی‌تواند برای صدور مجوز و تنظیم رفتار آن ایده، مورد استفاده قرار گیرد.
۴: محیط آزمون: مجموعه‌ای از ساز و کارهای مقرراتی، فناورانه و حمایتی به منظور بررسی و سنجش طرح است که به پیشنهاد مجری در یک دوره زمانی مشخص و با شرایط کنترلی مصوب شورای راهبری ایجاد خواهد شد.
۵: متقاضی: منظور شخص حقیقی یا حقوقی است که قصد آزمون طرح در محیط آزمون را دارد.
۶: دبیرخانه: منظور دبیرخانه شورای راهبری است که براساس ماده ۴ این دستورالعمل تشکیل می شود.
۷: تنظیم‌گران بخشی: دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که در چارچوب قانون، وظیفه اعطای مجوز کسب و کارها را بصورت مستقیم و یا غیرمستقیم برعهده دارند. سازمان بورس و اوراق بهادار تنظیم گر بخشی بازار سرمایه محسوب می‌شود.
بخش دو- ساختار و تشکیلات شورای راهبری:
ماده ۲: شورای راهبری به منظور انجام وظایف زیر تشکیل می‌شود:
۱- بررسی و احراز شرایط طرح برای ورود به محیط های آزمون؛
۲- تعیین محدودیت ها و معافیت های اجرای طرح شامل محدودیت مشتریان و متقاضیان طرح؛
۳- تعیین رویه‌های اجرایی، شرایط و معیارهای نظارت بر عملکرد هر طرح در محیط‌های آزمون و تصویب فرم‌های مورد نیاز در فرایند پذیرش و اجرای طرح در این محیط‌ها؛
۴- تعیین مدت زمان اجرای هر طرح در محیط آزمون؛
۵- اعلام شرایط لازم برای انتخاب مجری، احراز شرایط مجری، تعیین و عزل مجری برای هر طرح و نظارت بر فعالیت مجری؛
۶- تصمیم‌گیری نهایی در خصوص موفقیت و قابلیت توسعه طرح به هنگام خروج از محیط های آزمون؛
۷- اخذ تعهدات لازم از متقاضی و مجری.
تبصره ۱: حداکثر مدت زمان آزمون هر طرح در محیط آزمون شش ماه خواهد بود. این مدت با درخواست متقاضی و با تأیید شورای راهبری حداکثر برای یک دوره شش ماهه دیگر قابل تمدید است.
تبصره ۲: شورای راهبری ملزم است در صورت نیاز، پیش از ورود طرح در محیط آزمون، نسبت به اخذ نظر از کمیته تخصصی فقهی، مرکز نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه، مرکز مبارزه با پولشویی و سایر مراجع مربوطه اقدام نماید.
تبصره ۳: شورای راهبری موظف است طرح های موضوع ماده ۶، ارسالی از سوی کارگروه مدیریت یکپارچه و هماهنگی محیط های آزمون موضوع مادۀ ۳ مصوبه جلسۀ شمارۀ ۸۸ کمیسیون عالی تنظیم مقررات مورخ ۳۰/۱۰/۱۳۹۸ را بررسی نماید.
ماده ۳: اعضای شورای راهبری به شرح زیر است:
۱- معاون اجرایی سازمان یا نماینده تام‌الاختیار معاونت؛
۲- معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان یا نماینده تام‌الاختیار معاونت؛
۳- معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان یا نماینده تام‌الاختیار معاونت؛
۴- معاون حقوقی سازمان یا نماینده تام‌الاختیار معاونت؛
۵- یک نفر خبره در حوزه نوآوری ها یا فناوری‌های مالی آشنا به بازار سرمایه به پیشنهاد اعضاء و تأیید رئیس سازمان؛
۶- مدیر فناوری‌اطلاعات سازمان به عنوان دبیر شورای راهبری بدون حق رأی.
تبصره ۱: رئیس شورای راهبری توسط رئیس سازمان از بین اعضای شورای راهبری انتخاب می شود.
تبصره ۲: شورای راهبری موظف است حسب نوع طرح، از بالاترین مقام اجرایی مجری بدون حق رأی در جلسات دعوت به عمل آورد.
تبصره ۳: شورای راهبری می تواند حسب مورد از نمایندگان تشکلهای خود انتظام، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت رایان بورس، مرکز مالی ایران، شرکت مدیریت دارایی مرکزی و همچنین کارشناسان آشنا به حوزه مربوطه و نمایندگان متقاضیان برای حضور در جلسه شورای راهبری بدون حق رأی دعوت به عمل آورد.
تبصره ۴: مدت مأموریت عضو بند ۵ این ماده دو سال است. تغییر طی این مدت و انتخاب مجدد وی توسط شورای راهبری امکانپذیر است.
تبصره ۵: جلسات شورای راهبری با حضور بیش از نصف اعضاء دارای حق رأی، رسمیت می‌یابد و تصمیمات آن با رأی موافق حداقل سه عضو، معتبر است.
تبصره ۶: فعالیت دبیر و دبیرخانۀ شورای راهبری تحت نظارت رئیس شورای راهبری صورت می‌گیرد. رئیس شورای راهبری نمایندۀ سازمان در ارتباط با سایر مراجع صالح و سایر تنظیم‌گران بخشی در حوزۀ محیط‌های آزمون است. رئیس شورای راهبری موظف است هر شش ماه یک بار، گزارشی از وضعیت محیط‌های آزمون و مجوزهای صادر شده به هیئت مدیرۀ سازمان و شورا ارائه کند.
ماده ۴: دبیرخانه شورای راهبری در محل سازمان مستقر است و وظایفی به شرح زیر بر عهده دارد:
۱- دریافت و بررسی اولیه درخواست ها و مدارک متقاضیان؛
۲- اعلام نواقص و پیگیری رفع نواقص اعلامی از متقاضی؛
۳- دعوت از اعضای شورای راهبری جهت شرکت در جلسات و برگزاری جلسات و تنظیم صورتجلسات؛
۴- دعوت از متقاضی و اشخاص مربوط به طرح حسب مورد و به تشخیص شورای راهبری؛
۵- برقراری ارتباط و تعامل با مجری جهت بررسی طرح؛
۶- ارائۀ طرح در شورای راهبری؛
۷- ابلاغ مصوبات و پیگیری اجرای مصوبات شورای راهبری؛
۸- مستندسازی سوابق طرح های بررسی شده (شامل علل رد یا تأیید آنها در شورا و سایر اطلاعات مفید طرح ها به نحوی که برای طرح های مشابه قابل استفاده باشد)؛
۹- ارائه گزارش های دوره ای و نهایی از وضعیت طرح ها به شورای راهبری؛
۱۰- سایر وظایف به تشخیص شورای راهبری.
بخش سه- رویه بررسی طرح‌های متقاضیان:
ماده ۵: به منظور تسریع در بررسی طرح های واصله، شورای راهبری موظف به تشکیل جلسه و بررسی هر طرح، حداکثر تا دو هفته پس از دریافت آن طرح از دبیرخانه است.
ماده ۶: طرح‌هایی که در شورای راهبری مطرح می‌شوند باید شرایط زیر را دارا باشند:
۱- نوآوری به کار گرفته شده در طرح تفاوت قابل توجهی با ابزارها، نهادها، فرایندها و رویه‌های جاری بازار سرمایه داشته باشد و مشابه آن در بازار اجرا نشده یا مقررات، الزامات و یا رویه های اجرایی موجود جوابگوی فعالیت آنها نبوده و یا نیازمند اصلاح قوانین،
۲- طرح موجب بهبود خدمات در بازار سرمایه یا توسعۀ سرمایه‌گذاری از طریق بازار سرمایه شود؛
۳- طرح مشابه در محیط آزمون وجود نداشته باشد؛
۴- سابقۀ رد طرح مشابه از محیط آزمون حداقل طی یک سال پیش از ارسال طرح به دبیرخانه وجود نداشته باشد؛
۵- گزارش توجیهی و کلیه ریسک‌های مترتب بر اجرای طرح در محیط آزمون در قالب فرم‌های مصوب شورای راهبری توسط متقاضی تکمیل و ارائه گردد.
۶- سایر موارد به تشخیص هیئت مدیره سازمان.
تبصره ۱: در خصوص بندهای ۳ و ۴ این ماده، در صورت وجود تفاوت در فرآیند یا رویۀ اجرایی طرح ارائه شده مشابه، به تشخیص شورای راهبری، طرح ارائه شده، جدید محسوب می‌شود.
تبصره ۲: در مواردی که موضوع طرح در فرآیند تدوین مقررات یا اخذ مجوز از سازمان یا شوراست، پذیرش موکول به تشخیص شورای راهبری است.
ماده ۷: اجرای طرح های پذیرفته شده در محیط‌های آزمون، بدون نیاز به تدوین مقررات جدید امکانپذیر خواهد بود. رعایت ضوابط و مقررات موجود به عهده مجری و متقاضی است.
تبصره: متقاضی مکلف است پیش از اجرای طرح در محیط آزمون، اجرای طرح در این محیط، بازه زمانی اجرا و کلیه ریسک‌ها و عواقب ناشی از این موضوع و شرکت در طرح را حسب مورد به عموم یا مشتریان تعیین شده توسط شورای راهبری اطلاع رسانی نموده و مستندات این اقدام را به مجری ارائه نماید.
ماده ۸: وظایف مجری عبارت است از:
۱- طراحی و تعیین فرایندها، فرم ها و رویه های اجرایی مورد نیاز در مراحل پیش از آزمون، حین آزمون و خروج از محیط آزمون و ارائه به شورای راهبری جهت اخذ تاییدیه؛
۲- ایجاد و تشکیل کمیته های مورد نیاز جهت انجام وظایف و فرایندهای تعریف شده؛
۳- بررسی و ارزیابی طرح های واصله از سوی دبیرخانه شورای راهبری از ابعاد مختلف و ارائه نظر کارشناسی به دبیرخانه؛
۴- ایجاد یا پیگیری ایجاد شرایط فعالیت برای متقاضی در چارچوب محدودیت ها یا معافیت‌های تعیین شده از سوی شورای راهبری؛
۵- پیشنهاد شرایط، محدودیت‌ها و معیارهای کلیدی عملکرد به شورای راهبری برای هر طرح؛
۶- انعقاد قرارداد اجرای طرح در محیط آزمون با متقاضی و اخذ تعهدات لازم نسبت به رعایت شرایط تعیین شده از سوی شورای راهبری در صورت تأیید اجرای طرح در محیط آزمون؛
۷- نظارت بر اجرای طرح، کنترل رعایت محدودیت های تعیین شده توسط شورای راهبری در محیط آزمون و اطمینان از انطباق اجرای طرح با معیارهای کلیدی عملکرد مصوب شورای راهبری و ارائه گزارش دوره‌ای پایش طرح به صورت دو ماهه به دبیرخانۀ شورای راهبری؛
۸- تدوین گزارش نهایی طرح آزمون شده و تعیین میزان دستیابی به اهداف و ارائه به دبیرخانه شورای راهبری؛
۹- مستندسازی و ثبت آموخته های طرح های آزمون شده و همچنین ارسال آن به دبیرخانه شورای راهبری؛
۱۰- نظارت بر رعایت قوانین و مقررات و آثار پیاده سازی طرح.
ماده ۹: چنانچه هر مرحله از اجرای طرح در محیط آزمون با شرایطی مواجه شود که منجر به نقض قوانین و مقررات موجود یا آثار سوء در بازار سرمایه گردد، مجری موظف است بلافاصله نسبت به توقف اجرای طرح و ارائه گزارش به شورای راهبری اقدام نماید.
تبصره: ضمانت اجراهای لازم جهت تضمین اجرای مفاد این ماده در خصوص هر طرح بسته به مورد، توسط شورای راهبری تعیین می گردد و تعهدات لازم از مجری و متقاضی توسط دبیرخانه اخذ خواهد شد.
ماده ۱۰: ادامه فعالیت طرح های نوآورانه که در انتهای دوره حضور خود در محیط آزمون موفق به تحقق اهداف تعیین شده باشند منوط به رعایت کلیه تشریفات مرتبط با اخذ مجوز از سازمان یا شورا یا تدوین یا اصلاح مقررات خواهد بود. اجرای طرح تا زمان اخذ مجوز نهایی یا تدوین مقررات مربوطه متوقف می‌شود.
تبصره ۱: شورای راهبری در پایان دوره آزمون هر طرح موظف به اعلام نظر قطعی با بیان توضیحات شفاف در خصوص علل قبول یا رد طرح بر اساس اهداف تعیین شده آن طرح می‌باشد. این اعلام نظر می تواند با تشخیص شورای راهبری به صورت عمومی منتشر شود.
تبصره ۲: در صورتی که برای اجرای طرح موفق در خارج از محیط آزمون نیاز به اخذ مجوزهای لازم و تصویب مقررات باشد، شورای راهبری با مجوز هیئت مدیرۀ سازمان می تواند حداکثر برای مدت شش ماه اجرای طرح در محیط آزمون را تمدید کند. این مهلت به مدت زمان موضوع تبصرۀ ۱ مادۀ ۲ این دستورالعمل اضافه خواهد شد.
مؤخره: این دستورالعمل در ۱۰ ماده و ۱۵ تبصره در تاریخ ۲۳/۰۴/۱۴۰۰ به تصویب هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید و از تاریخ ابلاغ، لازم‌الاجرا می‌باشد.