آیین نامه اجرایی قانون حفاظت در برابر اشعه (تصویبنامه شماره ۱۱۲۰۲۶/ت۵۷هـ مورخ ۲۹/۲/۱۳۶۹ با اصلاحات بعدی)
هیأت‌وزیران در جلسه مورخ ۱۳۶۹/۳/۲ بنا به پیشنهاد شماره ۳۰.۳۲۳۵۲ مورخ ۱۳۶۸/۹/۸ سازمان انرژی اتمی ایران آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت در برابر‌اشعه مصوب ۱۳۶۸ را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت در برابر اشعه
ماده ۱- هدف:
این آیین‌نامه به منظور حسن اجرای قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب ۱۳۶۸ تنظیم و تدوین گردیده است.
ماده ۲- تعاریف:
۱) قانون در این آیین‌نامه به قانون حفاظت در برابر اشعه اطلاق می‌گردد.
۲) پرتوهای یونساز “از نظر حفاظت در باربر اشعه به پرتوهایی مثل ایکس، گاما، بتا، نوتورن، آلفا و ذرات اتمی دیگر اطلاق می‌گردد که قادر به یونسازی در ماده‌می‌باشند.
۳) پرتوهای غیر یونسازی “از نظر حفاظت در برابر اشعه به پرتوهایی مثل ماوراء بنفش، مادون قرمز، میکروویو لیزر، امواج رادیویی و نظائر آن اطلاق می‌گردد‌که قادر به یونسازی در ماده نمی‌باشند.
۴) پروانه اشتغال “یک سند رسمی است که توسط واحد قانونی” بر اساس مندرجت فصل دوم قانون، در رابطه با مفاد ماده (۳) آن و در صورت رعایت کلیه‌مقررات قانون و این آیین‌نامه و استانداردها ضوابط و دستورالعملهای حفاظت در برابر اشعه غیر از مواردی که به موجب استانداردهای واحد قانونی مستثنی‌شده است برای مدت سه سال صادر می‌گردد.
۵) “دارنده پروانه اشتغال “یک شخص است که پروانه را از “واحد قانونی” بر اساس مفاد فصل دوم قانون جهت اقدامات لازم مندرج در آن دریافت می‌دارد.
۶) “شخص” به هر شخص اعم از حقیقی یا حقوقی و یا نماینده رسمی و یا قائم مقام هر یک از آنها اطلاق می‌گردد.
۷) “پرتوکار” به شخص حقیقی اطلاق می‌گردد که با منابع مواد اشعه به طور فیزیکی در ارتباط باشد که شامل پرتوکاران گروه الف و گروه ب می‌گردد.
الف- پرتو کار گروه الف، به شخص حقیقی اطلاق می‌گردد که در شرایطی کار می‌کند که دز سالیانه آن می‌تواند از ۳٪ حد دز معادل سالانه تجاوز نماید.
ب- پرتوکار گروه ب، به شخص حقیقی اطلاق می‌گردد که در شرایطی کار می‌کند که معمولاً دز دریافتی سالانه وی از ۳٪ حد دز معادل سالانه تجاوز نمی‌نماید.
ماده ۳- انجام هر گونه فعالیت در ارتباط با موارد مندرج در بندهای ۱، ۲، ۳ و ۴ ماده (۳) قانون که قدرت منابع مولد اشعه آن پایین‌تر از استاندارد تعیین شده توسط واحد قانونی باشد نیاز به اخذ پروانه اشتغال ندارد.
ماده ۴- مسئول فیزیک بهداشت باید دارای حداقل درجه دیپلم در یکی از رشته‌های علمی و فنی با سابقه کار مؤثر در رشته حفاظت در برابر اشعه و گذراندن دوره‌های آموزشی تخصصی با تشخیص واحد قانونی بوده و از سلامت جسمی و روحی کامل برخوردار باشد.
تبصره: در امور ویژه کار با اشعه مثل پرتودرمانی، پزشکی هسته‌ای، مراکز بزرگ رادیولوژی، مراکز هسته‌ای و دانشگاه‌ها، حداقل تحصیلات مسئول فیزیک بهداشت درجه کارشناسی در رشته‌های علمی و فنی در رابطه با پرتوها خواهد بود.
ماده ۵- شخص مسئول لازم است در رشته مربوط به حوزه پروانه مورد درخواست دارای حداقل تحصیلات کارشناسی در یکی از رشته‌های علمی و فنی در‌رابطه با پرتوها بوده و از سلامت جسمی و روحی کامل برخوردار باشد.
تبصره ۱- در شرایط ویژه و در امور غیر پزشکی و کمبود متخصص در رشته مربوط، دارندگان مدرک تحصلی حداقل دیپلم با حداقل (۶) سال سابقه مؤثر کار با اشعه و موفقیت در آزمون‌های مربوطه با تشخیص واحد قانون می‌توانند به عنوان شخص مسئول انجام وظیفه نمایند.
تبصره ۲- در امور تشخیص درمان پزشکی شخص مسئول لازم است دارای درجه دکتری و تخصص در رابطه با پرتوها باشد.
ماده ۶- جهت صدور پروانه اشتغال باید اقدامات زیر بر حسب مورد توسط متقاضی دارنده پروانه کسب انجام شده و مدارک لازم حداقل دو ماه قبل از اقدام نسبت به مفاد ماده (۳) قانون به واحد قانونی ارائه گردد.
الف- طبق ماده ۵ فصل دوم قانون، معرفی یک نفر به عنوان شخص مسئول و یک نفر را به عنوان مسئول فیزیک بهداشت یا سطح تحصیلی و تخصصی مذکور‌در مواد ۴ و ۵ این آیین‌نامه با ارائه مدارک تحصیلی و تخصصی و سوابق کار با اشعه.
ب- ارائه اطلاعات جامع طرح در رابطه با کار با اشعه که پروانه جهت آن درخواست شده است با توجیه و توصیف ضرورت انجام طرح و مزایای آن برای‌جامعه در مقایسه با سایر روشهای موجود به طوری که پرتوگیری کارکنان و مردم جامعه به “هر چه کمتر مواجه شدن” کاهش یابد.
ج- ارائه گزارش‌های علمی و فنی شامل نقشه‌های ساختمانی، تأسیسات، سیستم دفع فاضلاب و پسمان و غیره بر حسب لزوم.
د- ارائه مشخصات فنی کامل وسائل، دستگاه‌ها و تأسیساتی که جهت کار یا اشعه مورد استفاده قرار می‌گیرد (به الصاق نقشه‌ها، کاتالوگ، محاسبات و غیره).
ه- ارائه فهرست کامی از وسایل و تجهیزات ایمنی حفاظتی مورد استفاده در طرح.
و- در صورتی که طرح مورد نظر امکان پرتوزایی محیط را دارد ارائه گزارش محیطی و طرح جامع تجهیزات مورد نیاز جهت جلوگیری از آلودگی محیط و سیستم‌های اندازه‌گیری مربوط.
ز- ارائه دستورالعمل اورژانس به منظور مقابله با سوانح در شرایط اضطراری.
ح- ارائه مدارک تحصیلی و تجربی و بازآموزی و آموزش پرتوکاران و کارکنان مربوطه.
ط- ارائه موافقت اصولی وزارتخانه، سازمان و یا هر ارگان ذیربط.
تبصره- درخواست صدور پروانه هیچگونه تعهدی برای واحد قانونی جهت صدور پروانه در صورتی که درخواست‌کننده دارای شرایط لام و کافی نباشد ایجاد‌نمی‌نماید.
ماده ۷- دارنده پروانه اشتغالت مکلف است دو ماه قبل از انقضاء مدت اعتبار پروانه خود درخواست تمدید نماید.
ماده ۸- وقتی مطابق مقررات این آیین‌نامه درخواست تمدید پروانه می‌گردد پروانه فعلی، در صورتی که قبلاً طبق مفاد ماده (۱۷) قانون مخالفت تعلیق در نیامده‌و یا لغو نشده باشد. تا زمان تمدید و یا صدور پروانه جدید و یا لغو آن اعتبار خواهد داشت.
ماد ۹- در مواد خاص کار با اشعه با فعالیت محدود (از نظر تعداد منابع، انی، پرتودهی و کاربرد) بر اساس استانداردهای واحد قانونی و در صورتی که واحد‌قانونی تشخیص دهد که قوانین، مقررات، استانداردها و ضوابط و دستورالعملهای حفاظت در برابر اشعه می‌تواند به خوبی توسط یک یا دو نفر شخص حقیقی‌واحد شرایط می‌توانند مسئولیت شخص حقیقی دارنده پروانه، شخص مسئول و مسئولیت فیزیک بهداشت را به عهده بگیرند.
ماده ۱۰- به طور کلی اخذ پروانه شامل ارسال درخواست کتبی با مدارک مورد نیاز، ثبت درخواست، بررسی درخواست، بازرسی، مجوز اولیه و مجوز‌بهره‌برداری است. گذراندن این مراحل با عنایت به پیچیدگی کار با اشعه از ضرریات علمی و فنی است.
ماده ۱۱- در موارد کار با اشعه به طور محدود و یا برای مدتی که از یک سال تجاوز نکند و یا در موارد خاص و بر حسب ضرورت با تشخیص واحد قانونی، به‌جای پروانه می‌تواند مجوز مدت‌دار با شرایط مندرج در آن صادر گردد.
ماده ۱۲- شخص مسئول مکلف است به پیامدهای ناشی از عدم رعایت مفاد قانون و این آیین‌نامه آگاه بوده و مسئولیت‌های مربوط را بپذیرد.
ماده ۱۳- مسئول فیزیک بهداشت مکلف است وظایف حفاظت در برابر اشعه فعالیت محدود پروانه را به عهده داشته و مسئولیت‌های مربوط را آگاهانه بپذیرد.
ماده ۱۴- دارنده پروانه اشتغال، شخص مسئول و پرتوکاران مکلف‌اند دستورالعملهای و توصیه‌های مسئول فیزیک بهداشت را بر اساس قوانین، مقررات،آیین‌نامه‌ها، استانداردها و توصیه‌های واحد قانونی پذیرفته و به اجراء در آورند و نیازهای مربوط به حفاظت اشخاص حوزه پروانه را در اختیار وی قرار دهند.
ماده ۱۵- طبق ماده (۹) قانون، دارنده پروانه اشتغالت مکلف است کلیه افرادی را که به کار با اشعه گمارده می‌شوند، قبل و بعد از استخدام و به صورت دوره‌ای‌در طول استخدام و یا در شرایط اضطراری، تحت معاینه‌ها و آزمایش‌های پزشکی لازم و آزمایش‌های تخصصی قرار داده و مدارک مربوطه را در اختیار و اخذ‌قانونی قرار دهد.
تبصره ۱- آزمایشها و معاینه‌های پزشکی اولیه نباید زودتر از یک ماه قبل از شروع کار با اشعه انجام شده باشد.
تبصره ۲- جهت هر شخص پرتوکار تحت پوشش پروانه لازمست یک پرونده شخصی که حاوی کلیه اطلاعات فردی از جمله سوابق پرتوگیری و نتایج آزمایش‌ها‌و معاینه‌های پزشکی باشد تشکیل گردد.
تبصره ۳- در صورتی که در هر مرحله بر اساس آزمایشها و معاینه‌های پزشکی تشخیص داده شده که اداره کار با اشعه برای شخص زیان‌آور است لازم است‌توسط شخص مسئول و مسئول فیزیک بهداشت از ادامه کار وی با اشعه جلوگیری گردد.
تبصره ۴- از پرتوکاران گروه الف لازمست حداکثر هر شش ماه یک بار و از پرتوکاران گروه به حداکثر هر یک سال یک بار و از هر دو گره در شرایط اضطراری‌آزمای و معاینه‌ها کامل پزشکی بر حسب تشخیص و توصیه “واحد قانونی” به عمل آید.
تبصره ۵– آزمایش‌های و معاینه‌های پزشکی لازمست بر اساس دستورالعمل واحد قانونی به عمل آید.
تبصره ۶- در صورتی که یک پرتوکار محل کار خود را تغییر دهد لازم است سوابق کار با اشعه، پزشکی و پرتوگیری وی عیناً به محل کار جدید منتقل شود.
ماده ۱۶- دارنده پروانه اشتغال مکلف است در صورت بروز سانحه و یا پرتوگیری مشکوک هر شخص حقیقی ناشی از کار با اشعه حوزه پروانه خود را مورد آزمایشها و معاینه‌های پزشکی قرار داده و مراقبت‌های پزشکی لازم را تا حصول اطمینان از سلامت وی ادامه دهد.
تبصره ۱- کلیه هزینه آزمایشها و معاینه‌های پزشکی قبل از استخدام و دوره‌ای و شرایط اضطراری به عهده دارنده پروانه اشتغال است.
ماده ۱۷- اشخاص بین ۱۶ تا ۱۸ سال سن مشغول در دوره‌های آموزشی و پژوهشی می‌توانند فقط در گروه کاری (ب) مشروط بر اینکه قوانین و مقررات و‌استانداردهای حفاظت در برابر اشعه را رعایت نمایند با کسب مجوز از واحد قانونی از مفاد بند یک ماده (۱۰) فصل دوم قانون مستثنی گردند.
ماده ۱۸- بهای خدمات ارائه شده از طرف واحد قانونی تا ارسال تعرفه جدید طبق تعرفه مصوب ۱۳۶۷/۳/۱۸ هیأت وزیران دریافت می‌گردد.
ماده ۱۹- به منظور اجرای بند (۳) ماده (۲۰) مقررات ویژه قانون، موارد زیر لازم‌الاجرا است.
۱) خدمت و افزایش خدمت قابل احتساب در بند (۳) ماده (۲۰) قانون حداکثر ۳۰ سال خواهد بود.
۲) تشخیص نهایی سوابق کار با اشعه و احتساب افزایش خدمت به تأیید واحد قانونی می‌باشد.
۳) هر گاه شخصی بر طبق مقررات این آیین‌نامه بازنشسته و بعد معلوم شود که بر اساس تقلب و مدرک‌سازی به این استحقاق رسیده است از امتیازبند (۳) ماده (۲۰) کلاً محروم و مکلف به پرداخت کلیه وجوهیست که به وی پرداخت شده و خسارات ناشی از آن از وی اخذ خواهد شد.
ماده ۲۰- احتساب سوابق کار با اشعه جهت بازخرید، بازنشستگی، ازکارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه به شرح زیر می‌باشد:
الف- کارکنان با پروتو گروه الف به ازاء هر سال خدمت یک سال افزایش خدمت مورد قبول تا حداکثر ده سال.
ب- کارکنان با پرتو گروه (ب) به ازاء هر سال خدمت ۶ ماه افزایش خدمت مورد قبول تا حداکثر پنج سال.
تبصره ۱- در مورد افرادی که قبل از تصویب قانون با تشخیص واحد قانونی به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته‌اند فقط بند (۳) ماده (۲۰) قانون‌لازم‌الاجرا است.
ماده ۲۱- هر شخصی که بر اساس مفاد مقررات قانون و این آیین‌نامه بازنشسته می‌گردد. مجاز به اشتغال مجدد به کار یا اشعه نخواهد بود.
ماده ۲۲- به منظور اجراء مفاد مندرج در ماده (۲۰) قانون (به استثنای بند ۳)، به افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال دارند بر حسب مورد مزایای زیر‌تعلق می‌گیرد و از تاریخ تصویب قانون (تاریخ ۱۳۶۸/۱/۲۰) لازم‌الاجرا است.
الف- به پرتوکاران گروه الف تا میزان حداکثر ۱۰۰٪ مزایای مندرج در بندهای ۱ و ۲ و ۴ ماده ۲۰ قانون طبق شرایط زیر:
– بر حسب شرایط شاغل شامل تجربه کار با پرتو، دوره‌های حفاظت در برابر اشعه، رعایت اصول حفاظت پرتوی و میزان تاثیرگذاری آن تا ۲۵٪
– بر حسب شرایط محیط کار تا ۷۵٪
باید توسط دارندگان پروانه اشتغال اعمال و پرداخت شود.
ب- به پرتوکاران گروه (ب) تا میزان حداکثر ۶۰٪ مزایای مندرج در بندهای ۱ و ۲ و ۴ ماده ۲۰ قانون طبق شرایط زیر:
– بر حسب شرایط شاغل شامل تجربه کار با پرتو، دوره‌های حفاظت در برابر اشعه، رعایت اصول حفاظت پرتوی و میزان تاثیرگذاری آن تا ۱۵٪
– بر حسب شرایط محیط کار تا ۴۵٪
باید توسط دارندگان پروانه اشتغال اعمال و پرداخت شود.
تبصره ۱- مزایای فوق‌الذکر در صورت تغییر شرایط این آیین‌نامه و یا شرایط کاری شخصی لازم‌التغییر است.
تبصره ۲- تعیین درصد مربوط به شرایط شاغل و محیط کار بذ اساس دستورالعملی است که توسط کمیسیونی متشکل از نمایندگان سازمان انرژی اتمی ایران، نماینده سازمان برنامه و بودجه کشور و نماینده سازمان اداری و استخدامی کشور تهیه و به تصویب می‌رسد. کمیسیون مذکور در سازمان انرژی اتمی ایران تشکیل می‌شود.
ماده ۲۳- با توجه به تغییرات سریع در دانش حفاظت در برابر اشعه، مقررات این آیین‌نامه می‌تواند هر دو سال یک بار و بر حسب ضرورت و اضطرار طبق‌تشخیص “واحد قانونی” و پس از تصویب دولت مورد تجدید نظر قرار گیرد.
این تصویبنامه از تاریخ ۱۳۹۶/۱/۱ لازم‌الاجراست.
حسن حبیبی – معاون اول رییس جمهور