رأی در خصوص امکان تغییر صندوق بازنشستگی به صورت اختیاری

رأی در خصوص امکان تغییر صندوق بازنشستگی به صورت اختیاری (دادنامه شماره ۱۲۹۳ مورخ ۱۴۰۰/۴/۱۵ هیات عمومی دیوان عدالت اداری)

تاریخ دادنامه : ۱۴۰۰/۴/۱۵

شماره دادنامه: ۱۲۹۳

شماره پرونده : ۹۹۰۲۱۹۱

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی : آقای فضل اله باغستانی

موضوع شکایت و خواسته : ابطال بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۹۹/۴۸۱۸ ـ ۱۳۹۹/۶/۱ مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی

امکان تغییر صندوق بازنشستگی به صورت اختیاری

گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۹۹/۴۸۱۸ ـ ۱۳۹۹/۶/۱ مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

” مطابق با بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه، ایثارگران مجازند نسبت به تغییر صندوق بازنشستگی خود یک بار در طول حاکمیت قانون برنامه ششم اقدام نمایند و متن قانون نیز هیچ تضییق و تحدید یا شرطی برای تغییر صندوق ندارد. در بند (ج) ماده ۱ دستورالعمل وزارت کار ـ [ابلاغی] به شماره ۴۲۹۳۰ ـ ۱۳۹۹/۳/۲۱ـ نیز در تعریف صندوق بیمه، مبنای تغییر صندوق، حصری نیامده و به صورت تمثیلی به مواردی مانند تبدیل وضعیت استخدامی، تغییر محل کار و… اشاره شده که با مفاد بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم منطبق است. اما در بند ۱۰ بخشنامه مورد شکایت، «تغییر صندوق به صورت اختیاری» منع شده و این امر از مفاد قانون و دستورالعمل وزارتی استنباط نمیشود و تضییق شمول قانون بوده و مانع تغییر صندوق بازنشستگی ایثارگران به صورت اختیاری می باشد. لذا تقاضای ابطال بند ۱۰ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۹۹/۴۸۱۸ ـ ۱۳۹۹/۶/۱ سازمان تأمین اجتماعی را دارم. “

متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:

” بخشنامه

حوزه: بیمه ای

موضوع: بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه

۱۰- مفاد بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه صرفًا درباره مرجع پرداخت کننده مابه التفاوت متعلقه ناشی از انتقال کسور بازنشستگی بوده و مجوزی جهت تغییر اختیاری صندوق بازنشستگی نمیباشد، لیکن برای آن دسته از متقاضیان تغییر اختیاری صندوق بازنشستگی که در طول قوانین برنامه های سوم، چهارم و پنجم توسعه مبادرت به ارائه درخواست به شعب سازمان نموده اند و النهایه منجر به تکمیل فرایند انتقال کسور و ایجاد سوابق موصوف نگردیده، امکان اجرای ماده قانونی مورد اشاره فراهم میباشد. “

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی و قوانین سازمان تأمین اجتماعی به موجب لایحه شماره ۷۱۰۰/۹۹/۷۹۶ ـ  ۱۳۹۹/۱۱/۱۸ به طور خلاصه توضیح داده است که:

” ۱ـ با توجه به اینکه بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه صرفاً درباره احتساب سوابق متقاضیان مشمول و همچنین مرجع پرداخت کننده مابه التفاوت ناشی از انتقال کسور بازنشستگی بوده و مجوزی جهت تغییر اختیاری صندوق بازنشستگی محسوب نمی گردد، لذا این موضوع در ماده مورد شکایت نیز جهت تأکید و دقت بیشتر مسئولین ذیربط بیان شده است.

۲ .بر خلاف ادعای شاکی، بند (ج) دستورالعمل اجرایی بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه، تصریحی مبنی بر اینکه تغییر صندوق بیمه میتواند به صورت اختیاری توسط متقاضی مشمول صورت پذیرد، نداشته و موارد مندرج در بند (ج) (از جمله مورد تبدیل وضعیت استخدامی)، از مواردی است که از اختیارات دستگاه مربوطه بوده و خارج از اختیار متقاضی مشمول میباشد.

۳ .مطابق قانون نقل و انتقال حق بیمه یا بازنشستگی (مصوب ۱۳۶۵/۳/۲۷) ،در صورتی انتقال حق بیمه یا کسور بازنشستگی سوابق خدمت اشخاصی که وجوهی را به هر یک از صندوق های بازنشستگی پرداخت نموده اند امکانپذیر خواهد بود، که رابطه استخدامی آنان با دستگاه محل اشتغال قطع شده و از عضویت صندوق مزبور خارج شده و سپس در سازمان تأمین اجتماعی اشتراک پیدا کنند. اما در صورت عدم تغییر دستگاه محل خدمت، مطابق ماده ۴۲ قانون برنامه سوم توسعه، کلیه بیمه شدگان (به استثنای کادر نیروهای مسلح و کارکنان وزارت اطلاعات) میتوانند نسبت به تغییر سازمان بیمه ای خود اقدام کنند و نقل و انتقال حق بیمه و کسورات بیمهای صندوقهای بیمه ای نیز بر اساس ضوابطی خواهد بود که توسط سازمان امور اداری و استخدامی و وزارت بهداشت تهیه و به تصویب هیأت وزیران میرسد، که در ماده ۱۰۳ و بند (ب) ماده ۲۸ قوانین برنامه چهارم و پنجم توسعه نیز تنفیذ شده است. در هر صورت تغییر اختیاری صندوق بازنشستگی [مطابق ضوابط فوق]، صرفًا تا پایان اسفندماه ۱۳۹۵ فراهم بوده است. بنابراین امکان تغییر اختیاری صندوق بازنشستگی این قبیل متقاضیان ـ از جمله نامبرده ـ با توجه به عدم قطع رابطه استخدامی با دستگاه محل خدمت (عدم تغییر محل خدمت و تداوم بیمه پردازی نزد صندوق بازنشستگی)، به دلیل خاتمه یافتن اعتبار قانون برنامه پنجم توسعه و عدم پیش بینی مقررات مشابه مبنی بر تغییر اختیاری صندوق بازنشستگی در قانون برنامه ششم توسعه یا قانون احکام دائمی برنامه توسعه، به دلیل عدم وجود مستند قانونی از تاریخ ۱۳۹۶/۱/۱ به بعد مقدور نمیباشد. بنا به مراتب فوق، بند ۱۰ بخشنامه مورد شکایت، در اجرای بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه ششم توسعه و دستورالعمل اجرایی ماده قانونی مذکور بوده و مغایرتی ندارد. “

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۰/۴/۱۵ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً: براساس صدر ماده واحده قانون نقل و انتقال حق بیمه یا بازنشستگی مصوب سال ۱۳۶۵: «حق بیمه یا بازنشستگی سوابق خدمت اشخاصی که وجوهی را به هر یک از صندوق های بیمه یا بازنشستگی یا صندوق های مشابه پرداخت نموده اند، در صورتی که محل کار یا خدمت آنان تغییر نموده و به تبع آن از شمول خدمات صندوق مربوط خارج شده باشند یا طبق ضوابط قانونی مشترک صندوق دیگری شده اند، به میزان ۴ درصد آخرین حقوق و مزایای آنان که مبنای برداشت حق بیمه یا بازنشستگی قرار گرفته است، بابت هر ماه به صندوقی که مشمول به تبع شغل خود مشترک آن شده است، منتقل میشود» و برمبنای مفاد این ماده هیچ حصری مبنی بر امکان نقل و انتقال حق بیمه یا بازنشستگی به صورت اجباری و نفی امکان نقل و انتقال حق بیمه یا بازنشستگی به صورت اختیاری وجود ندارد.

ثانیاً: براساس بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۹۵: «ایثارگران و فرزندان شهدا و آزادگان و جانبازان و رزمندگان با حداقل دوازده ماه سابقه حضور در جبهه برای یک بار از پرداخت مابه التفاوت برای پانزده سال سنوات بیمه ای ناشی از تغییر صندوق بیمه و بازنشستگی معافند…» و عبارت «ناشی از تغییر صندوق بیمه و بازنشستگی» در این ماده به شکل مطلق بیان شده و شامل تغییر صندوق بیمه و بازنشستگی به نحو اجباری و اختیاری می‌گردد.

ثالثاً: بخشنامه معترض عنه در راستای دستورالعمل اجرایی بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۸/۶/۲۰ هیأت وزیران و ابلاغی به شماره ۴۲۹۳۰ ـ ۱۳۹۹/۳/۲۱ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صادر شده و براساس بند (ج) ماده ۱ دستورالعمل مذکور تغییر صندوق بیمه عبارت است از: «تغییر صندوق بیمه‌ای بیمه شده به دلیل مواردی نظیر تبدیل وضعیت استخدامی، تغییر محل کار یا خدمت و یا نوع فعالیت در چارچوب قوانین و مقررات مربوط» و به کارگیری عبارت «نظیر» در این بند نیز دلالت بر آن دارد که دلایل تغییر صندوق در آن به صورت تمثیلی احصاء گردیده و حصری نبوده است.

رابعاً: مستفاد از بند (د) ماده ۲۱ و مواد ۱۰۲ و ۱۰۸ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ۱۳۸۶ و مواد ۴ ،۳ ،۲ آیین‌نامه نحوه تغییر صندوق و نقل و انتقال حق بیمه و سوابق بیمه ای بین صندوق های بیمه ای مصوب ۱۳۹۲/۱۲/۲۱ این است که تغییر صندوق بیمه بازنشستگی اختیاری است و براساس درخواست کارمند صورت میگیرد و تحدید حکم بند (خ) ماده ۸۸ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به تغییر غیراختیاری صندوق بازنشستگی مغایر قانون است.

بنا به مراتب فوق، حکم مقرر در بند ۱۰ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۹۹/۴۸۱۸- ۱۳۹۹/۶/۱ مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی که متضمن عدم امکان تغییر اختیاری صندوق بازنشستگی در دوره حاکمیت قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۹۵ است و مفاد بند (خ) ماده ۸۸ قانون مذکور را صرفاً به تعیین مرجع پرداخت کننده مابه التفاوت متعلقه ناشی از انتقال کسور بازنشستگی منحصر کرده است، مغایر قوانین و مقررات مذکور و خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب کننده آن است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری- محمد مصدق