با عنايت به اينكه يكي از اولويت هاي مهم شهرداري تهران تاكيد بر تحقق طرح جامع مي باشد، لذا تدقيق و تطبيق طرح هاي تفصيلي با طرح جامع و استقرار طرح هاي تفصيلي در سيستم يكپارچه شهرسازي و نيز اجراي ضوابط شهرسازي مبتني بر طرح جامع از اهميت خاصي برخوردار است.
تحقق چشم انداز توسعه شهر تهران در طرح جامع كه شهري با اصالت و هويت ايراني اسلامي ،دانش پايه و هوشمند، سرسبز و زيبا و شاداب با فضاهاي عمومي گسترده و متنوع ،امن و مقاوم ،پايدار و منسجم با ساختاري مناسب براي سكونت ،فعاليت و فراغت را نويد مي دهد مي بايست محور همه برنامه ها و اقدامات شهرداري تهران قرار گيرد.
چشم انداز توسعه شهر
چشم انداز توسعه بلندمدت شهر تهران، که سيماي مطلوب شهر در افق طرح و ميثاقي براي توسعه پايدار کلانشهر تهران و پايتخت کشور است، هماهنگ با چشم انداز بيست ساله کشور، مبتني بر آرمان هاي زير است:
۱: تهران؛ شهري با اصالت و هويت ايراني – اسلامي (شهري که براي رشد و تعالي انسان و حيات طيبه، سامان مي يابد)
۲: تهران؛ شهري دانش پايه، هوشمند و جهاني
۳: تهران؛ شهري سرسبز و زيبا، شاداب و سرزنده با فضاهاي عمومي متنوع و گسترده
۴: تهران؛ شهري امن و مقاوم در برابر انواع آسيب ها و مقاوم در برابر مخاطرات و سوانح
۵: تهران؛ شهري پايدار و منسجم با ساختاري مناسب براي سکونت، فعاليت و فراغت
۶: تهران؛ شهري روان با رفاه عمومي و زيرساخت هاي مناسب، همراه با تعديل نابرابري ها و تأمين عادلانه کليه حقوق شهروندي
۷: تهران؛ کلانشهري با عملکرد هاي ملي و جهاني و با اقتصادي مدرن و مرکزيت امور فرهنگي-پژوهشي و سياسي در سطح کشور، و حداقل يکي از سه شهر مهم و برتر منطقه آسياي جنوب غربي
راهبردهاي توسعه شهر
۱- ساماندهي و صيانت از محدوده و جلوگيري از هرگونه گسترش شهر
۱-۱: جلوگيري از گسترش کلانشهر تهران و تثبيت مرز محدوده آن از شمال، جنوب، شرق و غرب شهر.
۲-۱: مرز محدوده شهر تهران، فصل مشترک حد کالبدي شهر و حريم پايتخت (تهران) است. شهرداري تهران موظف به مشخص کردن خط محدوده با علائم ويژه و ثابت به خصوص در محدوده شمالي شهر و اطلاع رساني لازم براي هر گونه دخل و تصرف مغاير، در اين خصوص است.
۳-۱: شهرداري تهران ضمن علامت گذاري مرز محدوده شهر، به منظور حفاظت مؤثر و هويت بخشي به محدوده شهر، موظف به ايجاد و ساماندهي کمربند سبز شهر به موازات خط محدوده شهر با مجموعه اي از کاربري هاي سبز (پارک هاي جنگلي و شهري، باغات مثمر و غيرمثمر و…) است.
۴-۱: تحديد ساخت و سازهاي مسکوني در مجاورت مرز محدوده شهر و تخصيص اراضي مجاور خط محدوده به عملکردهايي ويژه، از جمله براي فعاليت هاي تفرجي، فراغت و گردشگري و يا چندمنظوره با حداقل سطح اشغال و تراکم و غلبه فضاي سبز و باز.
۲- سامانـدهـي و صيـانت از حريـم پايـتخت (تهـران)
۱-۲: لزوم اعمال ضوابط و مقررات هماهنگ براي کليه “مراکز جمعيت و فعاليت” واقع در اين حريم و عدم تعيين حريم جداگانه براي کانون هاي جمعيتي و کليه سکونتگاه هاي موجود در آن، از طريق تهيه طرح حريم در قالب طرح جامع تهران، همراه با ضوابط و مقررات ساخت و ساز.
۲-۲: برخورد جدي و همه جانبه و بدون اغماض با هر گونه تخلف در ساخت و ساز در حريم پايتخت و جلوگيري از هرگونه فعل و انفعال غيررسمي و غيرقانوني و برخورد با تمامي اشخاص متخلف اعم از حقيقي و حقوقي دولتي و غير دولتي، تعاوني هاي مسکن وابسته به دستگاه هاي دولتي، عمومي، قوه قضائيه، شهرداري، نيروهاي مسلح (نظامي و انتظامي) و نهادهاي انقلاب اسلامي، نهادها، ستادها و مؤسسات عمومي که املاک و اراضي بزرگ در نقاط مختلف واقع در محدوده و حريم در اختيار دارند.
۳-۲: بنياد مسکن انقلاب اسلامي موظف است ظرف مدت يکسال با هماهنگي شهرداري تهران نسبت به تهيه طرح هادي روستاهاي بدون طرح هادي و نيز بازنگري و اصلاح طرح هاي هادي روستاهاي موجود واقع در حريم پايتخت، براساس ضوابط حريم اقدام نمايد.
۴-۲: نحوه ساخت و ساز و تعيين کاربري اراضي در روستاهاي فاقد طرح واقع در اين حريم براساس ضوابط ملاک عمل بنياد مسکن انقلاب اسلامي و مبتني بر گردش کار نظام فني روستائي و در هماهنگي با ضوابط و مقررات طرح جامع شهر تهران صورت خواهد گرفت.
۵-۲: استقرار کاربري ها و هرگونه مرکز و يا پهنه فعاليت جديد (اعم از کارگاه، کارخانه، ناحيه صنعتي، مجتمع صنعتي و کارگاهي، شهرک صنعتي و مانند آن) در اين حريم، در چارچوب ضوابط و مقررات مربوط و طرح حريم پايتخت (تهران) مجاز مي باشد. فرودگاه امام خميني (ره)، شهرک هاي صنعتي موجود، محدوده هاي چهارگانه محيط زيست و منابع طبيعي براساس ضوابط مصوب قانوني خود اداره مي شوند و در دستورالعملي که براي حريم به تصويب شورايعالي خواهد رسيد مقررات لازم تدوين مي شود.
۶-۲: نظارت بر حريم تعيين شده و همچنين توزيع درآمدهاي حاصل از توسعه و عمران و نظارت بر ساخت و سازهاي مجاز و قانوني بين مراکز جمعيتي (شهري و روستايي) واقع در حريم مذکور، براساس دستورالعملي مي باشد که ظرف مدت ۳ ماه از تاريخ تصويب طرح جامع توسط وزارت کشور تهيه و ابلاغ خواهد شد.
۳- ارتقاء نقش و جايگاه شهر تهران در سطوح فراملي، ملي و منطقه اي
۱-۳: تبديل تهران به شهري دانش پايه (دروازه ورودي ايران به عصر اطلاعات)، هوشمند و جهاني با افزايش سهم اقتصاد مدرن و دانش پايه و تأمين فضا، زيرساخت ها و ارتباطات لازم در آن، براي ارتقاء زيست پذيري و فعاليت پذيري شهر در سطح جهاني و منطقه اي.
۲-۳: تداوم مرکزيت سياسي – اداري کشور و استان و مديريت و نظارت عالي بر فرايندهاي توسعه ملي همراه با تعادل بخشي و تمرکززدايي در ارتباط با وظايف حکومت مرکزي و انتقال دستگاه هاي دولتي که ضرورتي بر حضور و استقرار آن ها در تهران نيست.
۳-۳: ساماندهي يکپارچه مجموعه شهري تهران با الگويي چندمرکزي به منظور تمرکززدايي و کاهش وابستگي سکونتگاه هاي پيراموني به شهر تهران و ايجاد محيطي قابل زندگي براي کليه ساکنان مجموعه شهري تهران.
۴-۳: توسعه برنامه ريزي شده، هدايت شده و حمايت شده شهر هاي اقماري کلانشهر تهران که در فاصله مناسبي از تهران قرار دارند و عمده مسائل و رفع نيازهاي آنها مستقل از تهران است، با اولويت به شهرهاي جديد پرديس، پرند، هشتگرد و انديشه.
۴- توسعه اجتماعي و ساماندهي اسکان جمعيت
۱-۴-۲: جمعيت شهر تهران در افق طرح (۱۴۰۵) با رشد طبيعي جمعيت آن و تجزيه و تحليل نتايج آخرين سرشماري نفوس و مسکن کشور (۱۳۸۵) معادل ۷/۸ ميليون نفر پيش‌بيني مي گردد. ليکن برنامه ريزي ها براي تأمين نيازهاي خدمات شهري جمعيت ساکن و شاغل (جمعيت روزانه) برمبناي جمعيتي معادل ۱/۹ ميليون نفر انجام شده است، و ظرفيت پذيري سکونت، برمبناي ۲۰ درصد مازاد بر پيش بيني نياز در افق طرح، براي حدود ۵/۱۰ ميليون نفر جمعيت تدارک يافته است.
۲-۴-۲: تثبيت وسعت نهايي کاربري هاي خالص مسکوني در محدوده شهر به مساحت ۱۸۰ کيلومترمربع و در سرجمع در تمامي پهنه هاي چهارگانه، ضمن اجتناب از گرايش هاي حاکم بر توسعه اسکان جمعيت به زيان تنزل کيفيت زندگي و ساماندهي اسکان هاي غيررسمي و حاشيه نشيني در بافت هاي شهري و هاله هاي پيراموني.
۳-۴-۲: توزيع متناسب جمعيت در سطح نواحي شهري از طريق ارتقاء وضعيت مسکن شهر تهران به نحوي که ميانگين اين سرانه در سطح نواحي حداقل ۵/۱۷ مترمربع باشد.
۴-۴: تعديل نابرابري ها و تأمين خدمات و فضاهاي عمومي موردنياز جمعيت شهري تهران به ويژه در مناطق جنوبي و مرکزي شهر و ساماندهي وضعيت توزيع فضاهاي خدماتي و تجاري با عملکرد محلي، متناسب با نياز شهروندان.
۵-۴: تأمين امنيت و سلامت در عرصه‌هاي سكونت با ساماندهي شبكه‌هاي دسترسي مناسب و حركت پياده براي تردد آرام در محلات و بين محلات مسكوني و حرکت معلولين.
۶-۴: جلب مشارکت عمومي براي ارتقاء کيفيت زندگي و حمايت از شوراها و نهادهاي مردمي، با رويکرد محله محوري، براي اداره امور شهر به صورت محلي و مشارکتي در سطح محلات، نواحي و مناطق شهري
۵- توسعه اقتـصادي و رونـق فعـاليـت شهر تـهران
۱-۵-۲: جايگزيني منابع پايدار درآمد براي تأمين هزينه هاي اداره شهر با کاهش تدريجي سهم درآمد از ساخت‌وساز مسکوني (رويه فروش تراکم قبلي)، به‌ويژه با رونق اقتصاد شهري در پهنه هاي فعاليت و دستيابي به حداکثر تنوع اقتصادي در اين پهنه ها.
۲-۵-۲: جلوگيري از سوداگري و کسب و کار غيرمولد در مسکن و زمين شهري.
۳-۵-۲: پالايش پهنه هاي فعاليت کنوني و گسترش عرصه هاي فعاليت در محدوده، حريم و مجموعه شهري تهران در چارچوب مقررات و ضوابط ذيربط.
۴-۵-۲: ايجاد مراکز خدماتي – اداري و تجاري با عملکرد جهاني به ويژه در پهنه مرکزي به منظور ايجاد فضاي لازم براي حضور شرکت هاي فراملي و خدمات مولد جهاني و بازاريابي و تخصيص فضا براي جذب بنگاه هاي بين المللي فعال در جهان و بالاخص کشورهاي منطقه، اسلامي، آسيايي و جنوب – جنوب.
۵-۵-۲: تأمين فضاي مورد نياز براي کريدور هاي فناوري (پارک هاي علمي و فناوري و مراکز خدمات کسب و کار با فناوري و مجتمع هاي IT) و استفاده از پهنه هاي داراي مزيت براي تشکيل شاخه هاي تخصصي از بنگاه هاي علمي و پژوهشي.
۶-۵: جايگزيني تدريجي صنايع متوسط و کوچک با فناوري بالا و پاک به جاي صنايع بزرگ آلاينده و انبارهاي موجود با رعايت قوانين و مقررات موجود.
۶- بهبود وضعيت شبکه هاي ارتباطي و نظام حمل و نقل و ترافيک
۱-۶: توسعه و ساماندهي سيستم حمل و نقل همگاني به ويژه استفاده از سيستم هاي حمل و نقل ريلي سريع با اولويت مترو و قطار هوايي متکي بر مطالعات فني و اقتصادي.
۲-۶: ساماندهي شبکه بزرگراهي برون شهري و درون شهري با تأکيد بر اصلاح نظام سلسله مراتبي شبکه دسترسي هاي درون شهري و در جهت دستيابي به سامانه حمل‌ونقل يکپارچه و هماهنگ در مجموعه شهري تهران، براساس قوانين و مقررات مربوطه.
۳-۶: تکميل شبكه بزرگراهي مصوب و عدم گسترش اين شبکه و تأكيد بر تسهيل و ساماندهي ارتباط محلات با شبكه‌هاي بزرگراهي و اصلي شهر تهران.
۴-۶: پيش بيني فضاهاي مناسب براي ايجاد پهنه دروازه ها در مبادي ورودي شهر با ارائه خدمات مورد نياز و تجهيز فضاهاي مناسب براي مديريت بحران و انتقال کاربري ها و فعاليت هاي تشديد کننده ترافيکي به گستره دروازه هاي ورودي.
۵-۶: مناسب سازي راه هاي شهري و پايانه ها براي حرکت و دسترسي آسان معلولين جسمي و حرکتي.
۶-۶: گسترش حرکت پياده و دوچرخه در پهنه هاي مستعد شهر به ويژه بافت تاريخي شهر.
۷-۶: تعديل تقاضاي سفر از طريق ساماندهي و ارائه خدمات عمومي در مراکز شهري، پايانه ها و ايستگاه هاي خطوط ريلي و تجهيز هرچه سريع تر ايستگاه هاي مترو به عنوان فرصتي ارزشمند براي ساماندهي شهر و توسعه ICT در جهت تحقق شهر الکترونيک.
۸-۶: اعمال سياست هاي خاص توسعه پارکينگ با هدف کاهش سفر با خودرو شخصي در حوزه مياني و در اطراف رينگ مياني شهر و نقاط مستعد تبادل سفر و توسعه پارکينگ عمومي در پايانه ها با تأکيد در حوزه هاي شرقي و غربي.
۹-۶: جلوگيري از حذف پارکينگ در هرگونه ساخت و ساز طبق قانون و ممنوعيت اخذ وجه در قبال کسري پارکينگ به هر ميزان در هنگام صدور پروانه و گواهي هاي عدم خلاف و پايان کار، توسط شهرداري و کميسيون هاي ماده صد و ساير مراجع مطابق قانون و مقررات و ايجاد پارکينگ جايگزين در نقاطي که براساس مقررات موضوعه محدوديت در تأمين وجود دارد.
۷- حفـاظت از مـحيـط زيـست
۱-۷: تضمين پايداري مناطق حفاظت شده و تنوع زيستي اکوسيستم ها، حفظ باغات و اراضي کشاورزي و توسعه فضاهاي سبز در محدوده، حريم و مجموعه شهري تهران.
۲-۷: پالايش فعاليت ها و انتقال مراکز آلاينده و پايانه هاي حمل بار به خارج از محدوده شهر.
۳-۷: جلوگيري يا کاهش آلودگي هوا و صدا با ارائه راهکارهاي ممکن از جمله تحديد حمل و نقل شخصي و تغيير در مشخصات وسايل نقليه سنگين از نظر توليد صدا، گسترش حمل‌ونقل عمومي به‌ويژه توسعه شبکه مترو و ارتقاء تکنولوژي توليد و مصرف سوخت مناسب با حداقل آلايندگي.
۴-۷: بهينه سازي مديريت پسماندها به ويژه پسماندهاي خطرناک، بيمارستاني و نخاله هاي ساختماني و اعمال روش هاي مناسب و جديد براي دفع زباله با کمترين آسيب رساني به محيط زيست.
۸- ايـمن سـازي در برابر سـوانـح طـبيعي (زلزله، سيـل و…)
۱-۸: تسريع در شناسايي مشخصات مكاني و ساز و کار‌هاي رفتاري گسل‌هاي اصلي و فرعي شهر تهران و اجراي مقررات ملي ساختمان به منظور ايمن‌سازي و اعمال ضوابط طراحي و اجراي مربوط به حريم گسل‌هاي اصلي و فرعي در کليه ساختمان‌ها و تأسيسات زيربنايي و ساير شريان‌هاي حياتي شهر تهران مطابق با برنامه هاي مصوب.
۲-۸: محدوديت ساخت‌وساز در عرصه‌هايي با شرايط ناپايداري ژئوتكنيكي، مستعد لغزش و شيب‌هاي بسيار تند به‌ويژه در ارتفاعات شمالي تهران و اعمال ضوابط و مقررات ساخت‌وساز اصولي و مقاوم در هرگونه ساخت‌وساز شهري در کل پهنه هاي شهر.
۳-۸: تعيين محدوده هاي داراي قابليت سيل خيزي در سيلاب روهاي اصلي شهر و تدوين ضوابط و مقررات ساخت و ساز در انواع کاربري ها با در نظر گرفتن خطر سيل خيزي.
۴-۸: اصلاح و تکميل سيستم زهکشي، جمع آوري و انتقال آب هاي سطحي به منظور افزايش توان عبور آب کانال ها.
۵-۸: پهنه بندي و اجراي طرح مطالعاتي و حفاظتي و هشدار سيل در حوزه آبريز رودخانه هاي مشرف به شهر تهران.
۶-۸: تسريع در تعيين حريم و بستر و آزادسازي بستر و حريم رودخانه ها و مسيل هاي شهر تهران به منظور تأمين گذر جريان هاي حاصل از بارش ها و سيل.
۷-۸: حفاظت از حوضه هاي آبخيز بالادست و تهيه طرح هاي اجرايي آبخيزداري و کنترل سيلاب در ارتفاعات مشرف به تهران.
۸-۸: مطالعات و انجام اقدامات لازم در جهت افزايش نفوذ آب باران در اراضي شهري در نقاط مستعد و مناسب.
۹- بهبود سيستم مديريت بحران و ارتقاء کيفيت دفاع غيرعامل شهر تهران
۱-۹: تأمين امنيت براي شهر تهران به عنوان مرکز حکومتي کشور و ايجاد مراکز امن براي اداره حکومت در شرايط بحران، ضمن کاهش ميزان وابستگي حکومت مرکزي به تهران با تعديل اهميت و حساسيت تهران در ابعاد مختلف.
۲-۹: ساماندهي فضايي- کالبدي شهر تهران مبتني بر اصول پدافند غيرعامل براي حفاظت از شهروندان و دارايي همگاني و خصوصي در برابر بحران هاي طبيعي و غيرطبيعي (عمليات نظامي دشمن و کليه رويدادهاي زيانبار) با اتخاذ روش هاي نوين و کارآمد، از جمله مکان يابي محدوده و ايجاد تأسيسات مناسب و ايمن (پناهگاه هاي عمومي و…) و تغيير کاربري هاي غيرضرور به ويژه کاربري هاي غيرضرور نظامي ضمن رعايت ملاحظات دفاعي – امنيتي و با هماهنگي دستگاه هاي ذيربط و تدوين و رعايت معيارها و اصول فني پدافند غيرعامل در طراحي، نظارت و اجرا در چارچوب مقررات ملي ساختمان در کليه ساخت و سازها.
۳-۹: تأمين و افزايش ايمني اماکن حياتي، حساس و مهم، و شريان هاي حياتي شهر و ارتقاء قابليت هاي تهران در شرايط بحران و مقاوم کردن شهر در برابر تهديدات طبيعي و غيرطبيعي با گسترش زيرساخت ها و سازه هاي امن و مقاوم و با تعدد و تفرق مناسب در تهران.
۴-۹: تجهيز و بهره گيري چندمنظوره از مراکز شهري (در کليه سطوح از محلي تا فراشهري) دروازه ها و پايانه هاي درون شهري، ايستگاه ها و تونل هاي مترو، پارکينگ ها و تأسيسات عمومي شهر براي شرايط بحران با پيش بيني هاي لازم براي اسکان اضطراري و تأمين نيازهاي ضروري (آب، دارو، آذوقه و …).
۵-۹: ايمن سازي شهر در مقابل آتش سوزي و ساير حوادث غيرمترقبه با توسعه و توزيع مناسب و سلسله مراتبي مراکز آتش نشاني و پايگاه هاي امداد در محدوده شهر.
۶-۹: ساماندهي مشارکت شهروندان در محلات شهري و بکارگيري نيروهاي مردمي با رويکرد محله محوري در مديريت بحران، ضمن ارتقاء توان دفاعي و آستانه مقاومت مردم در برابر انواع مخاطرات.
۷-۹: ايجاد امکان انتقال و اسکان جمعيت با کارکرد چندمنظوره با جابجايي جمعيت به اطراف تهران با رعايت ضوابط و مقررات.
۸-۹: استفاده از اراضي مناسب تحت اختيار نهادها و سازمان هاي عمومي و دولتي، نظامي و همچنين فضاهاي باز (ساخته نشده)، براي بکارگيري در شرايط بحران، مطابق توافقات و طرح هاي مصوب ستاد بحران شهر تهران.
۱۰- تأمين آب موردنياز و توسعه و تجهيز تأسيسات آب و فاضلاب تهران و ساماندهي حريم و بستر رودخانه ها
۱-۱۰: تقويت و تغذيه سفره هاي آب زيرزميني تهران و پيشگيري از آلودگي منابع آب هاي زيرزميني به عنوان بخشي از منابع تأمين آب تهران.
۲-۱۰: استفاده بهينه آب شرب از طريق مديريت تقاضا و کاهش آب به حساب نيامده با کنترل تلفات غيرفيزيکي و فيزيکي (به ويژه رفع نشت از شبکه هاي آبرساني، طراحي مناسب شبکه ها، افزايش طول عمر لوله ها و کنترل سرريز از مخازن ذخيره).
۳-۱۰: احداث تصفيه خانه هاي موردنياز در محل هاي مناسب و استفاده از آب بازيافتي و اعمال سياست جلوگيري از مصرف فاضلاب خام جهت کشاورزي
۴-۱۰: تأکيد بر تکميل تأسيسات و شبکه هاي جمع آوري فاضلاب شهر تهران
۵-۱۰: ساماندهي و پيشگيري از ساخت و سازها در حريم کيفي منابع آب سطحي و زيرزميني
۱۱- بهبود و ارتقاء وضعيت و ساماندهي کالبدي شهر تهران (سازمان فضايي شهر)
۱-۱۱: انسجام بخشي به کالبد شهر در محدوده مصوب آن.
۲-۱۱: محدوديت گسترش سکونت در پهنه غربي شهر (مناطق ۲۱ و ۲۲) به عنوان عرصه تمايز کالبدي تهران از پهنه شهري کرج و ساماندهي عملکرد اين مناطق با غلبه فعاليت هاي مجاز صنعتي پالايش شده، خدمات مولد، سبز و تجاري و گردشگري و فناوري اطلاعات در مقياس منطقه اي، ملي و فراملي.
۳-۱۱: ساماندهي کالبد شهر تهران با اتکاء بر ساختار طبيعي و بسترهاي زيست محيطي آن به ويژه رود دره هاي ارزشمند شهر و تداوم آنها به طرف جنوب به عنوان عناصر و محورهاي بارز براي استخوان بندي شهر.
۴-۱۱: هويت بخشي به کالبد شهر با تأكيد بر هويت محله‌اي و توجه اساسي به ساختار تاريخي به ويژه پهنه ارزشمند مرکزي که متشکل و محصول پيوند و فرايندهاي گسترش سه هسته تاريخي تهران، ري و تجريش است.
۵-۱۱: تعادل بخشي به الگوي استقرار سکونت و فعاليت متناسب با الزامات طبيعي و تاريخي شهر و جلوگيري از گسيختگي و دوگانگي فضايي با پي ريزي ساختار منسجم، توسعه پذير و زيست پذير.
۶-۱۱: ارجحيت منافع عمومي بر منافع خصوصي و تأمين عدالت اجتماعي – فضايي و اولويت به تقويت فضاهاي عمومي در ساماندهي فضايي شهر تهران.
۷-۱۱: پالايش مرکز قديمي تهران و ارتقاء کيفي عملکردي آن براي عملکردهاي فرهنگي، گردشگري و ارتقاء کيفيت کسب و کار و ساماندهي، هدايت و تقويت روند شکل گيري مراکزي مکمل براي مرکز قديمي با عملکردهاي شهري و فراشهري در اطراف پهنه مرکزي تهران.
۸-۱۱: توزيع متعادل خدمات و کاهش تقاضاي سفر با توزيع مرکزيت ها، فعاليت ها و خدمات با عملکردهاي فرامنطقه-اي در شهر.
۹-۱۱: استفاده از اراضي خالي بزرگ و فضاهاي باز باقيمانده شهر و بازيافت اراضي بافت هاي فرسوده و يا با عملکردهاي نامتجانس شهري براي رفع کمبودهاي اساسي شهر در زمينه تکميل زيرساخت هاي شهري و توسعه فضاهاي سبز، عمومي، فرهنگي، خدماتي، فعاليت و گذران اوقات فراغت و تفرج.
۱۲- ارتقاء کيفيت کارايي محيط شهري باپهنه بندي نحوه استفاده از اراضي وساماندهي ساخت و ساز
۱-۱۲: پهنه بندي سطح شهر به منظور جلوگيري از تداخل نامناسب کاربري ها، تعيين عرصه هاي استقرار عملکردها و کاربري هاي مجاز براي پاسخگوئي به مردم و سازمان ها (صدور جواز ساخت و بهره برداري) و کنترل و نظارت بر ساخت و ساز.
۲-۱۲: اعمال سياست هاي ترويجي – تشويقي و تدريجي در جهت کاهش سطح اشغال زمين در هرگونه بهره برداري و ساخت در کليه پهنه هاي استفاده از زمين.
۳-۱۲: اعمال سياست هاي تشويقي براي تجميع اراضي به ويژه در بافت هاي مسکوني در جهت کاهش سهم ريزدانگي پلاک هاي مسکوني در سطح شهر.
۴-۱۲: هدايت و کنترل ميزان تراکم مجاز ساختمان هاي مسکوني و اعمال سياست هاي مناسب براي تخصيص تراکم بيشتر در پهنه هاي کار و فعاليت و مختلط.
۵-۱۲: ساماندهي احداث ساختمان هاي مسکوني با اعمال ضوابط توأمان تراکم و طبقات و هدايت و کنترل سرانه مفيد واحدهاي مسکوني و تعداد مجاز واحدهاي مسکوني در احداث ساختمان هاي مسکوني شهر.
۱۳- احياء و حفاظت فعال از ميراث طبيعي، تاريخي و فرهنگي شهر تهران
۱-۱۳: حفاظت و ساماندهي کوهساران و کوهپايه هاي پيراموني شهر با ايجاد کمربند سبز، تجهيز رود دره ها و هدايت و مداخله در نحوه استفاده از اراضي کوهسار در محدوده و حريم شهر.
۲-۱۳: حفاظت و ساماندهي جريان هاي طبيعي آب (مسيل ها، رودهاي فصلي و آبراهه هاي مهم) در محدوده شهر و ايجاد فضاهاي تفرجي جذاب و با طراوت در حاشيه جريان هاي سطحي آب شهر.
۳-۱۳: حفاظت، توسعه و ساماندهي باغات، مناطق حفاظت شده، پارک هاي جنگلي و شهري (از جمله لويزان، غزال، سرخه حصار، عباس آباد، پرديسان و چيتگر) وپهنه هاي طبيعي – تاريخي بي بي شهربانو و چشمه علي در محدوده و حريم شهر.
۴-۱۳: احيا مراکز و ساماندهي بافت ها و پهنه هاي تاريخي شهري و هسته هاي سکونتي ارگانيک شهر (بافت هاي روستايي ارزشمند) طبق ضوابط مربوط.
۵-۱۳: حفاظت، احياء و ساماندهي آرامستان هاي تاريخي و محلي، مقبره ها و امامزاده ها و محوطه هاي باستاني.
۶-۱۳: ساماندهي، توسعه و تجهيز مساجد به عنوان بارزترين نشانه هويتي در کليه سطوح از مقياس محله تا شهر.
۱۴- ساماندهي و ارتقاء هويت سيما و منظرشهري تهران در جهت احياء معماري وشهرسازي ايراني-اسلامی
۱-۱۴: ساماندهي فضاهاي شهري از نظر کيفيت هاي محيطي و انتظام بصري، هويت بخشي و پاسخگوئي به نيازهاي رواني و عاطفي شهروندان.
۲-۱۴: ارتقاء کيفيت محيط شهري، با توسعه عرصه هاي عمومي، ايجاد سرزندگي در محيط شهري و تقويت نشانه-هاي هويتي شاخص شهر و ساماندهي مبلمان و تجهيزات شهري.
۳-۱۴: ارتقاء کيفيت معماري شهر تهران با ساماندهي نماها و سيما و منظر شهر همراه با اعمال اصول ايمني و زيبايي، انسجام بخشي به کالبد محله ها و ايجاد ترکيبات شکلي و حجمي مناسب براي ابنيه خاص شهر.
۴-۱۴: احياء معماري و شهرسازي ايراني – اسلامي در هرگونه تحولات و مداخلات کالبد ي شهر.
۱۵- توسعه فضاهاي سبز، عمومي، تفرجگاهي و گردشگري
۱-۱۵: توسعه فضاهاي سبز با مقياس عملکرد شهري، منطقه اي، ناحيه اي ومحلي براي تأمين حداقل ۱۰ مترمربع سرانه فضاي سبز در شهر تهران با توزيع متعادل در سطح شهر.
۲-۱۵: حفاظت، ساماندهي و بهره برداري از قابليت هاي پارک هاي جنگلي، طبق قانون حفاظت و بهره برداري از جنگل ها با ارتقاء عملکرد براي ايجاد فضاهاي مناسب تفرج، گذران اوقات فراغت، بازي و ورزش، پذيرايي و گردشگري، و مديريت بحران
۳-۱۵: ساماندهي رودخانه ها و مسيل ها به ويژه رودخانه کن به عنوان يک محور سبز شمالي – جنوبي شهري و گردشگري با مداخله هماهنگ و يکپارچه.
۴-۱۵: تخصيص پهنه هاي ويژه اي از سطح شهر براي تفرج و گردشگري به ويژه در کرانه هاي پيراشهري تهران شامل حريم شمال شرقي، شرقي، جنوبي (بي بي شهربانو) و شمال غربي (منطقه 22)
۵-۱۵: ايجاد تسهيلات لازم براي ارتقاء سطح خدمات مورد نياز صنعت گردشگري و مکانيابي فضاهاي مناسب شهري براي استقرار مراکز اقامت و پذيرايي با استانداردهاي جهاني.
۱۶- تـأميـن نيـازهـا و سـامـانـدهي خـدمـات شـهري تهـران
۱-۱۶: افزايش سرانه مجموعه خدمات شهري شامل سرانه هاي خدمات آموزشي، درماني و بهداشتي، فرهنگي، مذهبي، ورزشي، گردشگري (تفريحي و پذيرايي) و تأسيسات و تجهيزات شهري با مقياس هاي محله اي، ناحيه اي، منطقه اي و شهري به حدود ۲ برابر (حدود ۱۳ مترمربع، علاوه بر فضاي سبز) تا افق طرح.
۲-۱۶: توزيع متعادل خدمات شهري متناسب با مقياس خدمات در سطح شهر و تأمين حداقل 5 مترمربع سرانه خدماتي در سطوح محلات و نواحي.
۳-۱۶: ساماندهي سلسله مراتبي خدمات شهري، هماهنگ با سلسله مراتب مراکز شهري از مقياس خرد، با عملکرد محله‌اي و با محوريت مسجد، تا مقياس هاي ناحيه اي، منطقه اي، شهري و فراشهري.
۴-۱۶: تلاش در زمينه تأمين کاربري هاي خدماتي حتي المقدور به صورت متمرکز با همجواري هاي مناسب در مقياس حداقل يک بلوک براي انواع خدمات در محلات و نواحي.
۵-۱۶: ساماندهي و توسعه فضاهاي آموزش عمومي، فرهنگي، مذهبي، ورزشي و ايجاد مجموعه هاي مناسب به ويژه در کاربري هاي نامتجانس کنوني شامل اراضي رها شده، صنايع مزاحم و انبارهاي متروکه و اراضي ذخيره شهري.
۶-۱۶: ساماندهي و ايجاد پرديس هاي حکومتي و حکمراني محلي و تأسيسات اداري – دولتي و عمومي.
۷-۱۶: ساماندهي و ايجاد مراکز و مجتمع هاي بزرگ ورزشي، بهداشتي و درماني.
۸-۱۶: ساماندهي و جابجائي مراکز آموزش عالي با ايجاد پرديس هاي دانشگاهي و پارک هاي فناوري و پژوهشي – تحقيقاتي.
۱۷- بهسازي، نوسازي و بازسازي بافت هاي فرسوده شهر تهران
۱-۱۷: حمايت و نظارت بر نوسازي در بافت هايي که نيازمند توانبخشي و مداخله محدود با اعمال سياست هاي تشويقي است از طريق ايجاد و بکارگيري نهادهاي مديريتي مناسب و موردنياز.
۲-۱۷: لزوم مداخله در بافت هاي فرسوده با تأکيد بر توانمندسازي و سازماندهي تشکل هاي محله اي براي مشارکت به شيوه هاي امکان پذير ضمن ايجاد مديريت هاي واجد شرايط و نهادسازي براي اين مداخلات با رويکرد حفظ و تداوم سکونت و هويت محله اي.
۳-۱۷: تهيه طرح هاي ويژه توسعه يکپارچه براي محلات و بافت هاي فرسوده شهر (مصوب شورايعالي شهرسازي و معماري ايران)، با رويکرد اقتصادي مؤثر و رعايت ملاحظات زيست محيطي، اجتماعي و فرهنگي و در شرايط تراز مالي صفر براي شهرداري تهران و با انجام مطالعات امکان سنجي موردنياز قبل از تهيه طرح مداخله با بهره برداري از عرصه هاي ذخيره نوسازي شهري به طور همزمان در قالب طراحي واحد.
۴-۱۷: اعمال سياست هاي تشويقي مؤثر براي تجميع اراضي و ساماندهي به منظور بهسازي و نوسازي بافت ها و ابنيه فرسوده.
۵-۱۷: اعمال سياست هاي تشويقي براي بهسازي با مشارکت مردم در محدوده هايي که نيازمند مقاوم سازي با حمايت، حفاظت، نگهداري، مراقبت، استحکام بخشي و تعمير است.
۶-۱۷: بازسازي بافت هاي فرسوده که نيازمند مداخله مؤثر به ويژه تأمين خدمات و زيرساخت ها با تجهيز منابع مالي و سرمايه گذاري است.
محدوده شهر تهران
محدوده شهر تهران طبق نقشه پيوست تعيين و تثبيت مي شود:
شهرداري تهران موظف است، با توجه به محدوده ۲۵ ساله شهر تهران در طرح جامع اول (۱۳۴۹)، محدوده شهر و به ويژه ترازهاي تعريف شده براي آن در شمال شهر, در طرح جامع دوم (۱۳۷۱) و مصوبات کميسيون ماده (۵) شهر تهران، و با عنايت به اقدامات انجام شده تاکنون و حقوق مکتسبه و قانوني ناشي از ساخت و سازهاي موجود اشخاص، ضمن رعايت اصل حفاظت از ميراث طبيعي و محيط زيست، ظرف مدت حداکثر سه ماه از تاريخ ..سه ماه از تاريخ تصويب اين سند، اين محدوده را به صورتي که کليه نقاط آن قابل شناسايي و پياده کردن روي زمين باشد، تدقيق نموده و نقشه هاي مربوطه را با مقياس ۱:۲۰۰۰ تهيه و جهت کنترل و امضاء دبير شورايعالي شهرسازي و معماري ايران ارسال نمايد.
تبصره (۱): ملاک تشخيص حقوق مکتسبه، پروانه هاي صادر شده توسط شهرداري تهران تا تاريخ ۱/۱۲/۸۵مي باشد.
تبصره (۲): منطقه گرمدره (طبق نقشه پيوست) با توجه به اتصال کالبدي آن به شهر تهران، در صورت انجام اصلاح تقسيمات کشوري توسط وزارت کشور و انتزاع آن از شهرستان کرج، به عنوان بخشي از محدوده شهر تهران تلقي خواهد گرديد. ساير نقاط محدوده تعريف و تدقيق شده به هيچ وجه قابل تغيير نخواهد بود، مگر به پيشنهاد مشترک کميسيون ماده (۵) و شوراي اسلامي شهر تهران و تأييد شوراي برنامه ريزي و توسعه استان تهران و تصويب نهايي در شورايعالي شهرسازي و معماري ايران.
تبصره (3): نقشه تدقيق شده محدوده پس از امضاء دبير و مهر دبيرخانه شورايعالي شهرسازي و معماري ايران، با امضاء استاندار، جهت اجراء به شهرداري و دستگاه هاي اجرائي ذيربط ابلاغ خواهد شد.
حريم شهر تهران
حريم پايتخت طبق نقشه پيوست، عرصه اي است به وسعت تقريبي ۵۹۱۸ کيلومترمربع شامل شهرستان هاي کنوني تهران، ري، شميرانات، اسلامشهر و رباط کريم و بخش هاي قدس و مرکزي از شهرستان شهريار به استثناي دهستان جوقين که در محدوده شمالي از منتهي اليه شمال شرق به سمت شمال غرب، منطبق است بر حد شمالي شهرستان شميرانات، از منتهي اليه شمال غرب به جنوب غرب، به ترتيب منطبق است بر حد غربي شهرستان شميرانات، حد شمال غربي و غربي شهرستان تهران، حد شمال غربي و غربي بخش قدس، حد غربي بخش مرکزي و حد شرقي دهستان جوقين از شهرستان شهريار، حد شمال غربي و جنوب غربي شهرستان رباط کريم و حد غربي شهرستان ري، از منتهي اليه جنوب غرب به جنوب شرق، منطبق است بر حد جنوبي شهرستان ري و بالاخره از منتهي اليه جنوب شرق به شمال شرق به ترتيب منطبق است بر حد شرقي شهرستان ري، حد جنوب شرقي و شرقي شهرستان تهران و حد شرقي شهرستان شميرانات.
تبصره (۱): مرز و خط بيروني اين حريم ظرف مدت ۳ ماه از تاريخ ابلاغ اين مصوبه، به وسيله شهرداري تهران و با همکاري دستگاه هاي ذيربط تدقيق و نقشه هاي لازم در مقياس ۱:۲۰۰۰ براي آن تهيه و با مهر و امضاي دبيرخانه شورايعالي شهرسازي و معماري ايران براي طي مراحل بعدي لازم، به مراجع ذيربط ارسال و با نصب علائم و نشانه هاي مناسب، علامت گذاري خواهد شد.
تبصره (۲): آن بخش از حريم مذکور که در خارج از مرز تقسيمات کشوري شهرستان تهران واقع است، پس از رفع مغايرتهاي قانوني از طريق اصلاح تقسيمات کشوري و يا اصلاح قوانين و مقررات مربوط لازم الاجرا مي باشد.
نقشه تفكيكي محدوده و حريم تهران
ساختار فضايي و پهنه بندي شهر
۱- ساختار شبکه اي شهر تهران
“ساختار شبکه اي شهر تهران”، هماهنگ با ساختارهاي طبيعي و تاريخي و نظام هاي حرکت، عملکرد و فعاليت، متشکل از پنج محور شمالي – جنوبي و سه محور شرقي – غربي است که ضمن تسهيل امکان حرکت و جابجايي بهتر در سطح شهر و كاهش تقاضاي سفر، سامانيابي عناصر بزرگ مقياس با کارکردهاي شهري و فراشهري تهران را فراهم مي سازد.
۲- سازمان فضايي شهر تهران
در “سازمان فضايي شهر تهران”، به منظور تمرکززدايي از مركز شهر و تعديل نظام شعاعي در ساختار فعلي شهر، با پالايش مركز اصلي آن و افزايش چشم‌گير سهم نظام شبكه‌اي در ساختار شهر با توزيع مرکزيت و استقرار نظام سلسله مراتبي مطلوب، شبكه‌اي از مراکز در سطوح و مقياس مختلف براي تهران و تا افق طرح، به قرار زير سامان يافته و تجهيز مي شوند:
۱-۲: مراکز شهري و فراشهري تهران
در پهنه مرکزي شهر
• مرکز شهري تجاري – تفرجي تجريش
• مرکز فراشهري رسانه اي – هنري (صدا و سيما و پيرامون)
• مرکز فراشهري اجتماعي – فرهنگي تهران (تپه هاي عباس آباد)
• مرکز فراشهري فعاليت هاي نوين شهر تهران (شمال محور انقلاب)
• مرکز فراشهري تاريخي و تجاري تهران (بازار و محدوده تهران ناصري)
• مرکز اقتصادي جهاني تهران (پهنه اي حدفاصل بعثت و شوش و حدفاصل ميدان راه آهن تا فدائيان اسلام)
• مرکز شهري تاريخي- مذهبي (ري)
• مرکز ارتباطات جهاني تهران (برج ميلاد)
در پهنه هاي پيراموني شهر
• مرکز گردشگري و خدمات مجموعه شهري تهران (منطقه ۲۲)
• مرکز فناوري و صنعت پالايش شده مجموعه شهري تهران (منطقه ۲۱)
• مرکز فناوري و صنعت پالايش شده شرق تهران (منطقه ۴)
۲-۲: مراكز شهري با عملكرد حوزه شهري و فرامنطقه‌اي
• مركز خدماتي – تجاري حوزه شرقي تهران (دوشان تپه)
• مركر خدماتي – تجاري حوزه غربي تهران (ميدان آزادي)
• مركز خدمات شهري – فرامنطقه‌اي شمال شرق (اقدسيه)
• مركز خدمات شهري – فرامنطقه‌اي شمال غرب (پونك)
• مركز خدمات شهري – فرامنطقه‌اي شرق (كوهك)
• مركز خدمات شهري – فرامنطقه‌اي جنوب شرقي (ميدان بسيج)
• مركز خدمات شهري – فرامنطقه‌اي جنوب غربي (يافت آباد)
۳-۲: مراکز با عملکرد منطقه اي، ناحيه اي و محله اي
• حدود ۴۰ مرکز با عملکرد منطقه اي (طبق نقشه پيوست)
• حدود ۲۰۰ مرکز با عملکرد ناحيه اي
• مراکز با عملکرد محله اي و با تأکيد بر محوريت مساجد در محلات
۳- ساختار پهنه بندي شهر تهران
ساختار پهنه بندي شهر تهران”، سند اصلي هدايت و کنترل تحولات کالبدي و نظارت برساخت و ساز در عرصه هاي شهري تهران به منظور جلوگيري از تداخل غيرضروري و نامناسب کاربري ها و ارتقاء کيفيت و کارايي محيط شهري است. بر مبناي اصول و نقشه پهنه بندي طرح جامع براي شهر، نقشه هاي تفصيلي و ملاک عمل شهر، براي پاسخگويي به مالکين و هرگونه تقاضاي ساخت و ساز، با تراکم هاي ساختماني مجاز، چگونگي ساخت و ساز و ضوابط دسترسي و تعيين کاربري هاي مجاز و قابل استقرار، براساس و منطبق با اين طرح و اسناد آن، تهيه و تدقيق شده و به تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران خواهد رسيد. استفاده از اراضي در سطح شهر تهران براساس ضوابط مشخص، طبق جداول و نقشه هاي پيوست در چهار پهنه متمايز و کلان “سکونت”، “فعاليت”، “مختلط” و “حفاظت” (سبز و باز)، به قرار زير است:
۱-۳: “پهنه سکونت”، محدوده هايي از شهر به وسعت ۲۶۶ کيلومترمربع که کاربري غالب آن مسکوني بوده و به غير از قطعات و پلاک هاي خالص مسکوني، شامل شبکه معابر و دسترسي ها و خدمات پشتيبان سکونت است. در اين پهنه به منظور تأمين امنيت و آرامش، استقرار طيفي گسترده از فعاليت ها ممنوع و يا مشروط بوده و صرفاً استقرار فعاليت تجاري و خدمات هفت گانه در مقياس محلات و نواحي، مرتبط با نياز هاي اوليه ساکنان، مجاز است.
تبصره (۱): پهنه سکونت بر حسب ميزان تراكم، پهنه‌هاي متمايزي را در برمي‌گيرد. محدوده زيرپهنه هاي سکونت در چارچوب ضوابط اين مصوبه در طرح تفصيلي تدقيق مي‌شود.
تبصره (۲): محدوده‌هايي از پهنه سکونت به دليل ارزش‌هاي طبيعي، تاريخي، فرهنگي، هويتي و يا موقعيت ويژه، از شرايط خاصي براي ساخت و ساز برخوردار بوده و تابع ضوابط و مقررات ويژه است.
۲-۳: “پهنه فعاليت”، قسمت هايي از شهر به وسعت ۱۸۲ کيلومترمربع است، که وجه غالب آن، کار و فعاليت بوده و سهم سکونت در آن بسيار محدود و تابع نظم عمومي کار و فعاليت است. تمايز اين پهنه، براي جداسازي پهنه هاي کار و فعاليت در ساير پهنه ها (به ويژه سکونت) در شهر و ساماندهي آن به منظور ارتقاء کيفيت محيط شهري، توأم با رونق فعاليت است. اين پهنه در عرصه هاي بسيار متراکم فعاليت با دسترسي‌هاي ضعيف، محدود شده و در مراکز جديد و پهنه هاي مستعد و رو به تـوسعه شهري با دستـرسي هاي مناسب به معابر اصلي، خطوط و ايستگاه هاي اصلي مترو، گسترش مي يابد.
۳-۳: “پهنه مختلط”، قسمت هايي از شهر به وسعت ۴۷ کيلومترمربع است که يا از رشد خزنده فضاهاي کار و فعاليت در بافت هاي مسکوني در گذشته پديد آمده، و در اين طرح سامان يافته و يا پهنه هايي را شامل مي شود که استعداد استقرار فعاليت هاي چندمنظوره کار، فعاليت، سکونت و غيره را دارند.
۴-۳: “پهنه حفاظت” (سبز و باز)، قسمت هايي از شهر به وسعت ۱۰۷ کيلومترمربع متشکل از عرصه هاي سبز و باز عمومي و خصوصي، پارک هاي جنگلي، باغات و اراضي مزروعي و حرايم و پهنه هاي حفاظت ويژه در محدوده شهر است که با توجه به نقش و اهميت اين پهنه در ارتقاء کيفيت محيط و سيماي شهري تهران، حفاظت و تجهيز شده و ساخت و ساز در آنها طبق قوانين و مقررات مربوطه بسيار محدود و يا ممنوع بوده و عمدتاً براي توسعه گردشگري و تفرج و ايجاد سرزندگي در محيط شهري به کار مي رود.
تبصره (۳): در هر يک از پهنه هاي چهارگانه فوق، کليه اراضي، املاک و فضاهاي باز بزرگ با مساحت يک هکتار و بيشتر (به جز فضاهاي سبز موجود) که در عملکرد خاص هر يک از پهنه ها تعيين تکليف نمي شوند، به “ذخيره نوسازي شهري” اختصاص يافته و در نقشه هاي پهنه بندي با رنگ يا علائم مشخص، معين مي شود تا در راستاي بازسازي و نوسازي بافت هاي فرسوده شهر، به عنوان سرريز و تعادل بخشي جمعيت متراکم و کمبود سرانه خدمات اين بافت ها به طور همزمان با تهيه طرح هاي مداخله در بافت ها از يکسو و يا با گذاشتن مجموعه اي از کاربري هاي چندمنظوره شهري از جمله خدمات شهري، تجاري – اداري، فعاليت، گردشگري، سبز و باز و حتي مسکوني و متناسب با نياز محدوده، حوزه نفوذ و مقياس عملکرد ذخيره هاي مذکور, از سوي ديگر و همسو با سازمان فضايي، سرانه ها، تراکم و جمعيت پذيري طرح جامع، پس از تصويب در کميسيون ماده (۵) شهر تهران، مورد استفاده و بهره برداري قرار گيرند.
ضوابط و مقررات ساخت و ساز و نحوه استفاده از اراضي
۱- تـراکـم سـاختـمـاني مـجـاز
۱-۱: “تراكم ساختماني مجاز” حداکثر حجم ساخت و ساز تا سقف تراكم تعيين شده در طرح تفصيلي تهران از80 درصد تا 440 درصد (به جز در پهنه هاي ويژه بلندمرتبه) در پهنه‌هاي چهارگانه استفاده از اراضي شهر تهران، به تفاوت در هر كاربري و متناسب با مساحت قطعه و عرض معبر است، كه به تفكيك هر زيرپهنه طبق نقشه پهنه‌بندي و براساس جداول پيوست شماره دو اين سند است.
تبصره (۱): تراكم ساختماني مجاز در زيرپهنه‌هاي حفاظت (سبز و باز) – (G)، مختلط ويژه (M۲۲)، صنعت با فناوري بالا و خوشه هاي صنعتي (S۳۱۱)، گستره ها و مراکز تجاري، اداري و خدمات (با غلبه فرهنگي) – (S۲۲)، بازار (S۱۱) و پهنه هاي ويژه بلندمرتبه سازي، تابع ضوابط و مقررات ويژه و با رعايت ضوابط خاص دستگاه هاي مربوطه بر اساس مقررات طرح جامع تهران، به تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران خواهد رسيد.
۲-۱: به منظور سامان بخشي به سيماي شهر، احداث بنا در محورهايي از شهر که بيش از ۶۰ درصد قطعات آن در طرفين گذرهاي با حداقل ۱۲ متر عرض، بر مبناي ضوابط قبلي ساخته شده اند، مطابق ضوابط قبلي (تراکم و طبقات)، مجاز است. اين محورها در طرح تفصيلي تعيين، و نحوه برخورد با آنها به تصويب کميسيون ماده (۵) خواهد رسيد.
تبصره (۲): هرگونه پيش آمدگي ساختمان ها در معابر عمومي و خيابان ها در کليه پهنه ها، به منظور تأمين ديد مناسب و انتظام بصري و جلوگيري از کاهش فضاهاي باز شهري، ممنوع است.
تبصره (۳): فضاهاي مشاعي يا غيرمفيد و حداقل زيربنا يا سرانه آنها، در کليه ساختمان هاي مسکوني و غيرمسکوني طبق جدولي تنظيم و به تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران خواهد رسيد.
زيربناي اين فضاها (غيرمفيد) که همراه با زيربناي فضاهاي مفيد در هر طبقه (جمع مفيد و غيرمفيد)، حداکثر سطح کل اشغال مجاز در هر پلاک را تشکيل مي دهند، به لحاظ دريافت عوارض تراکم ساختماني مجاز تعيين شده در جداول شماره دو پيوست، جزء تراکم محاسبه نخواهند شد.
۲- شبکه معابر و دسترسي
۱-۲: حداقل عرض معابر دسترسي در اجراي طرح هاي جامع و تفصيلي شهر تهران، در کل سطح شهر و در تمامي پهنه ها، 6 متر خواهد بود. موارد استثناء (عرض کمتر از ۶ متر) از جمله، معابر واقع در شيب هاي تند که عملاً امکان تردد خودرو در آنها وجود ندارد و يا در برخي از بافت هاي ارزشمند روستايي و تاريخي و يا بافت هاي مسکوني ارزشمند سبز و ساير موارد مشابه، که مي توانند در حد وضع موجود تثبيت شوند، در طرح تفصيلي مشخص و به تصويب کميسيون ماده (5) شهر تهران خواهد رسيد.
۲-۲: در طراحي و اجراي شبکه معابر به ويژه در پهنه هاي مستعد شهر و فضاهاي عمومي با تأکيد بر بافت هاي تاريخي و با ارزش شهر، ايجاد تسهيلات و پيش بيني هاي لازم براي گسترش و توسعه حرکت پياده و دوچرخه و دسترسي آسان براي معلولين جسمي و حرکتي الزامي است.
۳- سطح باز، سطح اشغال بنا و مکان استقرار آن در قطعه (توده گذاري)
۱-۳: سطح اشغال زمين در زيرپهنه هاي سکونت عام، مطابق جداول پيوست شماره دو, حداکثر تا ۶۰ درصد تعيين مي گردد. در قطعاتي که طول آنها مساوي و يا بيش از ۲۵ متر و يا مساحت آنها مساوي يا بالاتر از ۱۸۰ مترمربع باشد، سطح اشغال تا حداکثر ۲ متر پيشروي طولي، علاوه بر سطوح اشغال موضوع صفحه اول جداول پيوست شماره دو، مجاز خواهد بود.
تبصره (۴): هر گونه افزايشي در سطح اشغال کليه پهنه ها، تحت هر عنوان و به هر شکل (بيش از ميزان تعيين شده در جداول پيوست شماره دو و مستثني شده در بند ۱-۳-۶ فوق)، ممنوع است.
۲-۳: محل استقرار ساختمان (توده گذاري) در تمامي پلاک هاي واقع در زيرپهنه هاي سکونت، ضمن رعايت حقوق همسايگي و رعايت سطح اشغال و طبقات مجاز، صرفاً در سطح ۷۰ درصد مساحت قطعه با پيشروي از شمال (در طول قطعه)، مجاز مي باشد. موارد استثناء و از جمله در زيرپهنه هاي بلندمرتبه سازي به تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران خواهد رسيد.
۳-۳: در محدوده هايي از زيرپهنه هاي فعاليت (محورها و گستره هاي تجاري، اداري و خدمات) و مختلط (تجاري، اداري و خدمات با مسکوني) و زيرپهنه هاي ويژه بلندمرتبه، که در طرح تفصيلي شهر تهران تدقيق مي شود، سطح اشغال مي تواند تا حداکثر 80 درصد (به شرط استفاده عمومي)، افزايش يابد. سطح اشغال در طبقات بالاي همکف يا اول کاهش و مطابق مفاد جداول پيوست شماره دو، حداکثر 50 درصد مجاز خواهد بود.
۴-۳: متناسب با کاهش سطح اشغال زمين و افزايش طبقات (حداکثر در يک طبقه) در کليه زيرپهنه هاي مسکوني عام، تراکم مازاد تشويقي يا تخفيف در عوارض (مازاد بر تراکم پايه مالي تا سقف تراکم ساختماني مجاز)، تعلق خواهد گرفت. ضوابط مربوطه حداکثر تا سه ماه پس از ابلاغ طرح تهيه و بعد از تأييد و تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران و عنداللزوم به تصويب شوراي اسلامي شهر تهران خواهد رسيد.
۵-۳: تخصيص حداقل ۵۰ درصد از سطح باز قطعه (پس از کسر مساحت رامپ) به فضاي سبز، الزامي است.
۶-۳: به منظور ايجاد تداوم و پيوستگي کالبدي و بصري و تعادل در دو طرف طول معابر شرياني درجه يک و بيشتر، واقع در پهنه هاي فعاليت و مختلط (با طراحي شهري موردي که به تصويب کميسيون ماده ۵ شهر تهران خواهد رسيد)، توده گذاري در قطعات همجوار معبر بايد به نحوي صورت گيرد تا جبهه هاي شمالي و جنوبي و يا شرقي و غربي بر خيابان با احجام متعادل و هماهنگ و عقب نشيني هاي يکسان، شکل گيرد.
۴- تفـکيک و تجمـيع قطـعات (پلاک هـا)
۱-۴: تفکيک املاک و اراضي در کليه پهنه هاي شهر با متراژ کمتر از ۱۰۰۰ مترمربع، بعد از رعايت برهاي اصلاحي (با کاربري مسکوني) و با متراژ کمتر از ۲۰۰۰ مترمربع (با ساير کاربري ها)، ممنوع است. ليکن در صورت درخواست تفکيک براي اراضي و املاک بيش از نصاب هاي مذکور، حداقل مساحت قطعه حاصل از تفکيک نبايستي از ۵۰۰ مترمربع در کاربري هاي مسکوني و ۱۰۰۰ مترمربع در ساير کاربري ها، کمتر باشد.
۲-۴: در کليه پهنه هاي استفاده از زمين شهر تهران، تفکيک اعيان ساختمان هائي که طبق ضوابط و مقررات اين طرح احداث شده باشند، مجاز است.
تبصره (۵): حداقل عرض قطعات مسکوني پس از تفکيک و بعد از رعايت برهاي اصلاحي، 10 متر تعيين مي گردد.
۳-۴: تفكيك کليه اراضي بزرگ مقياس (بيش از يک هکتار) در مالکيت اشخاص حقيقي و حقوقي، از جمله آنهائي که تحت مالكيت يا در اختيار دستگاه‌هاي دولتي، عمومي و يا نيروهاي نظامي و انتظامي است، صرفاً با تهيه طرح‌هاي موضعي و تصويب آنها در کميسيون ماده (۵) شهر تهران و براساس راهبردها و كاربري هاي پيش‌بيني شده براي پهنه هاي استفاده از اراضي در طرح جامع، مجاز است.
تبصره (۶): در صورت درخواست تفکيک املاک از سوي مالکين، با رعايت حداقل مساحت قطعه حاصل از تفکيک، به ازاي هر قطعه حاصل از تفکيک، مازاد بر يک قطعه، ۱۰ درصد از “تراکم ساختماني مجاز” کسر مي شود.
تبصره (۷): تفكيك عرصه‌ها در بافت ارزشمند تاريخي که در جداول شماره دو با کد 1R22 مشخص گرديده است، طبق ضوابط خاص اين عرصه ها مجاز است.
۴-۴: تفكيك اراضي مزروعي و باغات موجود شهر تهران، صرفاً براساس دستورالعمل ماده (۱۴) قانون زمين شهري (به شرح ضميمه جداول پيوست شماره يک و دو) که در اجراي قانون مذکور توسط وزير مسکن و شهرسازي ابلاغ گرديده، مجاز خواهد بود.
۵-۴: در صورت درخواست تجميع قطعات از سوي مالکين (به ويژه در بافت هاي فرسوده شهر) و مشروط به رسيدن به حداقل نصاب مساحت قطعه حاصل از تجميع (از زمان ابلاغ اين طرح تا پايان سال ۱۳۹۰-۲۰۰ مترمربع، از ابتداي سال ۱۳۹۱ تا پايان سال ۱۳۹۵-۲۵۰ مترمربع، از آغاز سال ۱۳۹۶ تا پايان سال ۱۴۰۰، ۳۰۰ مترمربع و از آغاز سال ۱۴۰۱ به بعد ۵۰۰ مترمربع)، به ازاي هر قطعه مازاد بر يک، ۲۰ درصد و به نحوي که مجموع اين افزايش تراکم به موجب مفاد جداول پيوست شماره دو، از يک طبقه تجاوز ننمايد، تراکم تشويقي تعلق خواهد گرفت.
تبصره (۸): تجميع اراضي به ويژه در بافتهاي فرسوده مسكوني، با اعمال سياست هاي تشويقي از جمله کاهش عوارض تراکم تا سقف تراکم ساختماني مجاز (ما به التفاوت تراکم پايه مالي و تراکم ساختماني مجاز)، حمايت مي‌شود كه نحوه و ميزان آن توسط شوراي اسلامي شهر تهران، تعيين مي گردد.
۵- بلندمرتبه سازي (۱۲ طبقه و بيشتر)
۱-۵: احداث ساختمان هاي بلندمرتبه، محدود به عرصه هاي مجاز يا ويژه براي بلندمرتبه سازي در برخي از زيرپهنه هاي استفاده از اراضي تهران و مشروط به مجاز بودن از نظر مطالعات پهنه بندي زلزله و ضوابط و مقررات مربوطه و پهنه هاي مجاز زيست محيطي است که موقعيت و کاربري هاي مجاز آنها در نقشه هاي ۱:۲۰۰۰ پهنه بندي طرح تفصيلي مشخص و تدقيق مي شود. بر اين اساس ضوابط ساخت و ساز ساختمان هاي بلندمرتبه با رعايت ضوابط تراکم و ارتفاع مجاز معين شده در جداول پيوست شماره دو و براي کاربري هاي گوناگون، حداکثر تا سه ماه پس از ابلاغ مصوبه طرح جامع شهر تهران، ضمن تجديدنظر اساسي در مصوبه قبلي شورايعالي شهرسازي و معماري (مصوبه ۱۵/۱۱/۷۷ و اصلاحيه ۲۳/۳/۷۹) و اعمال اصلاحات لازم، تهيه و پس از تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران و تأييد شوراي برنامه ريزي و توسعه استان، به تصويب شورايعالي شهرسازي و معماري ايران خواهد رسيد.
۲-۵: از اين تاريخ تا زمان تصويب و ابلاغ ضوابط ساخت و ساز ساختمان هاي بلندمرتبه، صدورهر گونه مجوز ساخت توسط شهرداري براي ساختمان هاي بلندمرتبه در کليه پهنه ها و با هر کاربري در شهر تهران، مجاز نخواهد بود.
۶- پـارکيـنگ
۱-۶: تأمين و احداث تمامي پارکينگ هاي مورد نياز طبق ضوابط مصوب کميسيون ماده (۵) شهر تهران تعيين شده در پروانه هاي ساختماني هر يک از کاربري ها، براي تمامي ساختمان ها و در همه پهنه ها الزامي است و صدور هر گونه عدم خلاف يا گواهي پايان کار، منوط به تأمين کليه پارکينگ هاي مورد نياز مذکور، در همان ساختمان و يا در پارکينگ هاي مشاعي با فاصله حداکثر ۲۵۰ متر خواهد بود.
تبصره (۹): تعداد پارکينگ هاي مورد نياز براي ساختمان ها و مجتمع هايي که از کاربري هاي مختلف برخوردارند، بايستي برابر مجموع تعداد حداقل پارکينگ هاي لازم براي هر يک از کاربري ها طبق ضوابط, محاسبه و تأمين شود.
تبصره (۱۰): کليه ادارات، ارگان ها، سازمان ها، نهادها، مؤسسات و شرکت هاي دولتي و غيردولتي، بيمارستان ها، فروشگاه هاي بزرگ و ساختمان هاي با عملکردهاي گوناگون که مراجعين زيادي دارند، در زمان احداث و يا تجديد بنا و يا ساماندهي فضاهاي خود، ملزم به تأمين پارکينگ مورد نياز مراجعين براساس ساعات و روزهاي اوج مراجعات, علاوه بر نياز خود طبق ضوابط، و حداکثر در يک برنامه پنجساله در همان ساختمان و يا در پارکينگ هاي عمومي اطراف، تا شعاع ۲۵۰ متر مي باشند.
تبصره (۱۱): احداث پارکينگ مازاد بر ضوابط، در قطعات و پلاک هاي کليه پهنه هاي شهر تا سقف دو برابر پارکينگ هاي مورد نياز هر واحد در طبقات زيرهمکف (منفي)، بدون الزام به رعايت سطح اشغال و بدون محاسبه در تراکم ساختماني مجاز و مشروط بر حفظ درختان موجود در ملک، مجاز مي باشد.
۲-۶: در محلات، بافت ها و يا عرصه هايي که به هر علت، امکان تأمين پارکينگ در ساختمان هاي مسکوني موجود و احداثي وجود ندارد (و ضوابط آن به تصويب کميسيون ماده 5 شهر تهران خواهد رسيد، شهرداري تهران موظف است، ترتيبي اتخاذ نمايد تا در کنار عرصه هاي مذکور و در فاصله هايي تا شعاع ۲۵۰ متر، پارکينگ هاي عمومي و ترجيحاً به صورت مشاعي و با حق انتقال و واگذاري به اشخاص جهت پلاک هايي که طبق ضوابط قابليت تأمين پارکينگ ندارند, با مشارکت بخش خصوصي و مصرف کنندگان محلي ايجاد و احداث گردد.
۳-۶: پيش بيني محل احداث پارکينگ هاي عمومي مورد نياز شهر به عنوان يکي از “فضاهاي خدمات عمومي شهر” به ويژه در کنار رينگ هاي شهري و مراکز و گستره هاي کار و فعاليت (خصوصاً در مقياس منطقه اي و فرامنطقه اي)، در يک نقشه مستقل در طرح تفصيلي الزامي است. شهرداري موظف است در جهت احداث پارکينگ هاي مذکور با مشارکت بخش خصوصي و طبق ضوابط مصوب کميسيون ماده (۵) شهر تهران در يک برنامه حداکثر ده ساله (تا سال ۱۳۹۵) اقدامات لازم به عمل آورد. نحوه تملک و يا آزادسازي عرصه اين فضاها و يا مشارکت با مالکين اينگونه کاربري ها، در اجراي اين بند طبق ضوابط و مقررات حاکم بر فضاهاي خدمات عمومي واقع در طرح هاي مصوب خواهد بود.
۷- حفـاظت از ميـراث تاريخي شـهر
۱-۷: حفاظت از آثار تاريخي، فرهنگي و معاصر شهر تهران، شامل حفاظت از کليه آثار ثبت شده و کليه آثاري که در آينده ثبت خواهند شد و رعايت حريم مجموعه ثبت شده داراي حريم، الزامي بوده و هرگونه مداخله در عرصه آثار مذکور ممنوع مي باشد.
تبصره (۱۲): تبديل عملکرد بناهاي ثبت شده به عملکردهاي عمومي، با موافقت و رعايت ضوابط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، مجاز است.
تبصره (۱۳): به منظور حفاظت از آثار معماري معاصر شهر تهران و خاطره هاي جمعي شهروندان، هرگونه مداخله در حدود ۲۳۰۰ خانه مسکوني واجد ارزش با هماهنگي شهرداري تهران و ميراث فرهنگي و گردشگري صورت خواهد گرفت.
تبصره (۱۴): ضوابط حريم آثاري که در آينده شناسايي خواهند شد، مشمول تمام بناها و محوطه ها و بافت هاي ثبت شده در آثار ملي مي گردد.
۲-۷: ضوابط ساخت و ساز (مرمت، احياء، بهسازي، نوسازي و بازسازي) در کليه آثار و محوطه هاي تاريخي و فرهنگي ثبت شده توسط سازمان ميراث فرهنگي، از جمله پلاک هاي واقع در زيرپهنه هاي مسکوني ارزشمند تاريخي (R221)، تابع ضوابط و مقررات مصوب ميراث فرهنگي و در خصوص ساير قطعات و پلاک هاي واقع در زيرپهنه هاي مذکور، تابع ضوابط و مقررات موضوع جدول پيوست شماره دو اين سند و طرح تفصيلي مصوب کميسيون ماده (5) شهر تهران خواهد بود.
۳-۷: تغيير در نماي ابنيه ارزشمند تاريخي ممنوع، و هرگونه اقدام براي ايمن سازي اين ابنيه و تغييرات در داخل بنا، منوط به مجوز سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري است.
۴-۷: حفاظت از کليه عناصر و اجزاي ميراث طبيعي – تاريخي و فرهنگي شهر تهران، شامل محوطه هاي باستاني، بافت ها و مجموعه هاي تاريخي، محورهاي طبيعي – تاريخي، باغات قديمي و قنوات و چشمه ها، الزامي است.
تبصره (۱۵): آزادسازي محوطه هاي باستاني شناسايي شده و محوطه هائي که در آينده شناسائي مي شوند، به منظور کاوش و حفاظت، الزامي است.
تبصره (۱۶): هرگونه ساخت و ساز در مجاورت و يا حريم آثار ثبت شده، با کسب مجوز و رعايت ضوابط و مقررات سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، مجاز است.
برنامه ها و طرح هاي موضعي و موضوعي شهر تهران
برنامه ها و طرح هاي موضعي و موضوعي، سطح ديگري از طرح هاي توسعه شهري تهران و پس از طرح جامع (سطح اول) و تفصيلي (سطح دوم)، به عنوان اسناد پايه اي و مبنا براي ساماندهي توسعه و عمران شهري، برنامه عملياتي (سطح سوم) آن طرح ها است. اين سطح از طرح هاي توسعه شهري، کليه زمينه ها (موضوعات) و محدوده ها (موضع ها)ي نيازمند مطالعه، برنامه ريزي و مداخله هماهنگ را دربرگرفته و به عنوان يکي از دستاوردهاي مطالعات طرح هاي جامع و تفصيلي شهر تهران و منطبق با راهبردها، اهداف و سياست هاي آنها تهيه و طرح هاي اصلي را تکميل و کامل مي کند.
(الف): برنامه ها، طرح ها و مطالعات موضوعي توسعه شهري تهران برنامه و طرح هاي موضوعي توسعه شهري تهران، کليه زمينه هاي نيازمند برنامه ريزي و مداخله هماهنگ در مقياس شهري و فراشهري است که به تفکيک در ۱۸ برنامه و مشتمل بر ۷۸ طرح در پيوست چهارم اين سند ارائه شده است.
(ب) : برنامه ها و طرح هاي موضعي توسعه شهري تهران کليه عرصه ها و محدوده هاي نيازمند توسعه و عمران هماهنگ و برنامه ريزي شده در مقياس فراشهري، شهري، مناطق، نواحي و محلات شهر تهران را در بر مي گيرد که بايستي علاوه بر طرح تفصيلي و در سطحي ديگر و به منظور ساماندهي آنها و در جهت توسعه و عمران شهر، طراحي و اجرا شوند، که عناوين آنها در پيوست چهارم اين سند ارائه شده که دو بخش کلي به قرار زير را دربرمي گيرد:
• برنامه ها و طرح هاي موضعي فرامنطقه اي، شهري و فراشهري توسعه شهري تهران (شامل ۹ برنامه و مشتمل بر ۴۶ طرح و تعدادي ريزطرح)
• طرح ها و پروژه هاي موضعي توسعه شهري در مقياس مناطق، نواحي و محلات شهر تهران ليست نهايي و عناوين طرح هاي موضوع جدول فوق در فرايند بررسي طرح هاي تفصيلي مناطق ۲۲ گانه شهر تهران، به تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران خواهد رسيد. حسب مورد و بنا به اهميت طرح، پس از تأييد کميسيون ماده (۵) شهر تهران، طرح هاي مذکور به تصويب نهايي شورايعالي شهرسازي و معماري ايران نيز خواهد رسيد.
(۱): دستگاه هاي اصلي همکار و مرتبط، دستگاه هائي بخشي هستند که حسب مورد، موضوع به آنها مرتبط و در تهيه طرح در کنار دستگاه مسئول تهيه کننده طرح بوده و در تدوين شرح خدمات، انتخاب مشاور و هدايت و راهبري آن تا مرحله تحويل طرح و يا مطالعه با دستگاه تهيه کننده همکاري خواهند کرد.
(۲): منظور از عناوين بکار رفته در ذيل ستون هاي دستگاه تهيه کننده و دستگاه اصلي همکار و مرتبط در شهرداري تهران، معاونت يا سازمان مربوطه و در ساير موارد، دستگاه هاي استاني آنها مي باشد.
(۳): کليه طرح ها و پروژه ها حسب مورد و بنا به ماهيت، حجم، مقياس و موضوع، قبل از ارائه به مرجع نهائي تصويب و در اجراي مقررات مربوطه، در مراجع ذيصلاح ديگر مورد بررسي و تأييد قرار خواهند گرفت.
(۴): هرگونه تغيير در عناوين و دستگاه هاي تهيه کننده و مرتبط، مراجع تصويب نهايي و برنامه زمان بندي و حذف يا اضافه شدن طرح هاي جداول (الف) و (ب) با پيشنهاد نهاد، به تصويب شورايعالي شهرسازي و معماري ايران خواهد رسيد.
(۵): کليد واژه جداول برنامه ها و طرح هاي موضعي و موضوعي:
ش.ع.ش.م = شورايعالي شهرسازي و معماري ايران
س.م.ف.ص.گ = سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري
ش.ع.م.ز = شورايعالي محيط زيست
س.ح.م.ز = سازمان حفاظت محيط زيست
س.پ.غ.ع = سازمان پدافند غيرعامل
س.ن.م.س = سازمان نظام مهندسي ساختمان
س.ب.م.ا = سازمان بهينه سازي مصرف انرژي
ک.م.۵ = کميسيون ماده (۵) شهر تهران
شرايط تحقق پذيري طرح
۱- سياست هاي اقتصادي و مديريت شهري
۱-۱: اقتصاد، توسعه و آمايش
(۱): حضور قانوني شهردار، به نمايندگي از سوي شهرداري و يا رئيس شوراي اسلامي شهر، به نمايندگي از سوي شورا، در نظام و نهادهاي برنامه ريزي استان تهران و ساير کميسيون هاي مرتبط متناسب با مسئوليت هاي قانوني آن در اجراي طرح جامع شهر تهران.
(۲): مشارکت دادن شوراي اسلامي شهر تهران در وضع هرگونه ضابطه، دستورالعمل، اعلام برنامه ها و اعمال سياست هاي اقتصادي توسط دولت و مجلس محترم، در امور مرتبط با مديريت شهري و مؤثر در عرضه و تقاضاي زمين شهري و مسکن در شهر تهران، هماهنگ با راهبردهاي مصوب طرح جامع.
(۳): تعادل بخشي و تمرکززدايي از شهر تهران، در ارتباط با وظايف دولتي و انتقال دستگاه هاي دولتي و غيردولتي که ضرورتي بر حضور و استقرار آنها در تهران نيست.
(۴): ساماندهي برنامه ريزي شده، هدايت شده و حمايت شده و رفع مشکلات و کمبودهاي شهر هاي جديد اقماري کلانشهر تهران، همراه با تقويت زيرساخت هاي شهرهاي باهويت و مستعد توسعه که در فاصله مناسبي از شهر تهران قرار دارند و عمده مسائل و رفع نيازهاي آنها مستقل از تهران است، توسط وزرات مسکن و شهرسازي و با همکاري ساير دستگاه هاي ذيربط، در جهت کاهش مراجعات به شهر تهران.
۲-۱: اقتصاد مسکن، زمين و مستغلات
(۱): پرداخت مابه التفاوت کاهش درآمد شهرداري تهران ناشي از اعمال سياست ها و اجراي مصوبات هيأت وزيران و يا مجلس شوراي اسلامي درخصوص وضع هرگونه معافيت و يا کاهش عوارض رسمي و قانوني و يا تخفيف هاي تشويقي در ساخت مسکن براي اقشار آسيب پذير و يا نوسازي بافت هاي فرسوده شهري و يا احداث، توسعه و تأمين برخي از ساختمان هاي عمومي و خدماتي مورد نياز شهروندان، از قبيل فضاهاي فرهنگي – مذهبي، آموزشي و اوقات فراغت، توسط دولت به شهرداري.
(۲): ايجاد صندوق هاي محلي اعتباري مسکن با مشارکت شهرداري تهران و ساير دستگاه هاي ذيربط در جهت تأمين مسکن افراد کم درآمد.
(۳): ساماندهي قانوني بنگاه هاي معاملات املاک درباره چگونگي قيمت معاملات زمين، مسکن و مستغلات و تعيين جايگاه مناسب شهرداري تهران در اين رابطه با طي مراحل قانوني.
(۴): هرگونه بهره برداري از اراضي، صرفاًً براساس کاربري ها و ضوابط و مقررات طرح هاي مصوب حريم، جامع و تفصيلي شهر و استفاده از اراضي دولتي و ملي با اولويت در تأمين فضاهاي خدماتي مورد نياز شهر، طرح هاي دولتي و تأمين مسکن گروه هاي کم درآمد و عوض طرح هاي مصوب عمران شهري، مجاز خواهد بود.
(۵): کمک به بازسازي و نوسازي بافت هاي فرسوده شهر تهران و مداخله هاي برنامه ريزي شده در احياء آنها، با اعمال سياست هاي تشويقي، ارائه يارانه ها و تسهيلات مالي آسان توسط دولت و مجلس و استقرار ساختمان هاي دولتي و عمومي حتي المقدور در اين بافت ها.
۳-۱: نظام ماليه شهري
(۱): احياء قوانين ماليات مستغلات و قانون ماليات بر اراضي باير در اشکال جامع تر براي جلوگيري از بورس بازي و بدون استفاده ماندن اراضي شهري و هر گونه مستغلات.
(۲): احصاء و احياء حق مرغوبيت، ارزش افزوده و عايدي حاصل از عمليات توسعه و عمران شهري، در اخذ انواع ماليات هاي اجاره بها، نقل و انتقال و ساخت و ساز و امثال آن.
(۳): پرداخت سهم شهروندي دولت و هزينه هاي پايتخت نشيني آن به شهرداري، معادل انواع عوارض قانوني شهر و عوارض نوسازي، دريافتي از ساير شهروندان تهراني.
۴-۱: نظام مديريت شهري
(۱): نظارت شهرداري تهران بر حوزه وظايف و اختيارات اتحاديه هاي صنفي، تشکل هاي غيردولتي و نظامات مهندسي، با طي مراحل قانوني.
(۲): ارتقاء آگاهي و اطلاع رساني به موقع و مستمر به شهروندان (وفق قانون)، در جهت تحقق برنامه و بودجه مصوب ساليانه شهرداري تهران و عملکرد (درآمد – هزينه) آن.
(۳): فراهم نمودن زمينه مناسب براي ارتقاء کيفيت ساخت و ساز توسط شهرداري.
۲- نظام حقوقي و اصلاحات ساختاري (مرتبط با دولت و مجلس)
۱-۲: تدوين قوانين، مقررات و مصوبات خاص و متناسب با نيازهاي ويژه کلانشهر تهران (پايتخت) و اصلاح قوانين، مقررات و مصوبات موجود.
۲-۲: فراهم نمودن زمينه يکپارچگي در حوزه سياستگزاري و اجراء ميان دستگاه هاي ذيربط و ذيمدخل در نظام مديريت شهري، در اجراي ماده ۱۳۷ قانون برنامه چهارم توسعه.
۳-۲: دستگاه هاي اجرائي دولتي موظفند با همکاري شهرداري تهران در تهيه نقشه هاي GIS تأسيسات زيربنائي (از قبيل شبکه هاي آب، برق، گاز، تلفن، نفت و …) و هرگونه اطلاعات مکاني از شهر تهران به منظور بهره برداري هرچه بهتر در مديريت يکپارچه شهري، اقدام نمايند.
۴-۲: اصلاح تقسيمات کشوري شهرستان هاي تهران، ري و شميرانات، به نحوي که محدوده شهر تهران در يک شهرستان واقع شود.
۵-۲: اصلاح قانون “تعاريف محدوده و حريم شهرها و…” به نحوي که، کليه شهرها، روستاها و کليه سکونتگاه هاي واقع در حريم پايتخت، داراي حريم واحد باشند.
۶-۲: بازنگري و بهنگام سازي طرح مجموعه شهري تهران و تدوين نظام مديريت آن توسط مراجع ذيربط و به مورد اجرا گذاشتن آنها، با همکاري وزارت مسکن و شهرسازي، وزارت کشور، استانداري تهران و شهرداري تهران.
۷-۲: وزارت نيرو موظف است، با ساماندهي و بهينه سازي مصرف آب شرب موردنياز شهر تهران و طي دو برنامه پنجساله و حداکثر تا پايان سال ۱۳۹۵، از يکسو، از هدر رفتن آب در شبکه هاي توزيع جلوگيري نموده و از سوي ديگر، با اعمال سياست هاي اجرائي لازم و فرهنگ سازي، با همکاري و مشارکت دستگاه هاي ذيربط و شهرداري تهران، سرانه مصرف آب را در شهر تهران به حداقل ميزان ممکن کاهش دهد.
۸-۲: ايجاد مديريت يکپارچه حمل و نقل شهري تهران و حومه (مجموعه شهري تهران) از طريق:
(۱): اصلاح آئين نامه موضوع ماده (۵) قانون تأسيس شوراي عالي هماهنگي ترافيک شهرهاي کشور در جهت واگذاري اختيارات شوراي هماهنگي ترافيک استان تهران در خصوص مجموعه شهري تهران به “شوراي هماهنگي ترافيک شهر تهران” با مسئوليت شهرداري تهران، در قالب دستورالعملي که توسط رئيس شورايعالي هماهنگي ترافيک شهري کشور تهيه و ابلاغ خواهد شد.
(۲): “يکپارچگي سيستم حمل و نقل تهران و حومه”، با اولويت سيستم حمل و نقل ريلي، با محوريت شهرداري تهران و با حمايت هاي مؤثر دولت و مجلس.
(۳): کليه اعتبارات ارزي و ريالي مربوط به بخش حمل و نقل و ترافيک تهران و حومه که در بودجه هاي ساليانه و برنامه هاي پنج ساله مجلس شوراي اسلامي مصوب و ابلاغ خواهد شد و ساير مصوبات که اجراي آنها مستلزم دخالت شهرداري تهران است، مستقيماً و از طريق مراجع ذيربط در اختيار شهرداري قرار گيرد، تا رأساً از طريق مبادله موافقتنامه با معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري، هزينه نمايد.
(۴): کسب نظرات مشورتي شوراي هماهنگي ترافيک شهر تهران در امر شماره گذاري و وضع هر گونه عوارض بر حرکت خودروهاي شخصي در محدوده شهر تهران.
۹-۲: ارائه و تشريح طرح هاي جامع و تفصيلي جديد شهر تهران و دستاوردهاي آن، از طريق برگزاري دوره هاي خاص آموزشي و کارگاه ها براي مهندسين شهر تهران، در کليه رشته هاي تخصصي.
۱۰-۲: کليه وزارتخانه ها، سازمان ها، ارگان ها و نهادهاي دولتي و عمومي که در ارتباط با مفاد اين سند و اهداف، راهبردها و ضوابط و مقررات طرح جامع جديد تهران، طبق قوانين و مقررات جاري کشور، مسئوليت هاي معين و مشخص اجرائي داشته و مأموريت هايي براي آنها تعريف شده است، در تعامل و همکاري با شوراي اسلامي شهر و شهرداري تهران و در اجراي اين مصوبه نهايت همکاري را مبذول و به وظايف خود به نحو مطلوب و به موقع عمل نمايند.
۱۱-۲: دستگاه هاي دولتي و غيردولتي ذيربط، با هماهنگي شهرداري تهران، موظفند به طور جدي، از ارائه هر گونه تسهيلات و تأمين تأسيسات و خدمات زيربنائي از قبيل انشعابات آب، برق، گاز و تلفن به کليه ساخت و سازهاي غيرقانوني و برخلاف ضوابط و مقررات در محدوده و حريم پايتخت (تهران) خودداري نمايند.
۳- شروط تحقق (مرتبط با قوه قضائيه)
۱-۱: اقتصاد، توسعه و آمايش
(۱): حضور قانوني شهردار، به نمايندگي از سوي شهرداري و يا رئيس شوراي اسلامي شهر، به نمايندگي از سوي شورا، در نظام و نهادهاي برنامه ريزي استان تهران و ساير کميسيون هاي مرتبط متناسب با مسئوليت هاي قانوني آن در اجراي طرح جامع شهر تهران.
(۲): مشارکت دادن شوراي اسلامي شهر تهران در وضع هرگونه ضابطه، دستورالعمل، اعلام برنامه ها و اعمال سياست هاي اقتصادي توسط دولت و مجلس محترم، در امور مرتبط با مديريت شهري و مؤثر در عرضه و تقاضاي زمين شهري و مسکن در شهر تهران، هماهنگ با راهبردهاي مصوب طرح جامع.
(۳): تعادل بخشي و تمرکززدايي از شهر تهران، در ارتباط با وظايف دولتي و انتقال دستگاه هاي دولتي و غيردولتي که ضرورتي بر حضور و استقرار آنها در تهران نيست.
(۴): ساماندهي برنامه ريزي شده، هدايت شده و حمايت شده و رفع مشکلات و کمبودهاي شهر هاي جديد اقماري کلانشهر تهران، همراه با تقويت زيرساخت هاي شهرهاي باهويت و مستعد توسعه که در فاصله مناسبي از شهر تهران قرار دارند و عمده مسائل و رفع نيازهاي آنها مستقل از تهران است، توسط وزرات مسکن و شهرسازي و با همکاري ساير دستگاه هاي ذيربط، در جهت کاهش مراجعات به شهر تهران.
۲-۱: اقتصاد مسکن، زمين و مستغلات
(۱): پرداخت مابه التفاوت کاهش درآمد شهرداري تهران ناشي از اعمال سياست ها و اجراي مصوبات هيأت وزيران و يا مجلس شوراي اسلامي درخصوص وضع هرگونه معافيت و يا کاهش عوارض رسمي و قانوني و يا تخفيف هاي تشويقي در ساخت مسکن براي اقشار آسيب پذير و يا نوسازي بافت هاي فرسوده شهري و يا احداث، توسعه و تأمين برخي از ساختمان هاي عمومي و خدماتي مورد نياز شهروندان، از قبيل فضاهاي فرهنگي – مذهبي، آموزشي و اوقات فراغت، توسط دولت به شهرداري.
(۲): ايجاد صندوق هاي محلي اعتباري مسکن با مشارکت شهرداري تهران و ساير دستگاه هاي ذيربط در جهت تأمين مسکن افراد کم درآمد.
(۳): ساماندهي قانوني بنگاه هاي معاملات املاک درباره چگونگي قيمت معاملات زمين، مسکن و مستغلات و تعيين جايگاه مناسب شهرداري تهران در اين رابطه با طي مراحل قانوني.
(۴): هرگونه بهره برداري از اراضي، صرفاًً براساس کاربري ها و ضوابط و مقررات طرح هاي مصوب حريم، جامع و تفصيلي شهر و استفاده از اراضي دولتي و ملي با اولويت در تأمين فضاهاي خدماتي مورد نياز شهر، طرح هاي دولتي و تأمين مسکن گروه هاي کم درآمد و عوض طرح هاي مصوب عمران شهري، مجاز خواهد بود.
(۵): کمک به بازسازي و نوسازي بافت هاي فرسوده شهر تهران و مداخله هاي برنامه ريزي شده در احياء آنها، با اعمال سياست هاي تشويقي، ارائه يارانه ها و تسهيلات مالي آسان توسط دولت و مجلس و استقرار ساختمان هاي دولتي و عمومي حتي المقدور در اين بافت ها.
۳-۱: نظام ماليه شهري
(۱): احياء قوانين ماليات مستغلات و قانون ماليات بر اراضي باير در اشکال جامع تر براي جلوگيري از بورس بازي و بدون استفاده ماندن اراضي شهري و هر گونه مستغلات.
(۲): احصاء و احياء حق مرغوبيت، ارزش افزوده و عايدي حاصل از عمليات توسعه و عمران شهري، در اخذ انواع ماليات هاي اجاره بها، نقل و انتقال و ساخت و ساز و امثال آن.
(۳): پرداخت سهم شهروندي دولت و هزينه هاي پايتخت نشيني آن به شهرداري، معادل انواع عوارض قانوني شهر و عوارض نوسازي، دريافتي از ساير شهروندان تهراني.
۴-۱: نظام مديريت شهري
(۱): نظارت شهرداري تهران بر حوزه وظايف و اختيارات اتحاديه هاي صنفي، تشکل هاي غيردولتي و نظامات مهندسي، با طي مراحل قانوني.
(۲): ارتقاء آگاهي و اطلاع رساني به موقع و مستمر به شهروندان (وفق قانون)، در جهت تحقق برنامه و بودجه مصوب ساليانه شهرداري تهران و عملکرد (درآمد – هزينه) آن.
(۳): فراهم نمودن زمينه مناسب براي ارتقاء کيفيت ساخت و ساز توسط شهرداري.
۴- الزامات اجرائي
۱-۴: شهرداري تهران موظف است ضمن رعايت ضوابط و مقررات طرح هاي جامع و تفصيلي و اسناد مصوب طرح هاي موضعي و موضوعي شهر تهران، کليه اقدامات و برنامه هاي توسعه و عمران پنجساله خود و به تبع آن، برنامه و بودجه ساليانه شهرداري را براساس و منطبق با مفاد طرح هاي جامع و تفصيلي مصوب و ضوابط و مقررات آنها تهيه و تنظيم نموده و پس از تصويب شوراي اسلامي شهر به مورد اجراء بگذارد.
۲-۴: شهرداري تهران مکلف است، به منظور حفظ باغات و جلوگيري از تخريب و نابودي آنها و در اجراي قوانين و مقررات مربوطه، نسبت به تهيه شناسنامه کليه باغات با مساحت ۵۰۰ مترمربع و بيشتر و تدوين ساز و کار مديريتي مناسب براي حفظ آنها و به مورد اجراء گذاشتن آن، حداکثر ظرف يک سال از تاريخ ابلاغ اين مصوبه اقدام، و پس از تصويب در شوراي اسلامي شهر، به مورد اجراء بگذارد و گزارش ساليانه اقدامات خود در اين رابطه را به شوراي شهر و دبيرخانه شورايعالي شهرسازي و معماري ايران ارسال نمايد.
۳-۴: مديريت شهري تهران موظف است، براي اجرائي شدن شروط تحقق پذيري طرح جامع شهر تهران به شرح فوق و عملياتي شدن آنها، در جهت تهيه لوايح، طرح ها و پيشنهادات لازم با همکاري، مشارکت و تفاهم دستگاه هاي ذيربط در قوه مجريه، قوه قضائيه و قوه مقننه و شورايعالي استان ها، اقدام و ترتيبي اتخاذ نمايد تا کليه اين الزامات در حداقل زمان ممکن و حداکثر تا پايان سال ۱۳۸۷، از طريق تصويب لوايح و طرح هاي لازم در مجلس و اخذ مصوبات مورد نياز از هيأت وزيران و ساير مراجع و به مورد اجراء گذاشتن آنها، اقدامات لازم را به عمل آورده، هر سه ماه يکبار نتيجه اقدامات خود را به شورايعالي شهرسازي و معماري ايران گزارش نمايد.
۴-۴: با توجه به ماهيت راهبردي – ساختاري طرح جامع تهران، در پايان هر يک از دوره هاي پنج ساله (۱۳۹۰-۱۳۹۵-۱۴۰۰ و ۱۴۰۵)، و در فعاليتي مستمر و پيوسته به‌منظور اعمال بازخوردهاي ناشي از فرايند تكميل، تدقيق و اجراء و در جهت کارآمدي و تحقق‌پذيري هرچه بيشتر اهداف و راهبردها و طرح‌هاي اجرائي فرودست آن، متناسب با تحولات، شرايط و مقتضيات زمان و ضمن حفظ اصول کلي و راهبردهاي مصوب آن، اين طرح توسط “نهاد دائمي مطالعات و تهيه طرح هاي توسعه شهري تهران”، مورد بازبيني و انجام اصلاحات احتمالي قرار گرفته، پس از بهنگام سازي، براي روزآمد شدن آن، به تصويب مراجع ذيربط خواهد رسيد.
۵-۴: در راستاي تحقق هدف فوق (۴-۴)، و به منظور برقراري فرايندي پويا و مستمر در هدايت و راهبري دائمي تحولات کالبدي – فضائي و عملکردي شهر تهران و رفع نيازهاي بهنگام مديريت شهري آن، و نظارت بر تحقق کامل طرح‌هاي جامع و تفصيلي مصوب شهر، و تهيه طرح هاي موضعي و موضوعي آن، مديريت شهري تهران (شوراي اسلامي شهر و شهرداري)، با همکاري و مشارکت وزارت مسکن و شهرسازي، نسبت به ايجاد رسمي و قانوني “نهاد (دائمي) مطالعات و تهيه طرح هاي توسعه شهري تهران” و در تداوم همکاري ها و فعاليت‌هاي گذشته كه در فرايند تهيه طرح‌هاي جامع و تفصيلي شهر تهران شكل گرفته است، اقدام خواهند نمود.
تبصره (۲۵): وظايف، ساختار، مقررات مالي و استخدامي، نحوه تأمين اعتبار و منابع مالي مورد نياز آن، حسب مورد به تصويب مراجع ذيربط خواهد رسيد.
۵- ساير شروط تحقق پذيري طرح جامع در حيطه اختيارات شوراي اسلامي شهر تهران
اين شروط در پيوست پنجم اين سند ارائه شده است.
ساز و كارهاي اجرايي طرح
ساز و كار هاي اجرايي اين طرح عبارتند از
۱ : با همکاري و هماهنگي اداره کل بازرگاني استان تهران و ساير دستگاه هاي ذيربط و تشکل هاي صنفي و به منظور تعيين موقعيت هاي مکاني مناسب براي عملکردهاي مجاز و مورد نياز مردم در سطوح مختلف و در مقياس محلي، ناحيه اي، منطقه اي و فرامنطقه اي (شهري و فراشهري)، گروه هاي کاربري و عملکردي را با توجه به سازگاري و يا تزاحم همجواري فعاليت ها نسبت به يکديگر يا نسبت به سکونت، طبقه بندي تا فعاليت هاي همخوان در مقياس مناسب و در يک گروه سازگار بتوانند در کنار يکديگر و در زيرپهنه مناسب قرار گيرند و فعاليت هاي غيرهمخوان به تدريج به سمت پهنه هاي مناسب هدايت شوند. ضوابط و دستورالعمل مربوط که از اين طريق تهيه و تدوين خواهد شد، در مجموعه ضوابط و مقررات طرح تفصيلي شهر تهران به تصويب کميسيون ماده (۵) وحسب نياز به تصويب شوراي اسلامي شهر تهران خواهد رسيد و شهرداري موظف است اقدامات لازم جهت تحقق کامل آن را با جلب مشارکت مردم و همکاري دستگاه هاي ذيربط و در يک برنامه حداکثر ده ساله (تا پايان سال ۱۳۹۵) فراهم سازد.
۲ : با تصويب اين طرح و در اجراي اين سند، کليه مصوبات موردي و عمومي شورايعالي که به نحوي به شهر تهران و ضوابط و مقررات شهرسازي و معماري آن مربوط مي شود و همچنين کليه مصوبات کميسيون ماده (۵)، شوراي اسلامي شهر تهران، دستورالعمل ها و بخشنامه هاي وزارت کشور و قائم مقامي انجمن شهر و هر بخشنامه و دستورالعمل ديگري که قبلاً در خصوص هرگونه ضابطه و مقررات شهرسازي در تهران از قبيل نحوه استفاده از اراضي (کاربري) تراکم، سطح اشغال، ارتفاع طبقات صادر شده باشد، بعد از تصويب و ابلاغ طرح تفصيلي جديد شهر تهران و ضوابط و مقررات آن که در کوتاهترين زمان ممکن و براساس اين سند (طرح جامع تهران) تهيه و به تصويب کميسيون ماده (۵) شهر تهران خواهد رسيد، در صورت مغايرت لغو و بلااثر مي گردد.
۳ : شورايعالي شهرسازي و معماري ايران، به استناد ماده (۵۳) ، ” آئين نامه نحوه بررسي و تصويب طرح هاي توسعه و عمران محلي ، ناحيه اي، منطقه اي و ملي و مقررات شهرسازي و معماري کشور ” ، مصوب ۱۲/۱۰/۱۳۷۸ هيئت وزيران؛ مقرر مي دارد؛ “اين طرح و کليه اسناد و مدارک منضم به آن، پس از اقدامات لازم و آماده سازي توسط دبيرخانه شورايعالي، مستقيماً توسط وزير مسکن و شهرسازي و رياست شورايعالي، به استانداري، شوراي اسلامي شهر و شهرداري تهران ابلاغ گردد”.
۴ : تعاريف و کليدواژه هاي اين سند (طرح جامع) و در طرح تفصيلي در يک مجموعه واحد تنظيم و به عنوان پيوست شماره هفت سند اصلي، جزء لاينفک آنها منتشر و مورد بهره برداري قرار خواهد گرفت.
۵ : شورايعالي شهرسازي و معماري ايران در پايان مقرر مي دارد، در اجراي کامل اين سند، به عنوان سند مورد وفاق تمامي دستگاه ها، ارگان ها و نهادهاي دولتي و عمومي، ترتيبي اتخاذ گردد تا در مراسمي عمومي و به عنوان «روز آغاز بهره برداري از طرح هاي جامع و تفصيلي جديد شهر تهران»، همه دست اندرکاران در تمامي سطوح، اعم از دولت و دستگاه هاي اجرايي استان تهران، شوراي اسلامي شهر تهران، شهرداري و مديران آن و …، در پاسداري از اين سند و اجراي دقيق و کامل آن و تعهد و پايبندي به ضوابط و مقررات طرح هاي جامع و تفصيلي جديد شهر تهران، عميقاً متعهد شوند و در آغاز هر دوره شوراي اسلامي شهر و آغاز به کار هر شهردار جديد و همکارانش در شهر تهران، اين وفاداري و تعهد به عنوان يک ميثاق، جزء الزامات آغاز به کار تلقي گردد.
۶ : اين سند شامل (۹) فصل به شرح فوق، همراه با آلبوم نقشه ها و پيوست ها به شرح زير، تماماً جزء لاينفک مصوبه مورخ ۰۵/۰۹/۱۳۸۶ شورايعالي شهرسازي و معماري ايران بوده و حکم واحد دارند.
پيوست هاي طرح راهبردي
تعاريف و کليدواژه ها
دستورالعمل ماده (۱۴) قانون زمين شهري تهران
برنامه ها و طرح هاي (موضعي و موضوعي) توسعه و عمران شهري تهران
ساير شرايط تحقق پذيري طرح جامع تهران (مصوب شوراي اسلامي شهر تهران و در حيطه اختيارات آن)
جدول طبقه بندي پهنه هاي استفاده از اراضي به تفکيک کدهاي دورقمي و سه رقمي و مشخصات کلي آنها
جدول ضوابط ساخت و ساز در هريک از زيرپهنه هاي سکونت براساس جدول طبقه بندي پهنه ها