آیین‌نامه اعطای نشانهای دولتی (تصویبنامه شماره ۱۲۳۳۴/ت۳۳۵هـ مورخ ۳۰/۸/۱۳۶۹ هیئت وزیران با اصلاحات بعدی)
هیأت وزیران در جلسات مورخ ۲۹/۷/۱۳۶۹ و ۲۷/۸/۱۳۶۹ به استناد ماده (۷) قانون وظائف و اختیارات ریاست جمهوری آئیننامه اعطای نشانهای دولتی را به شرح زیر تصویب نمود:
آئیننامه اعطای نشانهای دولتی
فصل اول- نشانها و شرایط اعطای آنها
ماده ۱- نشانهای دولتی (کشوری) که طبق مقررات این آئیننامه به افراد شایسته دریافت نشان اعم از اتباع جمهوری اسلامی ایران یا اتباع خارجی اعطا می شود به ترتیب تقدم عبارتند از:
الف- نشانهای عالی که به ترتیب ارجحیت به شرح زیر می باشند:
۱- «انقلاب اسلامی »
۲- «استقلال »
۳- «آزادی»
۴- «جمهوری اسلامی »
ب- نشانهای تخصصی که عبارتند از:
«دانش »، «پژوهش »،«لیاقت و مدیریت »و«عدالت » و «نشان افتخار بهبود محیط کسب و کار»
ج- نشانهای عمومی ، که عبارتند از:
«سازندگی »،«خدمت »، «کار و تولید»،«شجاعت »، «ایثار»، «تعلیم و تربیت »، «فرهنگ و هنر»، «مهر» و «ادب پارسی » نشان «انقلاب اسلامی » بعنوان عالیترین نشان جمهوری اسلامی ایران مخصوص رئیس جمهور وقت است . سایر نشانها را رئیس جمهور به پیشنهاد وزرای ذیربط و تصویب هیات وزیران ، اعطا مینماید.
الف- نشانهای عالی
ماده ۲- نشان «انقلاب اسلامی » که برای هر دوره ریاست جمهوری یک عدد است و پس از تنفیذ حکم ریاست جمهوری ، به وی تعلق می گیرد.
ماده ۳- نشان «استقلال » به کسانی اعطا میشود که با قبول مسئولیتهای مهم ، تلاش همه جانبه در تبیین اصول و مواضع ، ابتکارات شایان توجه در نیل به خودکفائی و استقلال در زمینه های مختلف ، رهانیدن نظام از خطرات احتمالی ، کمک به اشاعه جهانی مبانی فکری انقلاب اسلامی و خدمات ارزنده دیگر در مقاطع حساس و سرنوشت ساز، برای به ثمر رساندن اهداف عالی نظام جمهوری اسلامی ایران نقش اساسی ایفا کرده اند.
ماده ۴- نشان «آزادی» به اشخاصی اعطا میشود که دارای یکی از نشانهای درجه یک عمومی یا تخصصی باشند و همچنان در جهت به ثمر رساندن اهداف مقدس نظام اسلامی ابراز شایستگی می نمایند.
تبصره- نشانهای «استقلال » و «آزادی» تنها دارای یک درجه می باشند. در هر دوره ریاست جمهوری از نشان استقلال حداکثر ( ۴ ) و از نشان آزادی حداکثر ( ۸ ) عدد اعطا میشود.
ماده ۵- نشان «جمهوری اسلامی » به روسا و دیگر مسئولان کشورهای خارجی ، عالیترین مقام اجرائی سازمانهای بین المللی و یا شخصیتهای برجسته فرهنگی ، سیاسی ، بین المللی که به یکی از جهات ذیل واجد شرایط شناخته شوند، اعطا میشود:
۱- اعلای کلمه اسلام و گسترش مبانی فکری انقلاب اسلامی
۲- دفاع از حقوق مستضعفان جهان .
۳- اقدام به رهائی کشور خود از استعمار فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی .
۴- حفظ و حراست کشور خود از تجاوز ابرقدرتها یا دست نشاندگان آنها.
۵- اکتساب آزادیهای سیاسی و حقوق بشر برای مردم کشور خود.
۶- حمایتهای حساس و شایسته از موضع ایران در صحنه های مهم بین المللی .
۷- اتخاذ مواضع ضداستکباری .
۸- همکاری صمیمانه در ایجاد یا توسعه روابط سالم بین جمهوری اسلامی ایران و کشور متبوع شخصیت مسئول .
۹- تلاش بی وقفه برای ایجاد صلح و امنیت و آسایش در جهان .
ماده ۶- نشان «جمهوری اسلامی » دارای سه درجه است که با پیشنهاد وزیر امور خارجه و تصویب هیات وزیران به شرح زیر به افراد واجد شرایط اعطا میشود:
نشان درجه یک: روسای جمهور و نخست وزیران و شخصیتهای همتراز.
نشان درجه دو: وزرا و شخصیتهای همتراز.
نشان درجه سه: سفرا و شخصیتهای همتراز .
تبصره- تشخیص همترازی در مقامات هر کشور و سازمانهای بین المللی مطابق قوانین کشور متبوع دریافت دارندگان ، نشان انجام می گیرد.
ب- نشانهای تخصصی
ماده ۷- نشان «دانش » به افرادی اعطا میشود که به جهتی از جهات ذیل در ارتقای سطح علمی کشور تلاش چشمگیر و کم سابقه داشته باشند:
۱- ارائه تالیفات و آثار ارزشمند علمی
۲- تلاش و خدمت صادقانه ، در جهت ارتقای سطح علمی دانش پژوهان از طریق تدریس در دانشگاههای کشور.
ماده ۸- نشان «پژوهش» به افرادی اعطا میشود که به جهتی از جهات ذیل منشاء ایجاد تحول اساسی یا خدمت کم سابقه شوند:
۱- عرضه شیوه ها و روشهای جدید تحقیق .
۲- مطالعات و تحقیقاتی که منشاء تغییر و تحول علمی باشد.
۳- یافتن شیوه های جدید تحقیق .
۴- انتقال تحقیقات بنیادی به زمینه های کاربردی .
۵- هر نوع ابداع ، ابتکار، اختراع و اکتشاف مهم .
ماده ۹- نشان «لیاقت و مدیریت » به افرادی اعطا میشود که در مدیریت یا انجام فعالیتهای شایسته و کمک رسانی به محرومان و مستضعفان و یا بهره برداری صحیح از امکانات و یا ارائه روشهای بدیع ، موفقیت استثنایی کسب نمایند.
ماده ۱۰- نشان «عدالت » به کسانی اعطا میشود که به جهتی از جهات زیر در اجرای احکام و حدود الهی و برقراری حق و عدل در جامعه سهم موثر داشته اند و یا دارای سابقه قضائی و تقنینی شایسته باشند:
۱- کوشش در تدوین علمی و فنی قوانین .
۲- سابقه درخشان در امر قضایا یا تقنین .
۳- دفاع از حق و عدل و احقاق حقوق مردم .
۴- کشف و تعقیب جرایم .
قوه قضائیه از طریق وزیر دادگستری افراد واجد شرایط را به کمیسیون موضوع ماده ( ۲۲ ) معرفی می نماید تا به ترتیب مقرر اقدام کند.
ماده ۱۱- نشان “سازندگی ” به منظور ارج نهادن به کوششهائی که در جهت سازندگی کشور انجام می پذیرد به افرادی اعطا میشود که در یکی از جهات ذیل تلاش چشمگیر داشته باشند:
۱- توسعه عمران و آبادی کشور به ویژه در نقاط محروم .
۲- بازسازی نقاط آسیب دیده از جنگ و حوادث .
۳- ارائه طرحها و برنامه های موفق عمرانی .
۴- افزایش کمی و کیفی محصولاتی که در رونق اقتصادی کشور نقش اساسی دارند.
ماده ۱۲- نشان “خدمت ” به منظور تقدیر از خدمات انجام یافته در مسیر تحقق آرمانهای جمهوری اسلامی به افرادی اعطا میشود که در زمینه های زیر موفقیتی چشمگیر کسب کرده باشند:
۱- تلاش مستمر وصادقانه در انجام مسئولیتها و ارائه خدمات
۲- مدد رسانی به اقشار محروم و مستضعف .
ماده ۱۳- نشان «کار و تولید» به اشخاصی اعطا میشود که در صنعت یا کشاورزی به نتایج قابل توجه در یکی از زمینه های زیر دست یافته باشند:
۱- افزایش توان تولید کشور از نظر کمی و کیفی .
۲- استفاده مناسب از امکانات فنی و منابع اقتصادی .
۳- طراحی یا اجرای طرحهای مهم صنعتی و کشاورزی .
۴- ابتکار و نوآوری در زمینه بهبود شیوه های کار و تولید و افزایش بهره وری .
۵- بالا بردن سطح دانش فنی و حرفه ای .
۶- ایجاد بهترین روابط اسلامی و انسانی در محیط کار.
ماده ۱۴- نشان “شجاعت ” به افرادی اعطا میشود که بواسطه برخورداری از این خصیصه والای انسانی در جهتی از جهات ذیل موفق گردند:
۱- داوطلب شدن در انجام امور دشواری که برای کشور از حساسیت خاصی برخوردار است .
۲- پذیرفتن ماموریتهای خطیر دولتی یا وظائف مهم اجتماعی که با خطرات احتمالی همراه هستند.
۳- استفاده بجا و شایسته از مجموعه نیروها و مهارتهای بدنی در جهت نیل به هدفی والا.
ماده ۱۵- نشان ایثار به منظور تکریم این خصلت ارزنده ، به افرادی اعطا میشود که به جهتی از جهات ذیل ممتاز شناخته شوند:
۱- جانبازی و از خود گذشتگی در راه اهداف و مقاصد مقدس نظام اسلامی و به ویژه ایثارگران در دوران پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و ارایه خدمات برجسته در جهت ساختن کشور و یا حفظ و پیشرفت نظام مقدس جمهوری اسلامی.
۲- تحمل خسارتهای مادی برای ارائه خدمتی حساس و ضروری .
۳- ممارست در نیکوکاریهای موثر اجتماعی و بنیانگذاری نهادهای خیریه و تاسیس موسسات علمی و تحقیقاتی و آموزشی در جامعه .
ماده ۱۶- نشان «تعلیم و تربیت » بمنظور تاکید بر اهمیت علم و ضرورت انتقال تربیت اسلامی در جامعه ، به اشخاصی اعطا میشود که در امور ذیل ابراز لیاقت نموده باشند:
۱- توسعه و انتقال علم و دانش و فن و حرفه .
۲- طراحی و اجرای شیوه های ابتکاری و موفق در امر تعلیم و تربیت .
۳- تلاش چشمگیر و موفقیت آمیز در مودب و متخلق نمودن تعلیمگیرندگان به آداب اسلامی و اخلاق پسندیده اجتماعی .
ماده ۱۷- نشان «فرهنگ و هنر» به کسانی اعطا میشود که فکر، ذوق و احساس خود را در راه بیان مفاهیم ارزشمند اسلامی- انسانی و اشاعه فرهنگ در یکی از جهات زیر به کار می گیرند:
۱- اشاعه فرهنگ غنی اسلامی و پیرایش جامعه از فرهنگ منحط بیگانه.
۲- گسترش مبانی نظری و استدلالی معارف مذهبی .
۳- گسترش فرهنگ ملی و احیاء سنتهای ارزشمند اجتماعی .
۴- ابراز خلاقیت و عرضه آثار بدیع هنری یا ادبی .
۵- بذل توجه خاص به میراثهای فرهنگی ، هنری یا ادبی کشور، به گونه ای که در احیا، نگهداری و بهره برداری آن موثر باشد.
۶- معرفی ، شرح ، تبیین ، نقد و عرضه یکی از رشته های هنری یا ادبی در سطوح بین المللی .
۷- ابداع سبکی نو در یکی از رشته های هنری یا ادبی .
۸ ـ ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه
۹ـ خلق آثار فرهنگی هنری شاخص و ارزشمند درجهت انتقال آرمانها و ارزشهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به نسلهای بعد.
ماده ۱۸ ـ به منظور ارج نهادن به مقام ومنزلت زن درجمهوری اسلامی ایران علاوه برامکان برخورداری زنان از دیگر نشان ها ، نشان مهر به زنانی اعطا می شود که دریکی از زمینه های زیر منشا آثار ارزنده باشند:
۱ ـ مشارکت سازنده و فعال دراموراجتماعی ، اقتصادی و سیاسی .
۲ ـ معرفی الگوی زن مسلمان درجامعه و تلاش برای تبیین وترویج مبانی عقیدتی و اجتماعی آن .
۳ ـ ارایه عملی الگوی مادر یا همسر نمونه به ویژه در میان مادران و همسران شهدا، جانبازان و آزادگانی که با فداکاری در حفظ و تحکیم خانواده، در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی و یا پژوهشی خدمات برجسته‌ای را ارایه نموده باشند.
۴ ـ ابراز شایستگی درعرصه های بین المللی به نحوی که موجب افتخار برای کشور ومعرف شخصیت زن درجمهوری اسلامی ایران باشد.
ماده ۱۹- نشان ادب پارسی به افرادی تعلق میگیرد که در یکی از زمینه های زیر دارای ویژگی یا تلاش چشمگیر باشند:
۱- خلق آثاربدیع ادبی ( اعم از نظم یا نثر ) .
۲- احیای ذخایر ایران از طریق تحلیل و یا عرضه آن آثار.
۳- معرفی ادیبان و سخنوران گذشته به نحوی که در توانایی و رسائی زبان و ادبیات فارسی موثر باشد.
۴- فراهم آوردن موجبات آشنائی مردم جهان با زبان و ادب فارسی .
ماده ۲۰ ـ به برگزیدگان فرهنگستانها نشان دولتی اعطا شود. نوع و درجه نشان بر اساس ضوابط دولت توسط هیأ‌تی که برگزیدگان را انتخاب می‌کنند تعیین شود.
د- تعداد و مزایای نشانهای تخصصی و عمومی
ماده ۲۱- هر یک از نشانهای تخصصی و عمومی دارای سه درجه اند که در هر سال حداکثر به تعداد ذیل اعطا میشود:
۱- نشانهای تخصصی درجه یک برای هر مورد حداکثر ( ۵ ) عدد
۲- نشانهای تخصصی درجه دو برای هر مورد حداکثر ( ۱۰ ) عدد
۳- نشانهای تخصصی درجه سه برای هر مورد حداکثر ( ۱۵ ) عدد
۴- نشانهای عمومی درجه یک برای هر مورد حداکثر ( ۳ ) عدد
۵- نشانهای عمومی درجه دو برای هر مورد حداکثر ( ۵ ) عدد
۶- نشانهای عمومی درجه سه برای هر مورد حداکثر (۷)عدد
ماده ۲۲ ـ دارندگان نشان از مزایای زیر برخوردار می‌شوند:
الف ـ مزایای مادی
۱ ـ نشان عالی استقلال ۲۰۰ سکه بهارآزادی
۲ ـ نشان عالی آزادی ۲۰۰ سکه بهارآزادی
۳ ـ نشانهای تخصصی و عمومی درجه یک ۱۰۰ سکه بهار آزادی
۴ ـ نشانهای تخصصی و عمومی درجه دو ۷۵ سکه بهار آزادی
۵ ـ نشانهای تخصصی و عمومی‌درجه سه ۵۰ سکه بهار آزادی
ب ـ مزایای غیر مادی
۱ ـ شرکت در مراسم و آیین‌های رسمی.
۲ ـ چاپ نام و مشخصات دارندگان نشان در مجموعه‌های ادو‌اری.
۳ ـ نصب تصویر و لوح یادبود در شهرداری زادگاه یا مؤسسه و محل خدمت.
۴ ـ او‌لویت در برخورداری از فرصت‌های مطالعاتی و دریافت امکانات لازم برای اجرای طرحهای پژوهشی و تحقیقاتی.
فصل دوم- کمیسیونهای بررسی پیشنهادها
ماده ۲۱- نشانهای استقلال ، آزادی و جمهوری اسلامی و نشانهای تخصصی و عمومی به پیشنهاد هر یک از وزراء در کمیسیونهای موضوع مواد ( ۲۲ ) تا ( ۲۵ ) این آئین نامه که با مسئولیت دفتر اعطای نشانهای دولتی تشکیل میشود مورد بررسی قرار میگیرد. گزارش کمیسیونها پس از تائید کمیسیون فرهنگی به هیات دولت تقدیم میشود و نشانها پس از تصویب هیات وزیران اعطا میگردد.
تبصره- عضویت در کمیسیونهای موضوع مواد ( ۲۲ ) تا ( ۲۵ ) این آئیننامه برای مدت سه سال می باشد و عضویت مجدد با رعایت مفاد مواد مربوط بلامانع است
ماده ۲۲- کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشانهای «استقلال »، «آزادی» و «جمهوری اسلامی » و نشانهای تخصصی و نیز اعطای نشانهای تعلیم و تربیت ، فرهنگ و هنر و ادب پارسی مرکب از اعضای زیر است:
۱- دو نفر از شخصیتهای برجسته علمی ( آموزشی و پژوهشی ) و فرهنگی کشور به انتخاب کمیسیون فرهنگی هیات دولت .
۲ـ یک یا دو نفر از اعضای پیوسته هر یک از فرهنگستانهای کشور به پیشنهاد آن فرهنگستانها و تأیید کمیسیون فرهنگی هیات دولت اعضای فوق الذکر حسب مورد در جلساتی که موضوعات مربوط مطرح می شود شرکت می نمایند و در صورت تمایل می توانند با حق رای در سایر جلسات کمیسیون نیز شرکت کنند.
۳- یک نفر صاحبنظر در اقتصاد به پیشنهاد کمیسیون اقتصاد هیات دولت .
۴- نماینده دستگاه ذیربط.
ماده ۲۳- کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشانهای «سازندگی » و «خدمت » مرکب از اعضای ذیل است:
۱- پنج نفر از کارشناسان برجسته در امور اجرائی به انتخاب کمیسیون اقتصاد هیات دولت .
۲- سه نفر از اعضای علمی و آموزشی به انتخاب کمیسیون فرهنگی هیات دولت .
۳- نماینده دستگاه ذیربط.
۴- یک نفر صاحبنظر در مدیریت به پیشنهاد کمیسیون رفاه اجتماعی هیات دولت
ماده ۲۴- کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشان کار و تولید مرکب از اعضای ذیل است :
۱- سه نفر از کارشناسان برجسته در امور کار و کارگری و صنعت و کشاورزی به انتخاب جلسه مشترک کمیسیونهای امور زیر بنائی و صنعت و رفاه اجتماعی هیات دولت .
۲- یک نفر از سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی به انتخاب کمیسیون فرهنگی هیات دولت .
۳- نماینده دستگاه ذیربط.
ماده ۲۵- کمیسیون بررسی پیشنهاد اعطای نشانهای «ایثار» و «شجاعت » مرکب از اعضای ذیل است:
۱- سه نفر از کارشناسان برجسته ، به انتخاب کمیسیون سیاسی ، دفاعی هیات دولت .
۲- سه نفر از کارشناسان برجسته ، به انتخاب کمیسیون رفاه اجتماعی هیات دولت .
۳- رئیس بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی .
۴- نماینده دستگاه ذیربط.
فصل سوم- دفتر اعطای نشانهای دولتی و وظایف آن
ماده ۲۳- دفتر اعطای نشانهای دولتی مستقر در دفتر رئیس جمهور مسئول هماهنگی امور مربوط به اعطای نشانها و اجرای این آئین نامه در بخش مربوط به وظایف دفتر است.
ماده ۲۴- وظایف دفتر اعطای نشانهای دولتی عبارتند از:
۱- انجام کلیه امور مربوط به طراحی ، جنس ، ساخت و نگهداری نشان .
۲- دریافت پیشنهاد اعطای نشان از وزارتخانه های ذیربط و تنظیم و تکمیل پرونده های مربوط و انجام مقدمات صدور حکم نشان و برگزاری مراسم رسمی .
۳- پیگیری دعاوی مربوط به استفاده غیرمجاز از نشان و هر نوع جعل در آن .
۴- پرداخت مزایای نشان به دارندگان آنها، برطبق این آئین نامه .
۵ – جمع آوری اطلاعات از وزارتخانه های ذیربط در خصوص پیشنهاد استرداد نشان افرادی که شایستگی داشتن نشان را از دست می دهند و ایرانیانی که ترک تابعیت می نمایند و ارائه آنها به هیات وزیران
۶- تشکیل کمیسیونهای مذکور در این آئیننامه برای بررسی پیشنهاد اعطای نشانها.
تبصره- شکل و جنس نشانها پس از تائید رئیس جمهور، ابلاغ و به مورد اجرا گذاشته میشود.
ماده ۲۵- کلیه وزارتخانه ها مشخصات کامل فردی و شغلی دارندگان شرایط دریافت نشانهای «استقلال »، «آزادی» و «جمهوری اسلامی » و نیز کلیه نشانهای تخصصی و عمومی را با ذکر درجه و دلایل اعطای آن ، حداکثر تا پایان خرداد ماه هر سال به دفتر اعطای نشانهای دولتی ارسال می نمایند.
مهلت مزبور برای سال ۱۳۶۹ تا پایان آذر ماه می باشد.
ماده ۲۶- زمان اعطا و نحوه استفاده از نشانهای موضوع این آئیننامه و نیز چگونگی استفاده همزمان آنها و نشانهای خارجی در مراسم رسمی بموجب دستورالعملی خواهد بود که دفتر اعطای نشانهای دولتی تنظیم می نماید.
ماده ۲۷- نشان ایرانیانی که ترک تابعیت نمایند و افرادی که شایستگی داشتن نشان را از دست بدهند، به پیشنهاد وزیر ذیربط یا دفتر اعطای نشانهای دولتی و تصویب هیات وزیران از درجه اعتبار ساقط میشود و افراد مزبور از مزایای موضوع این آئیننامه محروم خواهند شد.
تبصره- استرداد نشان توسط دفتر اعطای نشانهای دولتی انجام می گیرد. نشانهای اعطائی به خارجیان در صورتیکه از درجه اعتبار ساقط شده باشند، مسترد شده تلقی و ملغی الاثر می گردد.
این تصویبنامه جایگزین تصویبنامه شماره ۱۱۴۴۷۰ / ت ۹۲۶ مورخ ۲۶/۱۰/۱۳۶۸ می گردد.
حسن حبیبی- معاون اول رئیس جمهور