ابطال شیوه نامه نحوه احتساب سنوات قابل قبول بازنشستگی کارکنان دانشگاه ها

ابطال شیوه نامه نحوه احتساب سنوات قابل قبول بازنشستگی کارکنان دانشگاه ها (رأی شماره ۱۴‍۰۲۳۱۳۹‍۰‍۰‍۰۱۷۳۶‍۰۲۲ مورخ ۱۴‍۰۲/‍۰۷/‍۰۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری)

شماره دادنامه: ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۷۳۶۰۲۲

تاریخ دادنامه: ۸/۷/۱۴۰۲

شماره پرونده: ۰۲۰۰۱۷۶- ۰۲۰۴۳۱۱

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: آقایان مجتبی سرمست، ایرج مبینی دهکردی، بیژن ایمانی راستابی، غلامحسین ملک زاده چالشتری، حمید نظرپور چالشتری و خانم ها عفت ثانی و فرنگیس ندیمی شهرکی

طرف شکایت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال شیوه نامه نحوه احتساب سنوات قابل قبول برای بازنشستگی کارکنان ابلاغی به شماره ۸۷۳۳/۲۰۹/د مورخ ۱۹/۹/۱۴۰۱ مدیر کل منابع انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

گردش کار: شاکیان به موجب دادخواست های جداگانه با مفاد مشابه ابطال شیوه نامه نحوه احتساب سنوات قابل قبول برای بازنشستگی کارکنان ابلاغی به شماره ۸۷۳۳/۲۰۹/د مورخ ۱۹/۹/۱۴۰۱ مدیر کل منابع انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستار شده اند و در مقام تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده اند:

“۱- برابر تبصره ۱ ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی (اصلاحی ۱۶/۱۲/۱۳۷۱) کسانی که ۳۰ سال تمام کار کرده و در هر مورد حق بیمه مدت مذکور را به سازمان پرداخت نموده باشند می توانند تقاضای بازنشستگی نمایند و مطابق تبصره ۳ همین ماده الحاقی، بیمه شدگانی که ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند می توانند تقاضای بازنشستگی نمایند که تصدیق می نمایید بازنشستگی بر اساس قانون تأمین اجتماعی و به ویژه قوانین مورد اشاره، با تقاضای مستخدم می باشد در حالی که دانشگاه علوم پزشکی شاهرود به استناد شیوه نامه شماره ۸۷۳۳/۲۰۹/د مورخ ۱۹/۹/۱۴۰۱ مدیر کل منابع انسانی وزارت بهداشت اینجانب را که دارای سابقه کمتر از ۳۰ سال می باشم را اجبار به بازنشستگی و آن هم بدون درخواست خودم نموده است که شیوه نامه ابلاغی مغایر با قوانین تأمین اجتماعی است.

۲- به استناد ماده یک قانون احکام دائمی، دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی بر اساس آیین نامه ها و قوانین مصوب هیأت امناء خود، دارای قوانین خاص می باشند و آنچه در آیین نامه اداری و استخدامی اعضای غیر هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی آمده است (بند (الف) ماده ۹۷ و ماده ۵ و تبصره یک ماده ۴ آیین نامه پیش گفته) مراد سابقه خدمت قابل قبول برای بازنشستگی ۳۰ سال خدمت دولتی بوده است که ملاحظه می گردد در شیوه نامه ابلاغی جمله سوابق دولتی قابل قبول و سنوات غیررسمی بخش غیردولتی را ملاک بازنشستگی قرار داده است که مغایر قانون و حتی آیین نامه وزارت بهداشت می باشد. مزید بر اینکه قانونگذار اختیار تدوین آیین نامه ها را به هیأت امناء داده است و نه به مدیر کل منابع انسانی وزارت بهداشت، بنابراین شیوه نامه ابلاغی مغایر نص صریح ماده یک قانون احکام دائمی نیز می باشد.

۳- مطابق دادنامه شماره ۲۳۹۴ مورخ ۲۵/۸/۱۴۰۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری که منجر به لغو بخشنامه شماره ۲۶۵۶۸۷ مورخ ۱۹/۱۱/۱۳۹۹ دانشگاه علوم پزشکی چهارمحال بختیاری گردیده است، تلفیق سوابق خدمت دولتی و غیردولتی ملاک عمل برای بازنشستگی نمی باشد بلکه صرفاً سوابق خدمت دولتی قابل قبول برای بازنشستگی مدنظر می باشد که شیوه نامه ابلاغی علاوه بر مغایرت با قوانین مورد اشاره با رای هیأت عمومی دیوان نیز در تعارض است.

۴- با استناد به ماده ۹۹ و تبصره های آیین نامه اداری و استخدامی اعضای غیر هیأت علمی، کارمندان مؤسسه از لحاظ برخورداری از مزایایی نظیر بازنشستگی، از کار افتادگی و … تابع قوانین یکی از صندوق های بازنشستگی کشوری و یا صندوق تأمین اجتماعی می باشند لذا با توجه به اینکه اینجانب مشمول صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی می باشم علی القاعده مبنای تعیین شروط برای اینجانب و افراد مشابه به عهده صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی بوده و قوانین سازمان تأمین اجتماعی در این زمینه صائب می باشد و شیوه نامه ابلاغی مدیرکل منابع انسانی وزارت بهداشت غیرقانونی است و ضمن تعارض با قوانین موضوعه تأمین اجتماعی در تعیین شرایط بازنشستگی، حتی با ماده ۹۹ آیین نامه مورد اشاره نیز در تعارض است.

۵- با عنایت به موارد فوق و دادخواست تقدیمی و اسناد ابرازی، تقاضای لغو شیوه نامه شماره ۸۷۳۳/۲۰۹/د مورخ ۱۹/۹/۱۴۰۱ مدیر کل منابع انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را خواستارم.”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر می باشد:

” شیوه نامه نحوه احتساب سنوات قابل قبول برای بازنشستگی کارکنان (ابلاغی به شماره ۸۷۳۳/۲۰۹/د مورخ ۱۹/۹/۱۴۰۱ مدیر کل منابع انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

با عنایت به تغییر مستند بازنشستگی کارکنان مشترک صندوق تأمین اجتماعی از ابتدای قانون برنامه ششم توسعه و به منظور رفع ابهامات و وحدت رویه در کلیه مؤسسات تابعه در خصوص بازنشستگی کارکنان، شیوه نامه نحوه احتساب سنوات قابل قبول برای بازنشستگی شرح ذیل ابلاغ می گردد:

۱. احراز شرایط بازنشستگی کلیه کارکنان رسمی، پیمانی و قرارداد کار معین و پزشک خانواده و بیمه روستایی به استناد دستورالعمل ۲/۵۸ مستمری ها و همچنین نظریه شماره ۸۸۹۴/۱۴۰۰/۷۱۰۰ مورخ ۲۵/۱۲/۱۴۰۰ مدیر کل محترم امور حقوقی و قوانین سازمان تأمین اجتماعی کشور، بر اساس مفاد ماده (۱۰۳) قانون مدیریت خدمات کشوری می باشد.

۲- احتساب سوابق قابل قبول برای بازنشستگی حسب مورد طبق تعریف ماده (۱۰۵) قانون مدیریت خدمات کشوری، انجام می شود.

۳- کلیه مؤسسات موظفند نسبت به یکسان سازی، تعیین تکلیف و جمع بندی سوابق خدمت کارکنان خود به شرح ذیل اقدام نمایند:

الف) آن دسته از سوابق بیمه پردازی کارمندان که با درخواست فرد، جزء سنوات خدمت دولتی با سنوات تجربی ایشان لحاظ گردیده و از تمامی امتیازات مترتّب بر آن نیز استفاده نموده است در هر صورت جز سنوات خدمت قابل قبول برای بازنشستگی نیز محسوب می گردد.

ب) مؤسسات موظفند چنانچه تاکنون درخواست کارمندان را جهت احتساب سوابق بخش خصوصی و دولتی به هنگام تطبیق نظام حقوقی و یا تبدیل وضعیت استخدامی، اخذ ننموده اند از تاریخ ابلاغ این شیوه نامه به مدت ۲ ماه نسبت به اخذ درخواست ذینفع مبنی بر احتساب سوابق مذکور در سنوات تجربی دولتی و بازنشستگی ایشان اقدام نمایند؛ در غیر این صورت می بایست امتیازات مربوطه کسر و احکام کارگزینی کارکنان اصلاح گردد.

پ) آن قسمت از سوابق بیمه پردازی کارکنان که درخواستی برای احتساب آن ارائه ننموده و تاکنون از هیچ گونه امتیازی نیز در قبال آن بهره مند نگردیده اند، برای بازنشستگی قابل احتساب نمی باشد.

تبصره: واحدهای منابع انسانی موظفند در این رابطه نسبت به اطلاع رسانی لازم و جامع به کلیه کارکنان اقدام نمایند.

ت) احتساب سوابق بخش خصوصی کارمند مشترک صندوق تأمین اجتماعی که علی رغم ارائه درخواست با توجه به قوانین و مقررات، جز سوابق تجربی وی محاسبه نگردیده در سوابق خدمت قابل قبول برای بازنشستگی با ارائه درخواست جدید از تاریخ تقاضا، بلامانع است. بدیهی است به سوابق مذکور پاداش پایان خدمت طبقه و رتبه و سایر امتیازات تعلق نمی گیرد.

ث) سوابق مربوط به خدمت نیمه وقت بانوان مشروط بر اینکه کسور بازنشستگی به طور کامل پرداخت شده باشد، جزء سوابق خدمت قابل قبول برای بازنشستگی محسوب می شود.

ج) با توجه به تعریف ماده (۱۰۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مدت زمان خدمت سربازی انجام شده در هر صورت جزء سنوات خدمت قابل قبول برای بازنشستگی بوده و کارکنان می بایست از ابتدای خدمت تا قبل از رسیدن به شرایط بازنشستگی، نسبت به واریز کسور مربوطه اقدام نمایند.

چ) با عنایت به ماده (۵) آیین نامه اداری و استخدامی کارمندان غیرهیأت علمی، سوابق خدمت مشمولین قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان و مشمولین تعهدات قانونی، جزء سنوات خدمت قابل قبول برای بازنشستگی قابل احتساب می باشد.

۴- مؤسسات تابعه می بایست بلافاصله پس از ابلاغ این شیوه نامه به منظور جمع آوری و تعیین تکلیف سنوات خدمتی کارکنان اطلاع رسانی لازم را از طرق مقتضی به تمامی کارکنان زیر مجموعه انجام و نسبت به اصلاح و ثبت نهایی سنوات خدمتی آنان در نرم افزارهای منابع انسانی اقدام نمایند.

۵- پس از اجرای این شیوه نامه، سنوات خدمت قابل قبول مندرج در احکام کارگزینی و با قراردادهای سالیانه کارکنان ملاک عمل برای بازنشستگی کارکنان بوده و هیچ گونه درخواستی مبنی بر تغییر آن قابل پذیرش نخواهد بود.

۶- مؤسسه مکلف است در رابطه با کارکنان جدید الورود و یا کارکنانی که تبدیل وضعیت استخدامی دارند، با اخذ تعهدات لازم، در خصوص شرایط بازنشستگی و لزوم پرداخت کسور مربوط به خدمت نظام وظیفه و دیگر سوابق خدمتی احتساب شده را به اطلاع کارکنان برسانند.

۷- در صورتی که سن کارکنان مشترک صندوق تأمین اجتماعی به ۶۰ سال برای مشاغل غیر تخصصی و ۶۵ سال برای مشاغل تخصصی رسیده باشد ولیکن سنوات خدمت قابل قبول آنان طبق مفاد این شیوه نامه برای بازنشستگی به حداقل مصرح در ماده ۱۰۳ قانون مدیریت خدمات کشوری نرسیده باشد، مؤسسه می بایست با توجه به نوع استخدام، نسبت به اجرای ماده (۶) آیین نامه استخدام پیمانی و یا بند (د) ماده (۵) دستورالعمل نحوه عقد قرارداد کار معین، اقدام نمایند.

۸- تبصره: در رابطه با کارمندان رسمی مشمول این بند، برابر ماده ۱۰۳ قانون مدیریت خدمات کشوری رفتار می شود.

۹- با کارکنان پیمانی و قرارداد کار معین که به لحاظ بیمه پردازی در بخش خصوصی و دولتی حائز شرایط بازنشستگی برابر مقررات مربوطه می باشند لیکن به دلیل عدم ارائه درخواست جزء سوابق بازنشستگی ایشان لحاظ نگردیده است، در صورت عدم نیاز به خدمات، مطابق ماده (۶) آیین نامه استخدام پیمانی و یا بند (د) ماده (۵) دستور العمل نحوه عقد قرارداد کار معین اقدام می گردد.

تبصره: در رابطه با کارمندان رسمی مشمول این بند، برابر ماده ۱۰۳ قانون مدیریت خدمات کشوری رفتار می شود.

۱۰ – مؤسسه مکلف است در ابتدای هر سال فهرست کارکنانی که بر اساس سنوات خدمت احتساب شده حائز شرایط بازنشستگی می باشند را تهیه و ضمن اطلاع رسانی نسبت به صدور «حکم به روز رسانی سنوات خدمت قبل از بازنشستگی» صرفاً با درج سنوات خدمت قابل قبول برای بازنشستگی در قسمت سنوات خدمت، مکاتبات لازم با سازمان تأمین اجتماعی در موعد مقرر اقدام نماید.

۱۱- تمدید قرارداد با کارکنان پیمانی و یا قرارداد کار معین از ابتدای سال تا زمان رسیدن به شرایط بازنشستگی در همان سال، بلامانع است.

۱۲- بازنشستگی و خاتمه قرارداد کارکنان قرارداد مشاغل کارگری و مشمولین قانون کار کماکان براساس ماده (۲۴) قانون کار و مواد (۷۶) و (۷۸) قانون تأمین اجتماعی خواهد بود.

۱۳- مفاد قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی، معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور و همچنین مشمولین ماده (۲۰) قانون حفاظت در برابر اشعه و سایر قوانین و مقررات مربوط به بازنشستگی کارکنان کماکان به قوت خود باقی است.

تذکر مهم: پیشنهاد می گردد در خصوص احتساب سنوات خدمت مشمولین قانون خدمت پزشکان و پیراپزشکان و همچنین مدت زمان سربازی کارمندان مشترک صندوق بازنشستگی کشوری نیز به استناد ماده ۱۰۵ قانون مدیریت خدمات کشوری مکاتبات لازم با واحدهای تابعه جهت تعیین تکلیف و پرداخت کسورات بازنشستگی از ابتدای خدمت تا زمان رسیدن به شرایط بازنشستگی در اسرع وقت انجام شود.”

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر کل حقوقی، املاک و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۳۴۰۸/۱۰۷/د-۳۱/۴/۱۴۰۲ اعلام کرده است:

” ۱- در ارتباط با دادخواست مطروحه آن مقام محترم مستحضرند این وزارتخانه و دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور در امور بازنشستگی با توجه به دخیل بودن صندوق/ سازمان های بازنشستگی در موضوع، تابع مقررات قانون مدیریت خدمات کشوری بوده و تابع مصوبات هیأت های امناء مربوطه نمی باشند.

۲- برابر مفاد ماده (۱۰۵) قانون مدیریت خدمات کشوری، منظور از سابقه خدمت در این قانون برای بازنشستگی، آن مدت از سوابق خدمت کارمندان می باشد که در حالت اشتغال به صورت تمام وقت انجام شده و کسور مربوط را پرداخت نموده یا می نماید و مرخصی استحقاقی و استعلاجی و مدت خدمت نیمه وقت بانوان به استناد قانون راجع به خدمت نیمه وقت بانوان مصوب ۱۳۶۲ (مشروط بر اینکه کسور بازنشستگی به طور کامل پرداخت شده باشد) و مدت خدمت نظام وظیفه به عنوان سابقه خدمت کارمندان محسوب می گردد.

۳- با توجه به رویه های مختلف در دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور و نقض سیاستگذاری و نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر مؤسسات تابعه، شیوه نامه معترض عنه به منظور رفع ابهامات و اتخاذ وحدت رویه در کلیه مؤسسات تابعه در رابطه با احتساب سنوات قابل قبول برای بازنشستگی مشترکین صندوق تأمین اجتماعی و بر اساس نص صریح ماده (۱۰۵) قانون مدیریت خدمات کشوری تدوین و ابلاغ گردیده است و شیوه نامه یاد شده ارتباطی به سنوات خدمت دولتی و تجربی و یا نحوه محاسبه هر کدام از این موارد ندارد.

۴- بر این اساس شیوه نامه مزبور حاوی هیچ مقرره و یا تصمیم جدیدی نبوده و صرفاً تبیین نحوه اجرای ماده ۱۰۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و نحوه بازنشستگی وفق قانون یاد شده می باشد.

۵- با عنایت به دستورالعمل ۲/۵۸ مستمری ها و همچنین نظریه شماره ۸۸۹۴/۱۴۰۰/۷۱۰۰ مورخ ۲۵/۱۲/۱۴۰۰ مدیر کل محترم امور حقوقی و قوانین سازمان تأمین اجتماعی کشور، در حال حاضر ملاک عمل برای محاسبه سابقه خدمت برای بازنشستگی جهت تمامی کارمندان مشترک صندوق مذکور و شاغل در دستگاه های اجرایی، ماده (۱۰۵) قانون مدیریت خدمات کشوری می باشد. مضافاً به اینکه در متن ماده (۱۰۳) قانون مدیریت خدمت کشوری نیز به هیچ عنوان از سابقه خدمت «دولتی» نام برده نشده است.

۶- با مداقّه در مفاد شیوه نامه مذکور مشخص می گردد، مبنای عمل در خصوص احتساب سنوات بازنشستگی مشترکین تأمین اجتماعی، درخواست شخصی افراد و سوابق واریز کسور بازنشستگی بوده و هیچ گونه الزام و اجباری در این رابطه متوجه کارمندان نخواهد بود. این موضوع در بند (پ) ماده ۳ شیوه نامه یاد شده به صراحت تأکید شده است.

۷- به استناد بند (پ) ماده (۱۴) قانون استخدام کشوری، بند (ج) ماده (۴۲) قانون مدیریت خدمات کشوری و بند (ج) ماده (۳۴) آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیر هیأت علمی، یکی از شرایط عمومی استخدام، انجام خدمت نظام وظیفه می باشد. لذا عدم احتساب خدمت سربازی و همچنین سنوات خدمت رسمی یا غیر رسمی دولتی ارائه شده که به استناد مواد ۳۴ و ۸۵ قانون استخدام کشوری و ماده ۱۰۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۵ آیین نامه پیش گفت که جزء سوابق دولتی و تجربی کارمند لحاظ گردیده و از مزایای آن در طول خدمت بهره مند شده اند، بنا به دلایل فوق الذکر و همچنین کاهش حقوق و مزایای ناشی از اعمال این امر، فاقد مجوز قانونی است.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۸/۷/۱۴۰۲ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیأت عمومی

با عنایت به اینکه مقرره مورد شکایت درخصوص نحوه تعیین سنوات خدمت قابل قبول برای بازنشستگی در دانشگاه ها است و بازنشستگی مستخدمین دانشگاه ها و تعیین شرایط لازم برای بازنشستگی آنها از امور استخدامی بوده که مرجع صالح برای وضع مقرره در این خصوص مطابق ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور هیأت های امناء دانشگاه‌ها بوده و برای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صلاحیتی در این مورد پیش‌بینی نشده است، بنابراین وضع شیوه‌نامه شماره ۸۷۳۳/۲۰۹/د مورخ ۱۹/۹/۱۴۰۱ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (با موضوع نحوه احتساب سنوات قابل قبول برای بازنشستگی کارکنان) خارج از حدود اختیار است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. این رای براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۰/۲/۱۴۰۲) در رسیدگی و تصمیم ‌گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

حکمتعلی مظفری- رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری